Scholingsbijeenkomst 2 Startgroepen Peuters georganiseerd door

Scholingsbijeenkomst 2
Startgroepen Peuters
georganiseerd door SLO
Cathy van Tuijl
UU/HES
[email protected] / [email protected]
CvT SLO 28-11-2011
1
Scholingsbijeenkomst 1
 Peuters: hoe denken ze, hoe beleven ze de
wereld om hen heen
 Opbrengstgericht werken met jonge
kinderen – schoolleiders
 Taalontwikkeling gecombineerd met
spelontwikkeling – begeleider voorschoolse
educatie
CvT SLO 28-11-2011
2
Scholingsbijeenkomst 2
 Welke attitude is nodig om met peuters
ontwikkelingsstimulerend te werken?
 Relatie leerlingvolgende attitude, lestijdbesteding
en kennis/vaardigheden peuters
 Aandachtspunten bij de keuze van activiteiten die
bijdragen aan educatieve opbrengsten
 Zelfregulatie als voorwaarde voor schools
functioneren
CvT SLO 28-11-2011
3
Uitgangspunt: Heckman (2006)
Rendement investeren in vroege jeugd
Vier uitgangspunten:
 De wisselwerking tussen kenmerken van kind en
omgeving zorgen voor plastische ontwikkeling in
vroege kinderjaren.
 Vroege kennis en vaardigheden (voor 6e jaar)
vormen het fundament waarop formeel onderwijs
kan voortbouwen.
 Schoolse vaardigheden en sociaal-emotionele
kenmerken beinvloeden elkaar wederzijds.
 Tekorten in vroeg fundament leiden tot falende
schoolloopbanen en hoge kosten samenleving.
CvT SLO 28-11-2011
4
Heckman (2006): rendement
investeringen
CvT SLO 28-11-2011
5
Verschillende visies op leren en
ontwikkeling
 Om te kunnen leren heb je een bepaalde
rijping of ontwikkeling nodig (Piaget): kindvolgend onderwijs
 versus
 Ontwikkeling krijg je door ‘leren’: voordoen samen doen – zelfstandig doen (Vygotsky):
ontwikkelingsstimulerend onderwijs
CvT SLO 28-11-2011
6
Hersen- en cognitie-onderzoek
 Rijping is het gevolg van het op elkaar inwerken
van neurologische processen bij het kind en
omgevingskenmerken. Grote mate van plasticiteit!
 Ontwikkelingsmogelijkheden eerste levensjaren
sterk door gezinsomstandigheden beinvloed.
 Cognitieve vaardigheden zijn geen vaststaand
kindkenmerk maar veranderen onder invloed van
de combinatie van kind- en omgevingskenmerken.
CvT SLO 28-11-2011
7
Mentale groei bij jonge kinderen in armoede
met en zonder risicocumulatie (Ayoub et al., 2009)
CvT SLO 28-11-2011
8
Nederlands Consortium
Kinderopvang Onderzoek
CvT SLO 28-11-2011
9
Attitude in Nederlandse
(kleuter)onderwijs
 Sterk kindvolgend, faciliteren
 Negatieve houding leraren omtrent
‘onderwijzen’, instructie = dwingend,
opleggend, moraliserend, niet ‘leuk’
 Positieve houding t.a.v. exploratie
 Weerstand tegen vroeg ‘stimuleren’
 Hoe werkt deze attitude door in onderwijs aan
jonge kinderen en onderwijstijdbesteding?
CvT SLO 28-11-2011
10
Onderzoek Annika de Haan
(Wereld van het jonge kind, Haan en Van Tuijl, 2011)
 Soorten activiteiten
peuters in pilot
startgroepen:
 Relatief veel grote
groep
 Nauwelijks kleine
groep
50
40
Alleen
30
Grote groep
Kleine kring
20
Klasgenoten
Overig
10
0
Peuter
CvT SLO 28-11-2011
Kleuter
11
Kwaliteit en kwantiteit van taalaanbod:
verschil grote versus kleine groep




Minder, en minder uitgebreide taaluitwisselingen,
minder uitgebreide woordenschat,
beperkingen in taalfuncties,
meer conversaties in hier en nu
 Spelen en werken in kleine groepjes biedt de
meeste mogelijkheden voor verbale interactie,
voor uitwijding (elaboratie), praten over wat NIET
‘hier en nu’ is, voor begeleiding in taaldenkontwikkeling (waarom en hoe-vragen)
CvT SLO 28-11-2011
12
Peuters: leerkrachtgestuurde
activiteiten (Haan & Van Tuijl, 2011):
7,2% taal, 0,2 % rekenen
0,2%
7,3%
Leerkracht gestuurde taal act.
Leerkracht gestuurde reken act.
Overig
92,6%
CvT SLO 28-11-2011
13
Peuters alle activiteiten (Haan & Van Tuijl, 2011):
Kleuters
Leerkracht gestuurde taal act.
15,4%
17,4%
Leerkracht gestuurde reken act.
1,7%
1,5%
Kind geinitieerde taal act.
Kind geinitieerde reken act.
5,3%
Creatieve act.
Vrij spel
6,3%
Eten & drinken
22,3%
Buiten spelen
6,6%
Overig
5,3%
Geen/transitie
18,1%
CvT SLO 28-11-2011
14
Hebben peuters baat bij
leerkrachtgestuurde activiteiten?
 Onderzoek pilot gemengde groepen 07-10:
 Ja !!
 kinderen van leidsters die meer sturende
activiteiten aanbieden presteren vooral beter
op ontluikende rekenvaardigheid dan
kinderen van leidsters die dit niet/nauwelijks
doen.
CvT SLO 28-11-2011
15
Rol van de leidster/leerkracht in pilot
gemengde groepen (Haan e.a. 2011)
 Toezichthouder, voorwaardenscheppend
 versus
 Begeleidend, inhoudelijk sturend, scaffolding
 De URGENTIE van taal- en denkstimulering door
goed taalaanbod, uitbreiding woordenschat,
functies taal
Conclusie
 Rijpingsideeën en negatieve houding tav van
onderwijzen leiden tot afwachtende houding bij
leidsters en leerkrachten: is het kind er aan toe?
 Tijdsbesteding: minste tijd besteed aan
activiteiten die meest ontwikkelingsstimulerend
zijn, nl. leerkrachtgestuurde activiteiten.
 Kinderen leren het meest bij leidsters die meer
sturende activiteiten aanbieden.
Conclusie
 Er is in startgroepen behoefte aan een betere balans in
soort activiteiten (meer kleine groep) en een actiever
begeleidende rol van de leidster/leerkracht.
 Ook leerkrachtgestuurde activiteiten kunnen
spelelementen bevatten, speels aangeboden worden.
 Om dat te realiseren moeten leerkrachten zich bewust zijn
van de beperkingen van overheersend kindvolgend
onderwijs en kennis hebben van gebalanceerde
alternatieven.
CvT SLO 28-11-2011
18
Hoe optimaliseren we de
balans in activiteiten?
Hoe zorgen we voor effectieve
tijdsbesteding in zeer sensitieve periode?
Startgroepen peuters en
opbrengstgericht werken
 Maximaliseren van de spelend leertijd
 Activiteiten die bijdragen aan
conceptontwikkeling
 Actieve begeleiding door betrokken
leidsters/leerkrachten met waarom en hoe
vragen, probleemoplossen, redeneren,
(door)vragen, hardop denken, benoemen,
informatie bieden
CvT SLO 28-11-2011
20
Taalaanbod en feedback
 Rijk en gevarieerd aanbod hele dag door
 Niet versimpelen maar juist nieuwe woorden
en moeilijke constructies aanbieden
 Taalfouten niet corrigeren maar modelleren
 Open vragen stellen (‘wat is dat’ maar ook
‘wat kun je ermee’?, hoe en waarom)
 Gelegenheid bieden om na te denken
 Gelegenheid bieden om taal te gebruiken
Voorbeeld taaluitwisseling (1)








Lk: wat gaat jouw paraplu
Lk: wat doe jij met je paraplu?
Lk: Als het regent ga je dan zo naar buiten?
K1: nee
Lk: wat moet je dan doen?
K1: zo (maakt paraplu open) .. En zo ..
Lk: heel goed, maar hoe heet dat nu?
K1: paraplu
CvT SLO 28-11-2011
22
Voorbeeld taaluitwisseling (2)





Lk: welke sjaal is het kortst?
K1: (wijst) die blauwe
Lk: ja deze is het kortst. En welke sjaal is het langst?
K2; die. Die van juf B.
Lk: vertel: waarom is die het langst? Hoe weet je
dat?
 K2: want deze is met heel veel kleuren
 Lk: OK maar is er nog een andere manier waarop je
kan zien ..
 K3: meten
CvT SLO 28-11-2011
23
Voor formeel leren belangrijke
vaardigheden
 Taal- en woordenschatontwikkeling, boekoriëntatie,
verhaalbegrip
 Ontluikende rekenvaardigheid: vormen,
kleuren, materialen benoemen,
categoriseren, ordenen, sorteren
Het woordje ‘kat’
Kleinste kat
CvT SLO 28-11-2011
24
Voor formeel leren belangrijke
vaardigheden
 Sociaal-emotionele kenmerken:
nieuwsgierigheid en persistentie en
zelfregulatie; constructief omgaan met
andere
 Motorisch:
Oriëntatie op eigen lichaam en de ruimte
CvT SLO 28-11-2011
25
Activiteiten peuters
 Spel: van hanterend naar fantasiespel;
 Ook spelplanning en –evaluatie door kids
 Interactief voorlezen, met uitwijdingen naar
leefwereld kind, verhaal (na)vertellen
 Rijmpjes, liedjes, bewegingsspel
 Concrete oriëntatie, categoriseer- en
sorteerspellen (kleur, vorm, grootte,
materiaal, gewicht, geluid), oriëntatie op tijd
(vroeger-nu-toekomst, dag)
CvT SLO 28-11-2011
26
Opbrengstgerichte startgroepen
 Heldere doelen staan centraal, niet te
verwarren met middelen of methodes
 Actieve begeleiding vanuit idee van ‘erin’
(within-ness) zitten, heel nabij activiteiten
volgen EN begeleiden, meedoen, -spelen
 Kinderen uitdagen
CvT SLO 28-11-2011
27
Opbrengstgerichte startgroepen
 Ontwikkeling monitoren: bv Cito-peutervolgsysteemtoetsen naast observaties EN
bewust zijn: welk niveau streef je na?
 Data analyseren en op basis van data je
doelen en activiteiten bijstellen
 Tijd inruimen voor structureel overleg over
tussendoelen, voorbereiding en planning
van activiteiten (beperking transitietijd)
CvT SLO 28-11-2011
28
Ook voor formeel leren en
kunnen functioneren in schoolse
setting belangrijk: zelfregulatie
 Gedrag kunnen stoppen, (bij) sturen:
bevriesspel, gebruik symbolen
 Aandacht kunnen vasthouden of juist
verschuiven
 Emoties leren hanteren: emotionele
woordenschat, emoties benoemen en
herkennen, hulp vragen bij conflicten
CvT SLO 28-11-2011
29
Last but not least: Ouders
 Waar mogelijk ouders informeren en
betrekken
 Thema-bijeenkomsten met ruimte voor
ouders om onderling ervaringen uit te
wisselen
 Inloopochtenden: kennis maken met andere
omgangswijze, activiteiten en materialen,
gelegenheid voor informele gesprekjes
CvT SLO 28-11-2011
30
Samenvatting
 Om ontwikkelingsstimulerend te werken is
een actief begeleidende basishouding van
de leidster of leerkracht van belang,
 met individuele aandacht en activiteiten in
kleine groepen,
 met meer balans in leidster- of
leerkrachtgestuurde en andere activiteiten,
 met veel uitdaging in taal en denkvermogen
 en aandacht voor zelfregulatie.
CvT SLO 28-11-2011
31
Vragen?
Hartelijk dank voor uw aandacht!
CvT SLO 28-11-2011
32