Aan de slag met seksuele voorlichting na

Aan de slag met seksuele
voorlichting na uitbuiting
Inspiratie en bruikbare bronnen
Inspiratie
citaten
Het helpt dat
de docent relaxed
is en soms
grapjes maakt.
Voorlichting over seksualiteit
en voorbehoedsmiddelen zijn
een voorwaarde voor seksuele
Nee, natuurlijk willen we het niet met
onze mentor over seks hebben. En ja,
natuurlijk moet onze mentor dat toch
doen, want het gaat over ons leven en
onze gezondheid!
weerbaarheid.
leerling Jadecollege,
slachtoffer mensenhandel
- zorgcoördinator slachtoffers
mensenhandel
Hoe banger de hulpverlener,
hoe banger de cliënt wordt, vooral
geen zijden handschoentjes dus!
- leerling Jadecollege,
slachtoffer mensenhandel
- seksuoloog Centrum Seksueel Geweld
Het is altijd wel een uitdaging.
Juist omdat zij zo kwetsbaar zijn,
gaat het heel vaak over veiligheid.
Maar ik wil ook meegeven dat
relaties en seksualiteit heel leuk
en mooi kunnen zijn. Het is belangrijk
om dat goed in balans te houden als
je seksuele voorlichting geeft.
- hulpverlener Fier Fryslan
Als ik een plaatje van bijvoorbeeld een lichaam zie, komen er vragen bij me op. Dat is goed.
- oud-cliënt FairWork, slachtoffer mensenhandel
Het is zoeken naar de woorden die aanslaan. Met sommige cliënten bespreek ik
‘de huwelijksnacht’, ook al is daar in letterlijke zin geen sprake van. Dan hebben
we het in ieder geval over iets waarover ze mogen praten.
- hulpverlener Pretty Woman
Voor sommige vrouwen is het zo normaal om klachten te heb-
Dat ik op een bepaald
moment niet kan of
wil praten, wil niet
zeggen dat het een
dag later ook niet
gaat.Gewoon blijven
proberen dus.
- slachtoffer mensenhandel
ben, dat ze niet beseffen dat er iets aan gedaan kan worden.
We stuurden laatst een besneden vrouw naar de vulvapoli, omdat ze klachten had.
Zij bleek eigenlijk altijd al pijn te hebben, bij het plassen en bij de menstruatie.
(hulpverlener Prostitutie en Maatschappelijk Werk Rotterdam)
Uit onderzoek blijkt: voorlichting werkt beschermend.
- seksuoloog Centrum Seksueel Geweld
In mijn hoofd is
het de bedoeling dat
seks plezierig is.
Kennis is macht, bewustwording
van risico’s op soa, zwangerschap,
Ik vroeg mij af:
ben ik nog normaal
van binnen? Zijn mijn
klachten normaal?
- Slachtoffer mensenhandel
- Slachtoffer mensenhandel
kennis van voorbehoedsmiddelen,
allemaal macht dus.
- begeleider Beschermde Opvang Assen
Vrouwen weten vaak niet hoe hun lichaam
eruit ziet of werkt. Daardoor zijn ze bang,
bijvoorbeeld bij pijn als ze ongesteld zijn.
Voor hen is het dan heel fijn om te horen dat
die pijn er meestal bij hoort, normaal is, niet
eng of gevaarlijk.
- hulpverlener Fier Fryslan
Ik probeer niet mijn eigen mening op te dringen, maar
om die informatie te geven aan de client die haar kan
helpen om bewuste keuzes te maken.
- hulpverlener Amsterdams Coördinatiecentrum Mensenhandel
Zelf verbind ik seksuele voorlichting niet met mijn verleden.
Wat in het verleden gebeurd is, was geen seks, het was iets anders.
Het is goed om te weten over risico’s en anticonceptie.
- slachtoffer mensenhandel
Aanvliegroutes
gespreksingangen voor seksuele voorlichting
De komende drie gesprekken
wil ik aandacht besteden aan
seksuele voorlichting.
Ik hoor van vrouwen
die zijn uitgebuit vaak
dat zij klachten hebben,
bijvoorbeeld buikpijn.
Heb jij ergens pijn,
lichamelijke klachten?
Wat vond je van
de voorlichting
van de GGD?
Wat staat er in je verzekeringspolis over
vergoeding van anticonceptiemiddelen?
Ben je besneden
en wat betekent
dat voor jou?
Welke vormen
We bespreken met al onze
cliënten onder andere
de dingen die te maken
hebben met gezondheid
en met gezond blijven.
van anticonceptie
ken je?
Wat leerde je
thuis of op school
over je lichaam
of seksualiteit?
Mythes
dus niet waar
Deze overtuigingen kunnen je
boodschap in de weg staan, dus
prik ze door!
Wie interesse
heeft in seks,
leidt een
losbandig leven.
Getrouwde
vrouwen
hebben
geen seks.
Van pijpen kun je
niet ziek worden,
wel zwanger.
Een condoom is alleen voor mensen
die veel seks hebben met veel
verschillende mensen.
Twee condooms over
elkaar gebruiken is
extra veilig.
Van één keer
seks word je
niet ziek of
zwanger.
De pil slik je
alleen voordat
je seks gaat
hebben.
Als je de pil slikt ,
kun je nooit van je
leven meer zwanger
worden.
10 tips voor een vruchtbaar
gesprek over seksualiteit
van collega’s en cliënten
2.
Geef aan dat het in Nederland normaler
is om met een hulpverlener over seksualiteit
te spreken dan client misschien denkt. En dat een
hulpverlener verplicht is tot vertrouwelijkheid.
1. Zorg voor een afgebakende
context. Wat ga je bespreken,
waarom, wanneer? Benadruk dat je
dit gesprek met iedere cliënt gaat
hebben.
Vertel hoe we in Nederland 3.
doorgaans tegen seksualiteit
4. aankijken. Bijvoorbeeld dat een vrouw ‘nee’ kan
Neem mee dat seks ook leuk kan
zeggen tegen een man en je als vrouw mag gezijn. En als dat nu niet zo is, dat
nieten van seksualiteit, dat een abortus legaal
het in de toekomst, over 5 jaar of 10
jaar, (weer) zo kan worden.
is en homoseksualiteit toegestaan.
6.
Sluit aan bij wat de client al
weet en welke vragen zij heeft.
7.
Laat je niet ontmoe-
digen als een cliënt
aangeeft niet te willen praten over
seksualiteit. Vanuit de cultuur
kan een taboe liggen op praten
erover, maar dat wil niet zeggen
dat de cliënt het niet belangrijk
of interessant vindt. Bedenk ook
dat de uitbuiting en ‘seks’ in de
beleving van de cliënt vaak heel
verschillende dingen zijn.
10.
Wanneer je met een tolk werkt:
check bij het aanvragen of een
cliënt voorkeur heeft voor een
man of een vrouw. Informeer bij
aanvang of de tolk problemen heeft met een
gesprek over seksualiteit.
5.
Neem niet te snel aan dat een cliënt al kennis heeft over
seksualiteit of de informatie begrijpt. Check bijvoorbeeld of de
gebruikte woorden wel bekend zijn, of vraag na of ze weet
8. hoe je een SOA kunt voorkomen of anticonceptie toepast.
Als je informatie geeft over ziektes, vertel daarbij dan ook direct dat je deze kunt opsporen,
voorkomen en vaak verhelpen, zodat de informatie geen afschrikkende werking heeft.
9.
Houd rekening met culturele en religieuze ideeën die een clieënt kan hebben, bijvoorbeeld
dat zwangerschap door God gegeven wordt, of dat geboorteplanning onnatuurlijk is.
En wees je bewust van de diversiteit in de beleving van seksualiteit.
De best bruikbare bronnen
voor jou en jouw cliënt
FOLDERS
Wel seks, geen zorgen. Over anticonceptiemiddelen en andere zaken - Rutgers WPF
Overzichtelijk uitvouwfoldertje in zakformaat met alle vaak gebruikte anticonceptiemiddelen en hun voor- en nadelen.
Duidelijke foto’s.
Bestellen of downloaden in de webwinkel via www.rutgerswpf.nl
Wel seks, niet zwanger. Welke anticonceptie
kies jij? - Rutgers WPF
Informatieve, aantrekkelijke brochure over
het belang van anticonceptie en het kiezen
van een geschikt anticonceptiemiddel.
Talig, vooral geschikt om samen door te
nemen.
Bestellen of downloaden in de webwinkel via www.rutgerswpf.nl
Lang leve de liefde leerlingenmagazine
Een leuk, gevarieerd magazine voor jongeren over seks, lichaam, relaties, grenzen en
veilig vrijen. Met veel informatie, illustraties
en persoonlijke citaten van jongeren. Te verkrijgen in het Nederlands in een vmbo, havo
& vwo -versie en een praktijkversie (minder
taal, grotere letters en meer doe-opdrachten). Ook in het Engels!
Bestellen www.langlevedeliefde.nl
Uw gezondheid en veilige seks. Informatie
over seksueel overdraagbare aandoeningen
en hiv/aids voor asielzoekers en vluchtelingen - Soa Aids Nederland
Brochure met achtergrondinformatie over
soa’s. In diverse talen beschikbaar. Veel
tekst, weinig beeldmateriaal. Bestellen in
de webshop www.soaaids.nl
Feiten en fabels over het maagdenvlies Rutgers WPF
Mooi vormgegeven en informatieve brochure voor jongeren over de misverstanden
rond het ‘maagdenvlies.’ Met veel persoonlijke verhalen.
Bestellen of downloaden in de
webwinkel via www.rutgerswpf.nl
Pijn bij het vrijen - Rutgers WPF
Brochure voor vrouwen die pijn ervaren
bij het vrijen. Informatie over mogelijke
oorzaken en behandelingen. Daarnaast tips
en oefeningen om zelf of samen met een
partner te doen.
Bestellen of downloaden in de webwinkel viawww.rutgerswpf.nl
Vaginale hygiëne - Soa Aids Nederland
Veel tekst, maar geschikt om door te
nemen bij vaginale klachten of vragen over
verzorging van de vagina.
Bestellen of downloaden in de webshop
www.soaaids.nl
WEBSITES
www.anticonceptievoorjou.nl
Website waarop meiden een test kunnen
doen om te bepalen welke anticonceptie
het beste bij hen past. De site bevat ook
informatie over alle vormen van anticonceptie. Rutgers WPF.
www.sense.info
Een website met veel informatie over seksualiteit, gericht op jongeren. Veel info onder
‘Links’ bijvoorbeeld over: cultuur en geloof,
voorbehoedsmiddelen, homoseksualiteit en
zwangerschap. Kan leuk zijn om samen met
je cliënt te bekijken.
www.anatomieshop.nl
Op deze website zijn bijvoorbeeld verschillende anatomische modellen van de vrouwelijke geslachtsorganen te bestellen.
FILM
Scenarios from Africa
Filmpjes met als doel een open dialoog over
hiv/AIDS en gerelateerde sociale problemen
te bevorderen. Worden erg gewaardeerd
door Afrikaanse vrouwen vanwege de herkenbaarheid.
www.scenariosafrica.org
Salama
Een film over veilig trouwen. DVD over soa’s
waaronder chlamydia en hiv, bedoeld voor
Marokkaanse jongeren en hun ouders Soa
Aids Nederland.
www.liefdesloket.nl
Behind the wall of silence - Aserag i.s.m. Soa
Aids Nederland.
Een korte film door asielzoekers gemaakt
om bewustwording van hiv/soa te vergroten. De 12 scènes zijn ook los te gebruiken.
Bestellen in de webshop
www.soaaids.nl
Just like U. Love & sex in 11 true stories Rutgers WPF.
Elf meiden en jongens van Surinaamse,
Antilliaanse en Afrikaanse afkomst vertellen
over hun keuzes in seks, liefde en relaties.
Bekijken op:
www.rutgerswpf.nl/content/dvd-just-u
www.youtube.com/user/JustLikeUthemovie
Meer weten? Aanraders:
www.soaaids.nl
Soa Aids Nederland is interventiespecialist op het gebied van soa’s en hiv. Op de
website vind je onder andere specifieke
informatie over de thema’s ‘diversiteit’ en
‘prostitutie’. Goede plek om als begeleider
achtergrondinformatie te lezen of in de
webshop materiaal over specifieke onderwerpen te zoeken. Binnenkort behalve in
het Nederlands ook in het Engels, Spaans,
Frans en Russisch.
www.rutgerswpf.nl
Website van het kenniscentrum seksualiteit. Actualiteit, achtergronden, veel links
en webshop. Veel materialen zijn gratis te
downloaden. Goed startpunt, ook wanneer
je bijvoorbeeld zoekt naar educatief spelmateriaal rond het thema seksualiteit voor je
groep of team.
www.liefdesloket.nl
Website met achtergrondinformatie en tips
om seksualiteit en relaties te bespreken in
allochtone groepen. Met een overzicht van
te gebruiken materialen. Rutgers WPF.
www.pharos.nl
Pharos is het kennis- en adviescentrum voor
gezondheid van migranten en laagopgeleiden. In de webshop vind je verschillende
gratis te downloaden artikelen met interessante achtergrondinformatie, zoals:
‘Spreekuren voor besneden vrouwen van
start’
Over het bieden van passende zorg aan
vrouwen in Nederland die besneden zijn.
‘Van plicht naar persoonlijke beleving: Hoe
verandert seksualiteit onder invloed van
migratie?’
Medisch Antropoloog Marthine Bos sprak
met Somalische vrouwen in Nederland
over seksualiteit voor en na hun migratie.
‘Sterk zijn als een verse doppinda.’
Over de rol die cultuur speelt in hulpverlening na seksueel geweld.
Zwijgen is zonde
Barbara van Ginneken, Yuri Ohlrichs, Ineke
van der Vlugt - Rutgers WPF.
Boekje over seksuele en relationele vorming
aan jongeren in multireligieuze en multiculturele groepen. In grote lijnen worden de
heersende opvattingen over seksualiteit beschreven binnen de vijf meest voorkomende
religies in Nederland: het christendom, de
islam, het hindoeïsme, boeddhisme en het
jodendom.
Bestellen in de webwinkel via
www.rutgerswpf.nl
Jongeren, seks en islam. Een verkenning
onder jongeren van Marokkaanse en
Turkse afkomst
Rachida Azough, Jos Poelman, Suzanne
Meijer - Soa Aids Nederland.
Mooi vormgegeven boekje, een handig
naslagwerkje voor degenen die informatie
willen geven over seksualiteit, zoals docenten en hulpverleners. Ook in het Engels.
Bestellen www.soaaids.nl
Sunny Side of Sex
In deze vierdelige documentaireserie reist
Sunny Bergman over de wereld langs de
grenzen van ons denken over seksualiteit.
Ze gaat in Oeganda, China, Cuba en India op
zoek naar verrassende denkbeelden die aan
onze eigen (westerse) ideeën wrikken over
wat normaal is of hoort te zijn.
Te bekijken via www.hollanddoc.nl
www.thepleasureproject.org
Are we a registered company in UK taking
action for sexual health? True. Are we a
guerrilla girls activist collective putting the
sexy back into safe sex? Also true!
Leuke manier om het onderwerp eens op
een andere manier te benaderen: Engelstalige website met onder andere een ‘Trainer’s
Toolkit’: The Trainer’s Guide to the Secrets of
Mixing Pleasure with Prevention.
−−−−−−−−−−−−− M = M −−−−−−−−−−−−−
16
Risicolanden en prevalentie meisjesbesnijdenis
−−−−−−−−−−−−−− C = C −−−−−−−−−−−−−−
Prinect CS−4i Format 102/105 Dipco 11.0i (pdf2400dpi) © 2011 Heidelberger Druckmasc
Pagina 2
Y
15:38
M
21-11-2013
C
psychische en seksuele problemen veroorzaken. De kans hierop is groot, zowel kort na de ingreep als op de lange termijn.
Pharos zet zich in als kennis- en adviescentrum voor de strijd tegen vgv. Op hun website vind je niet alleen uitgebreide informatie over
soorten besnijdenis en de gevolgen, maar ook een sociale kaart voor gespecialiseerde hulp in jouw regio.
http://www.pharos.nl/nl/kenniscentrum/meisjesbesnijdenis
http://www.pharos.nl/nl/kenniscentrum/meisjesbesnijdenis/feiten-en-cijfers/in-nederland/sociale-kaart
Focal point A4 2013
Besneden meisjes en vrouwen in de leeftijd van 15 tot 49 jaar
Turkije
slurC
B
Focal
A4 meisjes
2013 en
21-11-2013
Pagina
1
100-140point
miljoen
vrouwen ter15:38
wereld zijn
besneden
(bron: WHO Statement). Vrouwelijke genitale verminking kan lichamelijke,
Irak
8%
Afghanistan
Iran
C
14
M
Y
Syrië
Tunesië
Marokko
Algerije
Libië
−−−−−−−−−−−−−− B = B −−−−−−−−−−−−−−
C 40
C 20
Y
M
C
Senegal 26%
Mali
89%
Eritrea
89%
Niger
2%
Nigeria
27%
Guinee Bissau 50%
Y
12
M
C
B
CMY
CMY
Djibouti 93%
Ethiopië
74%
Sierra Leone 88%
Liberia 58%
Benin
Togo 13%
Ghana 4%
Ivoorkust 38%
4%
Kameroen 1%
Burkina Faso 76%
Gabon
Congo
Democratische
Republiek
Congo
Somalië 98%
Kenia
27%
Oeganda 1%
Rwanda
Burundi
Tanzania
15%
Centraal Afrikaanse Republiek 24%
Angola
80% of meer
80% of meer
Namibië
25% – 79%
25% – 79%
1% – 24%
1% – 24%
Besnijdenis
wordt zelden
Besnijdenis
wordt uitgevoerd/
zelden uitgevoerd/
geen landelijke
prevalentiecijfers
geen landelijke
prevalentiecijfers
bekendbekend
Botswana
Mozambique
Zimbabwe
Zuid-Afrika
B
C
10
M
Malawi
Zambia
Madagaskar
slurY
−−−−−−−−−−−−−−− 11 −−−−−−−−−−−−−−−
CY
Y
M
C
Oman
Jemen 38%
Soedan
88%
Gambia 76%
Y
B
Tsjaad
44%
Guinee 96%
slurB
B
Mauretanië
69%
Pakistan
Saoedie
Arabië
Egypte
91%
C 80
B
Westelijke Sahara
−−−−−−−−−−−−−−− 9 −−−−−−−−−−−−−−−
B
C
M
Y
B 20
B 40
B 80
Risicolanden op alfabet:
Benin
Burkina Faso
Centraal-Afrikaanse Republiek
Djibouti
Egypte
Eritrea
Ethiopië
Gambia
Ghana
Guinee
Guinee-Bissau
Irak
Ivoorkust
Jemen
Kameroen
Kenia
Liberia
Mali
Mauritanië
Niger
Nigeria
Oeganda
Senegal
Sierra Leone
Soedan
Somalië
Tanzania
Togo
Tsjaad
B
C
8
M
Y
De gegevens zijn ontleend aan Female Genital Mutilation/Cutting: A statistical overview and exploration
Y 40
Y 80
Een initiatief van pharos
−− 7 −−−−−−−−−−−−−−−
Y 20
Y
M
meisjesbesnijdenis
of the dynamics of change. unicef, July 2013. Voor de volgende landen zijn de gegevens afwijkend van de
genoemde publicatie: Jemen (papfam 2003) en Liberia (herberekening uit tekst dhs 2007).
Bron Pharos 2013
Focal
Dit is een product van FairWork i.s.m.
Stichting Humanitas Prostitutie Maatschappelijk Werk
Moviera
Jade College
Met dank aan:
ACM, BO Assen, Centrum Seksueel Geweld, FIER, FIOM,
GGD Den Haag, Ympuls, Kwintes, P&G292, Pharos, Pretty
Woman, Rutgers WPF, Samen Sterk, Soa Aids Nederland, SHOP en alle (oud-)cliënten die hun kennis en
ervaring wilden delen voor dit project.
Mogelijk gemaakt door:
Stichting Kinderpostzegels Nederland
Vormgeving:
Annelies Castricum
FairWork biedt trainingen en advies, ook over seksuele voorlichting
aan slachtoffers mensenhandel. We denken graag mee.
Bel 020-760 08 09 of kijk op www.fairwork.nu
Postbus 15539
1001 NA Amsterdam
T 020 760 08 09
F 020 521 90 99
www.fairwork.nu