God, Seks en Politiek Symposium georganiseerd door Religie

God, Seks en Politiek
Symposium georganiseerd door Religie & Samenleving i.s.m. ForumC en het NWOonderzoeksproject Contested Privates (VU/UU)
vrijdag 13 mei
Vrije Universiteit Amsterdam VU-Hoofdgebouw: Kerkzaal
In beschaafde conversatie, zo stelt een oude regel, moet men drie onderwerpen vermijden: godsdienst, seksualiteit en politiek. Gesprekken daarover zouden namelijk al gauw pijnlijk of ronduit
onaangenaam worden. In hedendaagse publieke debatten gaat het echter opmerkelijk vaak over
juist deze drie – en over de manier waarop ze zich tot elkaar zouden (moeten) verhouden.
Van religie wordt tegenwoordig vaak gezegd dat het vooral of zelfs uitsluitend thuishoort in
de privésfeer. Publieke religie wekt daarom al gauw de verdenking dat ze – net als een potloodventer – haar plaats niet kent. Toch lijken hedendaagse beleidsmakers, opinieleiders en gewone
burgers er niet gerust op dat men religies hun goddelijke gang kan laten gaan. Godsdienst geldt
weliswaar als een privéaangelegenheid, maar een die het niet kan stellen zonder voorlichting, bijsturing, monitoring of beleid. Dat geldt bijvoorbeeld waar het gaat over religie én seksualiteit – en
dat is nogal eens. In hedendaagse debatten over religie komt opmerkelijk vaak ook seksualiteit ter
sprake – en omgekeerd. De verhouding tussen die twee is anders dan ze was. Pakweg vijftig jaar
geleden gold godsdienst als een vanzelfsprekend gegeven, een legitieme grondslag van sociale
identiteit, terwijl seksualiteit werd beschouwd als iets dat ondergeschikt was aan maatschappelijke
belangen. Tegenwoordig lijkt het omgekeerde het geval. Hebben religie en seksualiteit stuivertje
gewisseld?
Religies als het christendom maar ook het boeddhisme hebben iets met seks: ze hebben er
de mond vol van. Als je de publieke opinie mag geloven, hebben ze er vooral veel op tegen. De
gebrekkige acceptatie van homoseksualiteit, bijvoorbeeld, zou vooral te wijten zijn aan godsdienstige zedenpredikers. Dat verwijt is niet helemaal uit de lucht gegrepen, maar het is een versimpeling van een lange, complexe relatie, die vanaf de jaren zestig – het decennium van religieuze én
seksuele ontvoogding – op scherp is komen te staan.
Waar Nederlandse kerkgenootschappen zich vroeger van elkaar onderscheidden door het
benadrukken van de fijne puntjes van confessie en kerkorde, gaat het nu veeleer over het al dan
niet aanvaarden van seks buiten de gebaande paden van heteroseksuele monogamie. Humanisten en vrijzinnigen (‘Mijn God trouwt ook homo’s’) laten zich laten voorstaan op hun inclusiviteit,
evangelikalen en gereformeerden daarentegen op hun bijbelgetrouwheid. Het politieke rumoer
waartoe dat nogal eens leidt, versterkt de indruk dat hier een zaak van gewicht in het geding is:
seksuele ethiek is een levensbeschouwelijke identity marker geworden. Daarmee wordt nieuw
leven ingeblazen aan vertrouwde tegenstellingen (‘de Verlichting versus religieuze achterlijkheid’,
bijvoorbeeld, of juist ‘beginselvastheid versus ongebreideld hedonisme’) maar ontstaan ook nieuwe coalities – bijvoorbeeld tussen conservatieve protestanten, rooms-katholieken en moslims.
Dit symposium is bedoeld om licht te werpen op de manier waarop religie, seksualiteit en
politiek met elkaar verknoopt zijn – en welke gevolgen dat heeft voor elk van die drie. Het ochtendprogramma bestaat uit twee plenaire lezingen (gevolgd door discussie) door twee gezaghebbende Nederlandstalige deskundigen, die enkele grote lijnen zullen schetsen en kardinale kwesties zullen voordragen. Het middagprogramma bestaat uit drie keer drie parallelsessies, waarin
onderzoekers (wellicht ook beleidsmakers en activisten) specifieke case studies zullen presenteren. Daarbij gaat het om drie clusters van vragen.
In cluster 1 Prikkelende beelden gaat het over uiteenlopende manieren waarop religie en
seksualiteit met elkaar in verband worden gebracht in het publieke discours. Zoals de titel al doet
vermoeden, kan daarbij onder meer worden gedacht aan analyses van (de publieke respons op)
visuele representaties. Juist die vallen bij religieuze gezagsdragers en hun volgelingen immers
vaak niet in goede aarde – zeker niet als dat wat hun heilig is in verband wordt gebracht met seksualiteit. Maar ook gaat het hier over ‘beelden’ in ruimere zin: clichés, stereotypen, geijkte voorstellingen van de verhouding tussen geloof en geslachtsleven, die niet altijd recht doen aan de
werkelijkheid – en daarmee sommige stemmen het hoogste woord laten voeren, en anderen het
zwijgen opleggen.
In cluster 2 Harde feiten gaat het vooral over empirisch onderzoek naar de manier waarop
religie (bijvoorbeeld kerkelijke gezindte of de mate van religiositeit) samenhangt met seksuele attitudes en dito gedrag. Zijn rooms-katholieken, bijvoorbeeld, minder ‘homotolerant’ dan onkerkelijke
Nederlanders? Doen ze ‘het’ minder vaak voor het huwelijk? En gebruiken ze minder vaak condooms of de pil? Geldt dat ook voor refo’s en moslims? Daarnaast zijn er andere vragen, waarop
etnografisch onderzoek misschien meer antwoorden geeft dan surveys – bijvoorbeeld: hoeveel
invloed hebben religieuze gedragsdragers op het seksuele doen en laten van gewone gelovigen?
En wordt er vandaag de dag meer op hun eigen doen en laten gelet dan voor de publiciteitsgolf
over seksueel misbruik? Welke plaats heeft seksualiteit in het relaas van mensen over hun breuk
met de geloofsgemeenschap waarin ze waren opgevoed of hun overgang naar een andere denominatie of religie?
In cluster 3 Vrij met beleid gaat het over spanningen tussen religieuze en seculiere gezagsdragers inzake seksualiteit. In Nederland en Vlaanderen zetten overheden zich in voor het bevorderen van seksuele gezondheid, acceptatie van seksuele diversiteit en gelijkberechtiging van homo- en heteroseksuelen. Dat brengt ze dikwijls in aanvaring met religieuze gemeenschappen, instellingen of partijen, die zich – veelal met een beroep op de godsdienstvrijheid – verzetten tegen
deze overheidsbemoeienis. Seksualiteit is zo beland in de frontlinie tussen ‘seculier’ en ‘religieus’,
en godsdienstige en seksuele minderheden zien zichzelf niet zelden tegenover elkaar gesteld.
Welke mogelijkheden en moeilijkheden levert dat op voor hen en hun zaakwaarnemers? In hoeverre ontstaan hier nieuwe verhoudingen tussen overheden en burgers, en welke rol is daarin
weggelegd voor professionals?
aanmelden
aanmelding: via email [email protected].
kosten: 25 euro inclusief symposiumGod, Seks en Polityiek. bundel, en zonder 15 euro. Voor reguliere studenten is opgave verplicht maar is de deelname gratis. Kosten bundel voor studenten:
15 euro. (Deelnemers die op de bundel inschrijven moeten hun adres mee sturen, zodat die tzt
kan worden opgestuurd.) Het verschuldigde bedrag moet worden gestort op de rekening tnv D.H.
Hak Enschede, IBAN: NL92SNSB0871023970, ovv. symposium ‘god, seks en politiek’
ochtendprogramma met Anne-Marie Korte & Paul Schnabel,
’s middags parallelsessies: Prikkelende beelden, Harde feiten en Vrij met beleid met
David Bos, Marianne Cense, Mohamed Ajouaou, Mariecke van den Berg, Daan Beekers, Sam
Meerhoff/ Cors Visser, Marco Derks, Paul Mepschen en Ad de Bruijne