Introductiemodule Maatschappijwetenschappen - Slo-maw

Introductiemodule
Maatschappijwetenschappen
Ten behoeve van het
Vernieuwd Examenprogramma
Docenthandleiding
Introductiemodule Maatschappijwetenschappen - Docenthandleiding
Introductie
Deze introductiemodule van het vak Maatschappijwetenschappen heeft als insteek
om de leerlingen op een activerende wijze kennis te laten maken met de vier
theoretische hoofddomeinen van het vak: vorming: cultuur en socialisatie (domein B),
verhouding: sociale verschillen (domein C), binding: staat en samenleving (domein D)
en verandering: maatschappelijke ontwikkelingen (domein E). Zij zullen door middel
van analyse van sociale en politieke actualiteiten (respectievelijk domein F en G) en
hun eigen inbreng de verschillende domeinen verkennen. Hierdoor zullen de
leerlingen ook in contact komen met (domein A) vaardigheden en levert deze module
een complete introductie op van het vak. Zodoende is deze module niet alleen voor
een eerste kennismaking met de lesstof, maar tevens zeer geschikt voor een eerste
kennismaking met de leerlingen, hun drijfveren, achtergrondkennis,
interessegebieden etc.
Onderstaand treft u een overzicht van de lessenreeks en vervolgens per les een
uitwerking van aandachtspunten en werkwijze. Ook wordt hierop per les aangegeven
welke domeinen uit het Vernieuwd Examenprogramma ter sprake komen. Het
lesmateriaal, teksten, definities en instructies voor de leerlingen, treft u aan op het
document: Introductiemodule Maatschappijwetenschappen – Lesmateriaal.
Opzet Lessenreeks
De introductiemodule bestaat uit een zestal lessen, blokuren van 100 min.:
1. Kennismaking maatschappijwetenschappen: wat is wetenschap en wat is de
maatschappij?
2. Vorming: cultuur en socialisatie
3. Verhouding: sociale verschillen
4. Binding: staat en samenleving
5. Verandering: maatschappelijke ontwikkelingen
6. Afronding: weergeven leerresultaten
Les 1: Kennismaking maatschappijwetenschappen: wat is
wetenschap en wat is de maatschappij?
Domeinen
De volgende domeinen zullen deze les aan de orde komen: A, B, C, D, E
Benodigdheden
Lesmateriaal, schrijfgerei, bord, prop papier, Bijlage 1, desgewenst: planners en PTA
Brainstorm: Wat is de maatschappij? / Waaruit bestaat de maatschappij?
 Werkvorm: brainstorm
Wetenschap: wat is wetenschap?
 Werkvorm: klassikale uitleg (tekst op bord/stencil/powerpoint) desgewenst
aantekeningen maken.
Oefenen
Instructie oefening 1 prop papier:
 Maak prop papier, houdt deze boven bureau en laat, na het stellen van de vraag:
“wat gaat er gebeuren?” na +/- 30 sec vallen.
 Vraag van beide groepen minimaal een antwoord.
 Vraag of iemand theorie heeft dat de prop ‘anders dan naar beneden’ valt.
 Zo ja, kan dat ook waar zijn? Is het voorstelbaar dat de prop een ander kant op
valt? Is het voorstelbaar dat de zon een keer niet op komt?
 Antwoord: Ja.
 Dat zegt iets over de hardheid en de toetsbaarheid van de theorie.  Valt de prop
een keer de andere kant op, dan heeft Newton geen gelijk en klopt de theorie van
de zwaartekracht niet.
Instructie oefening 2 beschrijving klas:
 Werkvorm: klassengesprek
Afsluiting
 Oefening 2 samenvatten: verwijzen naar onderscheid theorie en waarneembaar
feit.
 Koppel de leeropbrengst aan de exameneisen van maatschappijwetenschappen
Vernieuwd examenprogramma (zie bijlage 1)
 Geef feedback over het succes van de klas: zij waren in staat om zelfstandig alle
hoofddomeinen te benoemen.
 Vertel dat we bezig zijn geweest volgens de systematiek van het vak
maatschappijwetenschappen, namelijk met de concept-contextbenadering. De
leerlingen hebben namelijk in de ‘context’ van de klas (een waarneembare
werkelijkheid) verschillende ‘concepten’ (begrippen en theorieën over de
werkelijkheid) beschreven. Maatschappijwetenschappen zal veelvuldig van de
concept-contextbenadering gebruik maken.
 Vooruitblik komende lessen.
 Let op Huiswerk opgeven: plannen interview met “oma’s generatie”.
Bijlage 1
Onderstaand schema is afkomstig van Maatschappijwetenschappen Vernieuwd
Examenprogramma, p. 98.
Hoofdconcepten
Vorming
Verhouding
Binding
Verandering
Sociologie
Samenleving/maatschappij
Kernconcepten
Socialisatie/acculturatie
identiteit
Sociale gelijkheid/
Sociale ongelijkheid
Sociale cohesie
Sociale instituties
Groepsvorming
Cultuur
Modernisering
Individualisering
Institutionalisering
Politicologie
Politiek/bestuur/staat
Kernconcepten
Politieke socialisatie
ideologie
Macht / gezag
Conflict / samenwerking
Politieke instituties
Representatie
Democratisering
Staatsvorming
Globalisering
Desgewenst kan de docent ook kiezen om de leeropbrengsten te koppelen aan de
uitgewerkte domeinen zoals deze in het examenprogramma verwoordt staan.
Les 2: Vorming: cultuur en socialisatie
Domeinen
De volgende domeinen zullen deze les aan de orde komen A, B, F
Benodigdheden
Lesmateriaal (naar eigen wens gedrukt), bord/beamer/powerpoint, Actueel filmpje/
krantenartikel over identiteit/vorming, computers (voor ieder 1), printer, A3 formaat
papier voor Collage, lijm/prit, stiften, scharen etc. Of een ELO.
Actueel filmpje/ krantenartikel over identiteit / vorming
 Zelf een actueel filmpje/ krantenartikel zoeken over identiteit en vorming.
 Deze tonen/ voorlezen.
 En vervolgens nabespreken met de klas. Bv: Wat hebben we gezien? Is dat
herkenbaar? Werkt dat bij jullie ook zo? Kun je je voorstellen dat het zo gaat?
 Bruggetje maken naar theorie
Theorie identiteit en vorming
 Theorie bespreken/uitleggen. Let op: besteedt goed de aandacht aan de
socialiserende instituties: Wellicht zelf leerlingen bij elke institutie een voorbeeld
laten bedenken. Is van belang omdat dit ‘diepgang’ in de collage kan brengen.
Opdracht : Collage eigen identiteit
 Instructie duidelijk weergeven
 Eventueel zelf voorbeelden bedenken (let op, kan de creativiteit van de leerlingen
‘doden’ zodat ze een kopie gaan maken van je voorbeelden. Ben er dus liever
wat terughoudend mee of laat leerlingen zelf met voorbeelden komen.)
 De docent kan er ook voor kiezen om in plaats van een “klassieke” papieren
collage een “meer bij de tijdse” digitale collage te laten maken (en deze te laten
uploaden in de ELO  digitaal huiswerk is immers nooit kwijt!)
 Rondlopen en inspireren
Les 3: Verhouding: sociale verschillen
Domeinen
De volgende domeinen zullen deze les aan de orde komen A, C, G
Benodigdheden
Lesmateriaal, instructie opdracht in gedrukte versie, bord/beamer, actueel filmpje/
krantenartikel over conflict maatschappelijk/sociale verschillen & politieke
standpunten/oplossingen, computers (voor ieder duo 1), ELO
Actueel filmpje/ krantenartikel over conflict maatschappelijk/sociale verschillen
& politieke standpunten/oplossingen
 Zelf een actueel filmpje/ krantenartikel zoeken over identiteit en vorming.
 Deze tonen/ voorlezen.
 En vervolgens nabespreken met de klas. Bv: Wat hebben we gezien? Is dat
herkenbaar? Wat vinden jullie ervan? Is dat een probleem of juist goed in een
samenleving?
 Bruggetje maken naar theorie
Theorie Verhouding: sociale verschillen
 Theorie bespreken/uitleggen. Let op: besteedt goed de aandacht aan wat de
sociale verschillen zijn: Wellicht zelf leerlingen voorbeelden laten bedenken. Is
van belang omdat dit ‘diepgang’ in de opdracht brengt.
Opdracht: Sociale verschillen in Nederland en elders
 Instructie duidelijk weergeven (liefst geprint, zodat leerlingen kunnen terugkijken).
 Lijstje met websites zoals CBS, UN, Wereldbank, etc.
Les 4: Binding: staat en samenleving
Domeinen
De volgende domeinen zullen deze les aan de orde komen A, D, G
Benodigdheden
Lesmateriaal, instructie opdracht in gedrukte versie, bord/beamer, actueel filmpje/
krantenartikel over conflict maatschappelijk/sociale verschillen & politieke
standpunten/oplossingen, computers (voor iedere persoon 1), (ELO).
Actueel filmpje/ krantenartikel over veiligheid als politiek vraagstuk
 Zelf een actueel filmpje/ krantenartikel zoeken over veiligheid als politiek
vraagstuk.
 Deze tonen/ voorlezen.
 En vervolgens nabespreken met de klas. Bv: Wat hebben we gezien? Is dat
herkenbaar? Wat vinden jullie ervan? Is dat een probleem? Welke oplossingen
zijn er (nog meer)?
 Bruggetje maken naar theorie
Opdrachten Politieke voorkeur
 Instructie duidelijk weergeven (liefst geprint, zodat leerlingen kunnen terugkijken).
 Webite www.stemwijzer.nl geven en tip’s om standpunten politieke partijen te
vinden (zoals website’s partijen/verkiezingsprogramma’s / nieuwssite’s etc.)
Afsluiting
 Leeropbrengst
 Het werk moet bewaart worden zodat er later in de lessenreeks op teruggegrepen
kan worden bij andere opdrachten.
 Opgeven huiswerk (afmaken opdracht + herinneren aan regelen interview + al het
gemaakte werk volgende les laten mee nemen t.b.v. het voorbereiden interview).
Les 5: Verandering: maatschappelijke ontwikkelingen
Domeinen
De volgende domeinen zullen deze les aan de orde komen A, E, F
Benodigdheden
Lesmateriaal, instructie opdracht in gedrukte versie, bord/beamer, actueel filmpje/
krantenartikel over globalisering, computers (voor iedere persoon 1), (ELO).
Actueel filmpje/ krantenartikel over globalisering
 Zelf een actueel filmpje/ krantenartikel zoeken over globalisering.
 Deze tonen/ voorlezen.
 En vervolgens nabespreken met de klas. Bv: Wat hebben we gezien? Is dat
herkenbaar? Wat vinden jullie ervan? Is dat een probleem? Wat is daar zo
nieuw/anders aan?
 Bruggetje maken naar theorie
Opdrachten Verandering
 Voorbereiden interview, opdracht 1. Duo’s kunnen elkaar helpen. Dit kan op PC’s
kan ook op papier. Aansturen en helpen.
 Let op dat de leerlingen ervoor zorgen dat de interviews over de maatschappelijke
veranderingen gaan met betrekking tot identiteit en vorming, de sociale
verschillen in Nederland en de wereld, over politieke visies over de vier thema’s.
Les 6: Afronding: weergeven leerresultaten
Domeinen
De volgende domeinen zullen deze les aan de orde komen A, B, C, D, E
Benodigdheden
Lesmateriaal, voorgaande opdrachten, instructie opdracht (in gedrukte versie), bord
Opdrachten: presentatie en analyse
 Doel benadrukken en helder aangeven welk groepje wat gaat doen.  groepje
van 4 gaat 4 individuele presentaties geven over opdrachten, andere groepjes
gaan analyse voorbereiden. Zorgen dat de taakverdeling in groepjes helder is
(wie schrijft, wie welke vragen stelt)
 Helpen/ inspireren met voorbereiding analyse (welke vragen zijn nu slim om te
stellen?)
Presentaties en analyse
 Presentatie en analyseronden starten.
 Op de tijd letten
 Analyse groepjes helpen waar nodig om een beeld van de klas te vormen