VOEDSEL- STRATEGIE GENT EN GARDE

Van strategische
naar operationele doelstellingen voor de
VOEDSELSTRATEGIE
GENT EN
GARDE
Het advies van de beleidsgroep
INLEIDING
5 strategische doelstellingen voor
een duurzaam voedselsysteem
Stad Gent lanceerde in 2013 Gent en Garde met vijf strategische
doelstellingen die samen de weg vormen naar een duurzaam voedselsysteem voor Gent. De doelstellingen kwamen tot stand op basis
van verschillende stakeholdergesprekken, input van de stadsdiensten en na afstemming met het beleid.
1 Een zichtbare, kortere voedselketen
2Een duurzame productie en consumptie van voeding
3 De creatie van sociale meerwaarde rond voedingsinitiatieven.
4Voedselverlies vermijden
5Voedselafval hergebruiken
leden beleidsgroep
leden kerngroep in het vet
Stad Gent
Bioforum
EVA
Ugent
Tine Heyse
Esmeralda Borgo
Melanie Jaecques
Stad Gent
CSA
Labeur
Riet Van de Velde
David van der Ha
Christophe Rogolle
Michiel Van Poucke
Ron Hermans
Boerenbond
werkgroep
stadslandbouw
Trafiek
Stijn De Roo
Landelijke Gilden
Eddy MatthysDe Sutter
VAC
Wim Moyaert
ABS
Paul Cerpentier
Maarten Crivits
Benny Van de Velde
Jos Willemse
Hilde Verschaeve
Vooruit
CDO
Wouter Vanhove
Provincie
Oost-Vlaanderen
Willy Verhoysen
Didier Huyghens
Georges Hadewych
Samenlevingsopbouw
Oxfam Wereldwinkels
Stad Gent
Wannes
Degelin Dimitri
Vandenberghe
Velt
Katrien Lenaerts
Leentje Speybroeck
Katrien Verbeke
Stad Gent
Joyca Leplae
OCMW
Joris Beaumon
Naar het voorbeeld van steden zoals Bristol en Toronto, heeft de
stad Gent een eigen ‘food council’. De beleidsgroep Gent en Garde
is samengesteld uit een 25-tal leden (zie bijlage), komende uit de
landbouwsector, verenigingen, kennisinstellingen en handelaars.
De beleidsgroep is een klankbord voor het beleid van de stad rond
voeding, geeft advies over bestaande of nieuwe projecten, brengt
nieuwe ideeën aan, bespreekt de strategische visie en speelt een
belangrijke ambassadeursrol om de visie rond duurzame voedselproductie en –consumptie mee uit te dragen.
In de schoot van de beleidsgroep vormde zich een kerngroep die
zich als opdracht stelde om de globale doelstellingen van Gent en
Garde te verfijnen en te concretiseren in operationele doelstellingen. Deze kerngroep kwam 4 keer samen van september 2015 tot
januari 2016. In de loop van dit proces rapporteerde de kerngroep
2 keer naar de beleidsgroep die op haar beurt feedback gaf op de
inzichten. Het proces werd begeleid door Levuur en Vredeseilanden.
Dit document biedt een richtinggevend kader waarbinnen het voedselbeleid van de Stad Gent vorm krijgt. Het is een open uitnodiging
aan bedrijven, organisaties, burgerinitiatieven, verenigingen, kennisinstellingen, cultuurhuizen en overheden om, vanuit een verbindende en co-creatieve filosofie, innovatieve, lokale en duurzame
voedselstrategieën te ontwikkelen. Dit document is geen eindpunt,
maar een stap in de richting van een duurzame toekomst voor de
stad Gent in een duurzame en rechtvaardige wereld.
Dit document is de output van een traject dat mogelijk werd dankzij de steun van de
Europese Unie binnen het project Food Smart Cities for Development.
2
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
3
Gent en Garde
draagt bij aan
de realisatie van
een duurzaam
voedselsysteem.
Wat bedoelen we
met een duurzaam
voedselsysteem?
Een duurzaam voedselsysteem garandeert het recht
op voeding, respecteert
het principe van voedselsoevereiniteit, maakt het
iedereen ter wereld mogelijk om tegen een redelijke
prijs te beschikken over
gezonde voeding in afdoende hoeveelheden, en zorgt
ervoor dat de eindprijs van
een product niet alleen een
weergave is van het geheel
aan productiekosten, maar
daarnaast de externe sociale en ecologische kosten
internaliseert.
Er wordt gebruik gemaakt
van grondstoffen en hulpbronnen (inclusief het werk
en de natuurlijke hulpbronnen zoals de bodems, water
en biodiversiteit) zonder
deze uit te putten en de verschillende componenten van
de voedingscultuur worden
gerespecteerd. Alle schakels
van de voedingsketen moeten bijdragen aan de verwezenlijking van een dergelijk
duurzaam voedselsysteem.
Gent kijkt
naar de wereld
2015 was het jaar waarin de Sustainable Development Goals voorgesteld werden als opvolger van de millenniumdoelstellingen van
de Verenigde Naties. Naast het bestrijden van honger, armoede en
ongelijkheid, articuleren de SDG’s nu een globaal duurzaamheidsplan voor alle naties in de wereld. De 17 doelstellingen vernoemen
ook expliciet de nood voor duurzame steden, waardig werk en een
productie- en consumptiesysteem dat de draagkracht van de planeet respecteert.
2015 was ook het jaar waarin, op de valreep, een nieuw globaal klimaatakkoord werd gesloten om de opwarming van de aarde onder
de 2°C te houden.
Hoopvol? Zeker. De omvang en complexiteit van deze thema’s
werken echter vaak verlammend op mensen. “Kunnen wij wel iets
betekenen?” Het antwoord op die vraag is nochtans volmondig:
ja. Over de hele wereld nemen steden vandaag het voortouw in de
zoektocht naar lokale oplossingen voor globale uitdagingen. Zo ondertekende Gent in januari 2009 als eerste stad in Vlaanderen het
Burgemeestersconvenant (of Covenant of Mayors), een initiatief om
lokale besturen te mobiliseren tegen klimaatverandering.
Een groeiend aantal steden investeert vandaag ook in voedselstrategieën. Gent verenigde zich met 9 steden in het Food Smart Cities
for Development project. Centraal in het project staat de vraag
welke rol stadsbesturen kunnen spelen in de omslag naar duurzame
productie- en consumptiemodellen om inclusieve, veerkrachtige en
rechtvaardige (lokale) voedselsystemen tot stand te brengen.
Bron: Federale Raad voor
Duurzame Ontwikkeling
(FRDO)
4
Een lokaal duurzaam
voedselsysteem is
verbonden met de
wereld.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
In Vlaanderen is Gent een van de eerste steden die een voedselbeleid uitwerkte. Het doel is om in elke stap van de voedselketen de
negatieve klimaatimpact terug te dringen en het voedselsysteem te
verduurzamen. In oktober 2013 lanceerde Gent een breed beleidsplan Gent en Garde. Nadat de Arteveldestad in 2009 ‘Donderdag
Veggiedag’ op de kaart plaatste, wil de stad opnieuw pionier zijn
met een strategie die moet helpen om het voedselsysteem te verduurzamen en om van Gent tegen 2050 een klimaatneutrale stad
te maken.
Het debat rond duurzame voedselvoorziening voor steden is bijzonder actueel. Het was een van de thema’s van de wereldtentoonstelling in Milaan in 2015. Meer dan 100 steden van over de hele wereld
hebben er op 15 oktober 2015 het Urban Food Policy Pact ondertekend. Daarbij engageren ze zich om in hun stadscontext duurzame
lokale voedselstrategieën uit te bouwen. Overal ter wereld zien we
innoverende systemen en (bedrijfs)modellen die antwoorden
trachten te formuleren op de uitdagingen. We zien bovendien dat
steden op verschillende plekken in de wereld het voortouw nemen
in discours en praktijk.
Als actief lid van het Food Smart Cities for Development Project
organiseerde de stad Gent op 11 en 12 juni 2015 een internationaal
seminarie Local Urban Food Policies in the Global Food Sovereignty
Debate. De praktijk van steden zoals Cape Town, Montreal, Lissabon, Havana, Chennai en Tegucigalpa kwam uitgebreid aan bod.
De cases, ontwikkeld in diverse stedelijke contexten, gaven inzicht
in de manier waarop (peri-)urbane voedselsystemen bijdragen aan
duurzaamheid. De praktijk- en kennisuitwisseling bood inspiratie
voor het internationaal netwerk én voor het verdiepen van de
doelstellingen van Gent en Garde.
•Duurzame voeding is
voedsel dat geproduceerd,
verwerkt en geconsumeerd
is met respect voor de
arbeid en de omgeving die
erin werd geïnvesteerd,
waar ook ter wereld dit
gebeurt. •Duurzame voeding draagt
bij aan biodiversiteit en
heeft een positieve impact
op klimaat en mens dankzij
duurzame consumptiekeuzes en dankzij duurzame
productiemethodes
en eerlijke handelsverhoudingen.
•Duurzame voeding wordt
bij voorkeur dichtbij geproduceerd met een zo
klein mogelijke impact op
het klimaat. Altijd, ook
als die lokale productie
niet mogelijk is, betekent
voedsel produceren een
kans op waardig werk en
een inkomen dat hoger
is dan de productiekost,
zodat ontwikkeling van het
gezin en de samenleving
van de producent mogelijk
wordt. •Duurzame voeding is
cultureel en economisch
toegankelijk voor iedereen
en is goed voor ieders gezondheid. •Duurzame voeding brengt
mensen samen en biedt
hen kansen.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
5
De troeven van
stadsgerichte
landbouw
Inzetten op een meer
stadsgerichte landbouw
zal niet alleen bijdragen
tot het herstel van de
relatie tussen landbouwer
en stedeling, maar zal
de stad en misschien
ook de landbouwer
minder afhankelijk
maken van de globale
markt. Stadsgerichte
landbouw speelt in
op ‘het voortbrengen,
verwerken en vermarkten
van voedsel en daaraan
gerelateerde producten
en diensten, in en in de
nabijheid van de stad,
daarbij gebruikmakend van
stedelijke hulpbronnen en
reststoffen. Ongeacht haar
verschijningsvorm komt
ze steeds in aanraking
met meerdere sectoren en
belangen. Stadsgerichte
landbouw draagt niet
alleen bij tot sociale,
maar ook tot ecologische
en economische
doelstellingen. Het maken
van de verbinding tussen
stad en land inspireert
bovendien vernieuwend en
creatief ondernemerschap.
Door zijn activiteiten en/of
diensten te richten tot de
stad krijgt de landbouwer,
die vaak niet in staat is het
bedrijf nog verder uit te
breiden, de mogelijkheid
om nieuwe strategieën
te ontwikkelen en zo
bijkomende inkomsten te
genereren.
6
De vijf strategische doelstellingen van Gent en Garde zijn verder
uitgewerkt in operationele doelstellingen (OD) door de kerngroep,
met feedback van de beleidsgroep. In dit document gaan we dieper
in op onze ambities rond elk van de vijf doelstellingen. Aan de hand
van concrete voorbeelden, doen we verslag van wat onze zoektocht
met burgers, bedrijven, kennisinstellingen en middenveldorganisaties tot nu toe opleverde.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
STRATEGISCHE
DOELSTELLING 1
Een meer zichtbare,
kortere voedselketen
Onze eerste doelstelling focust op meer contact en een hechtere band tussen
producenten en consumenten. Door de tussenschakels tussen producent
en consument zoveel mogelijk te elimineren, brengen we faire en efficiënte
ketens tot stand én ontdekken consumenten de echte waarde van hun voedsel.
Op die manier bouwen we aan een respectvolle relatie tussen producent en
consument. Daarbij scheppen we ook ruimte voor landbouw in en rond de stad.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
7
zitten verspreid, leveren in een drukke (binnen)stad is verre van
evident. Om die obstakels te overwinnen, werken we de komende
jaren aan nieuwe logistieke oplossingen.
Het project begint niet van nul, maar wil als platform stimulerend
en coördinerend werken voor de verschillende marktspelers die nu
al actief zijn rond stadsdistributie, zoals Voedselteams en groentenpaketten. Deze nieuwe oplossingen voor distributie, richten zich
in de eerste plaats naar handelszaken.
Ten derde willen we experimenteren met randstedelijke voedselhubs voor de korte keten, waar producenten en consumenten met
elkaar in contact treden. Vooral het ontwikkelen van een businessmodel rond dit concept en het linken met bestaande structuren
wordt de centrale uitdaging.
OD 1.1
Ken de producent
In een zichtbare, kortere keten kent de consument de producent.
Om die hechtere band tussen lokale producenten en consumenten
tot stand te brengen, laten we via storytelling de consument het
verhaal achter het product ontdekken. Denk aan het tonen van de
producent in de winkel, op de markt, in magazines, online communicatie, enz. Dit verhoogt het respect en de waardering van de consument voor de mensen die ons voedsel produceren.
Boerenmarkt Ledeberg
In 2015 startte een nieuwe
wekelijkse Boerenmarkt.
De deelnemende boeren en
marktkramers zorgen voor een
breed aanbod aan verse en
lokale producten: scharreleieren, kaas- en zuivelproducten, groenten en fruit,
aardappelen, brood, bloem,
biologisch rundvlees, verse
kruiden,...
In totaal telt Gent zes boerenmarkten: in Gentbrugge, Oost­
akker, Sint-Amandsberg, Brugse
Poort/Rooigem, Blaisantvest en
op de Standaertsite.
8
OD 1.2
Een meer toegankelijke afzetmarkt
voor lokale producten
In de stad willen we in eerste instantie de afzetmarkt en verkoop
van lokale producten faciliteren die uit de ruime stadsregio kunnen
komen. Zo krijgen landbouwers nieuwe toegangspoorten tot lokale
markten, waar consumenten hun producten snel vinden.
Ten eerste bouwen we aan een netwerk van lokale partners om
lokale voeding via korte keten bij de consument te brengen. Die
koopt zijn/haar eten voornamelijk in supermarkten, buurtwinkels of
op de wekelijkse markt. Als de korte keten hier ruimte krijgt, is de
impact meteen significant. Mensen gaan ook vaak buitenshuis eten.
Daarom richten we ons evenzeer tot restaurants en grootkeukens
om lokale voeding op het menu te zetten.
OD 1.3
Ruimte voor professionele voedselproductie
In Gent wilen we de lokale voedselproductie nieuwe impulsen geven. Daarvoor is in de eerste plaats grond en ruimte nodig. Daarom
gaan we vraag en aanbod van landbouwgronden beter op elkaar
afstemmen via het online platform Gent en Garde en via een interne werkgroep die vraag en aanbod faciliteert. Daarnaast kan de
stad ook zelf de toegang tot publieke en private gronden faciliteren
om er duurzame, stadsgerichte productie van voedsel mogelijk te
maken. Ten slotte kunnen via het ruimtelijke structuurplan gronden
voor voedselproductie beter beschermd worden. Zeker voor gronden met een agrarische bestemming willen we inzetten op voedselproductie, door bijvoorbeeld verpaarding, vertuining en andere
zonevreemde activiteiten aan te pakken.
BE O: een versmarkt
in Bourdon Arcade
BE O (Be Organic) is een biologische winkel die het principe van
de vroege versmarkt verlengt.
Er worden vooral producten
verkocht die rechtstreeks van
de teler komen zonder andere
tussenschakels. Groenten en
fruit , kaas, brood, rijst, quinoa,
gierst, gedroogd fruit, olijfolie,
wijn, koffie en andere droogwaren worden er aangeboden.
Vlees wordt vacuüm verpakt
na het versnijden. De leuze van
de nieuwe zaak is: van boer tot
bord, van veld tot vork. Niet
alleen de passant maar ook
de horeca kan er gebruik van
maken.
Vooruitcafé serveert
puur Gent
Vooruit wil haar cafébezoekers
‘puur Gent’ serveren door zoveel mogelijk te werken met
lokaal gekweekt en verwerkt
voedsel. Samen met de leveranciers en eventuele nieuwe
partners gaan de chefs op zoek
naar duurzame alternatieven.
Per dag worden in Vooruit 150
à 200 maaltijden gegeten.
Dergelijke hoeveelheden zorgen
ervoor dat Vooruit de leveranciers en partners een stabiele
afzet kan bieden en hen motiveert om aan een transitie naar
een duurzamere voedselproductie te werken. Vooruit kwam
als een van de twee winnaars
uit de bus van de Korte Keten
Wedstrijd van Stad Gent.
Ten tweede zetten we de schouders onder nieuwe oplossingen voor
distributie van lokale voeding. Producten van lokale landbouw efficiënt tot bij de afnemer brengen blijft immers dé uitdaging bij projecten rond de korte keten en stadsgerichte landbouw. Producenten
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
9
OD 1.4
Ruimte voor individuele en gemeenschappelijke
niet-professionele productie
De lokale voedselstrategie wil niet alleen mogelijkheden creëren
voor professionele boeren. Er liggen immers tal van mogelijkheden
voor voedselproductie op kleinere schaal door individuele burgers,
buurten en verenigingen. In de stad willen we buurtmoestuinen, samentuinen en deeltuinen faciliteren en ook vragers en aanbieders
van gronden samenbrengen.
Bij nieuwe gebiedsontwikkelingen willen we, naast ruimte voor professionele landbouw, ook ruimte creëren voor individuele, niet voor
de markt bestemde voedselproductie.
STRATEGISCHE
DOELSTELLING 2
Oogstgoed:
Landbouw en erfgoed
komen samen
Oogstgoed is de CSA-zelfoogstboerderij van boeren Rony
Nekkebroeck en Benny Van de
Velde aan Kasteel Coninxdonck
in Gentbrugge. Rony kreeg het
aanbod om een veld van 2 hectaren op het domein te pachten. Na overleg met de Stad
Gent, het Agentschap Natuur
en Bos en Onroerend Erfgoed
kon het bedrijf van start gaan.
Rony en Benny kweken er op 1
hectare groenten en herstellen
ook de oude historische boomgaard.
10
Deeltuinen:
op zoek naar
de perfect match
Heiveld:
ongebruikte terreinen
kleuren groen
Op ongebruikte terreinen van
het OCMW-woonzorgcentrum
Het Heiveld in Sint-Amandsberg
begonnen de sociale werkplaatsen Compaan en Labeur groenten en kruiden te kweken. Die
komen terecht in de maaltijden
van stadslandbouwrestaurant
Le Petit Botanique in het hart
van de stad. Zowel in het restaurant als in het stadslandbouwproject wordt sociale tewerkstelling ingezet. Maar ook
de senioren van Het Heiveld
tuinieren enthousiast mee.
Duurzamere voedingsproductie en consumptie
Bij een deeltuin leent iemand
een (stuk) privé tuin uit aan
iemand die wil moestuinieren.
Je hebt groene vingers, maar
geen tuin? Of je hebt een tuin,
maar je kan hem niet onderhouden? Via www.gentengarde.
be vinden delers en leners van
tuinen elkaar via eenvoudige
zoekertjes.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
Particulier, gemeenschappelijk of professioneel: ons streefdoel is een
veilige, duurzame, kwalitatieve, eerlijke en gezonde productie, met aandacht
voor dierenwelzijn. Bij consumenten streven we naar een duurzamer
consumptiepatroon. Thuis, op het werk of op school? We gaan voor initiatieven
die van duurzame voeding dagelijkse kost maken.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
11
OD 2.3
Organisaties en bedrijven kopen duurzaam aan
De overheid is via de eigen bestedingen een belangrijke actor in
de economie die mee de vraag en dus het aanbod kan sturen. Stad
Gent kan deze hefboom gebruiken om duurzame voeding op te
schalen. Zo neemt de stad haar voorbeeldfunctie op en inspireert
ze andere actoren zoals scholen, ziekenhuizen en bedrijven om
hetzelfde te doen. Omdat het aanbod vaak nog niet afgestemd is
op de noden van grootverbruikers, is het belangrijk daarbij te leren
van elkanders aankooptrajecten.
OD 2.4
Duurzame voeding op evenementen
OD 2.1
Voedselproducenten en -verwerkers
gebruiken duurzame productiemethodes
Het innovatiesteunpunt
van Boerenbond
Het Innovatiesteunpunt is een
initiatief van Boerenbond en
Landelijke Gilden in partnerschap met Cera en KBC en is
dé gespecialiseerde dienst voor
het begeleiden van land- en
tuinbouwbedrijven bij het inslaan van een nieuwe richting.
Consulenten ondersteunen
boeren bij hun vragen rond
energie en milieutechniek
(energiebesparing, hernieuwbare energieproductie, kringloopsluiten), bedrijfsontwikkeling
(personeelsbeleid, productontwikkeling, afzetstrategieën,
meerwaardecreatie) en plattelandsinnovatie (samenwerkingen tussen lokale overheden,
inwoners en ondernemers op
het platteland).
12
We willen de productie van duurzame landbouwproducten op het
grondgebied versterken. We ontwikkelen een ondersteunend beleid
voor duurzame landbouw, die gericht is op directe levering aan de
stad. Landbouwmodellen die een aantal sociaal-ecologische principes hanteren, zoals biolandbouw, zijn daarbij een inspiratiebron.
Onze lokale landbouwers en verwerkers krijgen begeleiding om duurzame productiemethoden stapsgewijs in de praktijk te brengen.
OD 2.2
Consumenten kopen duurzame producten
In de stad zetten we in op sensibilisering van burgers, organisaties,
stadsdiensten en bedrijven over het belang van duurzame consumptiepatronen. Bijvoorbeeld door te kiezen voor minder vlees,
voor producten van biologische landbouw, voor fairtradeproducten
of lokale en seizoensgebonden voeding. Daarvoor ontwikkelen we gerichte communicatie in samenwerking met diverse organisaties. Zo
inspireren en ondersteunen we burgers met concrete en vernieuwende concepten die structurele gedragsverandering mogelijk maken.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
Concerten, recepties, buurtfeesten,... evenementen zijn de ideale
plek om veel mensen in een fijne sfeer te laten kennismaken met
duurzame voeding.
Binnen de Gentse Feesten groeiden de voorbije jaren diverse
initiatieven, zoals het bioplein dat door Bioforum wordt
gecoördineerd. Ook EVA vzw is er vaak terug te vinden met een
stand en vegetarisch lekkers. Sinds enkele jaren is er ook de
eettent die werkte met ‘verloren’ producten uit de stad, zoals
woekerende exoten en Canadese ganzen die anders niet voor
consumptie worden ingezet. Er is echter nog geen algemeen beleid
rond duurzame voeding voor de Gentse feesten. De ervaringen van
de voorbije jaren kunnen daar een basis voor zijn.
Landwijzer wijst
aspirant biolandbouwers de weg
Landwijzer is het gespecialiseerd vormingscentrum voor
biologische en biodynamische
landbouw en voeding in Vlaanderen. Ze bieden opleiding
en begeleiding aan bestaande landbouwbedrijven in de
bio-sector en aan aspirant
bio-landbouwers.
Zo ondersteunt Landwijzer
de ontwikkeling van biodynamische landbouw, natuurlijke
imkerij, CSA-initiatieven en de
toegang tot de landbouw voor
jonge, nieuwe boeren.
Zelf wil de Stad Gent ook het goede voorbeeld tonen bij de stadsrecepties. Bio en Fair Trade worden steeds meer opgenomen in
de aankoopcriteria voor de
producten die geserveerd
worden. Bij recepties op donderdag is alles vegetarisch.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
13
Donderdag
Veggiedag
Minder vlees eten, betekent
meteen een grote stap om de
ecologische voetafdruk van
onze voeding te verminderen.
De impact van veeteelt en
vleesconsumptie op het milieu
is immers zeer groot. De campagne ‘Donderdag Veggiedag’
wil daarom iedereen aanmoedigen om minstens één dag
per week lekker vegetarisch te
eten. Eén dag in de week zonder vlees of vis, maar met veel
groenten en fruit. Als alle Gentenaren zouden meedoen met
Donderdag Veggiedag wordt
in Gent hetzelfde CO2-effect
bereikt als door 19.300 auto’s
van de weg te halen. Gent was
in 2009 de eerste stad die
zich officieel een Donderdag
Veggiedag stad mocht noemen.
Sindsdien moedigen we inwoners aan om één dag in de week
vegetarisch te eten via allerlei
evenementen en publicaties
zoals een stadsplan vol veggietips. Ook de horeca, de scholen
en de personeelsrestaurants
van de stad doen mee.
14
Een schoollunch
met LEF
Op 27 april 2015 kregen bijna
200 kinderen van Freinetschool
De Vlieger een lunch met LEF
geserveerd. LEF staat voor
lokaal, ecologisch en fair, de
drie criteria waarmee Wervel de
landbouw economisch, ecologisch en sociaal wil verduurzamen. De lokale, ecologische en
faire ingrediënten kwamen van
vijf bioboeren uit de streek. Het
Gentse restaurant Avalon en de
Gentse fietskoerier Cargo Vélo
maakten dat de kinderen konden genieten van een lekkere,
verse, seizoensgebonden
en gezonde maaltijd. De Werkgroep Stadslandbouw Gent wil
met deze concrete actie aan-
tonen hoe de Stad Gent haar
voornemen om schoolmaaltijden te verduurzamen, hard kan
maken. Met 4.500 schoolmaaltijden per dag heeft de stad
Gent volgens de Werkgroep
Stadslandbouw de sleutel in
handen om verschillende doelstellingen uit haar bestuursakkoord te realiseren.
Bovendien kan het de lokale
landbouw een serieuze boost
geven. Nieuwe jobs in cateringbedrijfjes en schoolkeukens,
liggen binnen handbereik.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
STRATEGISCHE
DOELSTELLING 3
Sterkere sociale
meerwaarde rond
voedselinitiatieven
Als we voor een duurzaam voedselsysteem gaan in Gent, willen we daarmee
ook een sociale meerwaarde creëren en ervoor zorgen dat iedereen toegang
heeft tot dit voedselsysteem. We mikken hierbij doelbewust op een sterke
sociale cohesie en meer sociale tewerkstelling. Educatie valoriseert onze
inspanningen op lange termijn. Daarnaast is er nood aan verdere kennisopbouw
rond onder andere toegang tot voeding om onderbouwde acties te ontwikkelen.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
15
OD 3.3
Kennisopbouw rond voedselsystemen
Het opzetten van een veerkrachtig lokaal voedselsysteem is voor
een groot stuk nog pionierswerk. Rond verschillende domeinen
moeten we de nodige kennis en tools nog ontdekken en vastleggen.
Waar kopen mensen hun eten? Welke businessmodellen zijn
leefbaar? Waar zitten de knelpunten op wetgevend vlak? Als
universiteitsstad ambiëren we kennisontwikkeling rond de thema’s
van lokale voedselsystemen en hun relatie met het globale
voedselsysteem, die bruikbaar is voor andere steden, waar ook
ter wereld. De kennis die er vandaag al is, kunnen we nog beter
verspreiden. Zo worden individuele Gentenaars, maar ook scholen
verder ondersteund tot het inrichten van een moestuin. Kennis
rond het voedselsysteem en de globale impact ervan, gelinkt aan
onze Gentse context, willen we tot mainstream kennis maken.
Stadsgerichte
landbouwhub
zoekt naar nieuwe
businessmodellen
Stadsgerichte landbouw
kan zowel private als
maatschappelijke winst
opleveren. Door het uitbouwen
van een multidisciplinaire
hub met een belangrijke
adviesfunctie kan niet alleen
het areaal voor stadsgerichte
landbouw groeien, maar kan
het ook productiever worden,
zorgen voor meer duurzame
voeding en kan het een grotere
maatschappelijke impact
hebben. De stadslandbouwhub
werkt daarom aan vijf
doelstellingen.
OD 3.1
Aankoppelen aan bestaande netwerken
en sociale actoren
Gent is gezegend met een waaier van sociale initiatieven rond
voeding. Denk aan het werk van het OCMW, Kras-diensten,
Samenlevingsopbouw, de Voedselbanken, VELT, Burger Boef,
de sociale kruideniers, de wijkgezondheidscentra, ... Het spreekt
voor zich dat we onze initiatieven koppelen aan bestaande
netwerken en sociale actoren.
OD 3.2
Toegang tot betaalbare, duurzame en gezonde
voeding voor iedereen
Duurzame voeding moet ook betaalbare voeding zijn. Daarom
ontwikkelen we initiatieven die de toegang mogelijk maken tot
betaalbare, duurzame, lokale en gezonde voeding. Hoewel hier
nog veel uit te zoeken blijft, zien we nu al beloftevolle aanzetten,
zoals het werk rond duurzame en gezonde schoolmaaltijden of de
workshops rond intercultureel en betaalbaar vegetarisch koken.
1. Opbouw van expertise rond
stadsgerichte landbouw
2. Creatie van een
businessmodel
3. Ontwikkeling van eerstelijnsinformatie voor starters
4.Adviesfunctie
5. Uitbouw van een netwerk
Fair Food Fest
verbindt (nieuwe)
Gentenaars
Het Fair Food Fest is een
feest van internationale
solidariteit ter promotie van
duurzaam voedsel: eerlijk
verhandeld en/of lokaal
geproduceerd. Het Fair
Food Fest is ingebed in de
Gentse volksbuurt Ledeberg
en betrekt de verschillende
aanwezige doelgroepen in
de omgeving. Doorheen
lokale participatie wordt
een sensibiliseringstraject
opgezet waarbij het belang
van eerlijke handel in lokale
en globale voedselketens aan
verschillende groepen op een
laagdrempelige manier wordt
aangeboden.
Om de betrokkenheid van
de buurt, de bewoners en
van specifieke doelgroepen
een duw in de rug te geven,
organiseert het Fair Food
Fest tussen december 2015
en mei 2016 de Fair Food
Days. Dit zijn in de eerste
plaats gezellige kookavonden
waar deelnemers op
een interactieve manier
verschillende cultuureigen
gerechten bereiden,
kennismaken met Fair Trade
producten en de verhalen
erachter. Startpunt is telkens
een gerecht dat wordt
voorgesteld door een lokale
workshopbegeleider en
waarin één of meerdere Fair
Trade en lokale product(en)
de hoofdrol spelen.
Dit project wordt gecoördineerd door
Bond Beter Leefmilieu, Vives en VELT.
16
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
17
Begeleiding van
schoolmoestuinen
STRATEGISCHE
DOELSTELLING 4
Verschillende instanties
zetten zich in om voedselproductie dichter bij de
leefwereld van kinderen te
brengen. Landelijke Gilden
ondersteunt basisscholen in
Vlaanderen om schooltuinen
uit te bouwen, zodat kinderen het tuinieren leren waarderen. De organisatie biedt
financiële en didactische
ondersteuning.
VELT biedt workshops en
lessenpaketten aan rond
duurzame voeding en werkt
rond schoolmoestuinen.
Ook experten van de Stad
Gent begeleiden schoolmoestuinen en organiseren workshops voor scholen.
Voedselafval
terugdringen
OD 3.4
Meer sociale cohesie en inclusie
Duurzaam voedsel verbindt jong en oud, man en vrouw, arm en
rijk en biedt daardoor veel potentieel om sociale cohesie waar
te maken. Daarnaast besteden we ook extra aandacht aan het
betrekken van kansengroepen bij de verschillende initiatieven. Een
mooi voorbeeld van hoe het sociaal weefsel in een wijk versterkt
via voedselproductie en sociale economie, is het project “De Site”
in de Rabotwijk.
OD 3.5
Sociale tewerkstelling via voeding
De realisatie van een duurzaam voedselsysteem biedt potentieel
voor de realisatie van sociale tewerkstelling, bijvoorbeeld bij sociale restaurants, sociale kruideniers en rond de verwerking en distributie van voedseloverschotten.
Vandaag gaat ongeveer één derde van de geproduceerde voeding verloren,
vooral aan het begin en het einde van de keten. Daarom stellen we alles in het
werk om ons voedselsysteem efficiënter te maken. Voor voedseloverschotten
zoeken we nieuwe afzetmarkten en andere verwerkingsmogelijkheden.
18
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
19
Restorestjes:
Zonder schaamte
je overschot
meenemen
In 2015 werden 11.000 Restorestjes verspreid in 100
Gentse restaurants. In deze
restaurants kan je - zonder
blos op de wangen - vragen
om je overschot mee te
nemen in een composteerbare doos, alias Restorestje.
Zo belandt minder voedsel
in de vuilbak en kan je langer
nagenieten van de kook
kunsten van de chef.
OD 4.1
Systemen en diensten
die voedselverspilling reduceren
Op één jaar tijd stapten 100
Gentse restaurants in, een
mooi aantal dat elke maand
in stijgende lijn blijft gaan.
Wekelijks geven zij ongeveer
25 Restorestjes mee met hun
klanten. Alle bevraagde restaurants zijn het erover eens
dat de klanten positief reageren op de Restorestjes.
In de stad willen we systemen en diensten opzetten die bijdragen
aan het terugdringen van de voedselverspilling in elke schakel van
de lokale voedselketen. Hiervoor zetten we in op samenwerking
met relevante actoren als supermarkten, voedselproducenten en
-verwerkers en horeca. Een eerste bescheiden voorbeeld dat inzet
op gedragsverandering, zijn de restorestjes waarmee je in een
groeiend aantal horecazaken al kan vragen om je overschotten mee
te nemen.
OD 4.2
Recuperatie en herverdeling
van voedseloverschotten
We zetten in op het recupereren, opslaan en sociaal herverdelen van
voedseloverschotten. Voedseloverschotten kunnen worden ingezet
om armoede in de stad te bestrijden en burgers betere toegang te
geven tot betaalbare, gezonde voeding.
20
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
21
OD 4.3
Educatie rond kleinschalig
aankopen, verwerken en bewaren
Ten slotte willen we de Gentenaars mobiliseren om bewuster inkopen te doen, voedsel optimaal te bewaren en beter te verwerken.
Daar liggen nog mogelijkheden voor educatief materiaal en workshops rond het beter bewaren en fermenteren van voedsel.
STRATEGISCHE
DOELSTELLING 5
Distributiesysteem
leidt voedseloverschotten naar sociale
organisaties
Het OCMW Gent werkt
samen met de stad aan een
distributiesysteem waarbij
voedseloverschotten vanuit
onder andere de retail worden
herverdeeld onder diverse
sociale organisaties, zodat ze
de meest kwetsbare Gentenaars
bereiken.
22
Daarom is het van belang
te weten te komen
hoe de beschikbare
voedseloverschotten kunnen
gebruikt worden voor gezonde,
betaalbare (of gratis) voeding
voor mensen in armoede,
op een manier die de
waardigheid van de mensen
in armoede respecteert. In
een vooronderzoek werd
een bevraging gedaan bij
bestaande initiatieven
rond voedselbedeling, bij
supermarkten en distributeurs.
Van daaruit werden drie
scenario’s opgesteld van
mogelijke functies die het
nieuwe distributiesysteem zou
kunnen opnemen, ter aanvulling
en ondersteuning van de
initiatieven die al lopen.
Het scenario dat uiteindelijk
gekozen werd, omvat
ondersteuning op vlak van
vervoer en tussentijdse opslag.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
Voedselafval
maximaal hergebruiken
als grondstof
Zelfs als voedsel toch als afval eindigt, hoeft het niet verloren te zijn. Het afval
kan weer dienen als grondstof en zo ecologische meerwaarde creëren.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
23
Het Spilvarken:
de stad als kringloop
OD 5.2
Meer GFT uit het restafval
In 2014 ging vzw Het Spilvarken
van start met een pilootproject
in het kader van Atelier De
Stad: het houden van stadsvarkens op de Gentse Bijloke-site.
Is het mogelijk om weer varkens te houden in de stad? Een
kerngroep sloeg de handen in
elkaar om op een co-ceatieve
manier die vraag te onderzoeken. Lokale voedselafvalstromen werden in kaart gebracht
en gebruikt als varkensvoer.
Meer dan 40 buren zetten zich
samen in als ‘hulpboer’ om de
varkens te onderhouden. De
drie varkens waren een spil in
een kleine maar kostbare kringloop die op tal van vlakken een
meerwaarde creëerde: lokaal
voedselafval werd verwerkt, ongebruikte ruimte werd tijdelijk
ingevuld, er kwam meer natuur
in de stad, er ontstond een
dynamisch debat rond (vlees)
consumptie en de voedingsindustrie... en er werd duurzaam
vlees geproduceerd.
IVAGO zet op het grondgebied Gent een stap verder met de
inzameling en de verwerking van voedselafval. Zo ijveren we
voor een meer selectieve afvalinzameling, met een duidelijkere
scheiding van het GFT-afval en de restfracties. Daarnaast wordt er
geëxperimenteerd met het valoriseren van afvalstromen van de
Gentse horeca.
De komende jaren wil het
Spilvarken meerdere buurten
voorzien van varkens en kippen.
Daarnaast komt er een ‘voedsellab’ dat kleinschalige partnerprojecten rond voedsel in de
stad opzet of ondersteunt. Het
Spilvarken ziet de stad als één
grote kringloop. Verloren ruimte, afval en andere overschotten willen ze herwaarderen en
koppelen aan sociale energie,
kennis en tijd. Dit ecosysteem
van grondstoffen en actoren wil
het Spilvarken in kaart brengen
om nieuwe verbindingen te leggen om meerwaarde te creëren
op ecologisch, economisch en
sociaal vlak.
24
OD 5.3
Afvalstromen lokaal recupereren Kringlopen sluiten
Afvalstromen van voedsel worden lokaal zoveel mogelijk
gerecupereerd door het sluiten van kringlopen. Composteren,
zowel thuis als op buurtniveau, wordt daarvoor aangemoedigd.
OD 5.4
Laagwaardig afval opwaarderen tot hoogwaardig voedsel
OD 5.1
Nieuwe businessmodellen kansen geven
Het hergebruiken van voedselafval biedt potentieel voor
nieuwe businessmodellen. Die willen we verder onderzoeken en
uitproberen. Daarbij geven we zichtbaarheid aan het pionierswerk
van interessante nichespelers. Denk daarbij aan voorbeelden als
het Spilvarken.
Kleinschalige initiatieven rond het vermijden en hergebruiken
van voedselafval botsen vaak met de strenge regelgeving rond
hygiëne, die opgesteld is vanuit de noden van grootschaliger
en professionele voedselverwerkers. De stad wil die knelpunten
signaleren aan de hogere overheden om mee te zoeken naar
gerichte oplossingen.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
Voedselafval hoeft niet verloren te zijn. Het kan de nieuwe
grondstof zijn voor nieuw hoogwaardig voedsel. Een gekend
voorbeeld is de productie van oesterzwammen op koffiegruis.
Aquaponics:
een gesloten kringloop
voor vis,
groenten en kruiden
Urban Smartfarm lanceerde
een piloot rond aquaponics
waarbij vissen en groenten
samen worden gekweekt
in een gesloten kringloop.
Twee zeecontainers worden
omgebouwd tot mobiele
productie-eenheden: één
container wordt ingericht met
planten die groeien op basis
van hydrocultuur, de andere
container bevat water met
vissen die voor de bemesting
van de planten zorgen. Op het
dak van de containers worden
kruiden gekweekt in groeitorens onder natuurlijk licht.
Binnenin de containers wordt
LED-verlichting ingezet. De
duurzaamheid van dit systeem
zet in op meerdere facetten:
optimaal ruimtegebruik door
het mobiel invullen van tijdelijk braakliggende terreinen en
door verticaal te kweken, lage
mobiliteitsimpact door productie in de stad en transport
via bakfiets, een zeer efficiënt
gebruik van grondstoffen
vermits er geen nood is aan
bijkomende bemesting of bewatering.
De opbrengst van vis-, groenten- en kruidenproductie
wordt geleverd aan Gentse horeca, winkels en verdelers van
lokale voedselabonnementen.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
25
zondheid, ruimtelijke ordening, economie,…) kunnen georganiseerd
worden. Welke processen zijn er nodig om lokale voedselsystemen
te ondersteunen, om burgers te betrekken en ondernemers te activeren? Hoe kan een overheid vanuit deze benadering legitimiteit
opbouwen en tegelijk effectief zijn?
Een grote mate van voedselzekerheid in een bepaalde stad of regio
is zowel afhankelijk van de beschikbaarheid van voldoende en kwalitatief voedsel als van de bereidheid en mogelijkheid van de burger
en consument om deze voeding af te nemen. Evenveel aandacht
zal moeten gaan naar het aanbod (voldoende productiecapaciteit
binnen de stad of in de peri-urbane omgeving) als naar de vraag
(hoe kunnen de brede stadsbevolking, instellingen en bedrijven
het aanbod daadwerkelijk aanschaffen). Deze vragen houden ook
rechtstreeks verband met de ‘verduurzaming’ van de productie, de
organisatie van de distributie en de betrokkenheid/het engagement
van de individuele consument en professionele afnemer.
Om lokale stedelijke voedselsystemen succesvol uit te bouwen is
de relatie tussen het omliggende platteland en de stedelijk markt
cruciaal. Welke interventies zijn er nodig om de markten en productiesystemen op elkaar af te stemmen?
ENKELE
AFSLUITENDE
BESCHOUWINGEN
Overal ter wereld wordt er in stedelijke contexten geëxperimenteerd met lokale en duurzame voedselsystemen. In Vlaanderen is
Gent een van de eerste steden die, onder de noemer Gent en Garde
een voedselbeleid uitwerkt. Gent en Garde werkt rond 5 strategische doelstellingen die in dit document geconcretiseerd zijn in 21
operationele doelstellingen. Deze doelstellingen vormen de leidraad
voor de zoektocht die we aanvatten om een duurzaam voedselsysteem in de praktijk te brengen. Deze tekst geeft richting aan het
beleid om de vijf strategische doelstellingen van Gent en Garde te
verscherpen, maar is ook een enthousiaste uitnodiging aan alle
betrokken en geïnteresseerde actoren om actief te participeren.
Deze vragen zijn bepalend in de zoektocht hoe lokale voedselsystemen kunnen bijdragen tot voedselsoevereiniteit en hoe deze lokale
voedselsystemen complementair en bevorderend kunnen zijn voor
eerlijke en duurzame handelsketens. Elk lokaal voedselsysteem is
namelijk verbonden met handelsketens die zich uitstrekken over
regionale, zelfs continentale grenzen. Op die manier beperkt de
impact zich niet tot het lokale niveau.
Hoewel de uitdaging gelaagd en complex is, zullen de meesten zich
in een gedeelde en collectieve agenda herkennen: hoe kan een
stedelijk voedselsysteem bijdragen tot een sociaal rechtvaardige
transitie naar een meer duurzame wereld die inclusief is voor alle
bevolkingsgroepen? We stellen vast dat de vragen en uitdagingen
gelijk lopen en herkenbaar zijn, maar de manier van aanpak vaak
verschilt, omdat deze contextueel wordt bepaald. Een algemene
blauwdruk bestaat niet, maatwerk is noodzakelijk.
De uitdagingen situeren zich op velerlei vlak
Lokale overheden staan voor de uitdaging hoe voedselsystemen
vanuit een multi-actor perspectief (producent, bedrijf, overheid,
consument/burger, …) en via een transversaal beleid (landbouw, ge-
26
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
27
Bij het uittekenen van lokale voedselstrategieën zijn zowel rationele als motivationele en emotionele benaderingen belangrijk om
succes te boeken. Doordacht beleid steunt op cijfers en analyses.
Zo is er bijvoorbeeld meer kennis en inzicht nodig in de verhouding
tussen informele en formele productie, handel en consumptie.
Doordacht beleid steunt ook op een breed draagvlak dat zich via
participatie mede-eigenaar voelt. Daarbij zijn alle relevante stakeholders betrokken partij: stadsbewoners in hun rol van burger en
consument, verenigingen, handelaars en bedrijven, stadsdiensten,
producenten…
Om de complexiteit van een duurzaam voedselsysteem te kunnen
vatten, zullen we inzicht moeten krijgen in verbanden en dwarsverbindingen moeten maken. De uitbouw van lokale voedselsystemen
vraagt om een transversaal beleid dat zich uitstrekt over verschillende domeinen: ruimtelijke ordening, sociale zaken, landbouw,
milieu, mobiliteit, handel,…
De stad Gent is geen eiland in de wereld. Hoe verhoudt het lokale
beleid zich tot het regionale en globale voedselsysteem? Op welke
manier kan de stad Gent haar stem laten horen met betrekking tot
thema’s die zich op andere overheidsniveaus situeren?
Enkele suggesties voor de korte
termijn:
• Breng feiten en cijfers in kaart met betrekking tot productie-,
distributie-, en consumptiepatronen inclusief bottlenecks en
opportuniteiten.
• Ondersteun en faciliteer, vanuit een participatieve benadering,
co-creatieve en lerende multi-actor experimenten die vertrekken
vanuit prioritaire operationele doelstellingen zoals die geformuleerd zijn in dit document.
• Zorg voor snelle ‘feedback-loops’ met de beleidsgroep én het
beleid in functie van leren, verbinden en opschalen.
We willen op een open, transparante en participatieve manier zoeken met relevante actoren hoe we de operationele doestellingen
vertalen in nieuwe actieplannen. Vanuit de Stad Gent creëren we
de ruimte om vanuit de beleidsgroep werkgroepen op te starten.
Dit zal één van de eerste stappen zijn om met dit document aan
de slag te gaan.
OVERZICHT:
STRATEGISCHE EN
OPERATIONELE
DOELSTELLINGEN
Strategische doelstelling 1:
Een meer zichtbare, kortere voedselketen
1.1 Ken de producent
1.2 Een meer toegankelijke afzetmarkt voor
lokale producten
1.3 Ruimte voor professionele voedselproductie
1.4 Ruimte voor individuele en gemeenschappelijke
niet-professionele productie
Strategische doelstelling 2:
Duurzamere voedingsproductie en consumptie
2.1 Voedselproducenten en -verwerkers
gebruiken duurzame productiemethodes
2.2 Consumenten kopen duurzame producten
2.3 Organisaties en bedrijven kopen duurzaam aan
2.4 Duurzame voeding op evenementen
Strategische doelstelling 3:
Sterkere sociale meerwaarde rond voedselinitiatieven
3.1 Aankoppelen aan bestaande netwerken
en sociale actoren
3.2 Toegang tot betaalbare, duurzame en gezonde voeding
voor iedereen
3.3 Kennisopbouw rond voedselsystemen
3.4 Meer sociale cohesie en inclusie
3.5 Sociale tewerkstelling via voeding
Strategische doelstelling 4:
Voedselafval terugdringen
4.1 Systemen en diensten die voedselverspilling reduceren
4.2 Recuperatie en herverdeling van voedseloverschotten
4.3 Educatie rond kleinschalig aankopen,
verwerken en bewaren
Strategische doelstelling 5:
Voedselafval maximaal hergebruiken als grondstof
5.1 Nieuwe businessmodellen kansen geven
5.2 Meer GFT uit het restafval
5.3 Afvalstromen lokaal recupereren Kringlopen sluiten
5.4 Laagwaardig afval opwaarderen tot hoogwaardig voedsel
28
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
29
Redactie: Jelle Goossens
Layout: Jack.pm
v.u. Paul Teerlinck stadssecretaris
Stadhuis, Botermarkt 1
9000 Gent
Gent, februari 2016
www.gentengarde.be
www.facebook.com/groups/gentengarde
www.klimaatstad.gent
30
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
Van strategische naar operationele doelstellingen voor de voedselstrategie Gent en Garde. Het advies van de beleidsgroep.
31