Volwassenenonderwijs en –vorming in Europa: het Verbreden van

Wat is Eurydice?
Het Eurydice-netwerk stelt zich
tot taak de organisatie en
werking van de verschillende
onderwijssystemen in Europa te
vatten en toe te lichten. Het
netwerk voorziet in vergelijkende
studies rond specifieke thema’s,
beschrijvingen
van
nationale
onderwijssystemen, indicatoren
en statistieken. Alle Eurydicepublicaties
worden
gratis
aangeboden op de Eurydicewebsite en op verzoek ook als
geprinte versie. Met haar werk
streeft
Eurydice
naar
het
promoten van kennis, mobiliteit,
samenwerking en vertrouwen op
het Europese en internationale
niveau. Het netwerk bestaat uit
nationale
afdelingen
in
de
verschillende Europese landen en
wordt gecoördineerd door het EU
Uitvoerend
Agentschap
voor
Onderwijs, Audiovisuele Middelen
en Cultuur.
Voor
meer
informatie
Eurydice Highlights
Volwassenenonderwijs en –vorming in Europa:
het Verbreden van de Toegang tot Leermogelijkheden
Welk
onderwijsniveau
heeft
de
Europese volwassen bevolking? Over
welke vaardigheden op het vlak van
geletterdheid,
gecijferdheid
en
ICT
beschikken volwassenen in Europa? En
hebben alle volwassenen op eenzelfde
manier toegang tot de mogelijkheden
die levenslang leren biedt? Gegevens
over
die een antwoord bieden op deze
Eurydice:
vragen vormen het startpunt voor het
http://eacea.ec.europa.eu/educ
rapport Volwassenenonderwijs en –
ation/eurydice
vorming in Europa: het Verbreden van
de Toegang tot Leermogelijkheden dat
een beeld schetst van de staat van het
volwassenenonderwijs in Europa.
Bouwend op de prioriteiten van de
vernieuwde
De volledige studie
Volwassenenonderwijs en –
vorming in Europa: het
Verbreden van de Toegang tot
Leermogelijkheden kan in het
Engels worden gedownload van
de Eurydice-website op
http://eacea.ec.europa.eu/edu
cation/eurydice/thematic_repor
ts_en.php
Contact EACEA
Wim Vansteenkiste,
Communicatie en Publicaties:
+32 2 299 50 58
Contact Eurydice
Vlaanderen
Eline De Ridder, Afdelingshoofd
[email protected].
be
+32 2 553 95 87
Geprinte versies van het
rapport zijn op verzoek
beschikbaar
Europese
agenda
voor
volwasseneneducatie (2011) richt het
rapport zich op beleid en maatregelen
die
garanderen
kwalificaties
tot
leermogelijkheden
niet
ten
volle
voor
voldoende
volwassenen
beantwoorden
aan
de
toegang
moeten
wiens
vaardigheden
en
huidige
arbeidsmarkt
en
maatschappelijke vereisten. Het rapport doet dit vanuit een brede invalshoek, met
aandacht voor een groot aantal belendende percelen. Vertrekkende vanuit een
selectie van contextuele indicatoren over volwassenenonderwijs onderzoekt het
rapport de nationale beleidsengagementen rond volwassen leren, de voornaamste
types
van
publiek
doorstroommogelijkheden,
gesubsidieerde
programma’s,
bewustmakingsactiviteiten
en
leerflexibiliteit
en
begeleidingsdiensten,
alsook gerichte financiële ondersteuning.
Het rapport omvat 35 nationale onderwijssystemen in 32 Europese landen (alle EU
lidstaten alsook IJsland, Liechtenstein, Noorwegen en Turkije). Het steunt op
verschillende bronnen, met in de eerste plaats informatie die werd verzameld via
het Eurydice-netwerk in 2014. Hiernaast omvat het rapport ook statistische data
van internationale enquêtes en resultaten van verschillende onderzoeksprojecten.
Deze highlights bieden een kort overzicht van enkele geselecteerde onderwerpen
die in het rapport aan bod komen.
Onderwijs
en vorming
2
Ongeveer 70 miljoen volwassenen in Europa hebben een onderwijsniveau dat
lager ligt dan hoger secundair onderwijs
De kennis en vaardigheden in de Europese
ongeveer 20 miljoen mensen die het onderwijs
economie kunnen worden ingeschat door te
verlieten met enkel een diploma lager onderwijs.
kijken
naar
het
onderwijsniveau
van
de
Zuid-Europese volwassenen hebben vaker een
volwassen bevolking. Beschikbare statistieken
laag
tonen aan dat één op vier volwassenen (25-64)
kunnen worden vastgesteld tussen generaties,
onderwijsniveau.
Beduidende
in de EU – ongeveer 70 miljoen mensen – geen
met jongvolwassenen die gemiddeld een hoger
formeel onderwijs hoger dan het niveau van
onderwijsniveau
lager secundair heeft voltooid. Dit cijfer omvat
bevolking.
hebben
dan
verschillen
de
oudere
Volwassenen (25-64) met een onderwijsniveau lager dan het niveau van hoger of lager secundair onderwijs (%), 2013
Onderwijsniveau lager dan het niveau
van hoger secundair (ISCED 3)
Onderwijsniveau lager dan het niveau
van lager secundair (ISCED 2)
Bron: Eurostat (EU Enquête naar de Arbeidskrachten).
Ongeveer één op vijf Europese volwassenen beschikt over lage vaardigheden
op het vlak van geletterdheid en gecijferdheid, ongeveer één op drie over
weinig tot geen ICT-vaardigheden
Het onderwijsniveau is een belangrijke indicator
Gemiddeld, over de 17 EU-landen heen die
van het menselijk kapitaal in een samenleving.
deelnamen
Toch laat het niet altijd toe om vaardigheden te
onderzoek, heeft 19,9% en 23,6% van de
meten in verschillende contexten. Vaardigheden
volwassenen respectievelijk een laag niveau van
aan
de
ronde
het
geletterdheid
onbruik
wijzen zowel PIAAC als de EU Statistieken over
wanneer
onderhouden,
of,
laaggekwalificeerde
ze
niet
in
worden
tegendeel,
volwassenen
kunnen
de
gecijferdheid.
van
verworven binnen onderwijs kunnen immers in
raken
en
eerste
Informatiemaatschappij
op
Bovendien
het
feit
dat
ongeveer 30 % van de volwassenen in de EU
vaardigheden verwerven door een gevarieerd
beschikt
leven en werkervaring. In deze context biedt de
vaardigheden. Uit de laatste bron blijkt verder
over
weinig
tot
geen
ICT-
OESO-enquête PIAAC, die het niveau van de
dat ongeveer de helft van alle volwassenen in
vaardigheden van volwassen (15-65) meet,
Europa van mening is dat hun ICT-skills niet
een nieuw perspectief op de internationale
tegemoet komen aan de vereisten van de
vergelijkbaarheid van menselijk kapitaal.
huidige arbeidsmarkt.
Volwassenen met de grootste noden op het vlak van onderwijs en vorming
hebben de minste kansen om voordeel te halen uit levenslang leren
wordt
economisch inactieve mensen, ouderen, en zij
bepaald door verschillende factoren, in het
die beschikken over de minste vaardigheden,
bijzonder
Deelname
aan
volwassenenonderwijs
op
de
zullen doorgaans minder deelnemen. M.a.w.
leeftijd
en
volwassenen met de grootste noden op het vlak
vaardigheden: volwassenen met een lage of
van onderwijs en vorming zijn net diegene die
geen
het minst toegang hebben tot de mogelijkheden
onderwijsniveau,
arbeidsmarkt,
beroepscategorie,
kwalificatie,
vaardigheden
status
in
beroepen
vereisen,
die
lage
werklozen
en
van levenslang leren.
3
Terwijl beleidsagenda’s het belang van de toegang tot levenslang leren voor
de meest kwetsbare groepen beklemtonen, stellen zij zelden specifieke
targets voorop die moeten worden behaald
Eurydice-onderzoek
toont
aan
dat
het
behaald. Om die reden, zelfs wanneer er een
ondersteunen
volwassenen
met
lage
proces van monitoring en evaluatie bestaat,
van
basisvaardigheden of onvoldoende kwalificaties
pakken
in de regel is opgenomen op de beleidsagenda
noodzakelijkerwijs de belangrijkste factoren aan
deze
documenten
niet
van alle Europese landen. Dit gebeurt vaak als
die de deelname aan onderwijs en vorming
onderdeel van het beleid rond onderwijs en
beïnvloeden
vorming, maar ook als onderdeel van bredere
basisvaardigheden of laaggekwalificeerden. Dit
economische hervormingen of, meer specifiek,
doet de vraag rijzen of de strategieën en
als onderdeel van tewerkstellingsstrategieën.
beleidsagenda’s van de Europese landen wel
Maar terwijl deze beleidsdocumenten doorgaans
over
expliciet verwijzen naar het promoten van de
mogelijkheden
toegang
laaggekwalificeerde
tot
onderwijs
en
vorming
voor
het
van
volwassenen
potentieel
van
met
beschikken
levenslang
lage
om
leren
volwassenen
en
de
voor
andere
verschillende kwetsbare groepen van lerenden,
kwetsbare groepen te verhogen. Dit domein
bevatten
verdient verder onderzoekt.
ze
zelden
duidelijk
afgebakende
doelstellingen en targets die moeten worden
Een reeks hinderpalen kunnen de deelname van volwassenen aan levenslang
leren verhinderen - deze verdienen aandacht binnen het beleid
De Enquête naar Volwasseneneducatie toont
verantwoordelijkheden binnen het gezin als een
aan dat hinderpalen voor de deelname van
obstakel
volwassenen aan leren vaak gekoppeld zijn aan
vorming, terwijl 13,6% problemen ondervindt
een gebrek aan tijd, ofwel ten gevolge van
om
verantwoordelijkheden binnen het gezin of op
werkschema.
het werk. Maar ook financiële beperkingen of
overwegingen terwijl 7,1% het niet tegemoet
het gebrek aan ‘vereisten’ (v.b. het bezitten van
komen aan de ‘vereisten’ als reden aanhaalt.
een bepaalde kwalificatie om toegelaten te
Het verhogen van de flexibiliteit van het aanbod
een
voor
deelname
opleiding
onderwijs
en
combineren
met
wijst
financiële
het
(v.b.
deel te nemen aan levenslang leren. Wanneer
alternatieve toegangstrajecten of het erkennen
we
van
kijken
naar
de
hinderpalen
afstandsleren,
op
worden) kunnen mensen ervan weerhouden om
specifiek
door
te
13,3%
aan
niet-formeel
en
modularisering,
informeel
leren)
en
volwassenen
aandacht voor hun financiële toegankelijkheid
(volwassenen met een onderwijsniveau lager
zijn daarom aspecten die de aandacht van
dan hoger secundair) geconfronteerd worden,
beleidsmakers verdienen.
waarmee
dan
laaggekwalificeerde
beschouwt
gemiddeld
21,8%
de
Het bereiken van volwassenen en hen bewust maken van de voordelen van
levenslang leren is één van de belangrijkste uitdagingen
Ongeveer 80 % van de volwassenen die niet
volwassenen met een onderwijsniveau lager dan
deelnemen aan onderwijs en vorming vertoont
hoger onderwijs dan bij volwassenen die hogere
geen interesse in het proces van levenslang
studies
leren.
mensen met een lager onderwijsniveau ook
Dit toont
aan
dat een
gebrek
aan
hebben
voltooid.
Bovendien
blijken
interesse veruit de meest voorkomende reden
minder geneigd om zelf op zoek te gaan naar
voor niet-deelname is. In bijna alle landen is
informatie over leermogelijkheden dan mensen
een gebrek aan interesse meer merkbaar bij
met een hoger onderwijsniveau.
4
Volwassenen (25-64) die niet deelnamen aan onderwijs en vorming en aangaven dat zij niet geïnteresseerd zijn in
deelname (%), volgens hoogste behaalde onderwijsniveau, 2011
%
%
ISCED 0-2
ISCED 3-4
ISCED 5-6
Bron: Eurostat (Enquête naar Volwasseneneducatie).
Bewustmakingsinitiatieven zijn wijdverspreid, maar weinig is bekend over
hun effectiviteit in het bereiken van mensen met lage of geen kwalificaties
Een gebrek aan interesse in levenslang leren en
Europese landen zijn zich bewust van de nood
een beperkte zoektocht naar informatie rond de
om volwassenen te bereiken en om hen te
mogelijkheden van levenslang leren wijzen op
motiveren om deel te nemen aan levenslang
de nood aan inspanningen om volwassenen te
leren. In de voorbije vijf jaar hebben de meeste
bereiken en om hen bewust te maken van de
landen
beschikbare leermogelijkheden, of om hen in
campagnes
staat te stellen mee te werken aan het creëren
initiatieven op de deelname van de meest
van een nieuw aanbod dat afgestemd is op hun
kwetsbare
specifieke noden. De overheden in de meeste
geëvalueerd.
dan
ook
opgezet.
groepen
grote
De
bewustmakingsimpact
wordt
van
echter
deze
zelden
Bewustmakings- en outreach-campagnes gericht op volwassenen, 2009-2014
Grote bewustmakings- en outreach
campagnes hebben plaats gevonden
Geen recente grote bewustmakingsen outreach campagnes
Bron: Eurydice.
De volledige studie Volwassenenonderwijs en –vorming in Europa: het Verbreden van de Toegang tot
Leermogelijkheden kan in het Engels worden geraadpleegd op de Eurydice-website:
http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/thematic_reports_en.php
Voor bijkomende informatie zie: Eurypedia: http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/eurypedia_en.php
EC-01-15-063-NL-N
ISBN 978-92-9201-814-6
doi:10.2797/153864
© EACEA, 2015.