De Poort gaat uit…. Op zaterdagmiddag 22 oktober was het zover

De Poort gaat uit….
Op zaterdagmiddag 22 oktober was het zover! De commissie Kerk&Israël had een
thema-wandeling door Joods Utrecht georganiseerd en dat er interesse was bleek wel
uit het aantal aanmeldingen: zo’n 27 gemeenteleden uit Nieuwpoort en Langerak stapten
om 13:30 uur in de auto richting Utrecht. Dat zelfs een heenreis ingewikkeld kan zijn
bleek al snel want het was de bedoeling om bij P&R Westraven te parkeren, maar die
was vol zo stond op de borden op de snelweg aangegeven. Men werd doorverwezen naar
P&R Papendorp maar niet iedereen nam die afslag en belandde op het parkeerterrein van
Ikea….. Maar gelukkig waren we toch allemaal om 14:00 uur op het Domplein en kon de
wandeling van start gaan. We werden in twee groepen gesplitst en onder leiding van
deskundige gidsen kregen we bijzondere Utrèchse plekjes te zien: een synagoge in Art
Deco-stijl, een voormalig Israëlitisch weeshuis en een indrukwekkend gedenkmomument
vlakbij de Maliebaan waar 1200 joden in de Tweede Wereldoorlog zijn weggevoerd.
Verder hoorden we dat Utrecht eeuwenlang bepaald geen joden-vriendelijke stad was,
zo mochten ze bijvoorbeeld alleen overdag in de stad verblijven, maar overnachten was
verboden. Er streken veel Joden neer in Maarssen. Oké welgestelde Joodse lieden
hadden kans op burgerrechten, maar armlastige gasten waren niet welkom.
In 1636 richtte predikant Voetius de universiteit van Utrecht op, maar hij was bepaald
geen vriend van de Joden, althans niet zolang ze zich niet bekeerden. De gids las enkele
regels voor die Voetius over Joden opgeschreven had, maar dat verdient geen herhaling
in dit verslagje.
Vanaf 1800 krijgen Joden meer vrijheden en drijven ze vooral handel. Een grote Joodse
populatie zoals in Amsterdam is er nooit geweest, het aantal Joden was ongeveer 1700.
Dat het gedenkmonument vlakbij de Maliebaan is terechtgekomen is uiteraard niet
toevallig omdat in de oorlog hiervandaan de Joden werden weggevoerd. Maar op
diezelfde Maliebaan was ook het verzet actief.
Hoewel het een mooie droge herfstmiddag was, was het koud en we hadden dan aan het
eind van de rondleiding ook best trek in een kopje koffie. Het nabijgelegen sfeervolle
Spoorwegmuseum bood een prachtige entourage om enigszins op temperatuur te komen
en te genieten van koffie, cappucciono of chocolademelk.
Dat de Poort veel overzichtelijker is dan zo’n grote drukke stad op zaterdagmiddag
bleek wel toen we weer terugliepen naar het station, want voor we het wisten waren we
elkaar bijna kwijt, maar gelukkig zijn we allemaal uiteindelijk weer veilig in de Poort
aangekomen.
Ondanks de kou kunnen we terugkijken op een gezellige en leerzame middag waarbij we
meer gehoord hebben over het Joodse leven in Utrecht!
Deze voormalige synagoge is nu in gebruik bij een evangelische gemeente en heeft als
naam het broodhuis. Het naastgelegen gebouw is nog wel in gebruik als synagoge en in
het bezit van de orthodoxe joodse gemeente.
In 1871 werd dit Centraal Israëlitisch weeshuis opgericht. Aan scholing werd veel
aandacht besteed en het weeshuis had een eigen synagoge. In 1942 werden de pupillen
en de begeleiders weggevoerd naar Duitsland. Slechts enkelen overleefden het. Nu is
het in gebruik door het Leger des Heils.
Het indrukwekkende monument vlakbij de Maliebaan. Op de gedenkmuur staan alle
namen van de joden die in 1942 en 1943 zijn afgevoerd.
Van de ca. 1700 joden in Utrecht werden er ongeveer 1400 gedeporteerd, waarvan ruim
1200 het niet overleefden.
Voor de muur met namen staat een beeld (stervormig) met een Minjan. Dat zijn tien
Joodse mannen, die minimaal nodig zijn een Joodse samenkomst en viering mogelijk te
maken. Daarbovenop een enorme sjofar (ramshoorn) als teken van hoop.
Alvast voor de agenda
Graag willen we u alvast van harte uitnodigen voor een avond met ds. Willem J.J.
Glashouwer op D.V. donderdag 23 februari 2017.