discriminatie - Steunpunt Inclusief Hoger Onderwijs

Presentatie voor het SIHO Steunpunt Inclusief Hoger Onderwijs
Centrum voor gelijkheid van kansen
en voor racismebestrijding
7 mei 2009
Isabelle Demeester
Jozef Weyns
Overzicht
Deel I: Werking van het Centrum
A.
B.
Het Centrum : een inleiding
Dienst niet raciale discriminatie
Deel II: Een introductie tot de antidiscriminatiewetgeving
A.
B.
Internationale instrumenten
Belgische wetgeving
Antidiscriminatiewetgeving
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Doel van de Antidiscriminatiewet
Toepassingsgebied
Discriminatieconcept
Beschermde kenmerken
Rechtvaardiging
Redelijk aanpassingen
Intimidatie en opdracht tot discriminatie
Juridische bescherming
Deel III: Structurele dossiers en cijfermateriaal
Deel I: Werking van het Centrum voor
gelijkheid van kansen en voor
racismebestrijding
A. Het Centrum: een inleiding




Een onafhankelijke overheidsdienst,
opgericht in 1993
Antidiscriminatiewet van 25 februari
2003 -> bevoegdheidsuitbreiding
2003 : ontstaan van de dienst nietraciale discriminatie, pluridisciplinair
team
Missie = bevorderen van gelijke kansen
en de bestrijding van elke vorm van
onderscheid, uitsluiting, beperking of
voorkeur op grond van enkele specifieke
discriminatiegronden.
B. Dienst niet raciale discriminatie
-
Informatie – sensibilisering – vorming
Advies – beleidsaanbevelingen
Klachtenbehandeling:




Opvang en begeleiding van slachtoffers
Advies – informatie – doorverwijzing
Bemiddeling – verzoening
In rechte optreden
Deel II: Een introductie
tot de antidiscriminatiewetgeving
A. Internationale instrumenten
Internationaal


Europese richtlijn : arbeid
VN conventie voor personen met een
handicap
B. Belgische Wetgeving



ANTIDISCRIMINATIEWET van 10 mei 2007
DECREET van de Vlaamse Raad houdende
EVENREDIGE PARTICIPATIE op de arbeidsmarkt
van 8 mei 2002 (EPA-decreet)
DECREET houdende een kader voor het VLAAMSE
GELIJKEKANSEN- en GELIJKEBEHANDELINGsbeleid
van 10 juli 2008 (GKGB-decreet)
Antidiscriminatiewetgeving: een overzicht
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Doel van de Antidiscriminatiewetgeving
Toepassingsgebied
Discriminatieconcept
Beschermde kenmerken
Rechtvaardiging
Redelijk aanpassingen
Intimidatie en opdracht tot discriminatie
Juridische bescherming
1. Doel van de Antidiscriminatiewet
Bestrijding van verschillende vormen van
discriminatie + bevorderen van gelijke
kansen:



Directe en indirecte discriminatie
weigering om redelijke aanpassingen te
treffen
Intimidatie en opdracht tot discrimineren
2. Toepassingsgebied

publiek beschikbare goederen en diensten
bvb. Immo-sector, verzekeringen, horeca, culturele aangelegenheden,
onderwijs,…

arbeidssfeer
> arbeidsbetrekkingen: statutaire vs. contractuele betrekking,
> WN-, WG-, vakorganisaties
> aanv. regelingen van sociale zekerheid

sociale bescherming en voordelen

publiek toegankelijke activiteiten (…) VL: culturele

vermelding in officieel stuk of PV
evenementen, sport,…
SCHEMA: TOEPASSINGSGEBIED (1/2)
ARBEIDSBETREKKINGEN
Vlaams
Belgisch federaal
Betrekkingen die o.m. omvatten
werkgelegenheid, toegang tot
arbeid, arbeidsvoorwaarden,
ontslagregelingen
EPA decreet
GKGB decreet
Vlaamse diensten, overheidsen onderwijspersoneel, hun
bepalingen en arbeidsvoorwaarden
Toegang tot arbeid,
werkgelegenheid,
arbeidsvoorwaarden
(incl. voorwaarden, redenen of
criteria van ontslag)
(incl. ontslag)
Andere WG / WN:
- tewerkstelling
personen met
een handicap
- beroepsopleiding
Intermediairen die zich bezig
houden met beroepskeuzevoorlichting en -opleiding,
loopbaanbegeleiding en
arbeidsbemiddeling
Toegang tot beroepskeuzevoorlichting, beroepsopleiding, omscholing
Arbeidsbemiddeling
Wedertewerkstelling
SCHEMA: TOEPASSINGSGEBIED (2/2)
ANDERE AANGELEGENHEDEN
Vlaams
Belgisch federaal
EPA decreet
Toegang tot en aanbod van
goederen en diensten die
publiekelijk beschikbaar zijn
GKGB decreet
Toegang tot en aanbod van
goederen en diensten die
publiekelijk beschikbaar zijn
Onderwijs
Sociale bescherming, incl. sociale
zekerheid en gezondheidszorg
Gezondheidszorg
Sociale voordelen
Sociale voordelen
Aanvullende regelingen voor
sociale zekerheid
Lidmaatschap of betrokkenheid bij
WG-, WN- e.a. organisaties
Toegang tot, deelname aan,
iedere andere uitoefening van
economische, sociale, culturele,
politieke activiteit toegankelijk
voor het publiek
Vermelding in officieel stuk of
proces-verbaal
Toegang tot, deelname aan
economische, sociale,
culturele, politieke activiteit
die buiten de privésfeer
worden aangeboden
Toepassingsgebied
De (federale) antidiscriminatiewetgeving is niet
van toepassing


In strikt private relaties
Ze kunnen niet ingeroepen worden tegen andere
wetten en besluiten of decreten
Voorbeelden materieel toepassingsgebied
Organiseert een
feest bij haar
thuis
Private sfeer
Niet van toepassing!
Komt een café
binnen
Goederen en diensten
Publiek toegankelijke private
ruimte
Solliciteert
Arbeidssfeer
Vraagt een
aanpassing voor
een examen
Onderwijs ?
3. Discriminatieconcept

DIRECTE DISCRIMINATIE
Wanneer iemand ongunstiger wordt behandeld dan een ander in
een vergelijkbare situatie op basis van een van de beschermde
criteria, zonder dat er een rechtvaardiging voor bestaat.
Vb.: Bij een sollicitatie wordt een kandidatuur geweigerd omdat de
sollicitant gehoorsproblemen heeft.

INDIRECTE DISCRIMINATIE
Wanneer een ogenschijnlijk neutrale bepaling, maatstaf of
handelswijze personen gekenmerkt door een bepaald
beschermd criterium, in vergelijking met andere personen
bijzonder kan benadelen, zonder dat er een rechtvaardiging
voor bestaat.
Vb.: Een blinde persoon wordt de toegang tot een restaurant geweigerd
omdat hij wordt vergezeld van zijn assistentiehond.
4. Beschermde criteria
handicap,
huidige of toekomstige gezondheidstoestand,
fysieke of genetische eigenschap,
leeftijd, seksuele geaardheid, burgerlijke staat,
geboorte, fortuin, geloof of levensbeschouwing,
politieke overtuiging, taal*, sociale afkomst
EPA-decreet: enkel handicap
GKGB-decreet: ook verleden gezondheidstoestand
* taal: CGKR niet bevoegd
HANDICAP
Ontoegankelijk
transport
Gebrek aan
toegankelijke
parking
Afwezigheid van
gebarentaal
Vooroordelen
Negatieve
houding
Obstakels binnen
gebouwen
De samenleving
Geen liften
Beperkte
onderwijsmogelijkheden
is
het probleem
Weinig arbeidsmogelijkheden
Armoede en
beperkte inkomsten
Geïsoleerde
families
© Autonomia ASBL
HANDICAP


Geen definitie in antidiscriminatiewet
Hof van Justitie: arrest Chacón Navas (2006)
> richtlijn 2000/78/EG ~ ontslag / redelijke
aanpassingen
> handicap ≠ ziekte
“beperking die met name het gevolg is van lichamelijke, geestelijke of
psychische aandoeningen en die de deelneming van de betrokkene
aan het beroepsleven belemmert” ; “een beperking kan slechts als
‘handicap’ worden opgevat indien het waarschijnlijk is dat zij van
lange duur is” ;
volstaat m.a.w. niet: (loutere) “feit dat men niet bekwaam, in staat
en beschikbaar is om de essentiële taken van zijn functie uit te
voeren”

Quid chronische ziekten e.a. ?
5. Rechtvaardiging

DIRECTE DISCRIMINATIE
Wanneer iemand ongunstiger wordt behandeld dan een ander in
een vergelijkbare situatie op basis van een van de beschermde
criteria, zonder dat er een rechtvaardiging voor bestaat.
Vb.: Bij een sollicitatie wordt een kandidatuur geweigerd omdat de
sollicitant gehoorsproblemen heeft.

INDIRECTE DISCRIMINATIE
Wanneer een ogenschijnlijk neutrale bepaling, maatstaf of
handelswijze personen gekenmerkt door een bepaald
beschermd criterium, in vergelijking met andere personen
bijzonder kan benadelen, zonder dat er een rechtvaardiging
voor bestaat.
Vb.: Een blinde persoon wordt de toegang tot een restaurant geweigerd
omdat hij wordt vergezeld van een assitentiehond.
Rechtvaardiging

“wezenlijke en bepalende beroepsvereiste”
> direct onderscheid in arbeidsrelaties
> kenmerk essentieel wegens aard of context van beroep
> vereiste is evenredig t.a.v. legitiem doel

“objectieve en redelijke rechtvaardiging”
> andere gevallen
> legitiem doel
> maatregel passend en noodzakelijk

Uitzonderingen;
> positieve actie
> “door of krachtens de wet”
 Vraag advies aan het Centrum!
Samenvatting
STAPSGEWIJZE ANALYSE
Verschil in behandeling?
JA
wetgeving van toepassing?
JA
op grond van beschermd criterium?
JA
rechtvaardiging conform wet/decreet?
NEEN
DISCRIMINATIE
6. Redelijke aanpassingen:
doelstelling
De weigering een redelijke aanpassing te
voorzien voor een persoon met een
handicap = discriminatie
Doelstelling:




Negatieve invloed van onaangepaste omgeving neutraliseren
Waarborgen van gelijke kansen
Toelaten dat eenieder kan genieten van bestaande voordelen
of voorzieningen
Maximaliseren van evenwaardige en zelfstandige participatie
Redelijke aanpassingen: Wettelijke definitie
(art.4-12°)
Redelijke aanpassingen zijn passende maatregelen die
in een concrete situatie en naargelang de behoefte
worden getroffen om een persoon met een handicap in
staat te stellen toegang te hebben tot, deel te nemen
aan en vooruit te komen in aangelegenheden waarop
deze wet van toepassing is …
…tenzij deze maatregelen een onevenredige
belasting vormen voor de persoon die deze maatregelen
moet treffen. Wanneer die belasting in voldoende mate
wordt gecompenseerd door bestaande maatregelen in
het kader van het gevoerde overheidsbeleid inzake
personen met een handicap, mag zij niet als
onevenredig worden beschouwd;
De evaluatie van de redelijkheid van een aanpassing
Wat is redelijk?
Criteria voor de evaluatie

Tegen de achtergrond van de context:









Effectieve financiële kost,
Beschikbare compenserende subsidies of
tegemoetkomingen,
Organisatorische gevolgen van de aanpassing,
Draagkracht/vlak (grootte van de aktiviteiten en
financiële ruimte van de werkgever,
Duur en frequentie van gebruik van de aanpassing
De afwezigheid van evenwaardige alternatieven
Directe en indirecte gevolgen
Beroepsgebonden aanpassingen
…
Welke soort aanpassingen?
Materiële
aanpassingen
Aangepast scherm
Ergonomische stoel in
rechtzittende stand
Aanpassing van de
wagen
Ergonomische
muis
Braillemenu
Niet- materiële aanpassingen
Doventolken en
gebarentaal
Reorganisatie van het
werk:flexibele werkuren,
telewerk/thuiswerk
Begeleiding op de
werkvloer,
mentorship
Aanpassing regelgeving
Logos en eenvoudige
pictogrammen
Expertise redelijke aanpassingen ?
• de persoon met een beperking zelf
• de gespecialiseerde verenigingen
• de regionale agentschappen; Vlaams Agentschap /
KOC
• Cel diversiteit / Selor
• het Centrum voor gelijke kansen en voor
racismebestrijding
• hier : SIHO ?
Redelijke aanpassingen
Brochure:
FOD Werkgelenheid, arbeid en
sociaal overleg in
samenwerking met het
Centrum.
www.werk.belgie.be
(rubriek publicaties)
Cave : oude wetgeving!
7. Intimidatie en opdracht tot discriminatie

INTIMIDATIE
“ongewenst gedrag dat met een van de beschermde criteria
verband houdt, en tot doel of gevolg heeft dat de waardigheid
van de persoon wordt aangetast en een bedreigende, vijandige,
beledigende, vernederende of kwetsende omgeving wordt
gecreëerd”
> “discriminatoire” intimidatie / pesterijen op werkvloer: Welzijnswet
brochure:
http://www.werk.belgie.be/WorkArea/showcontent.aspx?id=12502

OPDRACHT TOT DISCRIMINEREN
> bvb. werkgever  interimkantoor / eigenaar  immokantoor
7. Juridische bescherming

Bescherming tegen “nadelige maatregels” na klacht
> klacht volgens interne procedure van (vermoedelijke)
discriminerende organisatie
> formele klacht officiële instanties
> geldt ook voor getuigen

Nietigheid van discriminatoir beding

Schadevergoeding
> Werkgelegenheid, forfaitair: 6 / 3 maanden bruto-loon (materiële
en morele schadevergoeding)
> Buiten werkgelegenheid, forfaitair: 1300 / 650 euro (morele
schadevergoeding)
> Bewezen reële schade

Procedureel: vordering tot staking, verschuiving van
de bewijslast
Deel III: Structurele dossiers en
cijfermateriaal
Structurele dossiers







Vertaling ADW in gebarentaal
Brochure over Redelijke aanpassingen in Goederen
en Diensten
Brochure met aanbevelingen inzake ticketting en
toegang tot evenementen
Brochure over discriminatie en Handicap
Medische selectiecriteria bij de Politie
Vervoer van personen met handicap door NMBS
…
Meldingen 2007
Niet bevoegd
Andere gronden
Gezondheid
Leeftijd
2007
2006
Seksuele Geaardheid
Geloof
Handicap
Ras
0
200
400
600
800
1000
1200
Meldingen Handicap - per sector
Onderwijs
5%
Regelgeving
9%
Intimidatie, pesterijen
5%
Goederen en diensten
Goederen en diensten
54%
Werkgelegenheid
Regelgeving
Onderwijs
Intimidatie, pesterijen
Werkgelegenheid
27%
Handicap - Werkgelegenheid
Ontslag
26%
Werkomstandigheden
40%
Vorming
1%
Aanwerving
33%
Vorming
Aanwerving
Werkomstandigheden
Ontslag
Handicap - Goederen en diensten
Huisvesting
Voorzieningen
4%
Gezondheidszorg
6%
Transport
Huisvesting
10%
Transport
10%
Ontspanning,
Cultuur en sport
Handel, private
ondernemingen
Openbare
diensten
24%
Openbare diensten
Handel, private
ondernemingen
28%
Ontspanning, Cultuur
en sport
18%
Gezondheidszorg
Voorzieningen
Meldingen Toegankelijkheidsproblemen:
22% dossiers in "Goederen en Diensten"
Publieke
diensten
29%
Transport
21%
Transport
Private diensten
Private
diensten
3%
Cultuur, ontspanning
Huisvesting
Huisvesting
9%
Publieke diensten
Cultuur,
ontspanning
38%
CONTACT
Centrum voor gelijkheid van kansen en
voor racismebestrijding
Koningsstraat 138
1000 BRUXELLES
tel: +32 (0) 2 212 30 00
fax: +32 (0) 2 212 30 30
Groen nummer: 0800 12 800
www.diversiteit.be
Isabelle Demeester
[email protected]
Directe lijn: 02 212 31 43