Weer In Vorm Enkele opmerkingen over

Weer In Vorm
Jaargang 2015-16 / 7, februari 2016.
Eindredactie: Chris Dees
Volgende editie: midden april 2016;
kopij (tips) naar: [email protected]
StartStart
Weer In Vorm nr. 7 ligt voor u. Allereerst kunnen we u niet onthouden de opvallend aansprekende en
bijzonder inspirerende lezing van Dr. Arjan Plaisier op onze cursusleidersdag van 10 februari j.l. Lezing
en gesprek waren zeer zeker meer dan de moeite waard! De hoofdlijnen volgen hieronder.
Daarnaast hebben we ook afscheid genomen van onze secretaris Ds.Stef Jumelet, die we node zullen
missen. Hij heeft ons nagelaten zijn verhaal over ‘zijn’ cursuswerk TVG. We doen er goed aan ook dit
verhaal hier af te drukken.
In Kerkinformatie kunt u o.a. het verhaal lezen over de cursusplaats Eindhoven. In het nieuwe seizoen
zullen we hier verder op in gaan.
Opnieuw veel leesplezier!
Enkele opmerkingen over theologische vorming
(Hoofdpunten)
A.J. Plaisier
Scriba Generale Synode
1. Elke gelovige is een theoloog.
Theologische vorming voor gemeenteleden heeft als basis dat in de knop elke gelovige al een theoloog is. Elke
gelovige is een beetje een theoloog, want geloven houdt kennis in zich, het gaat niet om blind vertrouwen,
volgens Paulus was dat de situatie van de heiden, die zich lieten wegtrekken door de stomme afgoden. Zo liet
u zich meevoeren. Hij stelt daar tegenover dat een gelovige over Jezus leert zeggen dat hij de Heer is. Dat doet
de heilige Geest. De gelovige leert kennen wat door genade is gegeven. Dat heet wijsheid. Het is reflecteren.
Het verstand kán werken, omdat God zich manifesteert. Theologie is ‘geloof dat inzicht zoekt’ en omdat geloof
zelf al een inzicht is, is dat de opdracht van elke gelovige.
Dat elke gelovige een theoloog is, wil zeggen dat elke gelovige zich kan verantwoorden over de hoop die in ons
is. Het is verantwoordingsplicht. In een wereld waarin geloven niet vanzelfsprekend is, is dit wel een belangrijk
gegeven. Je wordt erop aangesproken.
Niet iedereen heeft hierin dezelfde roeping. De theologische vorming geeft een verdieping voor hen die hier
een gave hebben, een talent, zin, roeping.
2. Theologie wil zeggen: kennen en liefhebben horen bij elkaar
Nu staat er een onrustbarend woord in de bijbel en dat is dat kennis opgeblazen maakt en dat de liefde sticht
(Paulus). Dat wil dus zeggen: kennis zonder liefde. Wanneer we een cursus TVG aanbieden, dan gaat het om
kennis,
zoveel
duidelijk.
Of het
ook om
liefde gaat, isvanniet
vanzelfsprekend
gegeven.
De TVG is vorming die
Nieuwsbrief
voor is
alle
medewerkers,
docenten
en (oud)cursisten
Theologische
vorming en
verdieping.
een plaats heeft in de kerk en die daarom plaatsvindt in de sfeer van de liefde tot God als het uiteindelijke
TVG is onderdeel
vantheologie.
het Protestants
Centrum
voor
Toerustingbetrokkenheid
en Educatie van deop
Protestantse
Kerk invan
Nederland
te Utrecht.
Zie ook de
voorwerp
van de
Liefde
is een
affectieve
het voorwerp
de theologie.
Liefde
website www.pkn.nl/tvg
. Hier
u ookvan
de informatie
over de zit.
plaatselijke
TVG-cursussen.
betekent
dat de kennis
in vindt
de sfeer
de aanbidding
In de sfeer
ook van de spiritualiteit. Een theologische
vorming stelt zich niet buiten de relatie met God. Wanneer geloof en kennis hoort bij liefde, zal theologie ook
2. Theologie wil zeggen: kennen en liefhebben horen bij elkaar
Nu staat er een onrustbarend woord in de bijbel en dat is dat kennis opgeblazen maakt en dat de
liefde sticht (Paulus). Dat wil dus zeggen: kennis zonder liefde. Wanneer we een cursus TVG
aanbieden, dan gaat het om kennis, zoveel is duidelijk. Of het ook om liefde gaat, is niet vanzelfsprekend gegeven. De TVG is vorming die een plaats heeft in de kerk en die daarom plaatsvindt
in de sfeer van de liefde tot God als het uiteindelijke voorwerp van de theologie. Liefde is een
affectieve betrokkenheid op het voorwerp van de theologie. Liefde betekent dat de kennis in de sfeer
van de aanbidding zit. In de sfeer ook van de spiritualiteit. Een theologische vorming stelt zich niet
buiten de relatie met God. Wanneer geloof en kennis hoort bij liefde, zal theologie ook door
amateurs gegeven worden en zal het volgers tot amateurs verleiden. Wanneer we met een quasiidee van professionaliteit gaan werken, met de idee dat we nu eens horen hoe het echt zit, of eens
een objectieve kijk krijgen of geven, dan komen we uit de sfeer van de amateur, de liefhebber en dat
is dodelijk. Kennis zonder liefde maakt opgeblazen.
3. Theologie wil zeggen: liefde en schoonheid horen bij elkaar
Liefde heeft te maken met aantrekkelijkheid, met schoonheid. Er is alle reden om dat staande te
houden. Ik denk daarbij aan de schoonheid van de Bijbel, in de gestalte van de kanon, ik denk aan de
schoonheid van de patristische theologie, aan de kunst, aan het dogma ook, waar zoals we weten
een lied in sluimert. Het is hier dat er wel wat appeltjes geschild kunnen worden als het om menige
vorm van theologie gaat. Wantrouwen of argwaan met de idee nu eens achter de schermen gekeken
te hebben, past niet bij theologie, en evenmin een soort vivisectie op de bijbel, een soort ontmythologisering van de Bijbel, van de geschiedenis, van het dogma, die verricht geen dienst aan God en aan
zijn rijk. Vivisectie is geen theologie. Dat betekent niet een soort naïef fundamentalisme. Juist dat
maakt, zij het op een andere wijze, de traditie en de Bijbel tot iets koud verstandelijks, tot een ding
bijna.
4. Theologie is gericht op het mysterie
Theologie is gericht op het mysterie van God. Dit mysterie wordt het meest mysterieus verwoord
door voor God te spreken met drie namen, Vader, Zoon en Geest. We moeten het mysterie weer
terug. En daarmee de diepte waarin de spiritualiteit kan ademen. We zijn teveel gekild door ‘wat niet
kan’ dat we ons weer moeten toevertrouwen aan het wonder. Dat is een gevecht met een reductietheorie. De theologie zet ons in de sfeer van het wonder. Dat is wat anders dan irrationaliteit. Het
vraagt echter wel om vrijmoedigheid om door een vorm van seculier denken heen te breken, dat ons
schuw heeft gemaakt voor God, voor het wonder, voor het transcendente. De theologische vorming
is een oefening in tegen-denken. Ik pleit hier niet voor een fundamentalistische theologie, maar een
theologische vorming die gelijke tred houdt met de wonderen die de fysica ons leert. We staan op de
bres voor het ‘meer’. God als ‘meer’, en de mens als ‘meer’.
5. Theologie is persoonlijk
Theologie is inwijding in een traditie. Het is tegelijk een persoonlijke bezigheid. Het gaat om jou als
persoon, jouw levensweg, jouw vragen, jouw emoties ook. Natuurlijk is theologische vorming ook
scholing, kennis, overzicht, inzicht, maar daar ben je toch altijd zelf ook in betrokken, zowel als leraar
dan wel als leerling. Dat geeft het wijde en menselijke aan theologie en daarom is theologische
vorming ook iets van een inwijding en een persoonlijke leergang. Het is vorming, en vorming heeft te
maken met je persoon. Er zal dan ook ruimte moeten zijn voor het persoonlijke, voor vragen, twijfel,
zekerheid en in dat kader voor het pastorale. Persoonlijk wil zeggen dat de persoon van de docent
ook ruimte krijgt. De persoon ook als persoonlijk gelovige, zou ik erbij willen zeggen, met de eigen
vreugde, zorgen en twijfels.
6. Theologie is praktisch
Theologische vorming is van gemeenteleden. Leden van de kerk nu. Het is betrokken op kerk nú. Dat
hoeft niet te hijgerig te zijn, het is juist goed om even wat afstand te nemen van de hectiek van de
dag en de waan van de dag. Dat laat onverlet dat een theologische vorming die losstaat van kerk-zijn
nu wat wereldvreemd aandoet. Ik zou wensen dat de TVG daarom voeling houdt met de agenda voor
de kerk zoals die in Kerk 2025: waar een Woord is, is een weg, wordt voorgesteld. En ook bij de
basics: belief, belong, behave. Ik denk in dit geval ook aan het belang van het eigenaarschap van de
gemeente. Hier zullen we training voor moeten geven. In ieder geval is het belangrijk dat de theologische vorming dialogisch is.
7. Theologie is mensenwerk
Ik heb het nodige gezegd over theologie en daar zit natuurlijk een wensenlijstje in verstopt. Dat kan
heel gemakkelijk als een last worden opgevat. Of als een idealisme. Theologie is echter mensenwerk.
Met alle mogelijkheden en beperkingen die dat geeft. We proberen wat, en soms moet je zeggen: we
proberen maar wat. We doen het met onze gaven van hoofd en hart, dat is wat we kunnen geven en
als dit oprecht gebeurt, is het goed. Stukwerk is ons pogen, maar in het vertrouwen op God mogen
we toch gezegend werk verrichten.
THEOLOGISCHE VORMING GEMEENTELEDEN
een positiebepaling (en iets van visie)
Draagt de TVG bij aan een goed (functionerend) wel-zijn van de Kerk?
Wat is het extra van de TVG?
Biedt zij iets wat ergens anders (in de Kerk) niet aanwezig is?
Drie vragen die cirkelen om het bestaansrecht van de TVG.
Toen ruim drie decennia terug deze Cursus werd geïnitieerd, was de achterliggende intentie: een
kader vormen waarin het talent van de kerkmensen verder werd ontwikkeld met het oog op het
dienstbaar zijn aan de Kerk. Het is goed om dit laatste in handen te houden. De invulling van
bijvoorbeeld het ambt vraagt steeds meer professsionaliteit. De leden van de Gemeente zijn
meestentijds hoog-opgeleid - in ieder geval hoger dan tot in de zestiger jaren van de vorige eeuw.
Het vereist nog al het een en ander van de leiding van de Kerk om in gesprek te raken –als het kan
blijven- met medemensen die door de secularisatiegolf zijn omspoeld en meegetrokken. (Laten we
ook niet vergeten dat de Kerkmens ook actief bezig is in dit proces. Wie het N.T. bestudeert moet
dit beamen).
In dit alles staat de TVG.
Stoppen dan maar of bij- en meedraaien?
In ieder geval niet de oren en ogen passief laten zijn en blijven.
God onze Heer heeft ons een plaats en een roeping gegeven om in deze tijd te staan.
De samenleving verandert op een niet geringe en trage manier.
Het is niet altijd de slechtste tijd voor de Kerk geweest, wanneer zij haar positie moest bepalen. Bij
tegen-wind moet je harder fietsen; in zo’n houding, in zo’n praktijk ontdek je vaak onbekende
krachten bij je zelf en bij de ander.
De Kerk vertoont –tenminste wanneer zij Kerk wil zijn en blijven- een continue luisterhouding (zie
bijv. Evangelie-Lukas 10,38-42). Luisteren naar de stem van de Heilige Geest (als eerste!) en dan
ook luisteren naar de moderne mens en tijd. (Dit laatste is iets anders dan het oor laten
hangen!).Deze ontwikkeling heeft de TVG ook (mee)gemaakt.
Eerst was het: kerkmensen meer in handen geven dan voorheen, zodat zij dienstbaar konden zijn.
Het werd en het wórdt: competent leren.
De vaak hoog-opgeleide mens –óók de Kerkmens!- zoekt onderwijs en studie die bij zijn/ haar
deskundigheid en mogelijkheid past. ‘Wat kan ik met mijn opleidingsniveau voor u betekenen? Ik
wil mij best inzetten, maar geef mij een taak die mij ligt’.
Hoe kan de TVG hierop in springen?
Allereerst er zich van bewust zijn dat de TVG vandaag niet langer kan teren en rusten op het niveau
van gisteren. Gisteren was gisteren, vandaag en morgen liggen voor ons, zijn actueel.
Hiermee behoeft het Evangelie van Jezus Christus niet aangepast te worden (denk aan de bede: “
(…) leid ons niet in verzoeking, (…)”), maar Kerk-zijn-anno 2016.
Hierbij zal het vakkenpakket –althans wat betreft de bijgevoegde- kritisch bekeken moeten
worden. Neem nu het vak Kerk en Kunst. We weten allen hoe de verbeelding (van personen en
gebeurtenissen in de Bijbel) tot de verbeelding spreekt. Kunstenaars zijn vaak nauwkeurige en
geloofsbepalende exegeten (geweest).
Het ligt voor de hand dat de locale TVG’s inspringen op bijvoorbeeld het JHeronimus jaar 2016, en
de immense populariteit van het Rijksmuseum in Amsterdam, en de alsmaar aanwassende
interesse voor Rembrandt van Rhijn en Vincent van Gogh en hun werken.
De theologische doordenking van zowel het Oude- als het Nieuwe Testament gaat verder
Gelukkig wel!
Theologie is niet enkel het reproduceren van alles wat al gezegd is.
Denk hierbij aan het Evangelie (Matth. 13,52): “ (…) die uit zijn voorraad nieuwe en oude dingen
tevoorschijn brengt. (…)”.
Let op de volgorde!
Neem nu binnen de N.T.’ische wetenschap het item ‘The New Perspective on Paul’ (met hiermee
onverbrekelijk verbonden de namen van James Dunn en N.T. Wright).
Vandaag de dag met andere ogen en oren kijken en luisteren naar de apostel, die op zo’n
onnnavolgbare manier getuige was van Jezus Christus.
Hij schreef en predikte tóen!
Tegen een bepaald front en felle oppositie.
Hebben wij (sinds bijv. de 16e eeuw) hem wel écht verstaan en hebben wij hem wel recht gedaan,
al was het maar partieel?
Enkel al dit ‘Perspective’ heeft bewerkt dat we nog dieper in de schatten van het N.T. zijn gaan
duiken. Winst, pure winst!
Laat de leden van de Gemeente en andere geïnteresseerden mee-genieten!
Het nieuwe ontdekken impliceert allerminst het oude bedekken.
Zo kom ik tot mijn aarzelende en voorzichtige conclusie: de TVG heeft nog wel degelijk toekomst
(ook binnen de Protestantse Kerk).
We hebben bevlogen docenten en betrokken studenten nodig.
Die zijn er!
Het is aan te bevelen dat het werk van de TVG op de agenda van de kerkenraadsvergaderingen
komt. En dat langs die weg de dragers van het ambt op z’n minst weten, dat dit deel van het grote
Kerken-werk van immens belang is. Zo kan het uitmonden in het voorstel: ‘laat ook onze predikant
docent zijn! Hij krijgt van ons één dag per week voor de TVG’. Het TVG-gebouw wordt opgetrokken
in de Gemeente(n).
Ongeveer 6/7 jaren terug werd ik gepolst voor een administratie-functie ten dienste van de TVG, in
het Landelijk Dienstencentrum van de Protestantse Kerk in Utrecht.
Ik kon en wilde niet ‘neen-zeggen’.
Al die jaren was mijn plek één dag per week in Utrecht.
Spijt of iets van tegenstand (in mij zelf) hebben mij niet, nooit gehinderd.
Ik deed het TVG-werk alsof het mijn ‘eigen zaak’ was.
Vanuit onze woonplaats Zaltbommel rijden er vrachtauto’s door het hele land (en daar buiten); het
betreft de onderneming Plieger. Maar het gaat mij nu niet om die naam, maar om het gezegde dat
deze firma voert bij de naam: ‘liefde voor het vak’.
Indien “de liefde” er niet is ….
Wij állen weten wat de apostel hiervan zegt.
Stef Jumelet, pred.
en tot 10 februari 2016 secretaris van de landelijke werkgroep TVG