Deze regeling geldt voor het innen van bedragen die

VOORTGEZETTE
THEOLOGISCHE VORMING
GEMEENTELEDEN
en geïnteresseerden
ROTTERDAM
2016-2017
In seizoen 2016-2017 kunnen we u weer boeiende cursussen met aansprekende docenten aanbieden.
De cursussen onder de naam voortgezette TVG zijn destijds opgezet nadat veel oud-cursisten van de
3-jarige basiscursus zeer geïnteresseerd bleven in de theologie. Al meer dan tien jaar wordt in een
duidelijke behoefte aan korte cursussen over specifieke theologische en verwante onderwerpen
voorzien.
De cursussen uit de voortgezette TVG staan open voor elke belangstellende. Er zijn geen
toelatingsvoorwaarden, noch wat betreft het gevolgd hebben van de basiscursus, noch wat betreft het
lidmaatschap van een kerk of een aansluitende vooropleiding, tenzij anders vermeld.
De cursusdata zijn zo gekozen dat er in de regel één cursus per week wordt gegeven. Uitzonderingen
hierop zijn beperkt en het betreft dan uitsluitend een cursus op maandagavond en één op
dinsdagochtend.
Alle cursussen van de voortgezette TVG vinden alléén doorgang bij voldoende belangstelling.
De cursussen van de voortgezette Theologische Vorming Gemeenteleden en geïnteresseerden te
Rotterdam worden gegeven onder auspiciën van de landelijke dienstenorganisatie van de Protestantse
Kerk in Nederland (PKN) te Utrecht en meer in het bijzonder van het Prot. Centrum voor Toerusting en
Educatie .
Landelijke cursussen
Nadere informatie over andere TVG cursusplaatsen in Nederland wordt verstrekt door de
dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland, Protestants Centrum voor Toerusting en
Educatie, afdeling binnenland, Postbus 8504, 3503 RM Utrecht, tel. 030-8801754.
Secretariaat mw. R. Boers, tel. 030-8801560, e-mail: [email protected]
Bestuur
Het dagelijks bestuur bestaat uit:
voorzitter/cursusleider: drs. A.S.J. Smilde, Adriaan van Bleyenburgstraat 30,
3311 LB Dordrecht. Tel. 078-6315883, e-mail: [email protected]
secretaris: W.J. van Zoest, Loes van Marlestraat 18, 1382 ML Weesp. Tel. 0294-769066,
e-mail: [email protected]
penningmeester: A. Offereins, Beukmolen 56, 3352 AD Papendrecht. Tel. 078-6154701,
e-mail: [email protected] Bankrekening NL78FVLB0635808587 t.n.v. Classis Rotterdam I en II
inzake TVG.
Lid: H. van Eersel, Populierenlaan 8, 2925 CT Krimpen aan den IJssel. Tel. 0180-520376,
e-mail: [email protected]
Nadere informatie en aanmelding
Schriftelijk: mw. M. Bezemer-Rietveld, Constantijn Huygenslaan 209, 3351 XB Papendrecht.
e-mail: [email protected] en mondeling: mw. M. Koole-Godeschalk, tel. 0167-536671.
De cursussen worden op één locatie gegeven. Bij de cursusomschrijvingen staan de juiste
gegevens van data en tijden vermeld.
Cursusgids voortgezette TVG 2016-2017
1
Locatie
De Alexanderkerk (v/h Verrijzeniskerk) in Rotterdam-Alexander, Springerstraat 340,
tel. 010-4203057.
De kerk is te bereiken:
Openbaar vervoer: De kerk is met de metro goed te bereiken (Calandlijn, station Oosterflank). De Prins
Alexanderlaan (dat is de brede verkeersweg met twee gescheiden rijbanen) oversteken via de apart
gelegen voetgangers- (en fietsers-) overgang en rechtdoor de Springerstraat inlopen. Aan het eind van
de Springerstraat ligt links de kerk.
Eigen vervoer: Uit richting Dordrecht: A16, afslag 27 (Prins Alexander). U gaat linksaf de Hoofdweg op
en 700 meter( groot kruispunt met stoplichten) gaat u rechtsaf de Koningslaan in. Na 350 m linksaf de
Duikerstraat nemen en vervolgens de eerste straat links (Hanrathstraat) en na 100 meter weer links de
Springerstraat in. Na 30 m ligt links de Verrijzeniskerk, waar voldoende parkeerruimte is.
Uit richting Gouda resp. Rotterdam/Schiedam: A20, afslag 16, linksaf resp. rechtsaf de Capelse weg op
en na eerste stoplicht voorsorteren (Alexandrium III) om bij tweede stoplicht rechtsaf de Hoofdweg in te
rijden. Doorrijden en na passeren van metrolijn direct linksaf Prins Alexanderlaan inrijden. Bij eerste
stoplicht rechtsaf de Henri Eversstraat inrijden en bij T-kruising rechtsaf. Bocht naar links volgen en
daarna eerste weg rechts (Hanrathstraat) en vervolgens bij eerste kruising linksaf de Springerstraat in.
Na 30 meter ligt links de kerk.
Cursusdata
Bestuur en docenten doen er alles aan om de lessen te laten plaatsvinden zoals in deze gids staat
vermeld. Indien door onverhoopte omstandigheden (bijv. ziekte docent) datawijzigingen plaatsvinden in
het rooster ontvangt u daarvan tijdig bericht. Als u door de datawijziging de les niet kunt volgen, zal
geen teruggave van het cursusgeld plaatsvinden. Wij vragen uw begrip hiervoor.
Groepsgrootte
In het nieuwe seizoen streven we naar groepen van 25 tot 45 deelnemers tenzij bij de betreffende
cursus anders is vermeld. Bij minder dan 25 deelnemers zal een cursus geen doorgang vinden. Bij meer
dan 45 aanmeldingen wordt u op een wachtlijst geplaatst. U wordt tijdig ingelicht over het doorgaan van
uw cursus(sen).
Cursusprijs
De prijzen van de cursussen zijn vermeld op het aanmeldingsformulier.
De cursusprijs bedraagt dit cursusjaar € 15,= per dagdeel. Onze organisatie streeft niet naar winst.
Uiteraard zullen de opbrengsten de kosten moeten dekken.
De kosten van cursusmateriaal zijn niet in de prijs inbegrepen.
Regeling incasso
Deze regeling geldt voor het innen van bedragen die verschuldigd voor het volgen van een of meer cursussen
voortgezette Theologische Vorming Gemeenteleden en geïnteresseerden.
Gaat u met een incasso-overschrijving niet akkoord, dan kunt u het bedrag laten terugboeken. U moet
daarvoor binnen een maand na de afschrijving telefonisch een verzoek indienen bij het kantoor van de
bank/postbank waar uw rekening wordt geadministreerd.
U dient ervoor te zorgen dat er steeds voldoende saldo op uw rekening aanwezig is.
Mededelingen over wijzigingen e.d. met betrekking tot de machtiging dient u te richten aan de
penningmeester van de TVG, uiterlijk een maand voor de datum van ingang van de wijziging e.d.
De incasso zal plaatsvinden na de tweede lesdag van de cursus. Als u geen incassomachtiging
verstrekt, ontvangt u ongeveer op dezelfde tijd een nota met acceptgiro, die u binnen één maand dient te
voldoen.
Bovenstaande regeling is ook van kracht als u zich voor meer dan een cursus aanmeldt.
Door u aan te melden verplicht u zich het cursusgeld volledig te voldoen.
Cursusgids voortgezette TVG 2016-2017
2
Cursusprogramma
“Workshops contextuele benadering voor het pastoraat: wat betekent een
scheiding voor de kinderen, wat is meerzijdige partijdigheid en hoe ga je
een constructieve dialoog aan?”
Mw. drs. R. Oldenboom
Docent: mw. drs. R. Oldenboom, Otterlaan 21, 2623 CV Delft. Telefoon 015- 2563556.
Drs. Oldenboom is studentenpredikant in Delft. Daarnaast geeft zij het vak ethiek bij 3-jarige cursus Theologische
Vorming. Zij geeft trainingen op het gebied van motivatie, creativiteit en omgaan met verliezen aan studenten,
promovendi en in het bedrijfsleven.
Drs. Oldenboom is contextueel pastor en bestuurslid van de vereniging voor contextueel werkers.
Vanuit de contextuele benadering, die ervan uitgaat dat mensen gevormd worden door familie- en
gezinsrelaties, nemen we drie nieuwe onderwerpen onder de loep.
De eerste bijeenkomst gaat over trouwen en scheiden. Wat voor impact heeft dat op de kinderen? Hoe
kunnen ouders hun kinderen na de scheiding recht doen? Hoe kun je er praktisch mee omgaan in het
pastoraat?
De tweede bijeenkomst gaat over 'meerzijdige partijdigheid'. Hoe kun je alle (belangrijke) betrokkenen
recht doen als buitenstaander? Wat zijn de valkuilen als bezoeker, pastor, familielid?
De derde en laatste bijeenkomst gaat over contextuele gesprekstechnieken. Je hebt op de contextuele
manier leren kijken, maar dan heb je nog geen verandering teweeg gebracht. Deze bijeenkomst gaan
we oefenen in 'constructieve dialoog', de methode van het contextueel pastoraat.
In alle bijeenkomsten gaan we in op verhalen van mensen en wordt zowel theorie als praktische tips
aangeboden. Het contextuele gedachtengoed van I.B. Nagy staat centraal, dat wil zeggen, we kijken met
behulp van nieuwe begrippen naar de relationele werkelijkheid.
3 ochtenden, vorm: workshop en spel. Voor ieder die zich wil verdiepen in de onderwerpen.
Het minimum aantal deelnemers is 8, het maximum aantal is 15.
Data:
Tijd:
Kosten:
dinsdagmorgen 6 , 13 en 20 september 2016
10.00 – 12.30 uur
€45,=
___________________________________________________________________________
“God en geweld in het Oude Testament”
Drs. A.J.O. van der Wal
Docent: Drs. A.J.O. van der Wal, Oranjestraat 17, 2131 XN Hoofddorp. Tel. 023-5630997
Naast zijn werk als gemeentepredikant in Hoofddorp is drs. van der Wal al vele jaren als docent verbonden aan
TVG Rotterdam. In de basiscursus geeft hij het vak Oude Testament. Daarnaast heeft hij korte cursussen verzorgd
over onderwerpen als “Jeremia”, “Maleachi en de canon van het oude Testament”, “Wie wijsheid zoekt, vindt het
leven”, “Een land vol Godshuizen” , “ Het oude testament een boek van bloed en geweld?” en “Eén Bijbel, twee
testamenten”, enz. enz..
Het thema ‘religie en geweld’ staat sterk in de belangstelling door gebeurtenissen op het wereldpolitieke
toneel. Er wordt in allerlei verbanden veel over gesproken en geschreven. In het dagblad Trouw zijn er in
de afgelopen jaren meerdere opiniërende artikelen over verschenen.
Monotheïstische godsdiensten krijgen het verwijt dat zij tot geweld leiden. Wat de Bijbel betreft ligt vooral
het Oude Testament onder verdenking. Soms wordt dat als boek van bloed en geweld betiteld. Velen
storen zich aan het goddelijk geweld in de Bijbel.
Cursusgids voortgezette TVG 2016-2017
3
In deze cursus van drie ochtenden lopen we een reeks teksten uit het Oude Testament langs die met dit
thema te maken hebben. We bezinnen ons op de verschillende manieren waarop deze teksten zijn en
worden uitgelegd. We komen tot de conclusie dat het Oude Testament over dit thema genuanceerder
spreekt dan veelal wordt gezegd en intern kritiek levert op geweldsgebruik. We zullen zien dat de vaak
gebruikte uitweg van “Het Nieuwe Testament spreekt heel anders.” geen begaanbare weg blijkt te zijn,
alleen al omdat Jezus zijn dubbelgebod van de liefde volledig aan het Oude Testament ontleent.
Het verdient aanbeveling dat de deelnemers een Bijbel bij zich hebben.
Voor materiaal wordt gezorgd.
Ook beeldmateriaal zal deel uitmaken van de cursus.
Data:
dinsdagmorgen 11, 25 oktober en 1 november 2016
Tijd:
10.00 – 12.30 uur
Kosten:
€ 45,=
_________________________________________________________________________________________
“KIERKEGAARD”
Drs. A.S.J. Smilde
Docent: drs. A.S.J. Smilde, Adriaan van Bleyenburgstraat 30, 3311 AB Dordrecht. Tel. 078-6315883.
Drs. Smilde is al vele jaren verbonden aan de TVG Rotterdam en doceert dogmatiek voor de eerste- en
tweedejaars in de basiscursus. In de voortgezette TVG heeft hij cursussen verzorgd over onderwerpen als
‘’Godsbeelden’’, ‘’Mensbeelden’’, ‘’de Bijbelse Toekomstverwachting’’, ‘’Hermeneutische Vingeroefeningen’’,
“Tussen verzet en overgave” (over Bonhoeffer) en Bonhoeffer in de spiegel van zijn gedichten, Modern geloof en
traditie.
In de vorige cursus bestudeerden wij Martin Buber en zagen hoe het bij hem om de relatie tussen “Ich
und Du”, tussen het ik en het jij gaat, met nadruk op het jij. Bij Kierkegaard is het omgekeerd. Het gaat
om het ik. Pas als je echt jezelf bent geworden, kun je een relatie met een ander aangaan. Je moet eerst
jou zelf vinden, je moet eerst een relatie met jezelf opbouwen. Daarbij krijg je te maken met liefde, angst
( voor de dood), vertwijfeling. Kierkegaard analyseert al deze fenomenen haarscherp en laat zien hoe je
er mee om moet gaan. Je moet er doorheen. Anderen kunnen dat niet van je af nemen want je blijft
jouw leven lang een “enkeling”, een individu.
Wij gaan in deze cursus al deze facetten na en dat aan de hand van zijn belangrijkste geschriften,
boeken met de veelzeggende titels: “Of/ OF”,” Vrees en beven”, “Het begrip angst,” De ziekte tot de
dood”, “Wat liefde doet” en “Oefening in het Christendom”. In dat laatste werk komt heel zijn kritiek op de
Lutherse staatskerk en haar gezapigheid naar boven. Er is sprake van Christenheid in plaats van
Christendom. Dat moet veranderen.
Een groot deel van zijn werken heeft Kierkegaard onder pseudoniem geschreven. Waarom? Die vraag
zullen wij nagaan. Bij hem gaat alles om de existentie, om het geleefde leven. Daarom wordt hij wel de
“Vader van het Existentialisme” genoemd, de filosofische richting waarvoor namen als Heidegger, Sartre
en Camus staan. Maar daarnaast heeft hij ook grote invloed op de dialectische theologie gehad, op Karl
Barth, Emil Brunner, ja zelfs op Dietrich Bonhoeffer.
Kierkegaard heeft maar kort geleefd, 42 jaar, van 1813 tot 1855. Afgezien van een paar reizen naar
Berlijn is hij Denemarken (Kopenhagen) niet uit geweest en toch blijft hij tot op de dag van vandaag
mensen wereldwijd inspireren. Ook ons hopelijk.
Drie ochtenden heb ik er voor uitgetrokken.
Op de eerste ochtend ( 8 november ) gaan wij het hebben over zijn leven en zijn werken, zijn kritiek op
de Lutherse staatskerk in Denemarken; op de tweede ochtend (15 november) gaan wij zijn filosofische
en theologische gedachten na ; op de derde ochtend (22 november) gaan wij het hebben over zijn
invloed op het denken nu en zijn betekenis voor ons.
Het zullen geent gemakkelijke maar hoogst interessante ochtenden worden..
Aanbevolen werken:
De meeste van de werken van Kierkegaard zijn in Nederland bij de uitgeverijen Damon en Boom
verschenen. Zie op de webside van deze uitgeverijen.
Cursusgids voortgezette TVG 2016-2017
4
Recentelijk zijn twee uitstekende inleidingen (ook in het Nederlands) verschenen:
1an Keij: ” Kierkegaard anders gezien. Over de denker die het verschil maakt”, uitgeverij Klement,
Zoetermeer, 2015.
Geert Jan Blanken: “Kierkegaard, een inleiding in zijn leven en werk”, uitgeverij Ambo Amsterdam, 2012
Data:
Tijd:
Kosten:
dinsdagmorgen 8, 15 en 22 november 2016
10.00 – 12.30 uur
€ 45,=
“Wat deden zij en wat doen wij met het verleden?”
Dr. E.P. Meijering
Docent: dr. E.P. Meijering, Oegstgeest. E-mail: [email protected]
Dr. Eginhard Meijering (1940) was van 1976 tot 2001 lector in de theologiegeschiedenis aan de Rijksuniversiteit
Leiden. Sinds 1980 is hij lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.
Inleiding: De rol van de theologie in de kerk is altijd problematisch geweest. Leidt een dominantie van de
theologie tot theologische conflicten waaraan gewone gemeenteleden geen boodschap (behoren te?)
hebben, en leidt een gebrek aan theologische vorming van voorgangers tot een gebrek aan diepgang en
variatie in de prediking?
Voor een doordachte theologie is wijsgerige kennis onmisbaar, maar zadelt de wijsbegeerte de kerk met
overbodige problemen op?
I
In de strijd met de gnostici beschuldigden Irenaeus (tweede helft 2e eeuw) en Tertullianus (rond 200) de
gnostici ervan dat ze bij de Griekse filosofen als hun leermeesters te rade zijn gegaan, maar dezen nog
vaak verkeerd hebben begrepen ook. Vandaar dat ze de gnostici ook met een beroep op de Griekse
filosofen bestrijden.
In de strijd tussen orthodoxen en Arianen over de persoon van Christus wezen de Arianen erop dat de
belangrijke term 'één in wezen' (homoousios) voor de Zoon helemaal niet in de Bijbel staat, maar aan de
filosofen is ontleend. Orthodoxen zeiden dat de Arianen, door de eeuwigheid van de Zoon te ontkennen,
er blijk van gaven een filosofisch Godsbeeld te hebben waarin Christus niet voorkomt.
In het Oosten werd Johannes Damascenus (ongeveer 680 tot ongeveer 750) een grote autoriteit, die
o.a. een verzameling gaf van belangrijke uitspraken van eerdere Griekse theologen. In het Westen
vervulde Petrus Lombardus (ongeveer 100 tot 1160) met zijn Sententiae een soortgelijke functie. Hij
biedt vooral citaten uit Augstinus.
De Reformatoren waren van mening dat de christelijke heilsleer ('de mens wordt alleen zalig door het
geloof in Gods in Jezus Christus verschenen genade') in de Middeleeuwen door de scholastici met hun
wijsgerige speculaties is verduisterd. Heel duidelijk is hierover Melanchthon in de eerste editie van zijn
Loci communes uit 1521. Beroemd geworden zijn zijn woorden: 'Dit is Christus kennen, zijn weldaden
kennen, en niet wat zij (de scholastici en in mindere mate de kerkvaders) doen: speculeren over God.'
De geheimenissen van God moeten niet worden onderzocht, maar worden aangebeden. Daarmee is het
geheim van bijvoorbeeld de drie-eenheid niet ontkend. In een veel later stadium van zijn leven zal
Melanchthon tegen de zgn. anti-trinitariërs de leer van de drie-eenheid met het argument verdedigen dat
onze aanbidding van Vader, Zoon en Geest niet in gevaar mag komen, omdat anders de christenen zich
niet langer onderscheiden van joden en moslims. Zijn leer van de drie-eenheid sluit dan helemaal aan bij
de leer van de kerkvaders. Calvijn uit zich op een soortgelijke manier, maar was nooit zo stellig in het
afwijzen van de speculatieve theologie en in het poneren ervan als de jonge en de latere Melanchthon.
De Reformatoren en hun volgelingen wilden niet de indruk wekken dat ze nieuwlichters waren, die na
eeuwen van duisternis eindelijk weer de waarheid hadden gevonden. Daarom gingen ze met de theorie
van de 'getuigen der waarheid' werken: De eeuwen door zijn er wel christenen geweest die met hun
uitspraken er blijk van gaven de waarheid te kennen, al kon dat van de kerkelijke theologie niet worden
gezegd.
Cursusgids voortgezette TVG 2016-2017
5
De katholieken plaatsten de kerkelijke traditie boven de Bijbel met het argument dat de Bijbel onduidelijk
is en daarom de verhelderende uitleg van de kerk behoeft. De protestanten poneerden met nadruk de
duidelijkheid van de Bijbel en wilden de kerkvaders alleen als ondersteunende getuigen accepteren. De
vraag was dan wel uit welke periode van de geschiedenis de steun moest worden gezocht: vóór of na
325, dus vóór of na de formulering van het trinitarische en christologische dogma? De scholastische
protestantse theologen (bijvoorbeeld Turrettini (1623-1687) kozen voor het laatste.
In 1630 riep de protestant Dallaeus (1594-1670) de partijen op om de kerkvaders niet op vragen te laten
antwoorden die ze zichzelf niet hadden gesteld. Dit leidde tot een volgende periode.
II
Nu gaat men de geschiedenis van het christelijke denken als een proces zien, dat betekent dat ook de
kennis van de waarheid in ontwikkeling is. Dit leidt tot een relatievering van het gezag van het kerkelijke
dogma, ook dat is maar een moment in het geheel.
De filosoof G.W.F. Hegel (1770-1831) poneerde in zijn godsleer dat God zelf in een ontwikkeling is ('een
wordende God'). Een onderdeel van Gods ontwikkeling of Gods leven is de geschiedenis van het
menselijke denken. Deze visie werd op de geschiedenis van het christelijke denken toegepast door F.C.
Baur (1792-1860). Het dogma wordt in de vroege kerk geponeerd (these), in de late Middeleeuwen en
Reformatie weersproken (antithese) en in de moderne tijd innerlijk beaamd door de Hegeliaanse
theologen (synthese). Het logische karakter van dit proces blijkt uit het feit dat er in de vroege kerk bij
sommige theologen kiemen of zaden van het Hegeliaanse denken (God bevindt zich in een proces
waarin Hij uiteindelijk tot zichzelf komt) zijn te vinden. Baur had een grote invloed, ook in Nederland. Die
is heel duidelijk aan te wijzen bij de dogmaticus van het modernisme, de Leidse hoogleraar J.H.
Scholten (1811-1885). Dit modernisme wil dus de bekroning zijn van het christelijke denken. Dan ligt het
criterium van de waarheid in de eigen tijd, maar wordt het verleden met respect behandeld.
Na Baur wordt Adolf von Harnack (1851-1930), een leerling en volgeling van de theoloog Albrecht
Ritschl (1822-1889), de gezaghebbende dogmahistoricus. Hij is rond de eeuwwisseling de grote
woordvoerder van de liberale theologie geworden met zijn boek Das Wesen des Christentums. Binnen
het liberalisme staat deze zoon van de streng orthodoxe Lutherkenner Theodosius Harnack (1817-1889)
wel aan de rechterkant. Hij wil de geschiedenis weer meten aan het begin, het Evangelie. Daarin lijkt hij
op de Reformatoren. Hij leest het evangelie echter op een kritische manier en maakt een onderscheid
tussen Jezus zelf en het spreken van zijn volgelingen over hem. Zijn kritiek op het dogma is dat dit
metafysische speculatie biedt – dat lijkt dus op de Reformatoren, maar anders dan zij verwerpt hij
daarmee ook de substantie van het dogma. In hoeverre hij de hele geschiedenis van de christelijke
theologie als een ziekteproces ziet is lang voorwerp van discussie geweest. Hij zelf ontkent dat dit zijn
visie is.
III
In het begin van de 20e eeuw komen jonge theologen in de Duitstalige wereld in opstand tegen de
liberale theologie. Zij willen echter niet orthodox zijn. Typerend voor hun denken is het boek van Emil
Brunner (1889-1966) Der Mittler (1927). Hij poneert weer met grote nadruk dat Jezus niet een ideale
persoonlijkheid is, maar de beslissende openbaring van God. Jezus brengt met zijn leven en sterven de
verzoening tussen God en de mensen tot stand. Dit wordt volgens Brunner in het kerkelijke dogma tot
uitdrukking gebracht. Tegelijkertijd stelt hij zich wel agnostisch op ten aanzien van de maagdelijke
geboorte en het lege graf. Hij maakt een duidelijk onderscheid tussen de Jezus vóór Paen en de
opgestane Jezus Christus. Hij deelt de anti-metafysische tendens in de liberale theologie, hij accentueert
het handelende karakter van God, maar wil niet weten van een wordende God. Hij had in Nederland
invloed op die zgn. ethische theologen, die de theologie van Barth te speculatief vonden.
Kalr Barth (1886-1968) trekt vlak na de Eerste Wereldoorlog de aandacht met een commentaar op de
Brief aan de Romeinen. Zijn grote hoofdwerk is de vanaf 1932 verschenen en ondanks de 13 delen (van
gemiddeld 700 bladzijden) onvoltooid gebleven Kirchliche Dogmatik waarmee hij zich in het midden van
protestants Nederland groot gezag verwierf. Deze dogmatiek doet scholastisch aan, maar dat vindt
Barth geen bezwaar; angst voor de scholastiek is volgens hem het kenmerk van de valse profeet. (Voor
wie niet de tijd vond om zijn omvangrijke dogmatiek te lezen bood de Kleine Dogmatiek van G.C. van
Niftrik uitkomst, die een samenvatting van het denken van Barth bood.) Hij neemt in zijn godsleer de
beweging in het zijn op (daarin tot op zekere hoogte Hegel volgend), maar bij hem wordt God wat Hij al
Cursusgids voortgezette TVG 2016-2017
6
is. Hij beaamt het kerkelijke dogma, maar ziet daarin niet meer dan een menselijk commentaar op de
openbaring van God in Jezus Christus. In de ethiek verwerpt Barth de 'eeuwige beginselen' en bepleit hij
het telkens nieuwe gebiedende spreken van de levende God in de verschillende situaties. Dit maakte
hem tot een tegenstander van christelijke politiek en deed de meesten van zijn volgelingen na de oorlog
voor de zgn. Doorbraak kiezen.
In de jaren zestig verdwijnt de invloed van Barth ook in Nederland snel. Hij onderging toen hetzelfde lot
als de gezaghebbende theologen in de negentiende eeuw die hij van hun voetstuk had gestoten.
Data:
Tijd:
Kosten:
dinsdagmorgen 29 november, 6 en 13 december 2016
10.00 – 12.30 uur
€ 45,=
________________________________________________________________________________
Israëls “Kleine Profeten”
Drs. A.J.O. van der Wal
Docent: Drs. A.J.O. van der Wal, Oranjestraat 17, 2131 XN Hoofddorp. Tel. 023-5630997
Naast zijn werk als gemeentepredikant in Hoofddorp is drs. van der Wal al vele jaren als docent verbonden aan
TVG Rotterdam. In de basiscursus geeft hij het vak Oude Testament. Daarnaast heeft hij korte cursussen verzorgd
over onderwerpen als “Jeremia”, “Maleachi en de canon van het oude Testament”, “Wie wijsheid zoekt, vindt het
leven”, “Een land vol Godshuizen” , “ Het oude testament een boek van bloed en geweld?”en “Eén Bijbel, twee
testamenten”, enz. enz..
Het Oude Testament sluit af met twaalf kleinere profetenboeken, kleiner dan de drie grote
profetenboeken. “Kleine Profeten” zijn zij dus niet omdat ze minder belangrijk zouden zijn dan Jesaja,
Jeremia en Ezechiël, maar omdat hun boeken kleiner zijn. In hun kritische houding doen zij niet onder
voor de grote profeten.
In deze profetenboeken komen we naast de verkondigende gedeelten ook verhalen over profeten tegen
(Jona; Hosea deels; Amos deels). Enkele bevatten liedgedeelten (Amos’ doxologieën; Nahum 1;
Habakuk 3).
In onze lijst van Bijbelboeken volgen zij op de drie grote profeten, in de Septuaginta (de Griekse
vertaling van het Oude Testament uit de laatste eeuwen v. Chr.) gaan zij aan de drie grote profeten
vooraf. Een frappant verschil in plaatsing.
In onze opstelling is de volgorde van de eerste zes: Hosea – Joël – Amos – Obadja – Jona – Micha, in
de Septuaginta is dat: Hosea – Amos – Micha – Joël – Obadja – Jona. Ook op dat punt dus een frappant
verschil.
De plaats en de volgorde hebben dus niet vanaf het begin vastgestaan. Wat is de achterliggende reden
voor de gebruikelijke volgorde? Een chronologische? Dan zou Amos voorop hebben moeten staan.
Doorgaans wordt het boek Amos beschouwd als het oudste profetenboek. Een tweede punt is daar de
volgorde Nahum – Habakuk – Sefanja: Nahum en Sefanja spreken over Assyrië, terwijl Habakuk spreekt
over het (daarna komende) Babylonische rijk. Waarom staat Habakuk dan vóór Sefanja?
Veelal wordt er tegenwoordig vanuit gegaan dat het twaalftal gezamenlijk een laatste redactie heeft
ondergaan. Bij redacties werden bestaande geschriften geactualiseerd naar nieuwe situaties.
We zullen in een korte cursus aandacht aan deze thema’s besteden. We letten daarvoor onder meer op
de opschriften van de twaalf boeken. Verder bekijken we enkele boeken van dit twaalftal van meer
dichtbij. We ontdekken hoe Jeremia in allerlei opzichten voortbouwt op zijn voorgangers Hosea, Amos
en Micha. Ook wordt duidelijk dat het boek Maleachi een aantal thema’s uit TeNaCh verbindt en zo een
afrondend boek is.
Het verdient aanbeveling dat de deelnemers een Bijbel bij zich hebben.
Voor materiaal wordt gezorgd.
Data:
Tijd:
Kosten:
dinsdagmorgen 17, 24 en 31 januari 2017
10.00 – 12.30 uur
€ 45,=
Cursusgids voortgezette TVG 2016-2017
7
“Op reis door de kerkelijke kaart van Nederland”
Drs. J.E. Schelling
Docent: Drs. J.E. Schelling, Merwestraat 60, 3361 HM Sliedrecht, tel: 014-771195
Drs. Schelling is protestants predikant in de Gereformeerde Kerk Sliedrecht. Daarnaast geeft hij het vak
gemeenteopbouw aan de derdejaars studenten van de cursus Theologische Vorming. Voordat hij predikant werd,
werkte hij 7 jaar als jeugdwerkadviseur voor de Protestantse Kerk in Nederland (Zuidwest Nederland).
Sliedrecht, een gemeente met 25.000 inwoners, telt meer dan 10 verschillende protestantse
geloofsgemeenschappen. Daarin is zij geen uitzondering ten opzichte van veel andere plaatsen in ZuidHolland. Sla er maar eens een willekeurige gemeentegids op na, hoeveel verschillende kerken er zoal
actief zijn. Voor een buitenstaander, maar steeds vaker ook voor een ‘insider’ ontstaat er behoefte aan
goede informatie over en duiding van deze diverse richtingen. Het komt ook onderling begrip ten goede,
als men weet heeft welke verschillen er zijn, te midden van vaak veel meer overeenkomsten. En tegen
de achtergrond van secularisatie en een krimpende kerk is het ook goed om weet te hebben van elkaars
geschiedenis, zodat mogelijke samenwerking ook beter van de grond komt.
Wat zijn nu eigenlijk de verschillen tussen hervormd en gereformeerd? En waarom zijn er zoveel soorten
gereformeerden? Wat stelt de oecumene vandaag de dag nog voor? En welke plaats nemen
evangelische en migranten gemeenten in dit geheel van kerken in?
In drie bijeenkomsten zal de docent de kerkelijk kaart van Nederland kleur geven door een aantal
cruciale momenten uit de 19e en 20e eeuwse kerkgeschiedenis uit te lichten. Daarbij valt te denken aan
de Afscheiding (1834), de Doleantie (1886), de Vrijmaking (1944), de verschillende
opwekkingsbewegingen van de 20e eeuw, het tweede Vaticaans Concilie (1962-1965), het BAM-rapport
uit 1982 van de Wereldraad van Kerken, maar ook het ontstaan van de Protestantse Kerk in Nederland
(2004) Bij al deze momenten wordt de vraag gesteld, wat zij betekenen voor de Nederlandse kerkelijke
situatie toen en voor de kerken nu in de 21e eeuw.
Data:
Tijd:
Kosten:
dinsdagmorgen 7, 14 en 21 februari 2017
10.00 – 12.30 uur
€ 45,=
“Rabbijnse midrasj en bijbelse gelijkenissen - Water en Wijn”
Mw. drs. E. Schorer
Docent: Mw. drs. E. Schorer, S. van Hagenstraat 32, 3062 XJ Rotterdam. Tel. 010-4525016.
Mw. drs. Schorer heeft een wat je noemt “late roeping” gehad. Na een deel van het werkend leven achter de rug te
hebben, heeft zij theologie gestudeerd in Utrecht en Amsterdam met als hoofdvakken Judaica, Oude en Nieuwe
Testament. Haar voorkeur gaat uit naar exegese van zowel bijbelse als rabbijnse teksten. Het inzicht in en de
uitleg van deze teksten is in haar visie gediend met “buiten het eigen boek” lezen.
De werkkring van mw. drs. Schorer bestaat uit ouderenpastoraat en freelance cursussen met als onderwerp o.a.
de joodse traditie en lessen grieks, hebreeuws. Mw. drs. Schorer is docent TVG voor Rabbinica.
Net zoals regenwater neerdaalt in druppels en rivieren vormt, zo is het met de Tora; een mens leert twee
halachot vandaag, en twee morgen, tot hij een vloeiende stroom wordt. (Sifre Deut.)
De Tora geldt in het jodendom als onuitputtelijke bron voor studie. Het gaat hierbij niet om het verwerken
van zwaar geleerde betogen of van verheven dogma's, maar wel om richtlijnen voor het leven – zoals
die tevens terug te vinden zijn in de verhalen en gelijkenissen, liederen en spreuken. Al deze teksten zijn
de basis van de rabbijnse midrasj.
Cursusgids voortgezette TVG 2016-2017
8
Midrasj onderzoekt de tekst van de Schrift en interpreteert eigentijds in voorbeeldverhaal of gelijkenis of
spreuk (masjal). Opvallend is daarin de verduidelijking met behulp van begrippen en situaties uit het
dagelijks leven. Het lernen heeft dan ook als doel altijd weer het doen.
Zo wordt de Eeuwige vergeleken met een vader, een dokter, een rechter, de eigenaar van een
wijngaard; het verhaal eromheen is geconstrueerd uit dagelijkse menselijke ervaringen. De diepere laag
behandelt in dit geval een facet van onze relatie als mens met de Eeuwige zelf.
Maar ook gewone, concrete zaken en begrippen worden gebruikt ter verduidelijking van diepere
betekenis-lagen. En al die verschillende tradities rond deze begrippen en beelden vormen als het ware
één groot rijk reservoir. Daar kan naar situatie en behoefte uit geput worden. Dat doen de rabbijnen –
net zó overigens Jesus – als leraren.
Dit jaar is gekozen voor het thema: water en wijn.
Concreet en voor een ieder te vatten, wijn in dit geval iets eenduidiger – we drinken het en het heeft iets
extra's, iets feestelijks, al kan het (veel) drinken ook verkeerd uitpakken! Water heeft meer opties, we
kennen de zee, de bronnen van water en de regen, we gebruiken water om te wassen en reinigen, en
we drinken drinkwater. Al deze soorten water zijn van primair levensbelang, we kunnen niet zonder.
Maar, water is ook wel 'gewoner'; vandaar, gelukkig het extra van de wijn! In de liturgie en de vieringen
is overigens overduidelijk plaats voor beiden, aanvullend, op eigen waarde.
Er zijn vele uitdrukkingen en teksten, waarin water en/of wijn een rol spelen. Zo vinden we ondermeer:
– 'Een goede tijding uit een ver land is als koel water voor een dorstige ziel.' (Spr.25:25)
– 'Toen zeiden de bomen tot de wijnstok: welaan, wees gij koning over ons! Maar de wijnstok zei tot hen:
zou ik mijn most prijsgeven, die God en mensen vrolijk maakt, om te gaan zweven boven de bomen?'
(Ri. 9:12-13)
– 'Wie mat de wateren in zijn holle hand?' (Jes. 40:12)
– (Tehillim R. 93) Toen de Heilige, gezegend zij Hij, begon te regeren over zijn wereld, waren de
wateren de eersten die een lofzang tot hem zongen, zoals er gezegd is: 'boven de stemmen van vele
wateren' (Ps. 93:4).
– (Sifre Deut., p.48) De Schrift zegt 'want jouw liefde is beter dan wijn' (Hgl. 1:2) – zoals wijn het hart
doet verheugen, zo doen de woorden van de Tora het hart verheugen, zoals er gezegd is 'wat de
Eeuwige voorschrijft is goed, een vreugde voor het hart' (Ps. 19,9).
– (Jesus:) 'Ik ben de ware wijnstok en mijn Vader is de landman.' (Joh. 15:1)
– (Uit de synagogale liturgie:) Geprezen, U, Eeuwige, onze God, Koning van de wereld, schepper van de
vrucht van de wijnstok.
Dit jaar zullen we drie ochtenden met elkaar teksten lezen uit bijbel en rabbijnse literatuur (Talmoed en
Midrasj) en in open gesprek op zoek gaan naar betekenissen die er direct uitspringen en/of waarvoor
wat dieper gegraven moet worden. De rabbijnen maken vaak associatief en creatief gebruik van de
verschillende woorden en beelden om te verduidelijken waar het nu om gaat. Daarbij is hun opzet de
lezer/hoorder te boeien èn te prikkelen tot zelf na denken en ont-dekken.
Hoe 'werkt' deze wijze van beeldend spreken en waar raakt het ons? Tenslotte, niet onbelangrijk!, hoe
kunnen deze oude teksten ons – door er aldus mee bezig te zijn – helpen voor onze eigen vragen en
inzicht, zingeving en inspiratie?
Voor tekstmateriaal wordt gezorgd door docente. Wel graag zelf bijbel meenemen!
nb. In de basiscursus Rabbinica zijn grondbegrippen en een kennismaken met de aparte sfeer van de
rabbijnse midrasj aan de orde gekomen; voor 'zij-instromers' is het wellicht zinvol even contact op te
nemen over mogelijke leesstof ter voorbereiding.
Data:
Tijd:
Kosten:
dinsdagmorgen 14, 21 en 28 maart 2017
10.00 – 12.30 uur
€ 45,=
Cursusgids voortgezette TVG 2016-2017
9
Cursus Bijbels Hebreeuws voor beginners
Mw. drs. E. Schorer
Bij voldoende belangstelling zal er een cursus Bijbels Hebreeuws voor beginners starten. De cursus zal in
Rotterdam worden gegeven, goed bereikbaar met de metro.
Docent: Mw. drs. E. Schorer, zij is docent TVG voor Rabbinica.
Locatie: S. van Hagenstraat 32, 3062 XJ Rotterdam. Tel. 010-4525016.
De data en tijden etc. worden in overleg nader bepaald.
Voor nadere informatie, overleg etc. graag contact opnemen met docente, op
mailadres: [email protected]
Mw. drs. Schorer;” Bijbels Hebreeuws leren? Is dat niet ontzettend moeilijk en wat kun je ermee?
Mijn antwoorden zouden zijn: het is een totaal andere taal dan we gewend zijn, maar we hoeven er geen
examen in te doen! We starten met het leren van de letters, wat eerste woordjes en beginselen en dan
gaan we al gauw 'gewoon' aan een echte Bijbeltekst beginnen, woordje voor woordje en elke keer wat
brokjes grammatica.
Het gaat daarbij vooral om het plezier, om het ervaren: hoe staan de ons zo bekende teksten daar in hun
eigen grondtaal, in hun eigen directheid (van een paar duizend jaar geleden!)?
Het doel is dat je op een gegeven moment, met behulp van een woordenboek, soms een grammatica,
kunt opzoeken wat je nodig hebt om zelfstandig een tekst te vertalen. Voor mijn gevoel, een enorme
vrijheid om alle bestaande vertalingen even terzijde te zetten en zelf te kunnen proeven en wegen wat
die tekst inhoudt en uitdraagt - !”.
Klassiek Hebreeuws
Cursus:
cursusplaats:
docent:
niveau:
omschrijving:
Leesgroep Bijbels Hebreeuws
Capelle a/d IJssel
ds. Kees Schakel
gemiddeld
met elkaar lezen van hoofdstukken uit de Hebreeuwse bijbel, becommentariëren en
grammatica.
tijden:
van september 2016 tot en met maart 2017; dinsdag 10.10 – 12.30 uur:
20 en 27 september; 11 en 25 oktober; 8 en 22 november; 6 en 20 december in 2016,
10 en 24 januari; 7 en 21 februari; 7 en 21 maart in 2017.
kosten:
ca. € 250 per seizoen
doelgroep:
ieder die Bijbels Hebreeuws kan lezen
opmerkingen: locatie: gebouw ”De Hoeksteen”, Capelle a/d IJssel
inlichtingen: Jaap den Boer,
telefoonnummer: 0186613463,
e-mail: [email protected]
Cursusgids voortgezette TVG 2016-2017
10