9 tips over licht en plastiek

ONDERWERP,
THEMA, CONCEPT,
MOODBOARD
A/DD
Han Sieveking
9 tips over licht en
plastiek
Han Sieveking
Whitepapers
© 2014 Fotoacademie
MISSION STATEMENT
De Fotoacademie leidt op inspirerende wijze een student op tot een bewuste, zelfstandige
(beroeps)fotograaf in het hogere segment, met een eigen visie en onderscheidend werk.
Licht en plastiek
licht en plastiek
Auteur:
Han Sieveking
Copyright: Fotoacademie, 2014.
Uitgave: Fotoacademie,
Postbus 22, 1000 AA Amsterdam.
Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd
en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie,
microfilm of op welke andere wijze ook, zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur,
c.q. de Fotoacademie.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
5
Inhoud
INHOUD
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
1
VOORWOORD
6
...........................................
2LICHTKWALITEITEN
7
2.1Lichtkwaliteiten
7
2.2
8
Hard licht - zacht licht
...........................................
3
LICHTRICHTING EN PLASTIEK
9
3.1Plastiek
9
3.2Lichtrichting
9
5.2.1 Frontaal licht
5.2.2 Tegenlicht
5.2.3 Zijlicht
...........................................
4VOORBEELDEN
11
...........................................
5TIPS
17
...........................................
Inspiratie door de Fotoacademie
18
Hoofdstuk 1 > Voorwoord
1
6
voorwoord
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Deze whitepaper geeft inzicht in de basisbegrippen op het gebied van lichtsoorten,
lichtrichting en plastiek om toe te passen in en buiten de studio; dit kan echter nooit
een vervanging zijn voor het meest belangrijke op dit gebied: praktische ervaring.
Een brede en meer persoonlijke benadering van studiofotografie kan alleen bereikt
worden door het kritisch en veelvuldig in praktijk brengen van de aanwijzingen, maar
vooral door goede studiofoto’s van gerenommeerde fotografen te bestuderen.
Zorg ook dat je, voordat je in de studio aan het werk gaat, weet wat je wilt bereiken en
dat je alles om dat doel te bereiken ook bij de hand hebt. Zorg dat je voorbeelden hebt
als je met modellen werkt zodat je kunt laten zien welke sfeer of welke houding je zoekt
en als je je richt op stillevens zorg dan dat je handige hulpmiddeltjes als spiegeltjes,
kneedgum, ijzerdraad en knijpers bij de hand hebt.
7
Hoofdstuk 2 > Lichtkwaliteiten > 2.1 Lichtkwaliteiten
2
lichtkwaliteiten
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
2.1
Lichtkwaliteiten
Onder lichtkwaliteiten verstaan we de soorten licht, dus hard licht, zacht licht, diffuus
licht. Als we overdag buiten kijken dan zien we deze lichtkwaliteiten eenvoudig terug.
> volle zon.
Duidelijke scherp begrensde schaduwen; we spreken hier van hard licht.
> licht bewolkt.
Nog steeds heel duidelijke schaduwen, maar niet meer scherp begrensd.
> half bewolkt.
De schaduwen zijn nog maar vaag zichtbaar, maar je kunt nog wel goed zien waar het
licht vandaan komt, kortom, er is nog wel een duidelijke lichtrichting. We spreken nu
van zacht licht.
> geheel bewolkt.
Er is geen sprake meer van herkenbare schaduwen en je kunt ook niet meer zien waar
de zon staat; er is geen lichtrichting meer, het licht lijkt van alle kanten te komen. Dit
noemen we diffuus licht.
De eigenschappen van hard licht en zacht licht tegenover elkaar:
Hard licht:
- hoog contrast
- hoge kleurverzadiging
- hoge lichtintensiteit
- scherpe schaduwen
- accent op structuur
Zacht licht:
- laag contrast
- lage kleurverzadiging
- lagere lichtintensiteit
- onscherpe schaduwen
- accent op plastiek en vorm
Let op dat diffuus licht, hoewel zeker zacht, niet hetzelfde is als zacht licht: zacht licht
heeft nog wel een herkenbare lichtrichting, diffuus licht heeft dat niet en is daardoor
ook schaduwloos.
Wat we hier zien is een heel belangrijke regel: des te kleiner de lichtbron is, gezien vanuit
het onderwerp, des te harder is het licht. Natuurlijk is de zon in werkelijkheid niet klein,
maar door de grote afstand is het toch een harde lichtbron.
Hoofdstuk 2 > Lichtkwaliteiten > 2.2 Hard licht - zacht licht
8
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
2.2
hard licht - zacht licht
Hoe kun je nu hard of zacht licht maken?
Met een lamp zonder reflector, bijvoorbeeld een kale halogeen of LED-lamp heb je te
maken met een vrij kleine lichtbron. Dit geeft hard licht, herkenbaar aan de scherpe
schaduwen.
Ook een reportageflitser geeft vrij hard licht.
Je maakt het licht zachter door de lichtbron groter te maken.
Allereerst brengen we de lamp aan in een reflector, anders houden we dat het licht alle
kanten op schijnt. De reflector zorgt er al voor dat de lichtbron groter wordt, alleen
hebben we nu te maken met een soort ‘dubbele’ lichtbron: de lamp zelf (met hard licht)
en de reflector waarvan het licht wat minder sterk is, maar tegelijk ook wat zachter (vaak
nog niet echt zacht omdat de reflector meestal niet heel groot is).
Dit vraagt om een vervolgstap: de lamp met reflector moet gecombineerd worden met
iets waardoor de lichtbron een stuk groter (en daarmee zachter) wordt. Zoals:
- een reflectieschot.
Je richt het licht op een wit vlak (bijvoorbeeld een plaat piepschuim of gewoon een witte
muur) en dit witte vlak is nu de nieuwe lichtbron; groot en dus zacht.
- een paraplu.
Hetzelfde principe: het licht wordt op de binnenzijde van van een witte, zilveren of
gouden paraplu gericht en dat wordt dan de nieuwe lichtbron. Vaak toegepast bij
flitslicht.
Als je een witte semi doorzichtige paraplu gebruikt kun je het licht door het doek heen
laten vallen. Ook nu is de lichtbron groot en dus zacht.
- tracing paper.
Tracing paper is een soort overtrekpapier, het is half doorzichtig. Eenzelfde effect kun je
verwachten van een half doorzichtig filterfolie van bijvoorbeeld het merk Lee. Je plaatst
de folie tussen de lamp en het onderwerp en het licht wordt zachter.
- een softbox.
Een softbox is eigenlijk een lamp met een ingebouwde reflector en hald doorlatend doek
ervoor gespannen. Het effect komt overeen met dat van tracing paper of de halfdoorlatende paraplu. Wordt meestal gecombineerd met flitslicht.
Hoe je het ook doet onthoud het principe: de RELATIEVE AFMETING van de lichtbron is bepalend. Een reflectieschot ter grootte van een stuk A3 papier (29,7 x 42 cm)
is, mits dichtbij geplaatst, al een grote lichtbron ten opzichte van een oorbel of een ei,
terwijl het voor de zachte uitlichting van een olifant geen effect zal hebben.
Voor een portret is een plaat piepschuim van 50 x 100 cm eigenlijk al aan de krappe
kant, ook omdat de lamp nog tussen het schot en het model zal staan. Een softbox van
die afmeting zou je veel dichterbij kunnen gebruiken en zal dus ook voor een zachte
verlichting goed gebruikt kunnen worden.
Hoofdstuk 3 > Lichtrichting en plastiek > 3.1 Plastiek
3
9
lichtrichting en plastiek
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
3.1
PLASTIEK
De plastiek is de driedimensionale vormsuggestie in het platte vlak.
Denk maar even aan stripverhalen. De ene strip is heel plat: er is geen enkele moeite
gedaan de derde dimensie aan te brengen en de andere strip heeft dat juist wel. Deze
derde dimensie wordt gesuggereerd door (gearceerde) verlopen van licht naar donker.
Als een vlak plat moet zijn geeft men het één tint, loopt het vlak rond dan zal men juist
een tintverloop aanbrengen.
In de fotografie hebben we dezelfde hulpmiddelen: ook hier suggereren we een plat vlak
door daar geen verloop in te hebben en we suggereren een ronding met een verloop.
3.2
Lichtrichting
Grofweg onderscheiden we vier lichtrichtingen:
>frontaal licht.
>tegenlicht.
>zijlicht van links en zijlicht van rechts.
De lichtrichting heeft mede invloed op het contrast en op de plastiek.
3.2.1
Frontaal licht
Bij frontaal licht is de lichtrichting gelijk aan de camerarichting: ons onderwerp wordt
recht van voren verlicht.
Hierdoor zien we geen schaduwen (vallen allemaal achter het onderwerp) en dat geeft
een platte weergave.
3.2.2
Tegenlicht
Bij tegenlicht komt het licht recht op de camera af. We kijken naar de schaduwkant
van ons onderwerp.
Hierdoor zie je de onderwerpen als een silhouet. En een silhouet heeft geen plastiek,
dus er is vrijwel geen dieptewerking.
3.2.3
Zijlicht
Bij zijlicht staat het licht dwars op de camerarichting. Het maakt in principe niet uit
of het van rechts of van links komt. We zien nu in het onderwerp verlichte kanten en
Hoofdstuk 3 > Lichtrichting en plastiek > 3.2 Lichtrichting
10
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
schaduwkanten. Dit maakt het beeld levendiger en je kunt nu vormen en diepte veel
beter herkennen.
Kortom, de optimale verlichting voor plastiek.
Natuurlijk zul je meestal met lichtrichtingen hier tussenin te maken hebben.
In zijn algemeenheid kun je zeggen dat licht dat tussen schuin mee en frontaal in zit
een wat vlakkere weergave geeft. Niet bepaald een spannende verlichting.
Licht dat van de zijkant komt (schuin mee tot schuin tegen) is al veel spannender en
geeft je de mogelijkheid de plastiek te benadrukken. Hier moet je wel oppassen niet
een te hard licht te kiezen want dan wordt het al snel te veel van het goede.
Al het licht dat varieert van schuin tegen tot tegenlicht geeft qua belichting de meeste
problemen, maar maakt het beeld meestal wat spannender (mysterieuzer) omdat grote
delen van het onderwerp in de schaduw liggen. Hier onderscheidt de professional zich
van de amateur....
Hoofdstuk 4 > Voorbeelden
4
11
voorbeelden
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Hieronder volgen wat voorbeeldfoto’s gemaakt door studenten van de Fotoacademie,
voorzien van een kort commentaar.
In de foto’s hierboven zien we een zachte verlichting, in de rechter foto gecombineerd
met een blauwe ondergrond welke zorgt voor de achtergrond en de reflectie in het
mesje.
Ook de foto hierboven is met een grote lichtbron uitgelicht. Let op het fraaie verloop
waardoor de ronding van de bril goed uitkomt.
Hoofdstuk 4 > Voorbeelden
12
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Deze foto’s zijn een onderzoek naar het vastleggen van de beweging van vloeistoffen
Hoofdstuk 4 > Voorbeelden
13
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
en niet met Photoshop in elkaar gezet! Bij de twee bovenste foto’s is het effect ontstaan
door een harde klap op de tafel. Alles is met de reportageflitser uitgelicht.
Bij de twee rechter foto’s zie je dat het glas los komt van de achtergrond. Dit is bereikt
door licht op de achtergrond te zetten en tegelijk de zijkant donker te houden. Bij de
foto linksonder is de achtergrond donker en worden het glas en de vloeistof verlicht.
Hieronder een beeld van dezelfde fotograaf.
De twee foto’s hierboven hebben een groot licht als basis (waarschijnlijk een ‘tent’ van
tracing paper), maar bij de linkerfoto zie je ook nog een extra accent in de bril.
14
Hoofdstuk 4 > Voorbeelden
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
De foto’s hierboven laten een duidelijk zijlicht zien; je herkent de lichte en donkere
zijden bij elk object.
Hiernaast en hierboven foto’s waarbij de fotograaf de
studio op locatie heeft meegenomen. In de rode foto een
softbox, in de blauwe diverse lichtbronnen.
Hoofdstuk 4 > Voorbeelden
15
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Hierboven twee beelden uit dezelfde modeshoot. Links zien we een wat groter licht
vooral gericht op het gezicht en de kraag. Rechts zien we twee lichtbronnen: op het
gezicht een softbox van rechts en op de voeten een wat harder licht (paraplu) van links.
Links zien we twee modefoto’s
op een witte achtergrond. Dus
veel licht op de witte muur
en een softbox op het model.
Het licht op de wang aan de
rechterkant is het licht dat van
de achtergrond reflecteert.
Bij dit soort foto’s is niet alleen
lichtvoering, maar vooral ook
een perfecte visagie van groot
belang.
Hoofdstuk 4 > Voorbeelden
16
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Bij het linker portret heeft de fotograaf een bijna frontale verlichting gekozen met een
gereflecteerd licht via een paraplu. Ook de achtergrond is zorgvuldig gekozen, passend
bij de jurk en qua tint tussen de tinten van gezicht en haar. Later is de foto deels gesoft
in Photoshop.
Het rechter portret wordt vanaf rechts verlicht met een grote lichtbron (kan een softbox
zijn, maar kan ook een lamp door tracing paper zijn) en aan de linkerkant opgehelderd
met een reflectiescherm. Een typisch voorbeeld van een tangverlichting, hier echter
bewust en heel geslaagd toegepast.
Hoofdstuk 5 > Tips
5
17
tips
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
5
ALLE TIPS OP EEN RIJTJE
Hieronder de tips op een rijtje.
-Bereid je goed voor; zorg voor voldoende voorbeeldfoto’s en rekwisieten.
-Analyseer het gebruikte licht in de voorbeeldfoto’s en teken een lichtplan.
-Een (relatief) kleine lichtbron geeft hard licht, een grote lichtbron geeft zacht licht.
-Hard licht geeft scherpe schaduwen en is meer geschikt voor een ‘dramatisch’ effect
en minder voor een goede vormweergave (plastiek).
-Zacht licht is wat minder spectaculair maar zorgt wel voor een goede
stofuitdrukking.
-Train jezelf om zo min mogelijk lichtbronnen te gebruiken; werk zonodig met
reflectieschermen.
-Licht in de opnamerichting van de camera (frontaal licht en tegenlicht) geeft weinig
plastiek, licht dwars op de opnamerichting (zijlicht) geeft veel plastiek.
-Heb je een rond vlak (dus ook bij een portret!) werk dan met een lichtverloop.
-Zorg behalve voor witte (reflectie)schotten ook voor zwarte schermen. Hiermee
voorkom je ongewenst licht op een (witte) zijmuur of op de achtergrond.
18
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
inspiratie door de fotoacademie
We hopen dat deze whitepaper van de Fotoacademie je helpt om een nóg betere
fotograaf te worden. Want dat is wat wij doen: ambitieuze fotografen opleiden tot
Prijswinnende Topfotografen.
Ben je klaar voor de volgende stap in je ontwikkeling?
De Fotoacademie biedt een breed scala aan creatieve vakopleidingen op topniveau. Of
je nu verder wilt in autonoom werk, portretten, reportages, mode, sport of journalistiek.
Op onze academie kies je zélf de route die jij wilt bewandelen.
Maar let op: onze toonaangevende opleidingen zijn niet voor iedereen weggelegd.
Alleen de mensen die de beste in hun vakgebied willen worden zijn op hun plek bij de
Fotoacademie.
Meer weten over onze programma’s?
Ga nu naar www.fotoacademie.nl en download de brochure!
the influence
of photographers
ONDERWERP,
THEMA, CONCEPT,
MOODBOARD
A/DD
Han Sieveking
karakter
en visie