2 geschiedenis voor de onderbouw

2 VWO
WERKBOEK
geschiedenis
voor de onderbouw
geschiedenis voor de onderbouw
Memo helpt je met het begrijpen van
de belangrijke ontwikkelingen in het
verleden. Door de heldere teksten,
treffende voorbeelden en goede
oefeningen, leer je nadenken over het
soms merkwaardige leven van mensen
vroeger, maar ook over het herkenbare.
Met Memo wordt geschiedenis tastbaar.
De duidelijke en gestructureerde
teksten van het handboek geven je een
overzicht van de verbanden en hoe
gebeurtenissen daarin passen. In het
werkboek ga je met je klasgenoten aan
de slag met gerichte opdrachten om
steeds meer inzicht te krijgen.
Digitaal kun je verder oefenen of
je verdiepen in de stof. Door veel
bewegend beeld en prachtige
interactieve kijkplaten komt de stof
tot leven. Met Memo weet je altijd hoe
je ervoor staat en Memo biedt je de
helpende hand als je meer uitleg of
oefening nodig hebt.
2 VWO
WERKBOEK
ISBN 978 90 345 8442 7
552643
Inhoudsopgave
Introductie Van jagers en boeren … naar ontdekkers en hervormers
Introductie
1
4
4
De tijd van ontdekkers en hervormers • Een eeuw van grote veranderingen
• 1
Basis • 2
•
•
•
•
3
4
5
6
Verdieping • 7
Oriëntatie
........................................................................................................
6
Een nieuw wereldbeeld ...................................................................................
Problemen in de kerk ......................................................................................
Problemen in de lage landen ..........................................................................
Een langdurige strijd .......................................................................................
Het einde van de Opstand ...............................................................................
8
10
12
14
16
Pamfletten uit de Opstand
18
..............................................................................
Cultuur • 8 Schuttersstukken ............................................................................................ 20
• 9 Afsluiting ......................................................................................................... 22
2
De tijd van regenten en vorsten • De Gouden Eeuw
• 1
Basis • 2
Oriëntatie
........................................................................................................
De handel in de Republiek groeit
...................................................................
24
26
• 3 Handel met gebieden overzee ........................................................................ 28
• 4 De Gouden Eeuw ............................................................................................. 30
• 5 Burgers aan de macht ..................................................................................... 32
• 6 Vorsten met macht .......................................................................................... 34
Verdieping • 7
Heldenverering: Michiel de Ruyter
.................................................................
36
Cultuur • 8 Een tuin als kunstwerk .................................................................................... 38
• 9 Afsluiting ......................................................................................................... 40
3
De tijd van pruiken en revoluties • De Franse Revolutie
• 1
Basis • 2
• 3
• 4
• 5
• 6
Verdieping • 7
Oriëntatie
........................................................................................................
42
Het ancien régime ...........................................................................................
De Verlichting ..................................................................................................
De revolutie begint ..........................................................................................
Napoleon neemt de macht over ......................................................................
De Bataafse Revolutie .....................................................................................
44
46
48
50
52
Vechten voor Napoleon
54
...................................................................................
Cultuur • 8 Rousseau over de opvoeding .......................................................................... 56
• 9 Afsluiting ......................................................................................................... 58
2
4
De tijd van burgers en stoommachines • De industriële revolutie
• 1
Basis • 2
•
•
•
•
3
4
5
6
Verdieping • 7
Oriëntatie ......................................................................................................... 60
Van handwerk naar machine ...........................................................................
De industriële samenleving ............................................................................
Nederland in 1848 ...........................................................................................
De komst van het socialisme ..........................................................................
Emancipatie en bevrijding ..............................................................................
62
64
66
68
70
Op weg naar de moderne geneeskunde
72
.........................................................
Cultuur • 8 Charles Dickens ............................................................................................... 74
• 9 Afsluiting ......................................................................................................... 76
5
De tijd van burgers en stoommachines • Nationalisme en imperialisme
• 1
Basis • 2
Oriëntatie
........................................................................................................
78
Het Congres van Wenen ................................................................................... 80
• 3 De oorzaken van het modern imperialisme .................................................... 82
• 4 De wedloop om Afrika ...................................................................................... 84
• 5 Nederlanders in Indië ...................................................................................... 86
• 6 Spanningen in Europa ..................................................................................... 88
Verdieping • 7
Racisme ............................................................................................................ 90
Cultuur • 8 Giuseppe Verdi, opera en nationalisme .......................................................... 92
• 9 Afsluiting ......................................................................................................... 94
6
1600-1900 • De VS: verdeeld of toch één?
• 1
Basis • 2
Oriëntatie
........................................................................................................
96
Op zoek naar een beter leven .......................................................................... 98
• 3 Vrij van het moederland................................................................................... 100
• 4 De VS breiden zich uit ...................................................................................... 102
• 5 Ruzie over slavernij .......................................................................................... 104
• 6 De Amerikaanse burgeroorlog ......................................................................... 106
Verdieping • 7
Slavernij in Suriname ....................................................................................... 108
Cultuur • 8 Het Wilde Westen ............................................................................................. 110
• 9 Afsluiting ......................................................................................................... 112
3
Colofon
114
3
6
1600-1900
De VS: verdeeld of toch één?
1
Oriëntatie
Intro
komst van Europeanen naar Amerika uiteindelijk een oorzaak
De Spanjaarden veroverden al in de 16e eeuw grote delen van
voor het verdwijnen van verschillende indiaanse culturen.
Zuid- en Midden-Amerika. Ook in Noord-Amerika veroverden
Daarom doen mensen die de geschiedenis onderzoeken, veel
zij gebieden, maar hier stichtten ook Fransen, Nederlanders
moeite om precies uit te zoeken wanneer iets gebeurde. ‘In
en vooral Engelsen kolonies.
de tijd plaatsen’ heet dat, of ‘dateren’ (de datum vaststellen).
1
a Bekijk HB bron 2 en gebruik de intro. Streep door wat
Historici delen de tijd op in stukken. Als er grote
niet juist is en vul het juiste jaartal in.
veranderingen zijn, laten ze een nieuwe tijd beginnen. Hierbij
Thanksgiving werd voor het eerst gevierd in het jaar
werken ze met perioden en tijdvakken.
Je hebt de volgende perioden:
in het zuidoosten • noordoosten van de huidige
Verenigde Staten.
• prehistorie (tot 3000 v.C.);
b Bekijk HB bron 1. Thanksgiving wordt tegenwoordig in
• oudheid (3000 v.C. tot 500 n.C.);
alle staten van de VS gevierd. Hoe kun je dat afleiden uit
• vroege middeleeuwen (500 tot 1000);
deze bron?
• late middeleeuwen (1000 tot 1500);
• vroegmoderne tijd (1500 tot 1800);
2
a Welke bevolkingsgroep wordt met Thanksgiving vooral
• moderne tijd (1800 tot nu).
bedankt?
En je hebt de volgende tijdvakken:
b Waarvoor wordt die groep bedankt?
• de tijd van jagers en boeren (tot 3000 v.C.);
• de tijd van Grieken en Romeinen (3000 v.C. tot 500 n.C.);
• de tijd van monniken en ridders (500 tot 1000);
• de tijd van steden en staten (1000 tot 1500);
3
Bekijk HB bron 3.
• de tijd van ontdekkers en hervormers (1500 tot 1600);
a Het begin van dit hoofdstuk gaat vooral over het Engelse
• de tijd van regenten en vorsten (1600 tot 1700);
kolonialisme in Noord-Amerika. Leg uit wat in dat verband
• de tijd van pruiken en revoluties (1700 tot 1800);
opvalt aan HB bron 3.
• de tijd van burgers en stoommachines (1800 tot 1900);
• de tijd van wereldoorlogen (1900 tot 1950);
• de tijd van televisie en computer (1950 tot nu).
4
Gebruik de tijdbalk in je handboek (paragraaf 9). Leg uit dat
paragraaf 6 van dit hoofdstuk over een andere periode gaat
b Wat is de reden dat in het zuidoosten van de Verenigde
dan paragraaf 1 t/m 4.
Staten de meerderheid van de mensen afstamt van AfroAmerikanen? Kijk, als je het niet weet, naar HB bron 1 van
paragraaf 5.
5
Gebruik de tijdbalk in je handboek. Zoek op wanneer de
volgende gebeurtenissen plaatsvonden. Plaats ze daarna
in chronologische volgorde in de tweede kolom van het
Historisch denken
schema. Zet het jaartal in de eerste kolom. Schrijf in de
In de tijd plaatsen
derde kolom de naam van het bijbehorende tijdvak.
Als je met geschiedenis bezig bent, probeer je te begrijpen
A Amerikaanse grondwet zorgt voor strikte scheiding der
wat er vroeger is gebeurd. Je vraagt dan niet alleen wat er
machten.
gebeurde, maar vooral ook waarom het gebeurde.
B De Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring.
Als je dat wilt weten, moet je eerst uitzoeken in welke
C Engelse Pilgrim Fathers (strenge protestanten) voelen
volgorde dingen zijn gebeurd. Want de ene gebeurtenis kan
zich onvrij in Engeland en trekken naar Amerika.
de oorzaak zijn van de volgende gebeurtenis. Zo was de
D Begin van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog.
96
Jaartal
Gebeurtenis
Tijdvak
8
a Bekijk WB bron 1. Geef aan bij welk tijdvak deze bron
hoort. Leg ook uit waarom de bron kenmerkend is voor dit
tijdvak.
b Bekijk WB bron 2. Geef aan bij welk tijdvak deze bron
6
Hier volgen vier gebeurtenissen uit eerdere hoofdstukken.
hoort. Leg ook uit waarom de bron kenmerkend is voor dit
A De 95 stellingen van Luther (1517).
tijdvak.
B Begin van de Tachtigjarige Oorlog (1568).
C Nederlandse gewesten erkennen Filips II niet meer als
hun heerser (1581).
D Montesquieu beschrijft de scheiding der machten (1748).
a Gebeurtenis C uit vraag 5 is een gevolg van een gebeur-
Bron 1
tenis hierboven. Van welke? Leg je antwoord uit.
Al ver voordat de Engelsen kolonies stichtten,
veroverden de Spanjaarden gebieden in Amerika. Dit is een
door een Inca gemaakte afbeelding, met daarop een Spaanse
veroveraar te paard.
b Gebeurtenis A uit vraag 5 is een gevolg van een gebeurtenis hierboven. Van welke? Leg je antwoord uit.
c De Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring (gebeurtenis B uit vraag 5) is vergelijkbaar met het Nederlandse
Plakkaat van Verlatinghe uit 1581. Leg eerst uit wat dat
Tijdens de Amerikaanse burgeroorlog werden
plakkaat inhield en leg daarna uit wat de Amerikaanse
Bron 2
kolonisten in 1776 deden.
voor het eerst onderzeeërs gebruikt. Zij werden met stoom
aangedreven. Dit is een afbeelding van een zeeslag uit 1864.
7
In hoofdstuk 3 heb je gelezen over de ideeën van de Franse
Verlichting. Zoek de jaartallen op waarin Frankrijk en de
Verenigde Staten hun grondwet kregen. Leg uit wat er
verrassend is aan de volgorde.
97
Hoofdstuk 6
Basis
1600-1900 • De VS: verdeeld of toch één?
2
Op zoek naar een beter leven
5
Intro
Vanaf het begin van de 17e eeuw ontstonden er in totaal
a Leg uit waarom puriteinen zich binnen de Engelse
staatskerk niet thuisvoelden.
dertien Engelse kolonies in Noord-Amerika. Om welke
redenen trokken mensen naar die kolonies?
1
Bekijk HB bron 1. Noem met behulp van deze bron twee
redenen waarom het eigenlijk een wonder is dat bijna alle
b Leg met behulp van het woord ‘puriteinen’ uit, dat het
passagiers Amerika hebben bereikt.
logisch is dat zij zelf ook weer andersdenkenden vervolgden.
2
Wat zal de oplossing zijn voor het raadsel in de intro?
3
In welk deel van de huidige Verenigde Staten vestigden de
6
Bekijk en lees HB bron 3. Leg uit waarom deze bron goed
past bij de manier waarop de quakers met andere mensen
kolonisten aan boord van dit schip zich?
A In het zuidwesten.
C In het zuidoosten.
B In het noordwesten.
D In het noordoosten.
omgingen.
Verwerking
Toepassingsopdracht
4
a In het schema hieronder zie je de namen van de dertien
Liever Amerika dan Leiden
Britse kolonies in Noord-Amerika. Ze staan in volgorde van
In 1609 kwamen de Pilgrim Fathers aan in Leiden. Waarom
het jaar van hun oprichting. Vul de ontbrekende jaartallen in
trokken ze juist naar deze stad en waarom verlieten ze hem
de tweede kolom in.
alweer in 1620? En waarom trokken ze niet meteen naar het
b Vul de derde kolom in. Vul ‘ja’ in, als je weet dat gods-
verre Amerika?
dienst een belangrijke reden was voor het stichten van de
7
a Lees WB bron 1. Om welke redenen kozen de Pilgrims
ervoor om naar Leiden te gaan en niet direct naar Amerika?
kolonie. Vul ‘nee’ in, als je weet dat dat niet zo was. Als er
geen informatie in de tekst staat hoef je niets in te vullen.
c Vul de vierde kolom in. Zet een N bij een noordelijke
kolonie, een M bij een kolonie in het midden en een Z bij
een zuidelijke kolonie.
Naam kolonie
Beginjaar
kolonie
Godsdienst
b Uit de bron blijkt dat de Pilgrims zo snel mogelijk terug
Noord, midden
of zuid
wilden naar Engeland. Leg met behulp van de leertekst uit
Virginia
wat er dan eerst moest veranderen in Engeland.
Massachusetts
Maryland
1634
Rhode Island
1636
Connecticut
1662
New Hampshire
1663
(Zuid)-Carolina
1663
New York
1664
werk en werd slecht betaald. In deze stad vestigden zich
New Jersey
1664
vluchtelingen uit Engeland, die zichzelf Pilgrims noemden.
Bron 1
Een tussenstop in Leiden.
Een hechte groep
In de Gouden Eeuw werden in Leiden allerlei soorten
stoffen gemaakt. Het bewerken van wol was eenvoudig
Ze moesten zich zien aan te passen in een vreemd land,
Pennsylvania
Delaware
1701
Noord-Carolina
1719
met een vreemde taal en onderbetaald werk. De stad
barstte op dat moment uit zijn voegen en hele gezinnen
propten zich in huurhuisjes van één of twee kamers.
Georgia
In hun Leidse jaren probeerden ze een hechte groep
98
8
te blijven. Ze hoopten snel terug te kunnen keren naar
Heksenvervolgingen in Massachusetts
Engeland. De puriteinen probeerden contacten buiten
In de 17e eeuw kwamen er steeds meer strenge protestanten,
de groep daarom zoveel mogelijk te vermijden en ze
puriteinen, naar Massachusetts. Velen van hen leefden in
trouwden voornamelijk onderling.
kleine dorpjes in het binnenland, die afgezonderd waren
Maar het onvermijdelijke gebeurde toch in de loop van de
van de rest van de wereld. Anderen leefden langs de kust
tijd. De tweede generatie integreerde en hun ouders zagen
en kwamen via de handel of visserij meer in contact met
dit met lede ogen aan. Hoe meer Leids de kinderen zouden
andere culturen. In 1692 werden er in één dorp 300 vrouwen
worden, hoe groter de kans dat ze niet meer zouden
beschuldigd van hekserij en er werden er zelfs 30 opgehangen.
willen vertrekken. De kinderen spraken de taal en gingen
Hoe kon dat gebeuren?
zich ook steeds meer als Nederlanders gedragen. Dat
9
Gebruik de leertekst, HB bron 5, WB bron 3 en de inleiding
betekende op zondagochtend naar de kerk maar daarna
hierboven. Schrijf een kort verhaal om iemand uit te leggen
de hort op. Naar de kermis, spelletjes doen, dansen, naar
waarom er juist in Massachusetts heksenvervolgingen
de kroeg enzovoort.
konden komen. Gebruik in je verklaring de volgende
Vrij naar een artikel op www.kennislink.nl.
woorden: puriteinen • duivel • vreemde culturen • Tituba.
Besteed in je antwoord ook aandacht aan het feit dat Salem
Gebruik WB bron 1 en 2.
aan de kust lag.
a Bradford was een van de leiders die bedacht dat de
Pilgrims vanuit Leiden naar Massachussetts moesten
vertrekken. Wat zou er volgens hem gebeuren, als ze in
Leiden zouden blijven of naar Engeland zouden vertrekken?
b In Leiden leefden de Pilgrims niet letterlijk in gevangenschap. Toch spreekt Bradford over gevangenschap in
Holland. Leg met behulp van WB bron 1 en de leertekst uit
wat hij daar precies mee bedoelt. Leg ook uit waarom dat zo
goed past bij de mening van een puritein.
Bron 3
Hoe het begon
In het stadje Salem aan de kust woonde de slavin Tituba.
Bron 2
Zij vertelde verhalen over tovenarij op het eiland waar zij
Leven in Leiden volgens een tijdgenoot.
vandaan kwam aan twee meisjes van 9 en 11 jaar oud.
Een zwaar leven
Tituba liet de meisjes ook ‘tovertrucs’ zien.
Wij wilden puur en precies leven volgens Gods wil en
De meisjes vonden de verhalen en trucs spannend, maar
vanuit de vrijheid van het evangelie. Maar sommigen
kregen ook schuldgevoelens. En kort daarna gingen ze
stonden toe dat ze in strijd met hun geweten in
zich vreemd gedragen. Ze gilden, gooiden spullen door de
gevangenschap leefden, liever dan dat ze de ontberingen
kamer en stootten vreemde klanken uit. Ze zeiden dat ze
moesten doorstaan. Ja, sommigen prefereerden zelfs de
tijdens een preek werden geprikt door naalden, waarna zij
gevangenissen van Engeland boven de vrijheid in Holland
hun oren bedekten. De dorpsarts zei dat ze behekst waren.
met al zijn droefenis en armoede.
Dit was het begin van een grote heksenjacht, die pas werd
Vrij naar: William Bradford, History of Plymouth Plantation (1630-1651).
gestopt door de gouverneur van Massachusetts, toen zelfs
(Bradford trok zelf in 1620 van Leiden naar Massachussetts).
zijn vrouw werd beschuldigd van hekserij.
99
Hoofdstuk 6
Basis
1600-1900 • De VS: verdeeld of toch één?
3
Vrij van het moederland
a Bedenk één reden waarom de staten samenwerkten in
Intro
Er lagen dertien Britse kolonies langs de oostkust van Noord-
een federatie.
Amerika. Groot-Brittannië zou die kolonies kwijtraken. Hoe
veranderden dertien Britse kolonies in dertien Amerikaanse
staten?
b Bedenk één reden waarom de staten ook veel zelf wilden
1
beslissen.
Lees de intro. De opstandige kolonisten verkleedden zich
als indianen. Wat zouden ze daarmee duidelijk hebben
willen maken?
6
Bekijk WB bron 1.
a Tel de strepen en de sterren op de vlag. Waarvoor staan
2
Bekijk HB bron 1. Leg uit waarom de Amerikaanse posterijen
de sterren en strepen symbool?
deze zegel juist in 1973 zullen hebben uitgegeven.
b Wat is er tegenwoordig anders aan de vlag en waarom is
dat zo?
Verwerking
3
a Noem twee redenen waarom het helemaal niet zo gek
was dat de Britten nieuwe belastingen wilden heffen in de
Amerikaanse kolonies.
Bron 1
De eerste officiële vlag van de VS uit 1777.
b De kolonisten hadden een strijdkreet: ‘No taxation without
representation’ (geen belasting zonder vertegenwoordiging).
Leg met behulp van deze uitspraak en het woord ‘parlement’
uit wat hun bezwaar was tegen de nieuwe belastingen.
Toepassingsopdracht
Drie revoluties
4
De Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog wordt ook wel
Een definitie van propaganda is: het verspreiden van
de Amerikaanse Revolutie genoemd. Wat waren andere
misleidende feiten of uitspraken met het doel om één groep
revoluties waar de Verlichting veel invloed op had?
te steunen en een andere groep te schaden. Bekijk en lees
7
HB bron 3. Leg uit dat het hier om propaganda gaat.
Vul met behulp van hoofdstuk 3 de volgende gegevens in op
de tijdbalk (WB bron 4):
• drie revoluties waar de Verlichting veel invloed op had;
• de jaartallen van deze revoluties;
• de jaartallen waarin deze landen een grondwet kregen.
5
8
Het federale bestuur in de VS beslist over defensie, sluit
Hieronder staan vier gevolgen van één of meer van de drie
revoluties. Wat was een gevolg van alle drie de revoluties?
verdragen en onderhoudt contacten met andere landen.
A Algemeen kiesrecht.
De staten beslissen zelf over bijvoorbeeld onderwijs en
B Een grondwet.
godsdienst.
C Einde aan de standenmaatschappij.
D Onafhankelijkheid van het land.
100
9
Een fragment uit de Onafhankelijkheidsverklaring
Welke van de drie revoluties vind jij de belangrijkste? Leg
Bron 2
uit waarom je dat vindt.
van 4 juli 1776.
De Onafhankelijkheidsverklaring
Wij achten het een feit dat alle mensen als gelijken zijn
geschapen; dat zij bovendien van God onvervreemdbare
rechten hebben gekregen; hieronder bijvoorbeeld het
recht op vrijheid en op het nastreven van geluk; dat
om dit recht te beschermen regeringen zijn ingesteld;
dat, als een regering deze vrijheid in de weg staat, het
Invloed van de Verlichting
volk het recht heeft om haar af te zetten en een nieuwe
Bij de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog speelden de
regering in te stellen.
ideeën van de Verlichting een belangrijke rol. Hoe zie je dat
De geschiedenis van de huidige koning van Groot-
terug?
Brittannië is een geschiedenis van herhaalde
10 Links in het schema hieronder staan begrippen die passen
onrechtvaardigheden en machtsoverschrijdingen, die
bij de Verlichting. Koppel aan ieder begrip steeds één
alle als direct doel hebben een volstrekte tirannie in te
bron en leg uit waarom je die koppeling maakt. Kies uit de
stellen over onze staten.
volgende bronnen: HB bron 3 • WB bron 2 • WB bron 3.
Vrij naar de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring (4 juli 1776).
Begrip
Bijpassende bron
Bron 3
Trias
politica
Het bestuur van de Verenigde Staten, precies zoals
dat door de founding fathers was uitgedacht.
Gelijke
rechten
voor
iedereen
Publieke
opinie
Bron 4
1770
Drie revoluties waar de Verlichting veel invloed op had.
1775
1780
1785
101
1790
1795
1800
Hoofdstuk 6
Basis
1600-1900 • De VS: verdeeld of toch één?
4
De VS breiden zich uit
5
Intro
Bekijk HB bron 4 en gebruik de leertekst. Noem twee
De Verenigde Staten breidden zich steeds verder uit naar het
redenen waarom ‘Trail of Tears’ een goede naam is voor de
westen.
tocht naar het reservaat in Oklahoma.
1
Bekijk HB bron 1 en lees de intro.
a Officieel heet het schilderij van de bron Amerikaanse
vooruitgang. Welke twee voorbeelden van uitvindingen uit
de 19e eeuw zie je?
b Op welke manier maakt de schilder duidelijk dat de
Manifest Destiny volgens hem een goddelijke opdracht is?
6
Bekijk HB bron 2 en gebruik de leertekst. Zet de volgende
gebeurtenissen uit de Amerikaanse geschiedenis in
chronologische volgorde.
A Florida hoort niet langer bij Spanje.
c Kijk goed naar de manier waarop de schilder licht en
B Trail of Tears.
donker gebruikt. Wat maakt hij hiermee duidelijk?
C De VS nemen Californië af van Mexico .
D Wet die indianen kan dwingen hun grond te verlaten.
E Promontory Point.
F Texas wordt onderdeel van de VS.
G Napoleon verkoopt Louisiana aan de VS.
Verwerking
2
Juiste volgorde:
Wat was de reden dat veel mensen na 1783 als pionier naar
Toepassingsopdracht
het westen trokken?
Manifest Destiny voor iedereen?
Amerikanen geloofden in hun Manifest Destiny. Maar
voelden alle Amerikanen deze roeping? En was ook iedereen
3
Gebruik HB bron 2.
‘geroepen’?
a Welke omstandigheden in Europa droegen ertoe bij
7
Lees WB bron 1 t/m 3. Over welke wet gaan deze teksten?
dat het grondbezit van de Verenigde Staten in 1803 bijna
verdubbelde?
Bron 1
Schande
We hebben gezien hoe in het Congres een wet werd
b Wat werd de natuurlijke grens tussen de indianen en
aangenomen om de indianen van hun grond te verjagen.
de pioniers, toen de pioniers over de Appalachen het
Hebben de Amerikanen dan geen enkel gevoel voor eer
binnenland in trokken?
of eerlijkheid? Ze hebben het zelf over de onaantastbare
rechten van de mens, maar verjagen wel mensen van hun
4
Maak een bijschrift van drie zinnen bij HB bron 3. Verwerk
grond. En dat, terwijl ze met diezelfde mensen verdragen
hierin drie begrippen uit de leertekst.
hebben gesloten.
Vrij naar de Engelse Frances Trollope (1832).
102
Bron 2
b Leg uit dat de behandeling van de Cherokees niet is te
President Andrew Jackson (1829-1837).
rechtvaardigen vanuit de Manifest Destiny.
Veiligheid
De veiligheid van onze eigen burgers is sterk verbeterd,
doordat de indianen verwijderd zijn. De mensen die het
beste met de indianen voorhebben, zullen toch ook blij
moeten zijn dat de overblijfselen van dat ongelukkige
volk niet langer getroffen zullen worden door onrecht of
10 Lees WB bron 4.
onderdrukking.
a Welke groep Amerikanen voelde zich volgens deze bron
Vrij naar president Jackson over de uitvoering van zijn wet.
Bron 3
aangetrokken tot de roeping van de Manifest Destiny? Geef
Wat vonden de Cherokees van de wet?
ook aan waarom.
Het land van onze voorouders
Het volk van de Verenigde Staten moet dit toch toegeven:
alle verdragen die zij met de Cherokees hebben gesloten,
zijn op verzoek en in het voordeel van de blanken. Nu
b Een aantal groepen werd uitgesloten, omdat ze minder-
wordt ons voorgespiegeld dat het voor ons voordelig
waardig zouden zijn aan blanken. Welke?
is om over de Mississippi te trekken. Wij denken daar
anders over. Daarom hebben wij ons ook gericht tot het
hooggerechtshof, dat ons in het gelijk heeft gesteld. Wij
c Welke andere groep werd uitgesloten? Geef ook aan
willen op het land van onze voorouders blijven. Wij willen
waarom.
dat onze president ook ons beschermt.
Vrij naar een verzoekschrift van een stamhoofd van de Cherokees (1830).
8
Gebruik WB bron 2.
a Met welke twee argumenten verdedigde president
Bron 4
Andrew Jackson de Indian Removal Act?
Een Amerikaan in 1855.
Onderworpen aan Engels-Amerikanen
‘Vroeger kwamen immigranten niet, omdat iemand hun
overtocht betaalde om hen uit hun eigen land te krijgen,
maar kwamen ze omdat ze vrij wilden zijn. Ze vestigden
b In de leertekst lees je de echte reden voor het aannemen
zich niet allemaal in de drukke steden, maar trokken als
van de wet. Welke was dat?
pioniers naar het westen, om huizen voor zichzelf en hun
families te bouwen. Geen enkel minderwaardig ras kan
bestaan in deze Verenigde Staten zonder onderworpen te
zijn aan de Engels-Amerikanen. Zo is het met de negers
c Leg uit waarom Jackson deze reden niet noemde in zijn
in het zuiden. Zo is het met de katholieke Ieren in het
verdediging van de Indian Removal Act.
noorden, die passief in de steden blijven hangen. Zo is
het met de indianen in New England. En zo zal het zijn
met de Chinezen in Californië.’
Vrij naar: R. Kroes, Naar het beeld van de vrijheid: immigranten in
9
Gebruik WB bron 3 en de leertekst.
Amerika (1986).
a Noem drie voorbeelden die aantonen dat de Cherokees
11
zichzelf zagen als inwoners van de Verenigde Staten.
Kijk nog eens naar HB bron 1. Leg uit dat dit schilderij mooi
aansluit bij je antwoord op vraag 10.
103
Hoofdstuk 6
Basis
1600-1900 • De VS: verdeeld of toch één?
5
Ruzie over slavernij
Intro
In 1787 waren er dertien staten. Later kwamen er steeds
nieuwe staten bij. Een vraag waar de zuidelijke en noordelijke
staten ruzie over kregen, was: mag er slavernij bestaan in die
nieuwe staten of niet?
1
Bekijk HB bron 1. Welk verband zie je tussen de Amerikaanse
katoenproductie en het aantal slaven in de Verenigde Staten?
6
In 1850 werd Californië slavenvrij. Leg uit dat deze
gebeurtenis ertoe bijdroeg dat de zuidelijke staten een
confederatie wilden vormen.
2
a Gebruik HB bron 1. Je ziet op deze bron vluchtroutes van
slaven. In welke richting vluchtten de meeste slaven?
b Van welke slavenstaat naar welke slavenvrije staat
vluchtte Harriet Tubman?
7
a Bekijk en lees HB bron 4. Leg uit wat deze bron te maken
heeft met wat je ziet op HB bron 1.
c Naar welke twee landen buiten de Verenigde Staten
vluchtten ook slaven?
Verwerking
b Wat je op HB bron 4 ziet, leidde tot nog meer spanningen
3
tussen de noordelijke en de zuidelijke staten. Leg dit uit.
a Wat was de reden dat slavernij aan het einde van de 18e
eeuw ook in de zuidelijke staten leek te verdwijnen?
8
Zet de volgende gebeurtenissen in chronologische volgorde.
b Bekijk HB bron 2. Leg uit dat de groei van de slavernij
A In een wet wordt vastgelegd dat noordelijke staten
een onbedoeld gevolg was van de vrij simpele uitvinding
gevluchte slaven naar het zuiden moeten terugsturen.
die je hier ziet.
B Eli Whitney vindt de cotton gin uit.
C Missouri-compromis.
D De internationale slavenhandel wordt in de Verenigde
Staten verboden.
E In de nieuwe staat Californië wordt slavernij verboden.
Juiste volgorde:
4
Leg het verband uit tussen de winstgevendheid van de
Toepassingsopdracht
katoenplantages en de industriële revolutie in Engeland.
Beter in het noorden?
In het noorden was geen slavernij. Maar was het leven voor
5
zwarte mensen in het noorden echt beter dan in het zuiden?
Een compromis is een afspraak waarbij twee partijen die
9
het oneens zijn, allebei deels hun zin krijgen. Dit om te
Bekijk HB bron 3. In deze bron wordt een positief beeld
gegeven van slavernij. Noem een economisch motief voor
voorkomen dat één partij zich benadeeld voelt. Gebruik HB
de plantagehouders om hun slaven goed te behandelen.
bron 1 en de leertekst. Leg uit waarom het compromis van
1820 het Missouri-compromis heet.
10 Lees WB bron 1. Leg uit waarom Harriet Beecher Stowe als
abolitioniste juist reden had om een extra negatief beeld
van de slavernij te geven.
104
woorden. Maak in de brief duidelijk:
• dat je begrijpt waarom de voorstanders van slavernij in
1850 boos waren;
Bron 1
• waarom jij boos was over de Fugitive Slave Law uit 1850;
Harriet Beecher Stowe schreef in 1852 De hut van
• waarom je boos bent over de Kansas-Nebraska-wet.
Oom Tom.
Verwijs hierbij naar het Missouri-compromis.
Oom Tom
Tom werkte vlak bij een zieke vrouw. Het was haar aan te
zien dat ze zwak was en veel pijn had. Om haar te helpen,
stopte hij stiekem een paar handen katoen uit zijn eigen
mand in de hare. Toen de opzichter dat zag, gaf hij de
vrouw een schop en sloeg hij Tom dwars over het gezicht.
Zo wilde hij Tom laten zien hoe er op deze plantage
gewerkt moest worden.
Vrij naar: Harriet Beecher Stowe, De hut van Oom Tom (1852).
11
Lees WB bron 2. Geef aan waarom het leven voor zwarte
mensen in het noorden ook zwaar was.
Bron 2
Een school in New England
Het is 1832. Een vrije Afro-Amerikaanse boer in New
Bron 3
England vraagt of zijn dochter naar de plaatselijke school
De Kansas-Nebraska-wet
mag.
De meeste Amerikaanse staten zijn eerst een territorium
Het schoolhoofd geeft toestemming. Maar daartegen
geweest. Een territorium was een gebied met een eigen
protesteren veel blanke ouders van andere leerlingen.
bestuur, dat (nog) niet de rechten van een volwaardige
Als het schoolhoofd niet toegeeft, halen veel ouders hun
staat had. Een territorium had bijvoorbeeld ook geen
dochters van school. Er wordt zelfs een wet aangenomen
vertegenwoordigers in het Congres in Washington. In mei
die aangeeft dat het schoolhoofd fout heeft gehandeld.
1854 werd de Kansas-Nebraska-wet aangenomen. Hierbij
Zij moet de school uiteindelijk sluiten en New England
werden Kansas en het ten noorden daarvan gelegen
verlaten.
Nebraska territoria. In die wet stonden de volgende
Vrij naar het verhaal van schoolhoofd Prudence Crandall.
artikelen.
12 Geef argumenten waarom de zwarte mensen in het zuiden
• Artikel 19. Het territorium Kansas zal een tijdelijke
regering hebben. Op het moment dat het als staat
het toch slechter hadden dan die in het noorden.
wordt toegelaten tot de Verenigde Staten, zal het wel of
niet een slavenstaat zijn. Dit zal afhangen van de door
de inwoners van het territorium Kansas opgestelde
grondwet op het moment dat het gebied een staat wordt
Een nieuwe wet
binnen de Verenigde Staten.
In deze opdracht ga je proberen om je in te leven in een
• Artikel 28 verklaart dat de Fugitive Slave Law van
tegenstander van de slavernij die rond 1850 leefde.
1850 ook van toepassing zal zijn in de nieuwe territoria.
13 Gebruik HB bron 1 en WB bron 3. Stel je voor dat je in 1854
leeft en een abolitionist bent. Schrijf op een los vel een brief
aan een familielid in Europa. Gebruik tussen de 100 en 150
105
Vrij naar: An Act to Organize the Territories of Nebraska and Kansas
(30 mei 1854).
Hoofdstuk 6
Basis
1600-1900 • De VS: verdeeld of toch één?
6
De Amerikaanse burgeroorlog
5
Intro
Na de Amerikaanse burgeroorlog bleven de Verenigde Staten
Noem twee redenen waarom de noordelijke staten beter
bewapend waren dan de zuidelijke.
uiteindelijk bij elkaar.
1
Bekijk HB bron 1. Op welke plaats op de afbeelding zie je het
leger van de noordelijke staten? Leg uit waaraan je dat ziet.
2
6
Noem met behulp van de intro een reden dat de Slag bij
Gettysburg zo beroemd is geworden.
Vanaf 1863 wonnen de noordelijke troepen de meeste
veldslagen tegen de zuidelijke troepen. Noem drie oorzaken.
Verwerking
3
Tussen december 1860 en mei 1861 sloten elf zuidelijke
staten zich aan bij de Geconfedereerde Staten van Amerika.
7
a Noem drie belangrijke redenen waarom deze staten zich
Vul het schema in. Zet HB bron 1, 3, 4 en 5 in chronologische
volgorde en noteer het jaartal. De eerste militaire actie van
afscheidden van de VS.
de oorlog is al genoemd.
Gebeurtenis
Zuidelijke opstandelingen vallen Fort Sumter aan.
Jaartal
1861
Toepassingsopdracht
Abraham Lincoln (1809-1865)
b Wat is volgens jou de meest directe oorzaak of aanlei-
Veel Amerikanen zien Lincoln als hun grootste president ooit.
ding voor de afscheiding van de zuidelijke staten?
8
Lees WB bron 1. Leg uit dat deze toespraak nog eens goed
laat zien wat het hoofddoel van Abraham Lincoln was tijdens
c Welke gebeurtenis was de aanleiding voor het begin van
de Amerikaanse burgeroorlog.
de Amerikaanse burgeroorlog?
4
a Bekijk de rechtervlag in HB bron 1. Dit is de vlag van
de troepen die vochten voor het behoud van de Verenigde
Bron 1
Staten. Leg dat uit met behulp van het aantal sterren op
Abraham Lincoln opende op 19 november 1863 de
begraafplaats bij Gettysburg met een beroemde toespraak.
deze vlag.
Hier staan enkele zinnen uit die toespraak.
Wij zitten midden in een grote burgeroorlog, die test of
b De zuidelijke staten hadden gehoopt dat ook Missouri en
ons land kan blijven bestaan. Wij maken hier een laatste
Kentucky zich zouden afscheiden van de Verenigde Staten.
rustplaats voor hen die hier hun levens gaven om dit
Hoe zie je dat terug op de linkervlag van HB bron 1?
land te laten leven. Het is onze taak te zorgen dat deze
geëerde doden niet vergeefs zullen zijn gestorven. Wij
moeten zorgen dat dit land zal blijven bestaan.
106
9
Lees WB bron 2. Wat is de voornaamste kritiek die The
Legt het zuiden zich erbij neer?
Patriot News hier heeft op Lincoln en zijn regering?
De slavernij werd na de oorlog definitief afgeschaft. Wat zegt
WB bron 3, een tekening uit 1868, daarover?
11
Bekijk WB bron 3.
a De man in het midden is een zuidelijke soldaat. Op zijn
dolk staat: ‘De verloren zaak’. Wat is er in zijn ogen verloren?
Bron 2
b De drie mannen houden een andere man en een vlag
Artikel uit een krant uit Pennsylvania.
onder hun voeten. Leg uit waar de man en de vlag symbool
Vaderlandsliefde & de Unie
voor staan.
We hebben het toespraakje van president Lincoln en
andere politici gehoord, dat zij hielden op het slagveld van
Gettysburg op de dag dat daar een nationale begraafplaats
c De man in het midden heeft een zweep in zijn broekzak.
werd geopend. Een begraafplaats voor de slachtoffers van
Rechts op de voorgrond ligt een stembus. Leg met deze
die slag in de oorlog tussen de troepen van de federale
twee dingen uit hoe de drie staande mannen denken over
regering en die van de afgescheidenen.
de rechten van zwarte mensen.
Wat opviel is dat de president zonder gevoel en zonder
schaamte sprak op een plek die tijdens zijn toespraak
meer bedoeld leek voor zijn succes en dat van zijn partij
Bron 3
dan voor de eer van het land en van degenen die daar zijn
Een tekening van Thomas Nast uit 1868, vlak voordat
er verkiezingen waren voor een nieuwe president.
gesneuveld in de strijd.
Duizenden mensen kwamen naar de opening van
de begraafplaats om daar oprecht te treuren over de
slachtoffers. Dit in tegenstelling tot de politici, die zelf
verantwoordelijk zijn voor het fanatisme waarmee deze
oorlog wordt gevoerd. En het was niet de president zelf,
maar de minister van Buitenlandse Zaken, die op deze dag
tot nog meer fanatisme opriep. De doden roepen uit hun
graven op tot vaderlandsliefde en compromissen, veel
meer dan tot partijstrijd en het eigen gelijk van de politici.
Vrij naar: The Patriot News, 24 november 1863.
10 Was Lincoln echt een ‘groot president’ of was het vooral een
politicus die opkwam voor zijn eigen belangen en die van
zijn partij? Geef jouw mening hierover en gebruik daarbij
12 De tekenaar was het niet eens met de mannen die hij
goede argumenten. Gebruik maximaal 75 woorden.
tekende. Hoe laat hij dat zien?
13
De persoon in het midden van de tekening is Nathan
Bedford Forrest, een van de oprichters van de Ku-Klux-Klan.
Zoek op internet informatie over die organisatie. Wat zou de
Klan hebben gevonden van wat je op WB bron 3 ziet?
107
Hoofdstuk
1600-1900 • De VS: verdeeld of toch één?
Hoofdstuk 6
Verdieping
7
Slavernij in Suriname
Bijna alle inwoners van Suriname stammen af van mensen
Bron 1
die daarheen zijn gehaald om op de plantages te werken. Tot
gevaarlijk werk. (Tekening van Théodore Bray, 1850.)
Het persen van het suikerriet in de molen was
de afschaffing van de slavernij in 1863 kwamen ze als slaven
uit Afrika. In deze paragraaf gaat het over de slaven.
1
Lees de intro. Er wordt wel gezegd dat Suriname is geruild
tegen het latere New York. Leg dit uit.
2
Voor de komst van de Europeanen leefden er ongeveer
70.000 indianen in het huidige Suriname. In 1700 waren er
Bron 2
minder dan 10.000 indianen. Noem een oorzaak.
Een slaaf is een brief die hij moest bezorgen,
kwijtgeraakt. Hij smeekt zijn eigenaar om genade. (Tekening
van Théodore Bray, 1854.)
3
Bekijk HB bron 1. Bijna alle plantages werden gesticht in de
buurt van de rivieren Suriname en Commewijne. Noem twee
redenen waarom dit gebied geschikter was dan veel andere
gebieden in Suriname.
4
5
Bekijk en lees HB bron 2 en 3 en WB bron 1 en 2.
Bekijk en lees HB bron 4.
a Over welke groep gaat deze bron?
a Wat was het belangrijkste plantageproduct uit
Suriname? En wat was het belangrijkste product op de
b Gebruik ook HB bron 1. Welke uitspraken zijn juist?
plantages in het zuiden van de VS?
I
De mensen van deze groep gingen vooral aan de kust
wonen.
II Het tropisch regenwoud en de moerasgebieden maakten
b Welke soorten slaven waren er in Suriname en op welke
het voor slavenvangers bijna onmogelijk om bij hen te
bronnen zie je ze? Vul het schema in.
Soort slaaf
komen.
Te zien op bron
A Beide uitspraken zijn juist.
B I is juist en II is onjuist.
C I is onjuist en II is juist.
D Beide uitspraken zijn onjuist.
6
In 1834 verbood Engeland definitief de slavernij in zijn
kolonies. In 1848 deed Frankrijk dat.
a Leg met behulp van HB bron 1 uit dat gevluchte
c Welke groep slaven zal het grootst zijn geweest?
Surinaamse slaven vanaf dat moment twee nieuwe plekken
hadden om naartoe te vluchten.
d Welke twee groepen slaven hadden het volgens HB bron 3
het zwaarst?
108
b Met welke vluchtroute in de Verenigde Staten zou je de
gevluchte slaven te vangen, konden zo’n vrijbrief krijgen.
vluchtroutes naar deze plekken kunnen vergelijken?
Als een vrijgelaten slaaf het kon betalen, kocht hij zelf
ook slaven. Er waren ook slaven die werden vrijgelaten,
omdat hun eigenaar niets meer aan ze had. Oude of
7
Lees WB bron 3 en gebruik de bronnen in je handboek.
gehandicapte slaven kwamen zo vrij, maar kregen geen
Noem drie belangrijke redenen waarom slaven wilden
officiële vrijbrief. Zij leefden als afgedankte bedelaars op
vluchten.
straat.
9
John Gabriël Stedman heeft veel invloed gehad op de groei
van het abolitionisme. Geef hier met behulp van twee
bronnen een verklaring voor.
Bron 3
John Gabriël Stedman verbleef tussen 1772 en 1777 in
Suriname. Over zijn ervaringen daar schreef hij een boek.
Omgaan met slaven
Ik zag dat een slaaf en zijn vrouw de grootste
genegenheid voor elkaar voelden. Het was ondraaglijk
voor hen dat de vrouw toch de walgelijke omhelzingen
van een opzichter moest accepteren. Zij moest dit
10 Tegenwoordig wonen er in Suriname ongeveer 570.000
toestaan, wilde zij haar man niet in stukken geslagen
mensen. In 1863 werd de slavernij verboden. De vrijgelaten
zien worden. Deze onwaardige behandeling heeft hen
slaven heetten voortaan creolen. Na 1863 kwamen veel
dikwijls tot de gewelddadigste wanhoop gebracht.
contractarbeiders uit Azië.
Ik zag ook dat er zes slaven werden opgehangen. Een
a Bekijk WB bron 5 en kijk nog eens naar HB bron 1. Het is
zevende werd met een ijzeren haak geradbraakt. Door
best bijzonder, maar ook logisch dat er twee indianen op
zulke wreedheden weet ik dat de Europeanen veel
het wapen van Suriname staan. Leg dit uit.
grotere onmensen zijn dan de Afrikanen die deze kolonie
bewonen.
Vrij naar: J.G Stedman, Reis naar Suriname (1796).
8
Lees WB bron 4.
a Leg met behulp van deze bron uit dat de zwarte mensen
b Bijna de hele bevolking van Suriname bestaat uit
in HB bron 4 binnenkort vrij zouden zijn.
nakomelingen van plantagearbeiders uit andere werelddelen. Leg dit uit met behulp van WB bron 5 en de intro in
dit werkboek.
b Noem twee redenen waarom planters soms slaven
vrijlieten.
c In welke bron in het handboek zie je vrijgelaten slaven?
Leg uit waaraan ze te herkennen zijn.
Bron 5
De verdeling van de Surinaamse bevolking volgens
een volkstelling uit 2004.
Bron 4
■ Hindostanen (oorspronkelijk Indiërs) (27,4%)
■ Creolen (17,7%)
■ Boslandcreolen of marrons (14,7%)
■ Javanen (14,6%)
■ Indianen (1%)
■ Andere groepen, o.a. blanken (5,5%)
■ Van gemengde afkomst (12,5%)
■ Geen gegevens beschikbaar (6,6%)
Vrijgelaten slaven
Sommige slaven werden officieel vrijgemaakt. Een
eigenaar kon dit uit dankbaarheid voor een slaaf doen.
Alleen als de overheid dat goedkeurde, kreeg de exslaaf een officiële vrijbrief. Ook slaven die hielpen om
109
Hoofdstuk
1600-1900 • De VS: verdeeld of toch één?
Hoofdstuk 6
Cultuur
8
Het Wilde Westen
3
Je gaat het beeld van het westen van de Verenigde Staten van
Bekijk HB bron 1.
de tweede helft van de 19e eeuw tot het begin van de 20e
a Welke figuur op de poster moet waarschijnlijk Buffalo
eeuw onderzoeken.
Bill voorstellen?
1
Wat is jouw beeld van het Wilde Westen?
□ Cowboys vechten met indianen.
□ De cowboys drijven geen koeien, maar zitten achter
b Wat gebeurt er volgens de tekenaar van deze poster in
bandieten aan.
het Wilde Westen?
□ Een eenvoudige strijd tussen goed en kwaad.
□ Na een lange, zware dag koeien drijven, gaan cowboys
met elkaar of anderen een vuurgevecht aan.
2
□ Ze schieten sneller dan hun schaduw.
c Wat bedoelt de maker van de poster met de ondertitel A
Lees WB bron 1.
Prairie Pic-nic?
a Wat is de reden dat het westen van Amerika het Wilde
Westen werd genoemd?
4
Lees de intro.
a Hoe kwam Bill Cody aan zijn bijnaam Buffalo Bill?
b Wat was een reden dat Buffalo Bill met zijn show vooral
b Wie trokken er naar het Wilde Westen?
Bron 1
langs grote steden in het oosten van Amerika trok?
De tocht naar onbekend gebied.
De trek naar het westen
c Waaruit blijkt dat Buffalo Bills shows over het Wilde
In 1804 stuurde de Amerikaanse regering verkenners
Westen een groot succes waren?
op pad naar het westen. Lewis en Clark leidden deze Far
West-expeditie. Ze brachten het land in kaart, zochten
5
bevaarbare rivieren en begaanbare paden. Onderweg
Lees WB bron 2.
kwamen ze indianen en veel wilde dieren tegen. Niet
a Om welke reden meenden veel Engelsen dat de Amerika-
lang daarna trokken pelsjagers naar het westen. Bont
nen geen eigen cultuur hadden? Gebruik ook paragraaf 2 en 3.
was erg populair in Europa, je kon er veel geld mee
verdienen. Rond 1840 was bont uit, maar was er goud
gevonden in Californië. De goudkoorts sloeg pas echt toe
in 1848. Duizenden mannen beproefden hun geluk in de
westelijke staten. Na de goudzoekers trokken kolonisten,
brave huisvaders met hun gezin, op zoek naar een beter
leven naar het westen. Pas na 1865 waren er cowboys. De
b Is het Buffalo Bill gelukt om de Engelse stelling dat er
vraag naar rundvlees nam enorm toe na de Amerikaanse
geen echte Amerikaanse cultuur is, te weerleggen?
burgeroorlog. In het zuidwesten van Amerika was
genoeg ruimte om vee te houden. De koeien werden van
het grasland naar Kansas gedreven. Dat was zwaar en
vermoeiend werk. Vanaf Kansas gingen de koeien per
trein naar het noordoosten.
110
Bron 2
b Wat vonden de meeste blanken van indianen?
De populaire schrijver Mark Twain wordt gezien als
de vader van de Amerikaanse literatuur.
Beste heer Cody,
Ik heb uw wildwestshow twee achtereenvolgende dagen
c Om welke reden hadden indianen achteraf gezien alle
gezien en heb er volop van genoten. Het bracht het leven
recht om zich te verdedigen? Gebruik ook paragraaf 4.
op de Great Plains en in de Rocky Mountains levendig
in beeld en het ontroerde me als een oorlogslied. Tot in
de kleinste details is de show echt. […] Aan de andere
kant van het water wordt vaak gezegd dat geen enkele
tentoonstelling die we naar Engeland sturen, puur en
d Tijdens de Buffalo Bill-shows vochten indianen tegen
uniek Amerikaans is. Wanneer u deze wildwestshow daar
cowboys, terwijl dat in het echt nauwelijks was gebeurd.
opvoert, kunt u het tegendeel bewijzen.
Waarom gebeurde dat in de shows wel?
Vrij naar: een brief van Mark Twain aan Buffalo Bill Cody (10 september
1884).
6
9
Bekijk HB bron 2.
Bekijk en lees HB bron 5.
a Wat maakte de western nog meer aantrekkelijk voor
a Welk wildwestverhaal vertelt deze poster?
filmmakers?
b Welke conclusie over het succes van Buffalo Bill kun je
trekken uit deze poster? Leg je antwoord uit.
b Bedenk een reden voor de vereenvoudigde weergave van
het verhaal van het Wilde Westen in (stomme) films.
7
Bekijk en lees HB bron 3.
a Welk beeld van indianen geeft deze wildwesttekening?
c Van de vele duizenden westerns die sinds 1903 zijn
b Hoe bracht Remington spanning in zijn schilderijen?
gemaakt, is een aantal heel bekend geworden. Daarbij ging
het niet om wat er echt gebeurd was, maar om de mythe.
Wat zijn bekende mythes over het Wilde Westen?
8
c Welke eigenschapen werden op deze manier aan
□ Na een heldhaftige strijd tegen het kwaad, overwint de
indianen toegeschreven?
cowboy.
□ Ze zijn onbetrouwbaar.
□ De echte cowboy trouwt, krijgt kinderen en leeft nog lang
□ Ze zijn dappere strijders die voor hun laatste kans
en gelukkig.
vechten.
□ Cowboys vechten nauwelijks met indianen.
□ Ze kunnen al paardrijdend heel goed schieten.
□ Droge rivierbeddingen, hitte en zandstormen, de held
□ Ze zijn verraderlijk.
overleeft alles.
Bekijk en lees HB bron 4.
□ De kijker herkent zich in de held van het verhaal.
a Wat was de reden dat indianen in reservaten moesten
d Al zijn er bijna geen cowboys meer in het Wilde Westen,
leven?
het beeld van het Wilde Westen bestaat nog steeds. Waar
kom je beelden van het landschap van het Wilde Westen
nog steeds tegen?
e Wat zou daar de reden voor zijn?
111
Hoofdstuk
1600-1900 • De VS: verdeeld of toch één?
Hoofdstuk 6
9
Afsluiting
Vaardigheid
Bron 1
In de tijd plaatsen
ook nu nog van kracht is.
Om de geschiedenis goed te kunnen begrijpen, is het belangrijk
Wij, het volk van de Verenigde Staten, stellen deze
om gebeurtenissen in de juiste tijdsvolgorde te plaatsen.
1
Uit de eerste grondwet van de Verenigde Staten, die
grondwet in voor de Verenigde Staten van Amerika met
Bekijk HB bron 3. Weet je nog hoe het zit met de letters die
het doel:
Romeinen voor getallen gebruikten? I = 1, V = 5, X = 10, L = 50,
• een meer perfecte eenheid te vormen,
C = 100, D = 500, M = 1000.
• rechtvaardigheid te bereiken,
a Welke datum staat er op het geschrift in de rechterhand
• binnenlandse rust te waarborgen,
van het Vrijheidsbeeld?
• in een gezamenlijke verdediging te voorzien,
• algemene welvaart mogelijk te maken,
b Frankrijk gaf dit beeld aan de Verenigde Staten. De bouw
• de zegeningen van de vrijheid voor onszelf en ons
begon voor het eeuwfeest van 1876. Wat werd er gevierd op
nageslacht veilig te stellen.
dit eeuwfeest?
Bron 2
De Afscheidingsbeweging (Currier en Ives). Op
de vlaggen staan de namen van staten, zoals Louisiana,
Mississippi, Alabama, Florida en Zuid-Carolina.
c Leg uit dat Frankrijk ook al voor 1800 met de Amerikanen
bevriend was.
2
Vul het schema in. Let op: bij de derde kolom gaat het niet
om het jaar waarin de bron is gemaakt, maar om het jaar
waarin de gebeurtenis in de bron plaatsvond.
Naar welke
gebeurtenis
verwijst de bron?
Dateer deze
gebeurtenis
zo precies
mogelijk.
Plaats het juiste
tijdvak erbij.
HB bron 1
3
Lees WB bron 1 en bekijk WB bron 2.
a Leg uit dat de gebeurtenis van WB bron 2 tegen de
grondwet in ging.
HB bron 2
b Streep door wat niet juist is en leg je antwoord uit.
HB bron 3
De tekenaar van WB bron 2 maakte de zuidelijke • noordelijke
staten belachelijk, want
WB bron 1
WB bron 2
112
6
Chronologie
4
De titel van dit hoofdstuk is: ‘De VS: verdeeld of toch één?’
a Hieronder staan vijf gebeurtenissen uit de Amerikaanse
a De grondwet van 1789 regelde het bestuur van de
geschiedenis. Wanneer vond de gebeurtenis plaats: in
Verenigde Staten. Leg uit dat de VS hierdoor vanaf dat
de koloniale tijd of in de tijd dat de Verenigde Staten al
moment verdeeld en toch één waren.
bestonden? Zet K of VS voor elke gebeurtenis.
Washington wordt president.
Quakers stichten Pennsylvania.
Gold Rush.
b Indianen zullen de VS in de 19e eeuw eerder als een
Boston Tea Party.
verdeeld land hebben gezien dan als een eenheid. Gebruik
Trail of Tears.
paragraaf 4 om deze uitspraak uit te leggen.
b In dit hoofdstuk zijn twee grote Amerikaanse oorlogen
behandeld. Geef in het schema aan:
• hoe die oorlogen heten;
• wanneer die oorlogen waren;
c Voor zwarte mensen gold hetzelfde. Leg dit uit met
• welke gebeurtenissen hieronder bij welke oorlog horen.
behulp van paragraaf 5.
Het kunnen ook oorzaken of gevolgen van die oorlog zijn.
A Onafhankelijkheidsverklaring
B De VS worden een federatie
C Slavernij wordt afgeschaft
D Slag bij Gettysburg
d Op welk moment werd de eenheid van de Verenigde
E Bloedbad van Boston
Staten het meest bedreigd? Leg je antwoord uit.
F Emancipatieverklaring
Naam oorlog
Jaartallen
Gebeurtenissen
7
a Uit welke bron blijkt dat de Amerikanen Lincoln bijna als
een heilige zien? Leg je antwoord uit.
Door de tijd heen
5
In dit boek ben je gebeurtenissen tegengekomen die
b Wat is de voornaamste reden voor deze verering?
invloed hadden op de Amerikaanse geschiedenis.
a Bij welke (in hoofdstuk 1 beschreven) geloofsrichting
hoorden de Pilgrim Fathers?
8
Sommige Amerikanen vinden dat de VS nog steeds een
Manifest Destiny hebben. Nu niet meer alleen in Amerika
b Welke (in hoofdstuk 1) beschreven federatie ontstond in
zelf, maar op andere plekken in de wereld. Wat zal die
1588?
Manifest Destiny inhouden? Zoek op internet of in de krant
een voorbeeld en geef aan of jij een positief of een negatief
c Welke (in hoofdstuk 3 beschreven) opstand van burgers
beeld hebt over de hedendaagse Amerikaanse Manifest
leidde ook tot het vastleggen van grondrechten en een
Destiny. Leg je antwoord uit.
grondwet?
d Leg het verband uit tussen de industriële revolutie in
Engeland (hoofdstuk 4) en de groei van de slavernij op de
plantages in Amerika.
113