Hoge kwaliteit in kleinschalige woonzorg initiatieven

Hoge kwaliteit in kleinschalige woonzorg initiatieven
(achtergrond informatie bij kwaliteitsfundament kleinschalig wonen)
Inleiding
Dit concept is opgesteld door een werkgroep van het Netwerk Kleinschalig Wonen,
bestaande uit leden met verschillende achtergrond (initiatieven voor ouderen met
dementie, ouderinitiatieven voor jongvolwassenen met verstandelijke handicap en
initiatieven voor ervaringsdeskundigen uit de langdurige ggz). Het Netwerk heeft uitgebreid
gesproken met Inspectie Gezondheidszorg, met ZorgInstituut Nederland, met Ministerie van
VWS, met vertegenwoordigers van bestaande kwaliteitssystemen, er is overleg geweest met
externe deskundigen, waaronder bijv. Jan Coolen. Op de ledenvergadering van mei 2016
hebben de leden dit concept geaccepteerd als uitgangspunt voor het streven naar verdere
toename van de kwaliteit en minder systeemdenken.
Deze notitie is een concept en zal dat blijven, want voortdurend onderhevig aan
veranderingen, liefst verbeteringen.
Kwaliteit
Begin 2015 is de Wet Langdurige Zorg ingevoerd voor alle 24-uurszorg met verblijf.
Deze wet geeft opdrachten aan zorgaanbieders1:
- de zorg moet ondersteunend zijn aan de kwaliteit van leven die de bewoner wenst en
nodig heeft, vastgelegd in een zorg (leef)plan
- de bewoner krijgt persoonlijke ondersteuning, afgestemd op diens behoeften,
- betrokkenheid van familieleden/mantelzorgers wordt bevorderd (streven naar structurele
afspraken over informele hulp),
- de bewoner en zijn vertegenwoordiger is verantwoordelijk voor het stellen van de norm
aan geleverde diensten en zorg, de zorgaanbieder is verantwoordelijk voor de kwaliteit van
deze zorg en ondersteuning,
- die kwaliteit komt vooral tot uiting in de relatie tussen cliënt en (vertrouwde)
zorgverleners.
1
Zie ook Jan Coolen, NPCF, Ouderen in zorghuizen: broze mensen en leefplezier (NCZ, 2015) en de
concretisering ervan uit 2016.
Bij ouderinitiatieven zijn soms de initiatiefnemers ook de zorgaanbieders en soms wordt de zorg door derden
geleverd.
Achtergrondinformatie kwaliteitsfundament KSW, NetKw, november ’16
1
Uit deze opdrachten blijkt dat het bij kwaliteit gaat om de volgende onderdelen die
weliswaar afzonderlijk worden benoemd maar een integraal geheel vormen. Het één kan
nooit tot stand komen zonder het ander.
- Het gebouw: te omschrijven als een schoon en veilig gebouw dat garant staat voor
een plezierige woon- en werkomgeving. Het gebouw moet eruit zien zoals bewoners,
familie/gasten en medewerkers willen dat hun eigen huis eruit zou zien.
- Voor de bewoners: het maken van een kort en krachtig zorg(leef)plan dat drie
aspecten dient te bevatten.
 Zelfredzaamheid (wat kan bewoner wel, wat niet)
 Vaststellen van gezondheidsrisico’s
 Vaststellen van persoonlijke doelen van bewoner (wat is belangrijk voor
zijn/haar welbevinden en ontwikkeling)2. Deze doelen zijn opgebouwd uit
de ervaringen op zeven gebieden te weten; plezierig wonen, verzorgd
lichaam, gezondheid, lekker eten & drinken, zinvolle en plezierige
dagbesteding, goed slapen en rusten en waardevolle relaties
- Het dagelijks leven van de bewoner: (Prettig leven-dagbesteding, waarbij
medewerkers, vrijwilligers, familie, gasten een belangrijke pijler vormen).
Bovengenoemde onderdelen vormen het fundament voor de te leveren kwaliteit. Dit
hebben we verwerkt in ons basisdocument over kwaliteitsdenken.
Een leefplan, dat op deze manier is samengesteld, is feitelijk tegelijktijdig het eerste en
essentiële onderdeel van het kwaliteitskader dat je nodig hebt. Bij het opstellen ervan
speelt dan ook de bewoner de centrale rol en is (samen met zijn vertegenwoordiger,
partner) eerst verantwoordelijk voor de kwaliteit en de inhoud ervan. Het zorgleefplan
definieert als het ware de kwaliteit. Het houdt rekening met de uitgebreide definitie van
welbevinden en met de drie aspecten van persoonsgerichte veilige zorg. Bijkomend voordeel
is dat je een zorgvuldig leefplan/zorgplan ook kunt gebruiken als registratie van de geleverde
zorg en diensten.3 Voor de kwaliteit van de geleverde zorg en diensten is de organisator, de
aanbieder eerstverantwoordelijk4.
2
Duidelijk zal zijn dat het verschil maakt of de bewoner een oudere met dementie is of een persoon met
psychiatrische achtergrond. Een gezonde levenstijl of dagbesteding krijgen in beide gevallen een andere
inkleuring.
3
Eerder, bij het kopje registratie, zeiden we al dat goede planning verdere registratie overbodig maakt.
Planning is registratie.
4
Bij ouderinitiatieven zijn de ouders verantwoordelijk voor de kwaliteit van geleverde zorg en diensten als zij
zelf deze organiseren, sturen, als zij zelf werkgever zijn van het personeel. Als zij de zorg en diensten inhuren
van een andere aanbieder is die natuurlijk verantwoordelijk voor de kwaliteit.
Achtergrondinformatie kwaliteitsfundament KSW, NetKw, november ’16
2
Het kwaliteitsfundament.
Afspraken over de woonvorm, afspraken rond de bewoner en afspraken over de organisatie
(Good Governance) vormen de basisonderdelen waaraan kwaliteit getoetst dient te worden.
Het mag niet een administratieve verplichting zijn (zoals bijv. het afvinken van lijsten), maar
het moet door alle medewerkers gedragen worden en als een contractuele verplichting
uitgevoerd worden.
In het bedrijfsleven zijn hier goede voorbeelden van, waarin de kwaliteit in een beperkt
aantal verplichtingen aan de klant, de afnemer verwoord wordt.
Vanuit deze visie komen wij tot de volgende kwalitatieve uitgangspunten opgesteld vanuit
de bewoner:
1.0
2.0
3.0
4.0
5.0
6.0
7.0
8.0
9.0
10.0
Hier voel ik mij thuis
Ook mijn naasten voelen zich hier welkom en thuis
Ik voel mij erbij horen en word genoeg gestimuleerd
Hier mag ik mijzelf zijn
Het eten en drinken is gevarieerd, gezond en uitstekend verzorgd
Er wordt met mij als bewoner en met mijn naasten actief gecommuniceerd
Er is een ruime en vertrouwde personele inzet beschikbaar organisatie
Het gehele team voelt zich verantwoordelijk voor mijn veiligheid, welzijn en zorg
Er wordt geïnvesteerd in de professionaliteit en werkplezier van de medewerkers
De organisatie voldoet aan de eisen van Good Governance.
Deze tien punten vormen een algemeen fundament en worden per initiatief in de dagelijkse
praktijk verder uitgewerkt. (zie voorbeeld uitwerking bijlage 1)
Borging en toetsing
De basis van de zorg, inclusief zorgdoelen en persoonlijke wensen, wordt voor iedere
bewoner in het zorg(leef)plan vastgelegd. De richtlijnen hieruit worden meegenomen in de
planning en de uitvoering van het werk , die periodiek getoetst worden of de uitvoering
conform zorg(leef)plan gaan en afspraken nagekomen worden.
Dagelijkse Interne toetsing:
Kwaliteitsborging is een continue proces binnen de organisatie, waar alle medewerkers
verantwoordelijk voor zijn. Dit wordt nagestreefd door methodisch te werken aan de hand
van het zorg (leef)plan en per contactmoment getoetst door de medewerker en bij de
dagafsluiting worden goede en slechte punten met elkaar gedeeld en zo nodig in het
Achtergrondinformatie kwaliteitsfundament KSW, NetKw, november ’16
3
werkproces gelijk verwerkt. Daarbij komen de onderwerpen in ieder teamoverleg aan de
orde. Verbeteringen en tips worden meteen onderdeel van het dagelijks handelen.
Jaarlijkse Interne toetsing:
Eén keer per jaar worden de fundamenten getoetst door een collega, een externe auditor
van NetKW. Deze bezoekt samen met een uitvoerende (helpende, verzorgende, begeleider)
de collega-organisatie (spreekt met medewerkers, bewoners, familie/gasten, kijkt rond,
vraagt, geeft kritiek, leert zelf ook). De auditor geeft tips & tops. De ontvangende
organisatie verwerkt deze in het dagelijks handelen en is zo onderworpen aan een cyclisch
verbeterproces.
Externe toetsing:
Eén keer per twee jaar wordt een wooninitiatief gevisiteerd door een externe instantie
- of zelf op te richten club: deskundig, onafhankelijk
- of toetsing door bijv. PREZO, Novire, ISO
Het slotstuk van het streven naar, bepalen en vasthouden van kwaliteit is het antwoord op
de vraag of de bewoners, hun partners en familie tevreden zijn. Gelukkig is het CQ, en de
verplichting ermee te werken, verleden tijd. Voor Netkw is zorgkaart.nl een onvoldoende
bruikbaar alternatief, omdat de gestelde vragen niet bij kleinschalig wonen passen. Het
meest verstandige is om medewerkers in gesprek te brengen met bewoners en hun
naasten, en openlijk en gezamenlijk te bepalen hoe tevredenheid vastgesteld kan worden.
Periodiek, stelselmatig en methodisch.
Randvoorwaarden
Alvorens een eigen kader te ontwerpen is het goed vast te stellen aan welke voorwaarden
het moet voldoen.
Breedte: We behandelen het woonzorgcircuit voor zover dat gedekt wordt door de Wet
Langdurige Zorg. In tweede instantie gaan we kijken in hoeverre het kwaliteitsstreven ook
van toepassing kan zijn op diensten aan huis (WMO) en het begeleid en beschermd wonen
en opvang (WMO). Het kwaliteitskader zoals Netkw dat heeft ontworpen, heeft een functie
voor zowel starters als voor initiatieven die al geruime tijd draaien.
Complexiteit: Het model moet door iedereen in de organisatie begrepen kunnen worden en
medewerkers, bewoners of hun vertegenwoordigers , familie en mantelzorgers, moeten er
mee kunnen werken. Kwaliteit lever je met elkaar en is niet voorbehouden aan een enkele
functie of specifiek opleidingsniveau.
Belasting per medewerker: Een kleinschalige woonzorgvoorziening kent over het algemeen
twee keer zoveel uitvoerende medewerkers (geen of geringe overhead, alle medewerkers
zijn uitvoerend, enz.) als een klassieke grootschalige organisatie. Voor Netkw betekent dit
dat de discussie over kwaliteit, het bepalen en borgen ervan een inherent onderdeel van het
Achtergrondinformatie kwaliteitsfundament KSW, NetKw, november ’16
4
werk is en dat er geen aparte tijden of uren voor inroosteren en er geen aparte uren voor
worden vrijgemaakt5.
Certificering: Netkw kiest ervoor geen formele certificering te regelen. Zij zien geen
toegevoegde waarde en er is geen kwaliteitvoordeel mee te halen, het kost tijd en geld en
functioneert vooral als windowdressing. Veel zinniger is het om onderling een systeem van
feedback en een externe toetsing op het nakomen van onze afspraken te regelen.
Overleg: Overleg tussen medewerkers, (intercollegiaal overleg, overdrachten) over kwaliteit
is een onlosmakelijk, inherent deel van het werk. Er wordt dan ook geen afzonderlijke tijd of
apart moment voor ingeroosterd. Zoals eerder gezegd heeft een kleinschalig
woonzorginitiatief een betere getalsmatige bewoner-medewerker verhouding en dus is deze
taak niet te zien als extra belasting voor de medewerkers, maar als werk dat er gewoon bij
hoort, dat een normaal onderdeel van het werk vormt6.
Afrondend
Dit kwaliteitskader is voor alle leden van het NetKW bindend.
De leden van NetKW onderschrijven daarmee drie afspraken:
1. Een lid van het NetKW onderschrijft het kwaliteitskader van NetKW, dat
herkenbaar is in de Kleinschalige Woonvorm.
2. Alle medewerkers van de Kleinschalige Woonvorm zijn permanent
verantwoordelijk voor het kwaliteitskader NetWK en handelen daar naar.
3. Leden van het NetKW werken mee aan de onderlinge feedback.
Vanzelfsprekend kunnen initiatieven die geen lid zijn van NetKw zonder verdere
verplichtingen gebruik maken van (delen van) ons kwaliteitskader. Het zou aardig zijn dit te
vermelden, maar zelfs die verplichting willen we niet opleggen.
5
6
Het is denkbaar, niet noodzakelijk, dat in de fase van invoering extra tijd wordt vrijgemaakt.
Zie voetnoot 5
Achtergrondinformatie kwaliteitsfundament KSW, NetKw, november ’16
5
.
Bijlage 1: Een voorbeeld van een mogelijke uitwerking van de 10 kwaliteitsafspraken voor
Kleinschalige woonzorg initiatieven.
Niet overal zal men minimumeisen stellen aan de grootte van het dienstverband en niet
overal wil men het HACCP volgen. Ook hier geldt: hoe minder regels en uitwerkingen, hoe
beter. Ook hier is het zaak te beseffen dat de uitwerking voor de doelgroep ouderen met
dementie een andere zal zijn dan die voor mensen met verstandelijke beperking of mensen
met psychiatrische achtergrond.
1.0
2.0
3.0
4.0
5.0
6.0
7.0
8.0
9.0
Hier voel ik mij thuis
1.1
Het huis is veilig
1.2
Het huis is schoon en gezellig
1.3
Het is hier zoveel mogelijk als thuis
Ook mijn naasten voelen zich hier welkom en thuis
2.1
Gastgerichte benadering
2.2
Familiebijeenkomsten (mijn familie kan meedenken over de zorg)
2.3
Gespreksgroepen
Ik doe ertoe en voel mij erbij horen
3.1
Er is sprake van een zinvolle dagbesteding
3.2
Er wordt mij een gevarieerd activiteitenprogramma geboden
3.3
Ik word hier respectvol aangesproken
Hier mag ik mijzelf zijn
4.1
Mijn welzijn staat hier voorop
4.2
Mijn wensen staan hier centraal
4.3
Het zorg (leef)plan borgt mijn wensen als bewoner
Het eten en drinken is gevarieerd, gezond en uitstekend verzorgd
5.1
Professionele koks koken dagelijks vers
5.2
Samenwerking met lokale leveranciers
5.3
Voedsel wordt veilig gekocht, bewaard en bereid/ HACCP
Er is een ruime en vertrouwde personele inzet beschikbaar
6.1
Een team van 8 professionals op 25 bewoners
6.2
Medewerkers werken minstens 3 dagen per week
6.3
De zorg is 24 uur per dag actief voor mij beschikbaar
Het gehele team voelt zich verantwoordelijk voor mijn welzijn, zorg en veiligheid
7.1
Er is sprake van een hoge betrokkenheid
7.2
De medewerkers zijn bij mij te gast
7.3
Medewerkers voorkomen situaties die van invloed zijn op mijn veiligheid
Er wordt geïnvesteerd in de professionaliteit en werkplezier van de medewerkers
8.1
Cursussen, opleidingen en informele bijeenkomsten
8.2
Er is sprake van een royale personele bezetting
8.3
De lerende organisatie werkt dagelijks aan deskundigheid van het team
Er wordt met mij als bewoner en met mijn naasten actief gecommuniceerd
Achtergrondinformatie kwaliteitsfundament KSW, NetKw, november ’16
6
10.0
9.1
Nieuwsbrief
9.2
Bijeenkomsten (familie)
9.3
Persoonlijk contact
De organisatie voldoet aan de eisen van Good Governance
10.1 De organisatie is op alle punten transparant en aanspreekbaar
10.2 Openheid over de tarieven voor wonen, zorg en hotel- en bijkomende kosten,
10.3 Er zijn gedegen afspraken over de continuïteit van het initiatief
Achtergrondinformatie kwaliteitsfundament KSW, NetKw, november ’16
7