Wat is creatieve therapie

Blad 1a
Algemene informatie
Algemene informatie
Al geruime tijd zijn er binnen een aantal Meerkring scholen creatieve therapeuten (ook wel
vaktherapeuten of creatief therapeuten genoemd) werkzaam. Het gaat hierbij om de scholen:
De Magneet, De Gondelier en ’t Spectrum. De therapie wordt gegeven binnen de school.
Leerlingen krijgen deze zorg daardoor op een laagdrempelige manier, op de plaats waar ze
bezig zijn met aanleren van cognitieve-, sociale-, en emotionele vaardigheden. Het kind kan
zich hierdoor zo optimaal mogelijk ontwikkelen.
Leerkrachten krijgen ondersteuning in de omgang met deze kinderen. Het gevolg kan zijn dat
meer leerlingen met een extra zorgbehoefte binnen het reguliere basisonderwijs kunnen
blijven.
Met deze informatie wordt een eerste aanzet gegeven om de scholen meer bekendheid te
geven over creatieve therapie binnen de school.
Deze informatie bevat bladen met de volgende onderwerpen:
Onderwerp
-
Algemene informatie
Waarom deze informatie
Waarom therapie binnen de school
Wat is creatieve therapie
Hoe werkt creatieve therapie
Casus voorbeeld 1 en 2
Voorbeelden van indicaties en doelstellingen
Persoonlijke manier van werken van de therapeut
Fases in therapieverloop
Taken van betrokkenen
Blad
1a
1b
2a
2a
2b
3a, 3b
4a
4b
4b
5a, 5b
Meer weten over creatieve therapie?
FVB (Federatie Vaktherapeutische Beroepen)
De Federatie Vaktherapeutische Beroepen is de overkoepelende organisatie van de
vaktherapeutische beroepsverenigingen in Nederland. De vereniging vertegenwoordigt de
vijf disciplines die in Nederland onder de noemer van vaktherapie worden ondergebracht.
Deze zijn: creatieve therapie, dramatherapie, muziektherapie, danstherapie en psychomotorische therapie.
http://www.vaktherapie.nl/
Creatieve therapie
Blad 1b
Waarom deze informatie
Deze informatie is geschreven als voorlichtingsmateriaal voor basisscholen van de
scholengroep Meerkring. Deze informatie is zowel te gebruiken als eerste kennismaking met
creatieve therapie, maar ook voor die Meerkringscholen die reeds werken met een creatief
therapeut is deze informatie een handig naslagwerk om vertrouwd te raken met alle (nieuwe)
facetten van creatieve therapie binnen de school. Het beschrijft de verschillende procedures
rondom de therapie, van het moment van aanmelding tot en met de beëindiging van de
therapie. Het helpt betrokkenen op de school (ouders, directie, intern begeleider(s),
leerkrachten) een beeld te geven wat het voor hen kan betekenen als de school de
beschikking heeft over een creatief therapeut. Maar ook welke rol ze kunnen aannemen om
hierbij een ondersteunende rol te spelen.
Om optimaal van creatieve therapie binnen de
school te kunnen profiteren is het belangrijk dat:
1. De directie, intern begeleider en de meeste
leerkrachten het nieuwe zorgbeleid
ondersteunen. Er komt binnen de school een
nieuwe discipline bij;
2. De betrokkenen weten wat er van hem/haar
verwacht wordt;
3. De therapeut weet wat zijn/haar rol is.
Uiteraard gaat het in eerste instantie om het
geven van therapie. Maar daarnaast zal de
therapeut een vraagbaak zijn voor de
leerkrachten, hoe om te gaan met bepaalde
leerlingen. Het vraagt inleving van de
therapeut, wat kan wel en wat kan niet binnen
schoolverband.
Kortom, met de komst van een creatief therapeut
gaat er wat veranderen in de school. Deze
informatie dient hierbij als ondersteuning. Ook zijn
er voorbeelden die de informatie ondersteunen.
CREATIEVE THERAPIE BINNEN DE
MEERKRINGSCHOOL.
Uw school beschikt over een creatief
therapeut. De school heeft hiertoe
besloten omdat het aantal leerlingen
met (psychische) verstoringen is
toegenomen en men de expertise mist
om er zelf mee om te gaan. De
leerkracht die probleemgedrag bij een
leerling opmerkt kan in overleg gaan
met de therapeut en de intern
begeleider. Samen wordt bekeken of
creatieve therapie bij kan dragen bij de
oplossing van het probleem. Zo ja, dan
kan, na overleg met de ouders, de
leerling therapie krijgen binnen de
school. Dat is laagdrempelig en
plezierig voor de leerling en ouders. De
leerkracht en ouders worden
geïnformeerd hoe ze op deze
veranderingen in kunnen spelen. De
veranderingen bij het kind zijn een
gevolg van het therapieproces. De
ervaring is dat dit ook invloed heeft op
de sfeer in de klas. De verstoring in de
klas door het probleemgedrag van de
leerling wordt steeds minder. Ook het
gedrag van andere leerlingen in die klas
kan daardoor verbeteren.
Veel succes met de (mogelijke) integratie van
creatieve therapie binnen uw school en dat deze informatie een ondersteunende rol mag
spelen.
Alle in deze informatie genoemde namen zijn gefingeerde namen. Het getoonde creatieve werk heeft geen relatie
met de genoemde persoon in het voorbeeld. Als er toch een overeenkomst lijkt te zijn met een waargebeurde
situatie dan berust dat op toeval.
Creatieve therapie binnen de Meerkringschool
Blad 2a
Waarom therapie binnen de school / Wat is vaktherapie
Waarom therapie binnen de school
Er blijkt een belangrijke behoefte aan creatieve therapie binnen het reguliere onderwijs. Er
zijn een behoorlijk aantal kinderen die gedrag vertonen dat een belemmering vormt voor
‘normaal’ functioneren in de klas en waarmee de leerkrachten met hun competenties geen
raad weten. Het betreft hier niet alleen kinderen met een ‘rugzakje’ zoals die passen in het
“Weer Samen Naar School” beleid van de overheid. Een grote groep vormen de kinderen die
door levensgebeurtenissen (bijvoorbeeld: scheiding, overlijden, oorlog, geweld,
verwaarlozing) in psychische problemen zijn geraakt. Ook is er een groep kinderen met
(aangeboren) psychische verstoringen die (nog) niet gesignaleerd zijn. Denk bijvoorbeeld
aan vormen van stoornissen binnen het autistische spectrum.
Ook uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de eerste tekenen van psychische stoornissen
bij volwassenen vaak tijdens de jeugd reeds aanwezig zijn. Een behoorlijk percentage (30%)
van de kinderen en jeugdigen heeft voor zijn/haar 16e verjaardag reeds een psychische
stoornis zoals angst-, depressie- of gedragsstoornis gehad. Het probleem echter is dat
psychische problemen nogal laat aan het licht komen, waardoor ze moeilijker te behandelen
zijn. Hoe eerder het kind gesignaleerd en behandeld wordt voor processen die de
ontwikkeling dreigen te verstoren, hoe groter de kans op succes.
Helaas is er binnen het regulier basisonderwijs op dit moment niet voldoende expertise
aanwezig, om vroegtijdig psychische verstoringen te signaleren. Op dit moment is de school
er om te leren en is er therapie om bezig te zijn met de meest individuele en persoonlijke
gevoelens. Het zijn twee verschillenden terreinen. Wanneer kinderen psychische
verstoringen vertonen, stuurt men ze naar jeugdhulpverleningsinstanties. Met deze
benadering is een onnatuurlijke scheiding aangebracht. Er wordt nog veel te weinig gebruik
gemaakt van de school als plaats waar kinderen experimenterend kunnen leren, binnen een
veilige omgeving en zich zowel op cognitief, als op sociaal, emotioneel en lichamelijk gebied
kunnen ontwikkelen.
Samengevat: Het zorgsysteem van de school is gebaat bij een creatief therapeut. Deze is
opgeleid om met psychische ziekten en verstoringen om te gaan en te behandelen. Zo wordt de
druk op de leden van het bestaande zorgsysteem van de school verlicht. Verergering van de
klachten kan dan in veel gevallen voorkomen worden.
Wat is creatieve therapie
Definitie: creatieve therapie is een methodische vorm van hulpverlening waarbij door
verschillende middelen (binnen de verschillende media) en binnen een therapeutische
relatie, getracht wordt verandering, ontwikkeling of acceptatie op emotioneel, gedragsmatig,
cognitief, sociaal of lichamelijk gebied te bewerkstelligen. Sinds 1996 kent de geestelijke
Gezondheidszorg (GGZ) vijf beroepenclusters, waaronder het cluster vaktherapeuten.
Het cluster vaktherapie bevat de volgende beroepsgroepen:
- Dramatherapie
- Muziektherapie
- Creatieve therapie creatief
- Danstherapie
- Psychomotorische Therapie
Vaktherapie is de officiële verzamelnaam voor de genoemde therapievormen.
Alle therapievormen maken gebruik van "een medium" (middelen) waarmee zij methodisch
werken, om het genezingsproces van het kind in gang te zetten en daarmee diens hulpvraag
te beantwoorden.
Creatieve therapie is een therapie waarbij creatief werk centraal staat.
Door middel van bijvoorbeeld maskers maken, schilderen, kleien, bouwen met diverse
materialen, verhalen, “alsof- spel” kan het kind laten zien wat er binnen in hem of haar
omgaat en nieuw gedrag oefenen. Creatieve therapie betekent voor de school een extra
vorm van hulpverlening aan kinderen met psychische, en/of sociaal-emotionele stoornissen
en problemen. Wat creatieve therapie is, wordt na het lezen van de volgende voorbeelden
extra inzichtelijk (zie blad 3a en 3b).
Creatieve therapie binnen de Meerkringschool
Blad 2b
Hoe werkt creatieve therapie?
Kinderen zijn verbaal nog niet zo sterk, zeker waar het gaat om het uitdrukken van hun
ervarings- en gevoelswereld. Ze uiten zich makkelijker in creatief werk. Vaak kunnen ze
beter spelen/knutselen over de moeilijke kanten van hun leven dan er over praten. Praten
binnen creatieve therapie mag, maar hoeft niet omdat het niet op de eerste plaats het middel
is om het doel te bereiken.
Grenzen leren aangeven
De situaties tijdens de sessies hebben
Het kind en de therapeut maken
overeenkomsten met het werkelijke leven. Hoe een samen een tekening. In eerste
kind reageert en contact maakt tijdens creatief werk instantie tekenen we ieder op onze
lijkt vaak op hoe het in het echt zou reageren.
eigen helft. Dan gaat de therapeut
ongevraagd op de helft van het kind
Creatieve therapie sluit aan bij de leefwereld van
tekenen en let op zijn/haar reacties.
het kind. Kinderen leven in een wereld van directe
Deze vraag wat het kind er van vindt
actie. Spelen (waaronder creatieve activiteiten) is
en vertel het kind dat het mag zeggen
een veilige manier om dat, wat het kind uit
wanneer hij/zij het niet leuk vindt wat
evenwicht brengt en verstoort, te verwerken. Ze
er gebeurt. Op deze manier kan het
leren door middel van het creatief werk om
kind in een veilige situatie leren zijn
emotionele ervaringen tot uitdrukking te brengen en grenzen aan te geven.
te verwerken.
Gevoelens uitdrukken in het creatief materiaal is
indirect omdat het gevoel te zien is “in het medium”,
(door middel van bijvoorbeeld stompen in de klei,
hard krassen op papier, enzovoorts). Door de
“indirecte” wijze waarop
het kind uiting geeft
aan zijn gevoelens, zijn
deze minder
bedreigend voor
hem/haar waardoor het
kind ze gemakkelijker
kan toelaten.
Emoties hanteren
Tijdens houtbewerken gaat het kind
met steeds meer kracht vijlen. Zijn
gezichtsuitdrukking verandert van
schijnbaar ongeïnteresseerd naar
boos. Hij fronst, trekt zijn bovenlip op,
gromt. De therapeut zeg wat die ziet
gebeuren en vraag of het kind boos is.
Dat blijkt te kloppen. Hierna praten ze
over de reden van de boosheid die
tijdens het werken naar voren kwam.
Vaak maakt dit duidelijk
Rouwverwerking
waar het kind bang
Het kind maakt een plakwerk. Ze
voor is, of boos over is
werkt in stilte, praat niet. De therapeut
en wat het graag zou
geef hiervoor de gelegenheid. Het
willen. De situaties in
plakwerk stelt een sterrenhemel voor.
creatief werk lijken op
het leven maar zijn niet Dan vertelt het kind dat één van de
sterren haar overleden broertje is, zo
echt, we doen alsof.
is het makkelijker om erover te praten.
Dat geeft het kind de
Ze laat haar werkstuk ook aan haar
ruimte om te
ouders zien waardoor haar verdriet
ontdekken, te oefenen
ook met hen bespreekbaar wordt.
en uit te proberen. Dat
is tijdens de sessie veiliger dan in het echt.
Creatieve therapie is een laagdrempelige therapie. Ook als het kind geen of weinig inzicht heeft
in zijn probleem, of geen wil toont tot veranderen, kan dikwijls toch via methodische handvaten
een ingang gevonden worden.
Creatieve therapie binnen de Meerkringschool
Blad 3a
Casus voorbeeld 1
Voorbeeld 1
Stefan werd aangemeld omdat hij binnen school al jarenlang problemen had in de omgang
met andere kinderen. Ook viel hij op door bizar gedrag. Dit kwam o.a. tot uiting in conflicten
die steeds frequenter en gewelddadiger werden. Pedagogische maatregelen van school
hadden geen effect. Ook sociale vaardigheidstraining had slechts kort succes gehad. Het
kind kwam in observatie en de therapeut zag een jongen die moeite had in het contact, zich
geïsoleerd voelde, niet begreep wat er om hem heen gebeurde. Het kind liep op zijn
voorvoeten, stond tijdens het werk op één been. Door de regelmatige strafmaatregelen was
hij onzeker, angstig en zenuwachtig geworden. Zijn zelfvertrouwen was laag. In het creatieve
werk werd dat onder andere duidelijk door een structuurloze manier van werken (zie foto
1.1). In overleg met de ouders en leerkracht is in therapie gewerkt aan een positiever
zelfbeeld zodat hij rustiger kon worden. De interventies waren zoveel mogelijk gericht op
bevestiging, rust momenten inbouwen, nadenken, de angstreactie te stoppen.
Foto 1.1
Foto 1.2
Het kind en de therapeut maakten uiteindelijk samen een huisje van karton, hout en gips
(foto 1.2), het kind had de regie en bepaalde wat er moest gebeuren, de therapeut volgde.
Uiteindelijk was hij in staat zelf orde en structuur aan te brengen, te plannen. Zo kon hij
overzicht houden, zijn zelfvertrouwen groeide. Ook ging hij buiten de therapie om de
vaardigheden vertonen, werd rustiger.
Creatieve therapie binnen de Meerkringschool
Blad 3b
Casus voorbeeld 2
Voorbeeld 2
Mustafa is een jongen van 11 jaar. Hij sluit zich af voor de leerkrachten, glimlacht alleen
maar, “lijkt onbereikbaar, speelt niet meer”. Hij gaat steeds meer probleemgedrag vertonen,
trekt met verkeerde vrienden op. Tijdens de observatieperiode ziet de therapeut een jongen
met een schijnbaar ongeïnteresseerde houding, een depressieve gemoedstoestand. Hij lijkt
nonchalant, komt niet/nauwelijks in beweging, lijkt niets leuk te vinden. In creatief werk komt
dit ook tot uitdrukking door de schijnbare achteloosheid waarmee hij te werk gaat. Hij wil niet
samenwerken maar wel ieder op een eigen plekje. De therapeut laat dat ook zo omdat hij
duidelijk zegt wat hij nodig heeft (met rust laten, in stilte werken). Dit werkt goed, na enkele
therapiesessies is er een verandering merkbaar: Hij wil met de therapeut samenwerken aan
één werkstuk. Wel moet deze “op afstand blijven”. Hij trekt hiervoor zelf de grens met verf tot
waar de therapeut komen mag (zie foto linker werkstuk). De ontwikkeling van Mustafa (na
zeven maanden therapie), is te zien in de verschillen tussen 3 werkstukken. Foto’s 2.1, 2.2
en 2.3
Er is plat op tafel geschilderd.
Foto 2.1
Foto 2.2
Foto 2.3
Foto 2.1. “De zee”, hij maakt een rechte scheidslijn met verf, dwars over het papier, een deel
voor hem (boven) en een deel voor de therapeut (onder). Opvallend is het sombere
kleurgebruik aan Mustafa’s kant. Tijdens de activiteit schildert hij met zijn armen stijf voor
zich uit, bovenlichaam star. Gezichtsuitdrukking vlak.
Foto 2.2. De scheidslijn is speelser geworden. Hij kijkt naar wat de therapeut doet tijdens het
werk, neemt haar kleurgebruik over. De vormen (structuren) die hij schildert veegt hij echter
op het laatste moment weer weg (onder). Hij toont zich trots op het gemaakte werk, er is een
begin van plezier merkbaar. Hij noemt het werkstuk “het mooiste kunstwerk ooit”.
Foto 2.3. Op dit moment in de therapie loopt Mustafa om het werkstuk heen, komt in
beweging. Neemt initiatief, klimt op een stoel om het werk van boven te bekijken. Heeft
plezier, lacht, speelt weer. Er is geen sprake meer van een scheidslijn in het werk.
Tijdens de laatste sessies is Mustafa steeds meer gaan vertellen over zijn verleden. Hij is op
jonge leeftijd met zijn ouders uit zijn geboorteland gevlucht. Heeft vreselijke dingen gezien,
gehoord en meegemaakt. Het gezin lijdt er onder, zijn ouders spreken nooit over de
gebeurtenissen en willen dat ook niet.
De therapie heeft hem goed gedaan. Zijn emotionele ontwikkeling is een stuk verbeterd, hij
toont af en toe vreugde, vertelt over zijn verdriet, huilt bij het afscheid. Omdat Mustafa naar
het voortgezet onderwijs gaat, wordt de therapie afgerond. Hij krijgt een overdracht mee voor
de mentor van de middelbare school. De therapeut brengt het onderwerp vervolgtherapie ter
sprake bij de ouders. Ze hebben hier helaas geen belangstelling voor. Dit toont aan hoe
belangrijk therapie, vanwege de laagdrempeligheid, binnen de school is. Kinderen als
Mustafa, kansarme kinderen, kunnen vroegtijdig geholpen worden.
Creatieve therapie binnen de Meerkringschool
Blad 4a
Voorbeelden van indicaties en doelstellingen
Indicaties
Een kind dat problemen heeft, in psychische nood verkeert, vraagt vaak aandacht door
middel van zijn gedrag. Kinderen hebben echter ook vaak de neiging om hun problemen te
bagatelliseren/weg te stoppen in het belang van de ander/ouder(e). Ze blijven lange tijd
rekening houden met de ouder(e) en hun problemen. Creatieve therapie creatief kan worden
ingezet bij de behandeling van kinderen die problemen hebben met contacten met anderen
en die door diverse oorzaken niet opgewassen zijn tegen de bij hun leeftijd horende
ontwikkelingstaken. Ook aan kinderen die een chaotisch, verstard of ingeperkt beeld van de
werkelijkheid hebben. Kinderen met een lage zelfwaardering, depressieve reacties en
(ernstige) traumatische ervaringen.
-
-
-
Indicaties voor creatieve therapie kunnen bijvoorbeeld zijn:
Kinderen met structureringsproblemen;
- Gedragsstoornissen;
Leer- en ontwikkelingsmoeilijkheden.
- Sociaal-emotionele problematiek
Denk bijvoorbeeld aan functionele
(bijvoorbeeld faalangst, negatief
problemen (leerstoornissen, bijvoorbeeld
zelfbeeld);
NLD);
- Problematiek m.b.t. sociale vaardigheden
Emotionele-en persoonlijkheidsproblemen
of problematiek die in verband staat met
(kinderen die moeite hebben met zichzelf
de thuissituatie (fysieke/psychische/
en/of de buitenwereld);
seksuele mishandeling, affectieve
Pervasieve ontwikkelingsstoornissen
verwaarlozing);
(bijvoorbeeld PDD NOS);
- Hoogbegaafde kinderen;
Aandachtstekort-stoornissen (bijvoorbeeld
- Andere stoornissen o.a. communicatie
ADHD);
stoornissen.
Doelstellingen
- Ego ondersteuning. Veel kinderen die worden aangemeld voor creatieve therapie
vertonen een zwakke, gekwetste persoonlijkheid. Er is dikwijls sprake van een
laag/negatief zelfbeeld;
- Er is aandacht voor het leren (h)erkennen, ontwikkelen accepteren en/of hanteren van
zijn/haar sterke en zwakke kanten. In creatieve therapie kunnen kinderen leren genieten
van hun eigen mogelijkheden;
- Binnen creatieve therapie leert het kind op een sociaal acceptabele manier uiting geven
aan zijn gevoelens en zijn belevingswereld. Er wordt gewerkt aan het ontdekken en leren
(h)erkennen van de eigen belevingswereld (in relatie tot de problematiek);
- Kinderen leren hun eigen grenzen en mogelijkheden kennen. Ze leren afstand te nemen
van gebeurtenissen, gevoelens en ervaringen;
- Emotionele blokkades worden opgeheven, de kinderen kunnen emotioneel verder
groeien;
- Kinderen met grenzeloos gedrag kunnen leren structuur aan te brengen, houvast te
vinden in het creatief werk en in zichzelf;
- Ze kunnen leren hun handelingen te ordenen, na te denken over oorzaak en gevolg.
Kinderen kunnen leren hun gedrag en gevoelens te begrenzen en te ordenen;
- Veel kinderen hebben problemen met het aangaan van sociale relaties, contacten en
interactie. In creatieve “groep” therapie kunnen ze leren reageren op en rekening houden
met anderen en de creatieve activiteit, de assertiviteit kan bevorderd worden, de
autonomie vergroot en ze kunnen leren samenwerken.
Individuele/- groepstherapie
Vaak zal in eerste instantie gekozen worden voor individuele therapie omdat de
onderliggende problematiek eerst behandeld moet worden. Het is niet goed voor de andere
kinderen in de groep, als deze geconfronteerd worden met de individuele (ernstige)
achtergrond problematiek van een individueel kind. Als te vroeg begonnen wordt met
groepstherapie of sociale vaardigheidstraining loopt dit ook vaak uit op een mislukking en
teleurstelling voor het kind en ouders.
Creatieve therapie binnen de Meerkringschool
Blad 4b De persoonlijke manier van werken van de therapeut
Elke creatief therapeut heeft een persoonlijke manier van werken. De fases in therapieverloop zijn
beschreven vanuit de persoonlijke werkwijze van de schrijver. Er kunnen redenen zijn waarom
van onderstaand schematisch therapie verloop afgeweken kan worden, afhankelijk van het kind
en/of de problematiek. Omdat deze informatie gebaseerd is op eigen ervaringen van de schrijver
is dit deel in de “ik” vorm geschreven.
Fases in therapie verloop
Na afloop van de observatieperiode is een behandelingsvoorstel gemaakt door de therapeut.
Na schriftelijke toestemming door de ouders voor creatieve therapie ten behoeve van hun kind,
gaat de behandeling beginnen.
Start
In het begin van de behandeling werk ik vooral aan de basis van de therapeutische relatie, het
creëren van een veilige, vertrouwde sfeer. Dit doe ik door het kind succeservaringen te laten
beleven, zodat het plezier heeft in de activiteit. Doordat het kind steeds meer vertrouwen in
eigen kunnen krijgt, leg ik zo ook een basis voor het vergroten van het zelfvertrouwen. Dit alles
is nodig om verder te kunnen gaan werken aan de problematiek. In deze beginfase pas ik
vooral veel toevalstechnieken toe. Deze kunnen niet mislukken, het resultaat is altijd een
succes. Denk bijvoorbeeld aan marmeren, gips gieten in een mal, afdrukken maken van
handen/voeten met verf op papier.
Middenfase
Na de eerste paar sessies, als het basisvertrouwen er is, ga ik aandacht besteden aan
samenwerken. Tijdens het samenwerken komt meer ruimte voor interventies: kan het kind
samenwerken, ruimte innemen, hoe gaat het om met hulp vragen, mislukkingen, frustraties en
dergelijke. Denk bijvoorbeeld aan samen schilderen, of een project maken wat de
belangstelling heeft van het kind, bijvoorbeeld een Indianendorp. In deze fase wordt ook
andere/achterliggende problematiek bewerkt die naar voren is gekomen. Er is ruimte voor het
verkennen, voelen, ervaren en uiten van de verschillende emoties. Ik zorg er altijd voor dat het
kind de tijd krijgt om zich te herstellen voordat het de therapieruimte weer verlaat. De laatste 10
minuten doen we iets leuks, wat het kind wil, of ik doe zelf een voorstel. Veel aandacht is er
voor de zelfredzaamheid. Het ervaren van zelfbeschikking is noodzakelijk om te leren
verantwoorde keuzes te maken. Zich niet mee laten slepen door de groepsdruk, leren handelen
vanuit persoonlijke overtuiging. De nieuwe vaardigheden worden in de therapie bewerkt en
geoefend. Ik neem verschillende rollen op me. Bijvoorbeeld door tijdens creatief werk bewust in
te grijpen, iets mis te laten gaan, niet te bevestigen, kritisch te zijn en dergelijke.
Beëindigen van de therapie.
Ik kan ophouden met helpen als het zelfgenezend vermogen is hersteld, het kind nadenkt over
eigen gedrag, oorzaak en gevolg. Maar ook wanneer mijn grenzen zijn bereikt, bijvoorbeeld bij
ernstige psychiatrische problematiek. Ik kondig het einde van de therapie op tijd aan, meestal
vier weken van tevoren. Het kind krijgt dan de gelegenheid langzaam toe te groeien naar het
afscheid. Tijdens elke evaluatie breng ik het afscheid ook even ter sprake, de doelen worden
besproken. Voor het afscheid zelf bedenken we samen iets, meestal neem ik wat lekkers mee
en ik maak een kaart voor het kind. De gemaakte werkstukken mag het kind meenemen als het
kind dat zelf wil.
Nazorg/overdracht.
Ik maak aan het einde van een therapie een eindrapportage. Hierin staan: het therapeutisch
rendement; welke doelen (geheel of gedeeltelijk) bereikt zijn; de prognose; de eventuele
voortgangswenselijkheden of aanbevelingen; of er verwijzing plaats heeft gevonden en
waarom/naar wie; eventueel iets over de communicatie met het kind, de ouders en anderen;
hoe het afscheid is verlopen. Dit alles vormt ook een eventuele overdracht.
Hieronder vallen ook: overdracht naar het voortgezet onderwijs, speciaal onderwijs, en
verwijzing naar bijvoorbeeld huisarts, GGZ en Jeugdzorg.
Beelende therapie binnen de Meerkringschool
Blad 5a
Taken van betrokkenen
De procedures zoals deze beschreven worden, zijn gebaseerd op ervaringen van de schrijver
van deze informatie. Het is niet de bedoeling procedures voor te schrijven. U bent uiteraard
vrij de procedures aan te passen aan de zorgstructuur van uw school. Zo kunt u optimaal
profiteren van de verbeterde leerlingenzorg die door de aanwezigheid van een creatief
therapeut geboden wordt.
Aanmelding volgens protocol
De aanmelding wordt door de leerkracht van het betreffende kind gedaan, na overleg met
de ouders en het kind. Hierna wordt de aanmelding besproken binnen het zorgteam.
Besproken wordt de mogelijkheid van plaatsing met de therapeut. Na de aanmelding wordt
toestemming aan de ouders gevraagd om het dossier van het kind in te zien. In een
voorlichtend gesprek zal aan de ouders duidelijk worden gemaakt waarom hun kind in
aanmerking zou kunnen komen voor creatieve therapie. In dit gesprek kan uitgelegd worden
wat creatieve therapie is en hoe het werkt. Ook wordt toestemming gevraagd voor een
observatieperiode (ongeveer vier sessies). Dan wordt het kind daadwerkelijk aangemeld en
medegedeeld binnen het team van leerkrachten. Er wordt een definitieve schriftelijke
bevestiging ondertekend door de intern begeleider dat het kind is aangemeld. Op dat
moment is de aanmelding rond. Wordt niet tot aanmelding besloten, dan wordt dit ook op
schrift gesteld, met de reden erbij vermeld. Eventueel komt het kind op een wachtlijst.
De ouder(s)/verzorger(s)
Van ouder(s)/verzorger(s) wordt verwacht dat zij aanwezig zullen zijn bij het gesprek
voorafgaand aan de therapie. Er wordt een ontwikkelingsanamnese afgenomen om de
geschiedenis van het kind in kaart te brengen. Hoe is de gezinssituatie (geweest), hoe is het
kind groot geworden, wat zijn de bouwstenen van dit kind.
Er wordt van hen gevraagd toestemming te geven voor observatie en behandeling van hun
kind.
Elke zes tot acht weken is er een evaluatie gesprek met de ouder(s)/verzorger(s) over het
verloop van de therapie. Ouders worden op deze wijze betrokken bij het proces van hun
kind.
Van ouders wordt ook gevraagd rekening te houden met het recht op privacy van hun kind.
Rol van betrokkenen rondom creatieve therapie in school
De directeur:
- is verantwoordelijk voor de zorg binnen de school;
- laat zich informeren door alle bij de zorg betrokken personen;
- geeft gevraagd en ongevraagd advies aan de bij de zorg betrokken personen;
- coördineert de ontwikkelingen op het gebied van zorg;
- neemt besluiten met betrekking tot de zorg;
- initieert veranderingen en ontwikkelingen, zo mogelijk samen met de voor de zorg
verantwoordelijke personen;
- heeft regelmatig overleg met de intern begeleider en creatief therapeut;
- houdt zich op de hoogte van actuele ontwikkelingen m.b.t. de zorg voor de kinderen
binnen de school;
- legt verantwoording af aan bevoegd gezag.
De intern begeleider:
- signaleert en coördineert de aanmelding, in overleg met de leerkracht en therapeut;
- leest de verslagen om het therapeutisch proces te volgen en in te kunnen spelen op
veranderingen van het kind;
- staat open voor een actieve communicatie met de therapeut. Hierdoor speelt de intern
begeleider een belangrijke rol in het meedenken aan een vertaling van de
handelingsadviezen van de therapeut naar de klassensituatie.
Creatieve therapie binnen de Meerkringschool
Blad 5b
Taken van betrokkenen
De leerkracht:
- De belangrijkste rol van de leerkracht is het signaleren van
opvallend/afwijkend/probleem gedrag van de leerlingen;
- De volgende stap is het aanmelden van deze leerling bij de intern begeleider;
- Vervolgens is, indien tot therapie besloten wordt, de rol van de leerkracht het lezen van
de therapieverslagen zodat hij/zij op de hoogte blijft van de ontwikkeling van de leerling;
- De leerkracht kan een actieve rol spelen bij een goede samenwerkingsrelatie met de
therapeut. De werking van de therapie wordt versterkt en versneld;
- Communicatie over en weer is belangrijk. Het kind wordt sneller gestimuleerd het
anders/beter te doen, als de leerkracht zijn pogingen tot verandering inziet, herkent en
positief bevestigt.
De therapeut:
De therapeut heeft een voorlichtende taak naar alle betrokkenen en is verantwoordelijk voor
de therapieruimte en creatieve materialen, alsmede het therapeutisch proces.
De therapeut:
- bespreekt de aangemelde leerling(en) met de intern begeleider;
- maakt, in overleg met de betreffende leerkracht, een afspraak over de therapietijden van
het kind;
- geeft creatieve therapie aan individuele en/of groepjes leerlingen. Deze vinden buiten de
groep/klas plaats;
- koppelt de bevindingen terug naar directie, intern begeleider en leerkracht, door middel
van schriftelijke verslaglegging en dossiervorming;
- heeft regelmatig voortgangsoverleg (evaluatie momenten) met de ouders;
- maakt een verslag van het gesprek met de ouders, dit komt in het dossier;
- verricht, na overleg met de groepsleerkracht, zo nodig klasse- of buiten speelobservaties;
- verzorgt, indien nodig, schriftelijke verwijzing en/of overdracht;
- heeft een adviserende rol in en neemt, als de school dat wil, initiatieven in innovatieve
veranderingen met betrekking tot het sociaal-emotioneel functioneren van de leerlingen,
of met betrekking tot het sociale klimaat binnen de school;
- neemt deel aan leerlingbesprekingen en het interne zorgoverleg, voor zover dat op haar
terrein ligt;
- heeft regelmatig overleg met de directeur, intern begeleider en leerkrachten;
- ondersteunt, indien gewenst, leerkrachten bij oudergesprekken;
- kan een bijdrage leveren met betrekking tot kennisoverdracht op inhoudelijke
vergaderingen (bijvoorbeeld op het gebied van gespreksvaardigheden, rouwverwerking
en dergelijke).
Voorwaarden waaraan de school moet voldoen:
-
Er zijn kinderen in de school die in aanmerking komen voor therapie;
Er is bereidheid van leerkrachten om een kind enige tijd uit de les te laten zijn;
Men staat open voor multidisciplinair werken in teamverband;
Er is een positieve attitude ten aanzien van handelingsadviezen van de therapeut;
Er is een ruimte binnen de school en benodigd materiaal;
Financiële middelen om de therapeut te betalen of de bereidheid hiervoor geld vrij te
maken.
Veel succes met de (mogelijke) integratie van creatieve therapie binnen uw school en dat
deze informatie een ondersteunende rol mag spelen.
Creatieve therapie binnen de Meerkringschool