Correctiemodellen Latijn

Hermaion
CE LATIJN 2006
Livius, Ab Urbe Condita
Uitwerkingen van de proefvertalingen in de eindexamenbundel van Hermaion
Leunis Gabriëlse
Harrie Habets
Anneke Korevaar
Leo Nellissen
Peter van de Pasch
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Hulpboek
Correctiemodel Hermaion, Hulpboek 1 “Paniek in Rome” (45 scorepunten)
Kolon 1 (4 punten)
Veteres eius belli clades, duo consules proximo anno interfecti terrebant:
De oude/vroegere nederlaag in/van die oorlog, het feit dat (er) twee consuls in het afgelopen
jaar gedood waren maakten hen bang
Kolon 2 (2 punten)
‘et ea omnia accidisse
en ze zeiden dat al die dingen gebeurd waren
Kolon 3 (3 punten)
cum unus imperator, unus exercitus hostium in Italia esset
terwijl/toen er één legeraanvoerder, één leger van de vijanden in Italia was:
Kolon 4 (3 punten)
nunc duo bella Punica facta,
dat er nu twee Punische oorlogen ontstaan waren,
Kolon 5 (3 punten)
duos ingentes exercitus, duos prope Hannibales in Italia esse;
dat er twee enorme legers, bijna twee Hanniballen in Italia waren;
Kolon 6 (3 punten)
quippe et Hadrubalem patre eodem Hamilcare genitum,
dat immers ook Hasdrubal een zoon was van/voortgebracht was door dezelfde vader
Hamilcar,
Kolon 7 (2 punten)
aeque impigrum ducem,
een even energieke aanvoerder,
Kolon 8 (3 punten)
per tot annos in Hispania Romano exercitatum bello,
gedurende zoveel jaren in Hispania tijdens de oorlog met Rome getraind,
kolon 9 (2 punten)
gemina victoria insignem,
onderscheiden door een dubbele overwinning,
Kolon 10 (3 punten)
duobus exercitibus cum clarissimis ducibus deletis.
nadat twee legers met zeer roemrijke aanvoerders vernietigd waren. (of actief geformuleerd)
Kolon 11 (4 punten)
Nam itineris quidem celeritate ex Hispania- kolon 12- multo magis quam Hannibalem ipsum
gloriari posse;
Want dat hij evenwel veel meer dan Hannibal zelf trots kon zijn op de snelheid van zijn tocht
uit Hispania
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Hulpboek
Kolon 12 (3 punten)
et concitatis ad arma Gallicis gentibus
en op het feit dat hij de Gallische stammen tot de wapens had aangezet (of passief
geformuleerd)
Kolon 13 (3 punten)
quippe in iis locis hunc coegisse exercitum,
dat Hasdrubal zijn leger in die plaatsen bijeen gehouden had,
Kolon 14 (4 punten)
quibus ille maiorem partem militum fame ac frigore- kolon 14- amisisset
waarin Hannibal het grootste deel van zijn soldaten verloren had door honger en kou,
Kolon 15 (3 punten)
quae miserrima mortis genera sint
wat de ellendigste manieren om te sterven zijn
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Hulpboek
Correctiemodel Hermaion Hulpboek 2 “Met z’n allen in één kamp” (45 scorepunten)
Kolon 1 (4 punten)
Tessera per castra ab Livio consule data erat
De opdracht was door het kamp heen door consul Livius gegeven
Kolon 2 (4 punten)
ut tribunus tribunum, centurio centurionem, eques equiten, pedes peditem acciperet
dat een trubuun een tribuun moest opnemen, een centurio een centurio, een cavalerist een cavalerist,
een infanterist een infanterist:
Kolon 3 (3 punten)
‘neque enim dilatari opus esse,
hij zei dat het immers niet nuttig was om het kamp uit te breiden,
Kolon 4 (4 punten)
ne hostis adventum alterius consulis sentiret;’
opdat de vijand de komst van de andere consul niet merkte;’
Kolon 5 (4 punten)
et coartatio plurium in angusto tendentium facilior futura erat
en het dicht opeen legeren van meerdere soldaten op een nauwe plaats zou makkelijker zijn
Kolon 6 (4 punten)
quod Claudianus exercitus nihil ferme praeter arma secum in expeditionem tulerat;
omdat het leger van Claudius bijna niets behalve wapens voor de expeditie met zich had meegenomen;
Kolon 7 (4 punten)
ceterum in ipso itinere auctum voluntariis agmen erat,
overigens was op de tocht zelf de colonne vergroot met vrijwilligers,
Kolon 8 (4 punten)
offerentibus ultro sese, et veteribus militibus perfunctis iam militia et iuvenibus,
terwijl en oude soldaten die al uit dienst waren, en jongeren zichzelf op eigen initiatief aanboden,
Kolon 9 (3 punten)
quos certatim nomina dantes, -kolon 10-, conscripserat.
die hij terwijl ze zich als om strijd aanmeldden ingelijfd had
Kolon 10 (4 punten)
si quorum corporis species roburque virium aptum militiae videbatur,
als de aanblik van hun lichaam en hun fysieke kracht geschikt voor de krijgsdienst scheen,
Kolon 11 (3 punten)
Ad Senam castra alterius consulis erant,
Het kamp van de ene consul was bij Sena,
Kolon 12 (4 punten)
et quingentos ferme inde passus Hasdrubal aberat
en Hasdrubal was daarvandaan ongeveer vijfhonderd voet verwijderd.
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Hulpboek
Proefvertaling Livius Hulpboek Hermaion Hulpboek 3 Hasdrubal ruikt onraad (Boek
27, 47.1)
kolon 1
2p.
Iam hostes ante castra instructi stabant.
De vijanden stonden al voor het (leger)kamp opgesteld/nadat ze opgesteld waren
hostes niet vertaald als onderwerp 0
hostes instructi de opgestelde vijanden 1
ante niet vertaald als voorzetsel bij castra 0
castra vertaald als meervoud 0
instructi vertaald als bepaling bij castra 0
instructi actief vertaald 0
instructus ingericht 0
instructi uitrusting, tooi 0
stabant niet vertaald als vorm van sto 0
stabant niet vertaald als imperfectum 0
kolon 2
3p.
Moram pugnae attulit quod Hasdrubal (...) scuta vetera hostium notavit
Uitstel van de strijd veroorzaakte/bracht/ Voor uitstel van de strijd zorgde het feit dat
Hasdrubal (de) oude schilden van/bij de vijand(en) waarnam/opmerkte/bemerkte
Niet fout rekenen: attulit en/of notavit passief vertaald (met juist onderwerp)
moram niet vertaald als vorm van mora 0
pugnae voor de strijd 1
pugnae van de gevechten 2
attulit en/of notavit vertaald als praesens 1
attulit vertaald als plusquamperfectum 1
affero dragen / overbrengen / geweld aandoen / toevoegen aan / bijdragen aan / aanvoeren 0
Hasdrubal niet vertaald als onderwerp van notavit 0
scuta vertaald als enkelvoud 1
vetera niet vertaald als vorm van vetus 1
vetera niet vertaald als bijvoeglijk naamwoord bij scuta 0
hostium niet vertaald als genitivus 0
notavit vertaald als plusquamperfectum 2
noto betekenis die niet in de sfeer ligt van waarnemen 0
kolon 3
2p.
provectus ante signa cum paucis equitibus
nadat/omdat hij vooruitgereden was / terwijl hij vooruitreed voor de veldtekens/vaandels (uit)
(samen) met 'n paar/enige/weinige ruiters/met weinigen van de/zijn ruiters
provectus niet vertaald met Hasdrubal als onderwerp
0
ante niet vertaald als voorzetsel bij signa 0
signa vertaald als enkelvoud 1
signum teken 1
signum zegel / signaal 0
cum niet vertaald als voorzetsel 0
equitibus niet vertaald als ablativus afhankelijk van cum 0
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Hulpboek
eques ridder 1
eques paard 0
kolon 4
2p.
quae ante non viderat
die hij tevoren/vroeger niet gezien had
quae niet vertaald als betrekkelijk voornaamwoord 0
quae niet vertaald met scuta als antecedent 0
ante niet vertaald als bijwoord 0
viderat zag 1
viderat andere tijd 0
kolon 5
1p.
et strigosiores equos
en meer/nogal vermagerde paarden
strigosiores equos niet vertaald als lijdend voorwerp bij notavit 0
strigosiores niet vertaald als vergrotende trap 0
equos vertaald als enkelvoud 0
equus ruiter/ridder 0
kolon 6 2p.
multitudo quoque maior solita visa est
Ook scheen/leek de menigte/omvang/ het aantal groter dan gewoonlijk/gewoon was /
ongewoon groot /
Ook is er een grotere menigte dan gewoonlijk/ongewoon grote menigte gezien /
Ook zag hij etc.
multitudo niet als onderwerp vertaald (behoudens in actieve zin) 0
quoque niet vertaald als het bijwoord quoque (bijv. als vorm van quisque) 0
maior niet vertaald als vergrotende trap (behoudens ongewoon groot/grote) 0
maior niet vertaald als bijvoeglijk naamwoord bij multitudo 0
solita niet vertaald als ablativus van vergelijking 0
visa niet vertaald als participium perfectum van videor of video 0
kolon 7
2p.
Suspicatus enim id quod erat
Want omdat/nadat/toen hij de juiste toedracht had vermoed/vermoedde,
Niet fout rekenen: nevenschikkende vertaling
suspicatus niet vertaald als participium 0
suspicatus concessief vertaald 0
suspicatus id quod erat omdat/nadat/toen de juiste toedracht door hem vermoed was 1
suspicatus id quod erat omdat/nadat/toen de juiste toedracht vermoed was 0
kolon 8 1p.
receptui propere cecinit
blies hij haastig de aftocht
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Hulpboek
propere niet vertaald als bijwoord 0
cecinit niet vertaald met o.v.t. of v.t.t. 0
kolon 9
1p.
ac misit ad flumen
en stuurde soldaten naar de rivier
ac maar 0
misit niet vertaald met o.v.t. of v.t.t. 0
ad bij 0
kolon 10 1p.
unde aquabantur
waarvandaan/waaruit ze water aan haalden,
aquabantur tijdfout 0
aquabantur passief vertaald 0
kolon 11 2p.
ubi et excipi aliqui possent
waar /omdat daar (en) enkelen gevangen genomen konden/zouden kunnen worden /
waar ze/omdat ze daar (en) enkelen gevangen konden/zouden kunnen nemen
excipi aliqui possent enkelen konden hen gevangennemen 0
ubi et en waar 0
ubi vertaald als vraagwoord 0
possent tijdfout 0
kolon 12 1p.
et notari oculis
en met hun ogen (konden/zouden kunnen) worden bekeken
en ze met hun ogen konden bekijken
Niet fout rekenen: en er met hun ogen gekeken/vastgesteld kon/zou kunnen worden
oculis niet vertaald met voorzetsel met 0
kolon 13 1p.
si qui forte adustioris coloris (...) essent
of sommigen misschien /toevallig door de zon verbrand waren/zouden zijn
forte vertaald als vorm van fortis 0
essent (zullen) zijn 0
kolon 14 1p.
ut ex recenti via
als (het) gevolg van een recente tocht/reis;
recenti niet vertaald als bijvoeglijk naamwoord bij via 0
via weg 0
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Hulpboek
kolon 15
2p.
simul circumvehi procul castra iubet
Hij beval zijn soldaten tegelijkertijd op een afstand/in een grote boog/ver om het kamp heen te
rijden /
Hij beval zijn soldaten dat ze tegelijkertijd ... zouden rijden
simul verbonden met iubet 1
simul vertaald als voegwoord 0
circumvehi passief vertaald 0
circumvehor omheen varen 0
procul vertaald als voorzetsel 0
castra vertaald als meervoud 0
iubet vertaald met o.t.t. 1 (tijdfouten in bijzinnen veroorzaakt door vertalen van iubet als o.t.t.
niet aanrekenen)
iubet andere tijdfout 0
iubet onjuist onderwerp 0
kolon 16 3p.
specularique num auctum aliqua parte sit vallum
en om zich heen te spieden/te observeren of de wal/verschansing aan 'n kant vergroot was/
en dat ze om zich heen zouden spieden/observeren ...
speculari passief vertaald 1
specularique om om zich heen te spieden 1
auctus vermeerderd 1
auctus verrijkt 0
aliqua niet verbonden met parte 0
aliqui een ander 1
aliqui iemand 0
pars deel 2
pars aandeel 0
sit zou (kunnen) zijn 1
kolon 17 1p.
et ut attendant
en om op te letten /
en dat ze op zouden letten
ut opdat/zodat/omdat/(zo)als/zodra 0
kolon 18 2p.
semel bisne signum canat in castris
of in het kamp eenmaal of tweemaal het signaal werd gegeven.
semel bisne eenmaal (en) tweemaal 0
castris vertaald als meervoud 0
31 punten
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Hulpboek
Proefvertaling Livius Hermaion Hulpboek 4 Feest in Rome (Boek 27, 51.4)
kolon 1 1p.
Et ut quisque audierat
En telkens als iemand had gehoord
audierat tijdfout 0
kolon 2 2p.
exercitum hostium imperatoremque occisum
dat het leger van de vijand(en)/het vijandelijke leger en de/hun opperbevelhebber waren
gedood,
exercitum occisum (En telkens als iemand gehoord had) van het gedode leger etc. 1
niet vertaald met dat-bijzin als weergave van de A.c.I. 0
exercitum niet vertaald als vorm van het zelfstandig naamwoord exercitus 0
hostium niet vertaald als genitivus 0
imperator keizer 0
exercitum en/of imperatorem niet als subjectsaccusativus vertaald 0
occisum vertaald als participium van occido-vallen 0
occisum niet passief vertaald 0
occido neerslaan/pijnigen 0
kolon 3 1p.
legiones Romanas incolumes
dat de Romeinse legioenen/de legioenen van de Romeinen ongedeerd waren
Niet (opnieuw) fout rekenen: (En telkens als iemand gehoord had) van de ongedeerde
Romeinse legioenen
niet vertaald met dat-bijzin als weergave van de A.c.I. 0
legiones incolumes dat er ongedeerde legioenen waren 0
legiones vertaald als enkelvoud 0
kolon 4 1p.
salvos consules esse
(en) dat de consuls behouden/(nog) in leven waren,
niet vertaald met dat-bijzin als weergave van de A.c.I. 0
en dat er behouden consuls waren 0
kolon 5 2p.
extemplo aliis porro impertiebant gaudium suum.
deelde hij meteen zijn blijdschap verder mee aan anderen.
extemplo niet vertaald als bijwoord 0
alii de anderen 1
aliis aan een ander 1
aliis niet vertaald als dativus 0
porro ver weg/voortaan/vervolgens 1
impertiebant tijdfout 0
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Hulpboek
impertiebant gaudium suum zij deelden zijn blijdschap mee 0
kolon 6 2p.
Cum aegre in curiam perventum esset
Toen/nadat het nieuws met moeite/moeizaam het senaatsgebouw/de senaat(svergadering) had
bereikt/was aangekomen in het senaatsgebouw/bij de senaat(svergadering),
cum niet vertaald als voegwoord 0
cum hoewel 0
aegre het moeizame nieuws 0
aegre onaangenaam/moeizaam/zwaar/nauwelijk/niet graag 0
curia afdeling van het volk/curie/vergaderplaats van de curiën/ambtsgebouw/hof 0
perventum niet vertaald als participium van pervenio 0
pervenio toevallen/ten deel vallen 0
kolon 7 3p.
multo aegrius summota turba
(en) toen/nadat met nog veel meer moeite de menigte was verwijderd /
(en) toen/nadat men/ze met nog veel meer moeite de menigte verwijderd had(den)
Niet fout rekenen als de ablativus absolutus met nevenschikkende hoofdzin is vertaald
multo niet vertaald als ablativus van maat 1
aegrius niet vertaald als vergrotende trap 1
aegrius niet vertaald als bijwoord 0
summota turba niet vertaald als ablativus absolutus 0
summota turba nadat de menigte zich verwijderd had 1
summota turba nadat de menigte verwijderd had 0
kolon 8 2p.
ne patribus misceretur
om te voorkomen dat zij/opdat zij niet zich zou mengen/verenigen/gemengd zou worden met
de senatoren
ne misceretur om niet gemengd te worden 1
ne zodat niet 0
ne niet vertaald als voegwoord 0
pater vader 0
patribus niet vertaald als ablativus 0
misceo teweegbrengen/in verwarring brengen/vervullen 0
kolon 9 1p.
litterae in senatu recitatae sunt;
is er een brief/zijn er brieven in de senaat(svergadering) voorgelezen;
littera letter 0
kolon 10 1p.
inde traducti in contionem legati.
daarna/daarvandaan zijn de (af)gezanten overgebracht naar de volksvergadering.
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Hulpboek
inde van toen af aan 0
legatus onderbevelhebber/gouverneur 0
legati niet vertaald als onderwerp 0
kolon 11 3p.
L. Veturius (...) ipse planius omnia (...) exposuit cum ingenti adsensu
L. Veturius heeft zelf alles duidelijker uitgelegd onder/met enorme bijval/instemming
L. Veturius niet vertaald als onderwerp 0
ipse niet verbonden met L. Veturius 1
planius niet vertaald als vergrotende trap 1
planius niet vertaald als bijwoord 0
omnia niet vertaald als lijdend voorwerp 0
omnia allen/ieder 0
expono betekenis buiten betekenisveld uitleggen 0
exposuit tijdfout 0
cum niet vertaald als voorzetsel 0
ingenti niet verbonden met adsensu 0
adsensus niet vertaald als zelfstandig naamwoord 0
kolon 12 2p.
litteris recitatis
nadat/toen hij de brief/brieven had voorgelezen /
nadat/toen de brief/brieven was/waren voorgelezen
Niet fout rekenen: L. Veturius las de brief voor en legde alles uit etc.
niet vertaald als ablativus absolutus 0
kolon 13 2p.
quae acta erant
wat er gedaan was
welke daden er waren 1
quae niet vertaald als betrekkelijk voornaamwoord 0
quae niet vertaald met omnia als antecedent 0
acta niet vertaald als ppp van ago 0
acta verhandelingen/ wetten 0
ago betekenis buiten betekenisveld doen
kolon 14 2p.
postremo etiam clamore universae contionis
tenslotte zelfs met/onder gejuich/geschreeuw van de voltallige volksvergadering
postremo vertaald als bijvoeglijk naamwoord bij clamore 0
clamore niet vertaald als ablativus 0
clamore door (het) gejuich/geschreeuw 1
universae verbonden met clamore 0
contionis niet vertaald als genitivus 0
kolon 15 2p.
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Hulpboek
cum vix gaudium animis caperent.
omdat ze de blijdschap nauwelijks met hun geest(en) (konden) bevatten.
cum voegwoord toen 1
cum hoewel 0
cum niet als voegwoord vertaald 0
animis niet vertaald als ablativus
animus ziel 0
caperent zouden bevatten 0
capio pakken/nemen 1
kolon 16 1p.
Discursum inde ab aliis circa templa deum
De een snelde daarna/daarvandaan van de ene tempel van de goden naar de andere
deum niet vertaald als genitivus 0
kolon 17 2p.
ut grates agerent
om hun dank te betuigen/brengen
ut zoals/zodra/omdat/zodat 0
ut grates agerent zodat ze hun dank konden betuigen 1
kolon 18 1p.
ab aliis domos
de ander naar huis/naar hun huizen
domos niet vertaald als accusativus van richting 0
kolon 19 2p.
ut coniugibus liberisque tam laetum nuntium impertirent.
om aan (hun) echtgenotes en kinderen zo'n blij bericht mee te delen.
ut zoals/zodra/omdat/zodat 0
ut impertirent zodat zij konden meedelen 1
coniugibus niet vertaald als vorm van coniunx 0
liberis niet vertaald als vorm van zelfstandig naamwoord liberi 0
coniugibus liberisque niet vertaald als dativus 0
tam niet verbonden met laetum 0
laetum niet vertaald als bijvoeglijk naamwoord bij nuntium 0
nuntium niet vertaald als lijdend voorwerp 0
nuntius bode 0
kolon 20 1p.
Senatus (...) supplicationem in triduum decrevit
De senaat heeft besloten tot een dankfeest voor een periode van drie dagen.
senatus niet vertaald als onderwerp 0
decrevit vertaald als vorm van decresco 0
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Hulpboek
kolon 21 3p.
quod M. Livius et C. Claudius consules incolumi exercitu ducem hostium legionesque
occidissent
omdat de consuls M. Livius en C. Claudius met een ongedeerd leger/terwijl hun eigen leger
ongedeerd bleef de aanvoerder van de vijand(en)/de vijandelijke aanvoerder en zijn/hun
legioenen hadden gedood.
quod dat 0
consules vertaald al lijdend voorwerp 0
incolumi verbonden met consules 1
exercitu niet vertaald als ablativus 0
ducem niet vertaald als lijdend voorwerp 0
hostium niet vertaald als genitivus
legiones niet vertaald als lijdend voorwerp 0
occido vallen 0
occidissent gedood zouden zijn 1
37 punten
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Hulpboek
CORRECTIEMODEL CSE-TRAINING LIVIUS 2006
HERMAION HULPBOEK NUMMER 5
Hannibals reactie (AUC 27.51.11-13)
45+5 punten
Toen/nadat consul C. Claudius in zijn kamp was teruggekeerd, gaf hij bevel dat het hoofd van
Hasdrubal, dat hij, met zorg bewaard/ nadat het met zorg bewaard was, had meegenomen,
weggegooid/gelanceerd werd/moest worden [tot] vóór de wachtposten van de vijanden, dat de
krijgsgevangen gemaakte Afri , zoals ze waren/zoals ze erbij stonden, geshowd
werden/moesten worden, dat er zelfs twee van/uit hen, uit de boeien losgemaakt, naar
Hannibal gingen/moesten gaan en uitlegden/vertelden/moesten uitleggen/vertellen welke
dingen er gebeurd/gedaan waren / wat er gebeurd was.
UITLEG OVER DEZE ZIN
onderwerp: C. Claudius consul
pv staat helemaal achteraan: iussit
bij iussit staat viermaal een AcI, namelijk achtereenvolgens caput proieci, captivos Afros
ostendi, duos ire, (duos) expromere
na het onderwerp volgt er een bijzin van tijd: cum…redisset
na caput volgt er een relatieve bijzin: quod…attulerat
in deze bijzin staat nog een participiumwoordgroep bij caput, nameljk servatum cum cura
bij captivos Afros volgt nog een participium vinctos en de bijzin ut erant
bij duos staat nog het participium (ex iis) solutos
na expromere volgt nog een relatieve bijzin met ingesloten antecedent: [ea] quae acta essent.
C. Claudius..redisset 3
(caput Hasdrubalis) quod attulerat 2
servatum cum cura 2
caput..stationes3
captivos..ostendi 2
ut erant 2
duos..ad Hannibalem 3
expromere…essent 3
iussit 1
Men zegt/er wordt verteld dat Hannibal, getroffen door zo’n groot tegelijk algemeen en
persoonlijk verdriet, gezegd heeft (Hannibal zou gezegd hebben) dat hij het lot/ongeluk van
Carthago herkende;
Hannibal fertur dixisse 3
tanto.. luctu 2
adgnoscere… Carthaginis 2
en nadat het kamp vandaar verplaatst was opdat hij alle hulptroepen, die hij, als ze te wijd
waren verspreid, niet kon zien, in de verste uithoek van Italia, namelijk bij de Bruttii,
concentreerde (om de troepen…te concentreren), transporteerde hij zowel de bewoners van
Metapontum, heel de stam/de totale bevolking, nadat ze weggestuurd waren uit hun
woongebieden, als [ook] diegenen van de Lucani die onder zijn gezag stonden naar het land
van de Bruttii.
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Hulpboek
UITLEG OVER DEZE ZIN
eerst een AblAbs castris..motis
daarna als uitleg een bijzin die de bedoeling verklaart: ut..contraheret; in deze bijzin zit nog
een relatieve bijzin opgesloten quae…poterat
vervolgens start de “eigenlijke” hoofdzin met als pv traduxit, en als lijdend voorwerp
Metapontinos en Lucanorum…erant
de moeilijkheid bij deze zin is dat je moet zien dat de woordjes et in regel 7 en 8 met elkaar
correleren (hier vertaald met “zowel..als”, je kunt ook “én..én” vertalen).
castris..motis 3
ut..contraheret 3
in extremum…Bruttios 2
quae…non poterat 3
et...suis (traduxit) 3
et..erant 3
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Docentenboek
1. Feest in Rome. AUC 27.51.8-10, docentenhandleiding pagina 69.
Alle tempels bevatten drie hele dagen een even grote menigte, omdat de getrouwde vrouwen
in hun sjiekste kleren met hun kinderen - net alsof de oorlog beëindigd was - vrij van alle
angst de onsterfelijke goden bedankten. Deze overwinning raakte ook de financiële toestand
van de burgerij zodat de mensen vervolgens, precies zoals in vrede(stijd), met elkaar zaken
durfden te doen door te verkopen en te kopen, door geld uit te lenen en schulden af te lossen.
habuere = habuerunt.
foret: zie woordenboek. En dan bij sum onderaan het stukje.
solutae: ppp bij matronae.
mutuus: zie woordenboek. Wordt letterlijk aangehaald.
auderent: ze durfden, men durfde, de mensen durfden. Dit meervoud in het Latijn volgt uit de
betekenis van civitatis. Constructio ad sententiam.
Omnia templa per totum triduum aequalem turbam habuere,
cum matronae amplissima veste cum liberis,
perinde ac si debellatum foret,
omni solutae metu deis immortalibus grates agerent.
Statum quoque civitatis ea victoria movit,
ut iam inde haud secus quam in pace res inter se contrahere (auderent)
vendendo, emendo, mutuum dando argentum creditumque solvendo
auderent.
3 punten: Alle tempels bevatten drie hele dagen een even grote menigte,
habuere fout: 1 punt
aequalem fout: 1 punt
2 punten: omdat de getrouwde vrouwen in hun sjiekste kleren met hun kinderen
cum fout: 0 punt (geldt voor beide cum)
2: - net alsof de oorlog beëindigd was –
iets fout: 0 punt
2: vrij van alle angst de onsterfelijke goden bedankten.
omni fout: 1 punt
solutae fout: 0 punt
2: Deze/Die overwinning raakte ook de financiële toestand van de burgerij
ea fout: 0 punt
movit als tegenwoordige tijd: 0 punt
3: zodat de mensen vervolgens, precies zoals in vrede(stijd), met elkaar zaken durfden te doen
ut als opdat: 0 punt
3: door te verkopen en te kopen, door geld uit te lenen en schulden af te lossen.
gerundia fout: 0 punt
Totaal 21 punten
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Docentenboek
2. De slag aan de Metaurus. AUC 27.49.5, docentenhandleiding pagina 70.
Nooit zijn er in die oorlog in één veldslag zoveel vijanden gedood en nadat de nederlaag was
bezorgd, scheen zij, door de ondergang van bevelhebber en leger, gelijk te zijn aan (de
nederlaag) bij Cannae. Zevenenvijftigduizend soldaten (zijn) er gedood, gevangen genomen
vierenvijftighonderd; de andere buit, allerlei soorten, met name goud en zilver, (was) groot;
van de Romeinse burgers die gevangenen waren bij de vijand(en), zijn er meer dan
vierduizend teruggekregen. Dit was een troost voor de in dat gevecht gesneuvelde soldaten.
Want de overwinning was absoluut niet zonder bloedvergieten: bijna achtduizend Romeinen
en bondgenoten (zijn) gevallen.
interfectum est: enkelvoud omdat tantum (met gen.partitivus) onderwerp is.
aantekening bij Cannensi is onduidelijk. De aantekening lijkt, net als de aantekening in
de Eisma-bundel, meer ingegeven te zijn door de vertaling van Van RooijenDijkman dan door het Latijn. Vul bij Cannensi aan: cladi.
quinquaginta … quadrigenti: chiasme.
quinquaginta … recepta: tricolon.
alia: andere buit dan de krijgsgevangenen.
cum … tum …: zie woordenboek. En dan bij cum onderaan.
capitum: onvertaald gelaten. Genitivus meervoud van caput = hoofd, mens, burger.
Nunquam eo bello una acie tantum hostium interfectum est,
redditaque aequa Cannensi clades vel ducis vel exercitus interitu videbatur.
Quinquaginta septem milia hostium occisa, capta quinque milia et quadringenti;
magna praeda alia cum omnis generis tum auri etiam argentique;
civium etiam Romanorum qui capti apud hostes erant supra quattuor milia capitum recepta.
Id solacii fuit pro amissis eo proelio militibus.
Nam haudquaquam incruenta victoria fuit:
octo ferme milia Romanorum sociorumque occisa.
3 punten: Nooit zijn er in die oorlog in één veldslag zoveel vijanden gedood
tantum hostium interfectum est fout: 1 punt
una bij bello: 0 punt
3 punten: en nadat de nederlaag was bezorgd, scheen zij gelijk te zijn aan (de nederlaag) bij
Cannae door de ondergang van bevelhebber en leger.
2: Zevenenvijftigduizend soldaten (zijn) er gedood, gevangen genomen vierenvijftighonderd;
2: de andere buit, allerlei soorten, met name goud en zilver, (was) groot;
2: van de Romeinse burgers die gevangenen waren bij de vijand(en), zijn er meer dan
vierduizend [hoofden] teruggekregen.
3: Dit was een troost voor de in dat gevecht gesneuvelde soldaten.
amissis fout: 1 punt
2: Want de overwinning was absoluut niet zonder bloedvergieten:
2: bijna achtduizend Romeinen en bondgenoten (zijn) gevallen.
Totaal 19 punten.
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Docentenboek
Hermaion docentenhandleiding nummer 3, pag. 71
3.
Publius Scipio in Spanje
AUC 26.41.10
Werkvertaling
Het grijze verleden sla ik over, Porsenna, de Galliërs, de Samniten; ik zal beginnen bij de
Punische Oorlogen. Hoeveel vloten, hoeveel aanvoerders, hoeveel legers zijn er in de vorige
oorlog verloren gegaan? Wat moet ik dan in déze oorlog noemen? Bij alle nederlagen was ik
ofwel zelf aanwezig, ofwel waarbij ik afwezig was, heb ik die verreweg het meest van allen
gevoeld. De Trebia, het Trasumeense Meer, Cannae, wat zijn zij anders dan monumenten
voor afgeslachte Romeinse legers en consuls? Voeg daaraan toe de afvalligheid van het
grootste deel van Italië, van Sicilië, van Sardinië; voeg daaraan toe de ultieme verschrikking
en paniek, het Punische legerkamp opgeslagen tussen de Anio en de muren van Rome en de
aanblik van een zegevierende Hannibal bijna binnen onze poorten. In deze puinhoop van
zaken bleef als enige onaangetast en onwankelbaar overeind staan de dapperheid van het
Romeinse volk; alles wat tegen de grond geslagen was, hielp zij overeind en tilde zij op.
Correctiemodel
kolon 1
Vetera omitto, Porsennam Gallos Samnites;
Het grijze verleden sla ik over/noem ik niet, Porsenna, de Galliërs, (en) de
Samniten;
max. 2p
verzuimen / uit het oog verliezen
0p
kolon 2
a Punicis bellis incipiam.
Ik zal beginnen/Laat ik beginnen bij/met de Punische/Carthaagse Oorlogen.
max. 2p
kolon 3
Quot classes, quot duces, quot exercitus priore bello amissi sunt?
Hoeveel (oorlogs-)vloten/schepen, hoeveel leiders/aanvoerders/veldheren, (en)
hoeveel legers/troepen zijn er in de vorige/vroegere/eerste oorlog verloren
(gegaan)?
max. 3p
zoveel ... als
standen/klassen/schoolklassen
voortreffelijkere/hogere/betere/belangrijkere
weggestuurd/ingeboet
1p
0p
0p
0p
kolon 4
Iam quid hoc bello memorem?
Wat moet/zal ik nu/verder/dan/nog in/over deze oorlog vermelden / berichten /
uiteenzetten / noemen?
max. 3p
vermeld ik
2p
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Docentenboek
kolon 5
Omnibus aut ipse adfui cladibus,
Bij/In alle nederlagen/iedere nederlaag was ik of/ofwel zelf/persoonlijk
aanwezig,
max. 3p
onheil/ramp(-en)
epidemie/pest
gebraden vlees/stoombad (assum,i)
1p
0p
0p
kolon 6
aut quibus afui,
of(wel) bij welke (nederlagen)/(de nederlagen) waarbij ik afwezig was, / ofwel
als ik bij nederlagen afwezig was,
max. 3p
kolon 7
max. 3p
maxime unus omnium eas sensi.
heb ik die/deze in het bijzonder/verreweg (= unus) het meest van allen gevoeld.
één/slechts een enkele/een en dezelfde/een of ander/een zekere
0p
kolon 8
Trebia Trasumennus Cannae quid aliud sunt quam
(De) Trebia, het Trasumeense Meer, (en) Cannae, wat zijn zij anders dan
max. 3p
kolon 9
max. 3p
monumenta occisorum exercituum consulumque Romanorum?
monumenten/aandenkens/gedenktekens van/voor gedode / doodgeslagen /
omgebrachte legers en consuls van de Romeinen / Romeinse legers en consuls?
gestorven/omgekomen/gevallen/gesneuvelde (= occasus)
2p
kolon 10
Adde defectionem Italiae maioris partis, Siciliae, Sardiniae;
Voeg (daaraan) toe/Doe daarbij/Vul (daarbij) aan het afvallen/de opstand van
het grootste deel van Italië, van Sicilië, van Sardinië;
max. 3p
ellips/weglating/verduistering/verdwijnen/uitputting
0p
kolon 11
adde ultimum terrorem ac pavorem,
voeg (daaraan) toe de ultieme/uiterste/ergste/hoogste (graad van) angst /
verschrikking / schrikbeeld en vrees/ontzetting/paniek,
max.3p
verst verwijderd/oudst/eerst/voortreffelijkst
0p
kolon 12
castra Punica inter Anienem ac moenia Romana posita
het Punische (leger-)kamp opgeslagen / het feit dat het Punische legerkamp
was opgeslagen/neergezet/opgebouwd tussen de Anio en de Romeinse
muren/muren van Rome
max. 3p
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Docentenboek
kolon 13
et visum prope in portis victorem Hannibalem.
en Hannibal als overwinnaar/ een/de zegevierende Hannibal bijna binnen de
poorten gezien/ en het feit dat Hannibal als overwinnaar bijna binnen de
poorten gezien was/werd/ en de aanblik van een zegevierende Hannibal bijna
binnen onze poorten.
max. 4p
kolon 14
In hac ruina rerum stetit una integra atque immobilis virtus populi Romani;
In deze instorting/puinhoop/ruïne van zaken/gebeurtenissen/onze macht stond
als enige (rechtop)/bleef als enige (onbeweeglijk) stilstaan/overeind staan,
onaangetast/onberoerd/ongedeerd en onbeweeglijk/onwankelbaar,
de dapperheid/moed/vastberadenheid van het Romeinse volk;
max. 4p
kolon 15
haec omnia strata humi erexit ac sustulit.
zij/deze (dapperheid) richtte op/hief op en verhief/hief omhoog alle tegen de
grond geslagen dingen /alles wat tegen de grond geslagen was.
max. 3p
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Docentenboek
(Hermaion docentenhandleiding nummer 4, pag. 72)
4.
De Scipiones in Spanje
AUC 26.18.6
Werkvertaling
En naar de magistraten gewend bekeken zij de gezichten van hun leiders, die naar elkaar
stonden te kijken, en ze mompelden dat de zaken er zó slecht voorstonden en dat er zó
gewanhoopt werd aan de staat dat niemand het commando over Spanje op zich durfde nemen,
toen plotseling Publius Cornelius, de zoon van de Publius die in Spanje gesneuveld was,
nauwelijks 24 jaar oud, verklarend dat hij zich kandidaat stelde, zich opstelde op een wat
verhoogde plaats vanwaar hij gezien kon worden.
Nadat de gezichten van allen naar hem toegewend waren, voorspelden zij onmiddellijk door
hun geschreeuw en bijval een succesvol en gezegend commando. Toen hun daarna verzocht
was hun stem uit te brengen, waren allen gezamenlijk, niet alleen de centuriën, maar ook de
individuele mensen, er vóór dat Publius Scipio het commando in Spanje kreeg.
Correctiemodel
kolon 1
Atque in magistratus versi circumspectant ora
En naar de magistraten/ambtenaren gewend/gedraaid/gekeerd
bekijken/bekeken zij/de burgers (op het Marsveld) / houden zij in de gaten /
kijken zij (zoekend) naar de gezichten
max. 3p
naar ... toe/ergens heen (versus/versum, adv.)
rij/linie/regel/vore (versus,us)
vegen/strijken/glijden (verro, verrere)
magistraat (enk.)
functies/ambten
0p
0p
0p
1p
0p
kolon 2
principum aliorum alios intuentium
van de/hun leiders/politici/machthebbers die naar elkaar keken/van de naar
elkaar kijkende leiders
max. 3p
kolon 3
fremuntque adeo perditas res (esse)
en ze morren/morden/mompelen/verklaren dat de zaken/situatie zo
wanhopig/ongelukkig/slecht waren/was
max. 3p
gaan naar
ondergang (perditus,us)
0p
0p
kolon 4
desperatumque de re publica esse
en dat er zo gewanhoopt werd aan de staat/republiek
max. 3p
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Docentenboek
wanhopig/hopeloos/opgegeven (desperatus adj.)
0p
kolon 5
ut nemo audeat in Hispaniam imperium accipere,
dat niemand het bevel/gezag/imperium/commando over Hispania/Spanje
durft/durfde /wil/verlangt te accepteren/aanvaarden/op zich nemen.
max. 3p
horen
0p
kolon 6
cum subito P. Cornelius, (kolon 8), (kolon 9), (kolon 10), in superiore (kolon
7) loco constitit.
toen plotseling Publius Cornelius (kolon 8 t/m 10) ging staan/zijn plaats/een
positie innam op een hogere/ hoger gelegen/nogal hoge/ (wat) verhoogde
plaats
max. 3p
stilstond/bleef staan/volhardde/standhield (consto, constare)
1p
kolon 7
unde conspici posset,
zodat/opdat hij vandaar gezien kon worden / vanwaar hij gezien kon
worden/zichtbaar was
max. 3p
waarnemen, bekijken (actief)
0p
kolon 8
Publii qui in Hispania ceciderat filius
(de/een) zoon van (de) Publius die in Spanje gevallen/gestorven/gesneuveld
was
max. 3p
kolon 9
quattuor et viginti ferme annos natus
ongeveer/nauwelijks 24 jaar oud
max. 2p
geboren/ontstaan/zoon
0p
kolon 10
professus se petere
verklaard hebbend/verklarend/toegevend/meldend/toezeggend zich kandidaat
te stellen/dat hij zich kandidaat stelde
max. 2p
bekend/openbaar/toegegeven/openlijk/opzettelijk (professus adj.)
0p
kolon 11
In quem postquam omnium ora conversa sunt,
Nadat de gezichten van allen naar/op hem (om-)gekeerd/gewend/gericht
waren,
max. 3p
bijeenvegen/bijeenschrapen (converro,verrere)
0p
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Docentenboek
kolon 12
(kolon 13) ominati extemplo sunt felix faustumque imperium.
voorspelden zij/hebben zij voorspeld onmiddellijk een gelukkig/succesvol en
gunstig/gezegend bevel/gezag/imperium/commando.
max. 3p
felix niet bij imperium
zij zijn voorspeld
0p
0p
kolon 13
clamore ac favore
door/met (hun) (instemmend) geschreeuw en instemming/bijval / door hun
instemmend geschreeuw (als hendiadys)
max. 2p
kolon 14
Iussi deinde inire suffragium
Hierop/Daarna bevolen (zijnde)/Nadat hun hierna opgedragen/verzocht was
hun stem uit te brengen/ Daarna werd hun verzocht hun stem uit te brengen en
max. 2p
zijn stem
0p
kolon 15
ad unum omnes (kolon 16) (kolon 17) iusserunt.
waren allen gezamenlijk/allen zonder uitzondering er vóór
max. 2p
ad unum omnes niet als uitdrukking herkend
0p
kolon 16
non centuriae modo, sed etiam homines
niet alleen de centuriën/centuriae, maar ook de (individuele)
mensen/individuen,
max. 2p
de aantekening bij centuriae staat niet gecursiveerd; de vertaling "de stemmen
werden t/m geteld" zou dus niet fout gerekend mogen worden, al is het onzin
kolon 17
P. Scipioni imperium esse in Hispania
dat het commando in Spanje voor Publius Scipio was/dat Publius Scipio het
commando in Spanje had/kreeg.
max. 3p
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Docentenboek
CORRECTIEMODEL PROEFVERTALING LIVIUS 2006
Docentenhandleiding Hermaion nr 5
Hannibal geportretteerd (AUC 21,4)
45 punten + 5
Vertaling HaHa
Nadat Hannibal naar Spanje was/is gestuurd heeft hij meteen direct bij/na aankomst de
aandacht van heel het leger op zich gevestigd / vestigde hij…;
Missus...Hispaniam 1
primo…convertit 2
de oude soldaten geloofden dat Hamilcar als jongeman aan hen was teruggegeven;
Hamilcarem…sibi 2
veteres…credere 1
ze aanschouwden / keken naar de/eenzelfde kracht/levendigheid in/op zijn
gezicht/gelaatsuitdrukking en kracht/krachtige blik/vuur in zijn ogen, (eenzelfde)
gelaatsuitdrukking en gelaatstrekken.
Eundem…in oculis 3
habitum…intueri 2
Daarna zorgde hij er in korte tijd voor, dat de gelijkenis met zijn vader voor hem(zelf)
[slechts] het kleinste/ een heel klein motief was om populariteit te verkrijgen (om populair te
worden).
Dein…effecit 2
ut….esset 2
ad…conciliandum 2
Nooit is eenzelfde / één en hetzelfde karakter geschikter geweest voor de meest tegengestelde
zaken, [namelijk] gehoorzamen en bevelen.
Numquam…fuit 2
habilius 2
parendum…imparandum 3
Daarom zou je/men bepaald niet makkelijk kunnen uitmaken/zien of hij [nu] bij leider of
leger geliefder was;
Itaque…discerneres 2
utrum…esset 3
Hasdrubal wilde liever niet iemand anders de leiding geven als/zodra/waar er iets dapper en
energiek gedaan moest worden,
Neque…malle 3
ubi…esset 3
en ook de soldaten durfden meer of hadden meer (zelf)vertrouwen onder geen (enkele) andere
leider [dan Hannibal].
neque…audere 2
alio duce 1
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion
Hermaion, Docentenboek
Het toppunt van lef om risico’s te nemen, het toppunt van inzicht/beleid bij de risico’s zelf
was er [bij hem] / er was sprake van..
Plurimum audaciae 1
ad pericula capessenda 1
plurimum consilii 1
inter ipsa pericula 1
Door geen enkele inspanning kon (of) zijn lichaam afgemat worden/raken of zijn mentaliteit
verslagen/gebroken.
Nullo labore 1
aut…poterat 2
Correctiemodellen Latijn
CE 2006, Livius
Uitgave Hermaion