SRON - Knipperster blijkt kosmische draaitol










o
o
o
o
HOME
ABOUT & WORK@SRON
RESEARCH & TECHNOLOGY
MISSIONS
NEWS & PUBLICATIONS
OUTREACH & TECHN TRANSFER
CONTACT
SRON Netherlands Institute for Space Research
SRON Netherlands Institute for Space Research
OUR MISSION IS TO BRING ABOUT BREAKTHROUGHS IN
INTERNATIONAL SPACE RESEARCH
SEE MORE
SRON Netherlands Institute for Space Research
OUR MISSION IS TO BRING ABOUT BREAKTHROUGHS IN
INTERNATIONAL SPACE RESEARCH
SEE MORE
EVENTS
> EVENTS
PROJECT DOCUMENTS
For project members - access to documentation of projects of SRON with partly authentication required












AHEAD
Athena/X-IFU
CarbonSat
Herschel/HIFI
Hitomi (ASTRO-H)
Lisa Pathfinder
METIS
MicroCarb
SPICA/SAFARI
Sentinel-5
TROPOMI-SWIR
XMM-Newton/RGS
QUICK LINKS
> PRESS
> SCIENTISTS
> PROJECT MEMBERS
> STUDENTS & CAREERS
> OUTREACH & INDUSTRY
LATEST NEWS
De compactste objecten uit het heelal, de zogenaamde neutronensterren, draaien niet
alleen razendsnel om hun as, maar maken daarbij ook nog eens een schommelende
beweging als een speelgoedtol. Een team ruimteonderzoekers van het Nationaal Instituut
voor Ruimteonderzoek SRON en de Universiteit Utrecht leidde dit af uit waarnemingen
met het onder leiding van SRON gebouwde instrument aan boord van ESAröntgensatelliet XMM-Newton. De onderzoekers zullen binnenkort hun waarnemingen
vervolgen met een instrument van SRON-makelij aan boord van de röntgensatelliet
Chandra van NASA.
Image
Neutronensterren, ineengestorte kernen van wat ooit middelzware sterren waren, zijn
vooral bekend als pulsars. In dat geval produceert de uiterst compacte bol met een straal van ongeveer 10 kilometer en
daar omheen een extreem sterk magneetveld, net als een vuurtoren een zeer heldere bundel straling. Als de aarde toevallig
in het draaivlak van de bundel ligt, is de kosmische vuurtoren waarneembaar als een knipperende puntbron van röntgen-,
radio- of andere straling.
Met de röntgentelescoop XMM-Newton konden de onderzoekers van SRON en de Universiteit Utrecht echter ook de
'zachte' röntgenstraling waarnemen die uitgezonden wordt door het oppervlak van de neutronenster zelf. Bovendien was
het met de door SRON gebouwde Reflection Grating Spectrometer (RGS) aan boord van XMM-Newton voor het eerst
mogelijk om hoge-resolutie spectra van deze straling te maken. Cor de Vries, Jacco Vink, Mariano Méndez en Frank
Verbunt namen op deze manier de neutronenster RX J0720.4-3125 onder de loep.
'De observaties leken aanvankelijk nogal teleurstellend, omdat ze ogenschijnlijk nauwelijks informatie opleverden', vertelt
Jacco Vink. 'We hoopten uit de spectra af te kunnen leiden hoe sterk de zwaartekracht aan het oppervlak is. Daarmee
zouden we iets kunnen zeggen over de materie waaruit een neutronenster bestaat.'
Zwart lichaam
De compacte bal materie straalde echter op dezelfde manier als een ordinaire gloeilamp, een zogeheten 'zwart lichaam',
maar dan met een gloeidraad van 1 miljoen graden. 'Voor astrofysici leek er weinig lol aan te beleven.', aldus Vink. Wel
bleek de neutronenster in totaal minder straling uit te zenden dan op grond van het zwart lichaammodel zou moeten, zodat
men vermoedde dat niet het hele steroppervlak zo heet was.
Door de neutronenster een aantal jaren te volgen constateerde het Utrechtse team dat het spectrum van de ster veranderde
en steeds minder op dat van een zwart-lichaamstraler is gaan lijken. Terugkijkend relateerde men vervolgens deze
langzame veranderingen aan veranderingen in de pulsarstraling, die knippert met een frequentie van 8,391 seconden. Ook
dit 'pulsprofiel' blijkt in de loop der tijd duidelijk veranderd te zijn.
XMMNewton is de gevoeligste rontgentelescoop ooit in de ruimte gebracht. De door SRON gebouwde RGS vormt een van de
ogen van de telescoop.
Schommeltempo
De ruimteonderzoekers concluderen dat deze waarnemingen overeenkomen met theoretische berekeningen waarbij een
neutronenster die niet alleen in 8,391 seconden om zijn as draait, maar dat ook de as zelf schommelt op een tijdschaal van
enige jaren (een nauwkeuriger schatting is nog niet mogelijk). Omdat zich in de buurt van de neutronenster verder niets
bevindt dat de ster uit evenwicht kan brengen is de schommeling alleen te verklaren uit het feit dat de neutronenster niet
perfect bolvormig is, maar een assymmetrie vertoont. Het geschatte 'schommeltempo' komt overeen met theoretische
berekeningen voor een hemellichaam van deze massa en rotatiesnelheid. Het team neemt zich voor de ontwikkelingen
rond deze kosmische draaitol op de voet te blijven volgen, om zo meer gegevens te krijgen over deze exotische
hemellichamen. Daarvoor zetten zij nu dus ook de Low Energy Transmission Grating (LETG) in aan boord van Chandra.
De Low
Energy Transmission Grating (LETG), door SRON voor Chandra gebouwd, samen met het Max Planck Institut fur
Extraterrestrische Physik. De onderzoekers zullen dit instrument inzetten voor hun vervolgwaarnemingen aan de
schommelende neutronenster.
fShare
Tweet
ASTROPHYSICS
The Astrophysics programme at SRON is dedicated to unraveling the history of the universe, from the first stars and black
holes to large-scale structure.
EARTH
The Earth programme covers SRON’s activities on unraveling the impact of trace gases and aerosols in the atmosphere on the
climate and air quality of planet Earth.
EXOPLANETS
The Exoplanets programme is dedicated to atmospheres of other planets and is an in-between of SRON's Astrophysics and
Earth programmes.
TECHNOLOGY
The Technology programme is SRON's backbone for development of enabling technology and technology transfer &
valorisation.
INSTRUMENT SCIENCE
The Instrument science group covers SRON's skills and know-how with regard to instrument physics, system engineering (up
to full-instrument level) and project management. It is an expertise group that provides resources for all SRON instrument
projects.
ENGINEERING
The Engineering group covers SRON's skills and know-how with regard to product assurance, quality assurance, configuration
control, design engineering – electronic & mechanical – and parts procurement. It is an expertise group that provides resources
for all SRON instrument projects.
CURRENT
Annual report
Please find here SRON's latest annual report (2014-2015)
Read more →
FUTURE
Strategy
SRON’s scientific programme focuses on the evolution and history of the universe, on climate change and air quality on
earth, and on the atmospheres of planets near other stars than our sun. SRON therefore has four programme lines:
Astrophysics, Exoplanets, Earth, and Technology. These four programme lines are supported by two expertise groups:
Instrument science and Engineering. SRON’s goals are to maintain its leading position in international space missions and
to find answers to the big scientific and societal questions of our time.
Read more →
PAST
50 jaar ruimteonderzoek
Halverwege de jaren vijftig van de 20ste eeuw - met name na de lancering van de Russische Sputnik-satelliet in 1957 zien astronomen in dat de ruimtevaart kan helpen de grote vragen van het ruimteonderzoek te beantwoorden. Henk van de
Hulst richt in 1960 de Commissie voor Geofysica en Ruimteonderzoek van de KNAW op; Kees de Jager volgt op 1
oktober 1961 met de Werkgroep Ruimteonderzoek van Zon en Sterren. Het is het begin van een ontwikkeling waarin
Nederlandse sterrenkundigen wereldwijd een grote reputatie opbouwen.
Read more →
SRON’S MISSION IS TO BRING ABOUT BREAKTHROUGHS IN
INTERNATIONAL SPACE RESEARCH
Therefore the institute develops pioneering technology and advanced space instruments, and uses them to pursue
fundamental astrophysical research, Earth science and exoplanetary research. As national expertise institute SRON gives
counsel to the Dutch government and coordinates - from a science standpoint - national contributions to international
space missions. SRON stimulates the implementation of space science in our society.
SRON Groningen
Landleven 12
9747 AD Groningen
T 050 363 4074
SRON Utrecht
Sorbonnelaan 2
3584 CA Utrecht
T 088 777 5600
contact press office
contact administration website
www.sron.nl

SCROLL TO TOP