Bouw Spijsverteringsstelsel

Tractus digestivus 2
Mond en verder
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
1
Bouw
– Cavum oris (mondholte)
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
2
Spijsverteringsstelsel
• bestaat uit:
– cavitas oris (mondholte)
– os (mond) met lingua (tong) en
speekselklieren
– farynx (keelholte) met epiglottis (strotklepje)
– oesophagus (slokdarm)
– gaster (maag)
– dunne darm (duodenum, jejunum, ileum)
– colon (dikke darm)
– anus
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
3
1
Functie van de mond
• Mond
– Proeven
– Kauwen
– Verdelen in brokken
• Speeksel
S
k l circa
i
1
1,5
5 lit
liter per d
dag
– Smeren
– Spoelen
– Verteren
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
4
Mond - kauwen
• Mechanisch verkleinen
• Vermengen met speeksel
– Transport naar slokdarm vergemakkelijken
• Gebit
– Afsnijden / vermalen is samenwerking met tong,
wangspieren en lippen
• Kauwen is reflexactiviteit; aanwezigheid van
voedsel prikkelt tast en smaaksensoren
(kauwreflexcentrum) ->kauwen
(staat ook wel onder invloed van de wil)
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
5
Mond - speekselsecretie
• Regulatie via CZS
• Parasympatische stimulatie
• Reflectoir bepaald door onder andere
ruiken
ik van, zien
i van off llezen over eten
t off
kauwen
• Ook conditionering (Pavlov reactie, bel
hond)
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
6
2
Slikken
• Reflectoir wanneer voedsel of vocht achter
in de mond komt gaat als volgt:
– Eerst punt tong ↑ tegen harde verhemelte
– Rest tong achteren waardoor voedsel ->
– Weke
W k verhemelte
h
lt mett h
huig
i ↑ neusholte
h lt di
dicht
ht
– Door beweging tong strottenklepje ↓ en ->
dus voorliggende luchtpijp dicht
– Dan peristaltiek keelholte verder transport
Verslikken is te laat sluiten strottenklepje
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
7
Luchtweg kruising met
voedselweg
A = bij inademen
B = bij slikken
1 = neusholte 2 = huig
4 = strotklepje 5 = wervelkolom
7 = slokdarm 8 = voedselbrok
C = bij verslikken
3 = tong
6 = luchtpijp
9 = voedsel in ‘verkeerde’ keelgat
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
8
Keelholte en slokdarm
• farynx (keelholte) is holte/buis achter neus
en mondholte gaat over in slokdarm
• nasofarynx (neus-keelholte) achter
neusholte tot einde huig
• orofarynx (mond
(mond-keelholte)
keelholte) achter de
mondholte tot strotklepje
• laryngofarynx (strottenhoofd-keelholte)
achter de opening naar het strottenhoofd
• Slokdarm begint dus feitenlijk na luchtpijp
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
9
3
Transport naar de maag
• Ingewikkeld mechanisme dat bestaat uit 3
delen:
• Orale deel:
– Spijsbrok wordt verplaatst van mondmond naar
keelholte
• Faryngeale deel:
– Verplaatsing van keel naar slokdarm
• Oesofageale deel:
– Verplaatsing van slokdarm naar maag
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
10
Oesophagus (Slokdarm)
• Transporteren van
voedsel naar de maag
d.m.v. peristaltische
bewegingen.
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
11
Oesophagus (slokdarm)
•
•
•
•
•
25-30 cm lange gespierde buis.
Verbind keelholte met de maag
ligt achter luchtpijp en voor wervelkolom
passeert diafragma (middenrif)
mondt 3 cm onder diafragma in de maag
uit
• 4 vernauwingen, net achter strottenhoofd,
kruising aorta, kruising hoofdbronchus, en
passeren diafragma
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
12
4
Opbouw en peristaltiek
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
13
Functies oesophagus
Peristaltiek = voortbewegen voedsel naar maag
wand bestaat uit: (nr, zie tekening vorige dia)
– slijmvlies (tunica mucosa) sterk geplooid (1,2)
– bindweefsel (tela submucosa) bloedvaten en zenuwen
(3,4)
– twee spierlagen kring en lengte (tunica muscularis) (5,6)
– laag bindweefsel (adventitia) verbinding met omliggende
weefsels
• Deels beïnvloedbaar bovenste deel willekeurig
• Anti-peristaltiek is braken, mede door krachtige
samentrekking middenrif
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
14
Gaster (maag)
Ventriculus = gaster = maag
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
15
5
Maag
• leeg ongeveer een vuist groot met
een inhoud 375 ml
• gevulde maag ongeveer 30 cm lang,
1500 mll
• ligging onder het diafragma, naast
aorta
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
16
Maag functie
•
•
•
•
•
Tijdelijke opslag, bewaren van voedsel
Chemische vertering, afscheiding maagsap (HCl)
Mechanische afbraak, kneden en mengen voedsel
Eliminatie van micro-organismen, bacteriedodend
Beperkte absorptie (water
(water, alcohol en in vet
oplosbare stoffen)
• Productie van intrinsic factor
• Uitscheiding van gastrine (hormoon)
• Regulering van het transport richting dunne darm,
het doorgeven van een aangepaste hoeveelheid
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
17
Gastrische fase; chemische
vertering
• Voortzetting vertering koolhydraten o.i.v.
speekselamylase tot dit onwerkzaam
wordt door maagzuur (HCl).
• Maagsap 1,5
1 5 tot 2 l/d
• bevat pepsine -> eiwitsplitsend.
– Breekt lange eiwitketens in
brokstukken (peptiden)
• Maagwand zelf wordt tegen HCl
beschermd door een slijmlaag.
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
18
6
Gastrische fase; Tijdelijke opslag
• Vloeibare voedsel (water, koffie) verlaat de
maag binnen enkele minuten, ook al is de
maag gevuld, soort gootje in de maag
• Na normale maaltijd
j is de maag
g na ca. 3
uur leeg, na een vetrijke maaltijd duurt dit
ca. 4 tot 5 uur, aangezien het
neutraliseren van de zuurgraad van de
vetzuren langer duurt
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
19
Ontlediging van de maag
• maagmond (cardia) sluit na elke hap
• pylorus (maagportier) is een krachtige
circulaire sluitspier die reflectoir
geregeld
ld wordt
dt via
i d
de pylorusreflex
l
fl
• pylorusreflex reageert op zuurgraad van
de duodenum twaalfvingerige darm
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
20
Maagsap afscheiding
• sympathicus remt de sap secretie en de
peristaltiek door bijvoorbeeld slecht
humeur, pijn, ergernis
• hormonale afscheiding
g van met name
gastrine (uit het bloed) onder invloed
van vlees of vleesextracten
• gastrine wordt vrijgemaakt door
acetylcholine, neurotransmitter ook van
nervus vagus!
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
21
7
Vervolg; Mechanische afbraak
• Lege maag vertoont een geringe activiteit
– Peristaltische golven
– Frequentie ca. 3 / minuut
• Is de maag langere tijd leeg
– Toename van frequentie en kracht van deze
golven (knorrende maag)
• Voedsel stapelt zich in lagen op
• Verdwijnen van de ‘hongercontracties’
• Peristaltische contracties zijn gering
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
22
Gastrische fase; Gastrine
• Door maagvulling scheiden klieren in het
antrum (maagholte, middendeel van de maag)
het hormoon gastrine uit.
• Via bloedbaan ->
> stimulatie van productie
van maagsap.
– Met name bouillon en
eiwitverteringsprodukten prikkelen sterk.
• Activatie van de maagmotoriek.
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
23
Pancreas
15 cm lang en 5 cm breed
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
24
8
Functies pancreas
Endocriene als exocriene functie
– Endocrien; eilandjes van Langerhans
• 2 hormonen; insuline en glucagon, beide
hormonen t.b.v. suikerstofwisseling
– Exocrien; grootste deel bestaat uit
trosvormige klieren
klieren, met afvoergang
afvoergang.
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
25
Functies pancreas exocrien
• Pancreas secreet (1 l/d)
– water en slijm
– Amylase (zetmeel -> maltose)
– Proteïnasen o.a. trypsinogeen -> in de darm
-> enterokinase -> trypsine (eiwitsplitsing)
(
)
– Lipase (vetsplitsing)
– NaHCO3 (natriumbicarbonaat Na+HCO3) pH
circa 8-9 voor neutraliseren van zure chymus
en prikkel tot openen pylorus.
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
26
Gal en galzouten
• Worden in de lever gevormd
• Bestaan uit billirubine en galzouten
• Circa 750 ml/d
• Functie is het
emulgeren van
vet
• Tekort aan
galzouten ->
weinig tot
geen absorptie
van vetten
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
27
9
enterohepatische kringloop
gal
galzure zouten
darm
resorptie 95%
vena portae
galzure
zouten
faeces
galzure zouten
lever
FHV2009 / Cxx54 9+10 / Anatomie & Fysiologie -Tractus digestivus 2
e
n
t
e
r
o
h
e
p
a
t
i
s
c
h
e
k
r
i
n
g
l
o
o
p
cyclus waarbij stoffen
via resorptie in de
darmen via het bloed
vena portae
(poortader)
naar de lever gaan,
zodat ze opnieuw
gebruikt kunnen
worden
Slechts klein gedeelte
wordt uitgescheiden
28
10