Optimale ontwikkeling

© Noordhoff Uitgevers bv, Groningen/Houten 2009
Optimale ontwikkeling ‘prenatale fase tot en met zes jaar’
Naast het muzikale ontwikkelingsgebied (waarneming van muziek, ontwikkeling van
het muzikaal geheugen, enzovoort) is tevens zichtbaar welke muzikale gedragsvorm
aan de orde is. Hiervoor zijn de letters L (luisteren), SZ (spelen en zingen), B
(bewegen en muziek), S (spreken over muziek) en LNV (lezen, noteren en vastleggen)
gebruikt.
Leeftijd
Ontwikkeling
Gemiddeld bereik bij optimale ontwikkeling
L
Prenataal
Diffuse
Reageert op geluid met bewegingen
x
(20e week)
geluidswaarneming
Leeftijd
Ontwikkeling
Gemiddeld bereik bij optimale ontwikkeling
L
Prenataal
Diffuse
Herkent stemmen van ouders
x
(einde zw.)
geluidswaarneming
Schrikt van niet beken geluiden (bijvoorbeeld een
M
B
S
V
x
M
B
S
V
M
B
S
V
B
S
V
S
V
blaffende hond)
Leeftijd
Ontwikkeling
Gemiddeld bereik bij optimale ontwikkeling
L
Postnataal
Waarneming van
Hoge stem lokt meer reacties uit dan andere
x
klankeigenschappen
geluiden (toonhoogte)
Herkent stemmen van bekenden (klankkleur)
Productie van geluid
Maakt geluidjes maar heeft weinig belangstelling
x
voor het luisteren naar de eigen geluidjes
Leeftijd
Ontwikkeling
Gemiddeld bereik bij optimale ontwikkeling
L
M
4 maanden
Waarneming van
Reageert op muziek met ongecontroleerde
x
muziek
bewegingen van armen en benen
Waarneming van sfeer
Wordt steeds meer gekalmeerd door zachte
in muziek
geluiden, wiegenliedjes en de menselijke stem
Productie van geluid
Gaat opzettelijk geluiden maken met de stem
x
Produceert opzettelijk geluiden met voorwerpen
x
x
x
(bijvoorbeeld een rammelaar)
Geluidsbronnen
Wendt blik in de richting van de geluidsbron
x
Ontwikkelen van een
Herkent toonreeksen van zes tonen (ook op
x
muzikaal geheugen
verschillende toonhoogte verklankt)
Belangstelling voor
Houdt blik strak gericht op de geluidsbron. Luistert
x
muziek
aandachtig en geconcentreerd
x
Leeftijd
Ontwikkeling
Gemiddeld bereik bij optimale ontwikkeling
L
6 maanden
Waarnemen van
Reageert op muziek door er ritmisch op te bewegen
x
muziek/productie van
(het ritme correspondeert niet met de gehoorde
opzoeken
Aa n v u l l en d e i n f o rm a ti e Nie u w G e lu id
M
B
x
1
© Noordhoff Uitgevers bv, Groningen/Houten 2009
ritme
muziek: intern ritme)
Productie van geluid
Gaat met brabbelen meer medeklinkers gebruiken,
x
speciaal die door de lippen gevormd worden
(m,b,p)
Ontwikkeling zingen
Reageert bij het horen van muziek met vocalen
x
x
(geen herkenbare ritmische of melodische
structuren (Lallgesänge)
Leeftijd
Ontwikkeling
Gemiddeld bereik bij optimale ontwikkeling
L
M
9 maanden
Productie van geluid
Gebruikt klinkers, meer medeklinkers (l, d, f, t) en
x
x
B
S
V
B
S
V
S
V
één lettergrepige klanken (dam pa, ma) en imiteert
deze ook
Intonatiepatronen worden vastgelegd, manier van
x
uitdrukken geeft emoties en nadruk weer
Waarneming van sfeer
Laat zich troosten door rustige muziek en laat zich
in muziek
activeren door vrolijke muziek
Belangstelling voor
Lijkt tevreden gesteld wanneer er muziek wordt
muziek
gespeeld
Leeftijd
Ontwikkeling
Gemiddeld bereik bij optimale ontwikkeling
L
1 jaar
Waarneming van geluid
Heeft voortdurend interesse in geluiden en muziek
x
Waarneming van
Maakt onderscheid tussen veel geluiden
klankeigenschappen
x
x
M
x
Ontwikkeling
Tikt zelf de maat, beweegt op muziek, maar niet
maatgevoel
synchroon
Productie van geluid
Geluidsspelletjes worden gevarieerder
x
Ontwikkeling zingen
Maakt geluiden op verschillende toonhoogten en
x
x
x
verschillende ritmische patronen
Benadert een voorgezongen toonhoogte
x
Kan zelfstandig (fragmenten van) een
tweetoonsliedje zingen
Ontwikkeling muzikaal
Muzikaal geheugen is enigszins ontwikkeld, het
geheugen
kind kan korte melodietjes (gebaseerd op het
x
x
natuurlijke melodiepatroon van de moedertaal)
nazingen
Benadert met nazingen de globale melodische lijn
x
Herhaalt simpele opeenvolging van geluiden met
x
x
L
M
accuratesse
Leeftijd
Ontwikkeling
Gemiddeld bereik bij optimale ontwikkeling
2 jaar
Productie van geluid en
Ontwikkelt een repertoire aan bewegingen om te
beweging
reageren op muziek: klappen, dansen, draaien,
x
petsen, stampen
Vindt het leuk om te experimenteren met klanken
van de stem, eigen lichaam of andere klankbronnen
2
Aa n v u l l en d e i n f o rm a ti e Nie u w G e lu id
B
x
© Noordhoff Uitgevers bv, Groningen/Houten 2009
(bijvoorbeeld instrumenten, pannendeksels, tikken
met een lepeltje)
Waarneming van
Reageert spelend of bewegend op de tegenstelling
muziek
‘wel muziek – geen muziek’
Gehoorde muziek wordt vertaald in beweging, de
x
x
x
x
x
bewegingen ondersteunen de muzikale
waarneming (afstemming)
Ontwikkeling zingen
Zingt en neuriet tijdens het spel, de
x
melodiepatronen zijn niet slechts cultuurgebonden
(ook halve- en kwarttonen)
Krijgt controle over de zangstem
Vindt het leuk om zelf melodietjes te verzinnen
x
(improvisatie)
Kan zelfstandig (fragmenten van) drietoonsliedjes
x
zingen
Gaat stukjes van liedjes meezingen, maar vaak nog
x
x
x
x
niet op de juiste toonhoogte
Overnemen van ritme en toonhoogte wordt steeds
accurater
Ontwikkeling
In de maat lopen gaat steeds meer synchroon met
maatgevoel
de muziek
Spelen van maat en elementair ritme op
x
x
x
x
instrumenten beginnen zich te ontwikkelen
Leeftijd
Ontwikkeling
Gemiddeld bereik bij optimale ontwikkeling
L
3 jaar
Ontwikkeling luisteren
Het bewegen is geen noodzaak meer, ook lekker
x
M
B
S
x
x
V
alleen maar luisteren naar muziek is mogelijk
Waarneming van
Begint bekende liedjes te herkennen aan de
klankeigenschappen
melodie (toonhoogte en ritme)
Herkent de klanken van verschillende instrumenten
x
x
x
en kan ze nadoen (klankkleur)
Kan muziekinstrumenten op gehoor identificeren,
x
op plaatjes aanwijzen en benoemen (klankkleur)
Bewustwording
Krijgt idee van hard/zacht (kan kind ook zelf)
klankeigenschappen
langzaam/snel (kind kan op gehoorde muziek
x
reageren)
Ontwikkeling zingen
Herhaalt geluiden en patronen vaak
x
Houdt van rijmpjes en het herhalen van tonale
x
patronen
Zingt spontaan in de familiekring, melodiepatronen
x
zijn steeds meer cultuurgebonden
Meer controle over de zangstem, verandert
x
gemakkelijk van toonhoogte, tempo en dynamiek
Zingt eenvoudige liedjes zelfstandig
Heeft plezier in zingen in groepsverband, gaat
x
x
x
daarbij steeds meer naar anderen luisteren. De
steun van een meezingende volwassene is nog
nodig
Aa n v u l l en d e i n f o rm a ti e Nie u w G e lu id
3
© Noordhoff Uitgevers bv, Groningen/Houten 2009
Belangstelling voor
Geïnteresseerd in opnamen en muziekinstrumenten
x
Ontwikkeling
Kan stoppen met bewegen of spelen op de slotnoot
x
vormgevoel
van een lied of een instrumentaal muziekstuk
Integratie muziek en
Leert eenvoudige zangspelletjes
muziek
x
x
x
beweging
Ontwikkeling maat- en
Spelen op instrumenten en lopen in de maat gaat
ritmegevoel
meestal synchroon met de muziek
Waarneming van sfeer
x
Imiteert eenvoudige ritmische patronen
x
Laat zich meevoeren in de spanning van muziek
x
x
x
in muziek
Leeftijd
Ontwikkeling
Gemiddeld bereik bij optimale ontwikkeling
L
M
4 jaar
Belangstelling voor
Wordt in principe geboeid door muziek uit alle
x
muziek
culturen en in allerlei stijlen
Ingroei in tonaal
Maakt herkenbare melodieën in improvisaties
x
Integratie beweging en
Kan kringspelletjes spelen waarbij muziek en
x
muziek
beweging actief worden geïntegreerd
B
S
V
systeem
Voelt zich vrij in het bewegen op muziek
x
x
x
x
x
(improvisatie)
Ontwikkeling
Loopt bij muziek in tweedelige maatsoort goed in de
maatgevoel
maat (marcheren)
Ontwikkeling zingen
Heeft controle over de zangstem
x
Vindt het leuk om zelf melodietjes te maken, deze
x
zijn (vrijwel) geheel cultuurgebonden
Zingen in groepsverband wordt zuiverder en kan
x
x
x
x
x
x
zonder meezingen van een volwassene
Kan korte voorgezongen motiefjes redelijk zuiver
nazingen
Ontwikkeling
Kan bewegend en spelend reageren op muzikale
vormgevoel
zinnen die herhalen of contrasteren
Waarneming van sfeer
Kan verschillende sferen in muziek onderscheiden
in muziek
en bijpassende plaatjes zoeken
Waarneming van
Herkent bekende liedjes aan het ritme (toonduur)
x
Bewustwording van
Kan op tegenstellingen ‘hard-zacht’, ‘kort-lang’ en
x
klankeigenschappen
de overgangsvormen ‘harder-zachter’, enzovoort
x
x
x
klankeigenschappen
x
x
M
B
reageren en kan deze uitvoeren
Kan reageren op de tegenstelling ‘hoog-laag’
x
zonder deze als zodanig te benoemen
Leeftijd
4
Ontwikkeling
Gemiddeld bereik bij optimale ontwikkeling
Aa n v u l l en d e i n f o rm a ti e Nie u w G e lu id
L
S
V
© Noordhoff Uitgevers bv, Groningen/Houten 2009
5 jaar
Ontwikkeling muzikaal
Kan een kort fragment van een lied innerlijk zingen
geheugen
en daarna weer verdergaan op de juiste toonhoogte
Ontwikkeling
Krijgt gevoel voor timing: kan tijdens het klinken van
vormgevoel
een lied of bekend muziekstuk de afstand van ‘A’
x
x
x
x
naar ‘B’ overbruggen om precies op tijd op de
slotnoot bij ‘B’ uit te komen
Bewustwording
Kan vanuit grafische notatie de tegenstellingen
klankeigenschappen
‘hard-zacht’ en ‘kort-lang’ benoemen en uitvoeren,
x
x
x
en de genoemde tegenstellingen omzetten in een
eenvoudige notatie
Reageert op tegenstellingen ‘hoog-laag’ en ‘hoger-
x
x
x
x
x
x
x
lager’ en kan deze benoemen
Ontwikkeling
Kan reageren op de tegenstelling ‘tweedelige
maatgevoel
maatsoort – driedelige maatsoort’
Ontwikkeling
Kan ritmes in beweging omzetten
ritmegevoel
Ontwikkeling zingen
Zingt in een grotere omvang met grotere sprongen
x
(intervallen) en met beter ritme en toonhoogte
Belangstelling voor
Concentratieboog is groter wanneer er naar
muziek
opnamen geluisterd wordt
Waarneming van sfeer
Kan verschillende sferen in muziek benoemen
x
x
x
in muziek
Leeftijd
Ontwikkeling
Gemiddeld bereik bij optimale ontwikkeling
L
6 jaar
Bewustwording
Kan de toonhoogte van heel korte fragmentjes
x
klankeigenschappen
grafisch weergeven
Ontwikkeling
Kan gelijktijdig een lied zingen en op een
maatgevoel
instrument in de maat spelen
Ontwikkeling
Kan eenvoudige ritmes herkennen en zelfstandig
ritmegevoel
het ritme van een voorwerp of een plaatje
M
B
S
V
x
x
x
klappen/spelen
Ontwikkeling
Het improviseren van een nazin van dezelfde lengte
vormgevoel
als de aangeboden voorzin lukt klassikaal en in
x
x
enkele gevallen individueel
Waarneming van sfeer
Kan verschillende sferen in muziek onderscheiden
in muziek
en benoemen en kan deze verwoorden
Ontwikkeling zingen
Kan moeilijker liedrepertoire aan: langere liedjes,
x
x
x
langere zinnen (adem), minder herhaling in de
tekst, moeilijker ritmische patronen
Aa n v u l l en d e i n f o rm a ti e Nie u w G e lu id
5