Opnieuw is de omgeving van Fukushima in Japan

Opnieuw is de omgeving van Fukushima in Japan getroffen door een
aardbeving van 6,8 op de Schaal van Richter. Met het noemen van zo’n getal
weet zelfs een leek: “dat is een serieuze beving”. Maar wie was eigenlijk die
Richter, en waar haalde hij zijn schaalverdeling vandaan?
De Richterschaal is het geesteskind van Charles Francis Richter. Deze Amerikaanse
seismoloog werd geboren op 26 april 1900. Hij studeerde natuurkunde en
promoveerde in 1928 aan het California Institute of Technology, kortweg Caltech.
Een prestigieuze universiteit waar meerdere Nobelprijswinnaars, zoals Carl Anderson
(1936, natuurkunde), Williman Lipscomb ( 1976, scheikunde) en Edward Lewis
(1955, geneeskunde) studeerden of onderzoek verrichtten. Ook de populaire sitcom
‘The Big Bang Theorie’, speelt zich af op dit instituut. Na zijn promotie kwam Richter
in dienst van het nieuwe seismologische instituut van de universiteit. Samen met
collega Beno Gutenberg (1889-1960) werd hij aan het werk gezet om een nieuwe
meetschaal voor aardbevingen te ontwerpen.
Schaal van Mercalli
Op dat moment gebruikte men om de sterkte van aardbevingen aan te duiden de
Schaal van Mercalli uit 1902. Guiseppe Mercalli (1850-1914) ging bij het maken van
die schaal uit van de waarnemingen van de gevolgen van een aardbeving en deelde
die in van I (niet te voelen) tot XII (buitengewoon catastrofaal) op grond
vanintensiteit, met andere woorden de zwaarte van de gevolgen. De Schaal van
Mercalli is dus afhankelijk van waarnemingen. Richter ging uit van metingen en van
het begrip magnitude. Hij definieerde een aardbeving met magnitude 3 als een
aardbeving die op een Wood-Anderson seismograaf (een seismograaf die in 1925
werd ontwikkeld door H. Wood and J. Anderson, en op dat moment de meest
betrouwbare seismograaf) een uitwijking van 1 mm opwekt op een afstand van 100
km van het epicentrum. Bij de vaststelling van de kracht van de aardbeving hoefde je
dan niet meer ter plaatse te zijn. Meetinstituten overal ter wereld die de aardbeving
met hun instrumenten opvingen konden zelf de berekeningen maken. Niet alleen kon
daardoor sneller vastgesteld worden wat de kracht van de aardbeving was en kon
daarop worden ingespeeld door hulpdiensten. Bovendien konden ook de
meetresultaten uit de hele wereld met elkaar vergeleken worden, wat de
seismologische kennis alleen maar ten goede kwam. Naar voorbeeld van Mercalli
deelden ook Richter en Gutenberg de schaal in 12 waardes in.
Schaal van Richter
Toch heeft de Schaal van Richter ook haar tekortkomingen. Bij een afstand van meer
dan 500 kilometer van het epicentrum, en bij aardbevingen hoger dan 6,5 op de
schaal van Richter, loopt de betrouwbaarheid van de schaal terug. Vandaar dat de
Schaal van Mercalli, na een revisie ervan in 1964, ook nog steeds door seismologen
wordt gebruikt.
De Momentmagnitudeschaal (MMS)
In de jaren ’70 werd de momentmagnitudeschaal (MMS) ontwikkeld, Deze is voor
seismologen tegenwoordig leidend. De MMS meet de kracht van de aardbeving aan
de hand van een berekening van de vrijgekomen energie. De schaal heeft, in
tegenstelling tot die van Mercalli en Richter, geen maximum waarde, en kan dus ook
voor zeer zware aardbevingen gebruikt worden. Niettemin is de Schaal van Richter
nog steeds het meest bekend. Charles Richter overleed in 1985.