Klimaat vraagt om assertieve verzekeraar

Klimaat
vraagt
om
assertieve
verzekeraar
Klimaatverandering stelt de verzekeringsindustrie voor grote uitdagingen. Het aantal natuurrampen kan de
komende decennia verder toenemen en de kosten van catastrofes lopen nog hoger op. Maar er zijn ook kansen.
22 VERZEKERD!
nummer 1, maart 2011
ACHTERGROND
‘Natuurrampen
kunnen
een economie
compleet
ontwrichten’
Op een haar na duizend natuurrampen. De teller van herverzekeraar Munich Re bleef afgelopen jaar steken op 950 catastrofes en
in negen van de tien gevallen was extreem weer de oorzaak. In de
lange rij van catastrofes staan onder meer de aardbevingen in
Haïti, Chili en China, de hittegolf in Rusland en de overstromingen in Pakistan. Het nieuwe jaar is nog maar net begonnen of
Australië, Brazilië en Sri Lanka worden geteisterd door overstromingen.
Het aantal rampen door extreme weersomstandigheden neemt
toe. En dat kost geld. Veel geld. Munich Re becijferde de totale
schade in 2010 op 130 miljard dollar; een slordige 97 miljard
euro.
fotografie: demotix / lineair
Meer welvaart
Ons klimaat verandert. Daar zijn vrijwel alle deskundigen het
over eens. Het is alleen de vraag of de hogere schade door
natuurrampen het gevolg is van klimaatverandering. ‘De financiële schade als gevolg van natuurrampen neemt weliswaar flink
toe’, vertelt Wouter Botzen, die verbonden is aan het Instituut
voor Milieuvraagstukken (IVM) van de Vrije Universiteit. ‘Maar
wetenschappelijk is er geen verband aan te tonen tussen de
oplopende schade en de verandering van het klimaat.’
Veranderende sociaal-economische omstandigheden spelen volgens Botzen een veel belangrijkere rol bij het verklaren van de
toenemende schade. De welvaart is gestegen, de bevolking is
gegroeid en in veel regio’s hebben inwoners zich vaak om economische redenen gevestigd in de meest kwetsbare gebieden, zoals
aan de kust of langs rivieren. Daardoor zijn de gevolgen van
natuurgeweld veel groter dan in het verleden.
Vijftig jaar geleden richtte een orkaan in de Verenigde Staten veel
minder schade aan dan vandaag de dag. Botzen noemt de Amerikaanse staat Florida, waar regelmatig orkanen aan land komen.
De orkaanschade in dat gebied is de afgelopen decennia enorm
toegenomen. ‘Dat is vooral te verklaren doordat er veel meer
mensen zijn gaan wonen en doordat ze duurdere huizen en meer
bezittingen hebben.’
Negeren geen optie
Het betekent allerminst dat de verzekeringsbranche klimaatverandering kan negeren. Integendeel, zegt Ernst Rauch, hoofd van
het klimaatcentrum van Munich Re. Klimaatverandering is een
van de grootste uitdagingen van de 21ste eeuw. In de afgelopen
dertig jaar is de schade door extreem weer volgens Munich Re
verdrievoudigd. De verzekeraar beschikt naar eigen zeggen over
’s werelds grootste database met gegevens over natuurrampen.
Zo verzamelt het bedrijf sinds 1950 gedetailleerde informatie
over alle catastrofes van enig formaat: wat de economische
gevolgen zijn, hoeveel doden er vallen en hoeveel schade
verzekeraars lijden.
Rauch erkent dat sociaal-economische effecten de voornaamste
verklaring zijn voor de toegenomen schade door natuurrampen.
Daar komt bij dat het tegenwoordig eenvoudiger is informatie te
verzamelen over rampen in afgelegen gebieden: kortom, er worden meer rampen geteld dan in de jaren vijftig.
‘Maar’, zegt Rauch, ‘er is bewijs dat het stijgende aantal natuur-
rampen niet volledig te verklaren is zonder klimaatverandering.’
Bovendien stelt de klimaatcommissie van de VN, dat de schade in
de toekomst waarschijnlijk zal toenemen. Door de verandering
van het klimaat kunnen extreme weersomstandigheden, zoals
hevige regenval, tropische stormen en hittegolven, zich volgens de
commissie vaker voordoen.
Effecten
De verzekeringsindustrie heeft klimaatverandering al langer in
het vizier. Verzekeraars, herverzekeraars en makelaars hebben
gezamenlijk ClimateWise in het leven geroepen; een samenwerkingsverband dat de risico’s en kansen van klimaatverbetering in
kaart brengt. En talloze rapporten van verzekeraars en adviesbureaus waarschuwen voor de gevaren; zowel voor de branche
als de rest van de wereld.
In een recent rapport van Lloyd’s waarschuwen deskundigen dat
de veiligheid in de wereld in het geding is als het klimaat verandert. Niet alleen kan de schade door extreem weer toenemen,
klimaatverandering kan ook verstrekkende gevolgen hebben voor
de watervoorziening, de voedselproductie, de energiehuishouding
en de bevolkingsdichtheid in sommige gebieden. Het zijn stuk
voor stuk indirecte effecten die tot lokale en internationale
conflicten kunnen leiden.
Extreme droogte en veranderende neerslagpatronen kunnen
tekorten aan voedsel en drinkwater veroorzaken. Orkanen en
overstromingen brengen nu al volksverhuizingen op gang. Toen
orkaan Katrina in 2005 een groot deel van New Orleans
verwoestte, veranderde de verlaten stad in een chaos.
Risico
Het is de combinatie van klimaatverandering en veranderende
sociaal-economische omstandigheden die ervoor zorgt dat de verliezen van verzekeraars in de toekomst waarschijnlijk nog hoger
oplopen, stelt Botzen. In zo’n onzekere wereld zullen bedrijven
die hun productie tijdelijk moeten stilleggen, meer claimen bij
hun verzekeraar. ‘Natuurrampen kunnen een economie compleet
ontwrichten.’
Daarbij zijn het niet de sociaal-economische effecten die de
grootste uitdaging vormen voor de assurantiebranche. De risico’s
nemen daardoor weliswaar toe, maar door bevolkingsgroei en
toenemende welvaart stijgt ook de verzekerde waarde en daarmee de premie die verzekeraars opstrijken. Met andere woorden:
nummer 1, maart 2011
VERZEKERD!
23
‘Verzekeraars
moeten
in oplossingen
blijven
denken’
als verzekeraars meer verdienen, kunnen ze meer uitkeren als zich
een ramp voltrekt. Wel is het zo dat door concentratie van mensen in kwetsbare gebieden veel schade ineens kan optreden.
Klimaatverandering stelt verzekeraars voor een veel groter probleem: bepalen hoe het risico verandert. Dat is ongelooflijk moeilijk, omdat er relatief weinig historische gegevens beschikbaar
zijn. Botzen: ‘Als verzekeraars zich op (beperkte) gegevens uit het
verleden baseren, kunnen ze het risico te laag schatten en te lage
premies rekenen. Dan blijft het inkomen achter bij uit te keren
schadeclaims en komt de winstgevendheid van de sector onder
druk te staan.’
Korte termijn
Een oplossing op korte termijn is het bijstellen van de premies en
het aanpassen van polissen. Volgens critici is het een middel dat
de branche te vaak inzet. De meeste verzekeringscontracten hebben een looptijd van een jaar. Klanten, verzekeraars en herverzekeraars onderhandelen ieder jaar opnieuw over de prijs. In het
uiterste geval kiezen verzekeraars voor uitsluiting. In de Verenigde Staten is het in sommige gebieden bijvoorbeeld onmogelijk om orkaanschade te verzekeren.
Vijf duurste natuurrampen
IncidentTotale schade
Verzekerde schade
Orkaan Katrina VS (2005)
Aardbeving Japan (1995)
Aardbeving China (2008)
Aardbeving VS (1994)
Orkaan Ike VS (2008)
62.200
3.000
300
15.300
18.500
125.000
100.000
85.000
44.000
38.000
(Bron Munich Re; bedragen in miljoenen dollars)
Dat systeem zorgt er tegelijkertijd wel voor dat de verzekeringsindustrie financieel gezond kan blijven en zich kan aanpassen aan
klimaatverandering. Bij het bepalen van de premies wegen herverzekeraars hun financiële reserves en de risico’s voor de toekomst mee, vertelt Bob Reichenfeld, CEO van herverzekeringsmakelaar Aon Benfield Nederland. ‘Zijn er in 2010 veel
natuurrampen, dan zullen de premies die zij bij verzekeraars in
rekening brengen, omhooggaan.’
Op de lange termijn kunnen verzekeraars een belangrijke bijdrage leveren op het gebied van klimaatverandering, menen
zowel Reichenfeld als Botzen. De branche beschikt over veel
expertise. De grote herverzekeraars, waaronder Munich Re en
Swiss Re, maar ook Aon Benfield hebben eigen afdelingen die
24 VERZEKERD!
nummer 1, maart 2011
onderzoek doen naar klimaatverandering. Daar hebben ze zelf
natuurlijk belang bij, maar die kennis kan ook een rol spelen bij
het voorkomen en beperken van schade.
Het Verbond van Verzekeraars meent dat verzekeraars ook kunnen bijdragen aan de kennis over de maatschappelijke gevolgen
van klimaatverandering, door bijvoorbeeld het verband tussen
neerslag en schade te onderzoeken. De brancheorganisatie kijkt
momenteel naar de mogelijkheden voor verder onderzoek.
Kansen
Reichenfeld: ‘Op het gebied van preventie gebeurt al een heleboel, maar verzekeraars mogen daar nog veel meer aandacht aan
besteden. Dat is in het belang van iedereen: verzekeraars hoeven
minder claims uit te keren, klanten hebben minder schade en uiteindelijk is dat terug te zien in de premies.’ Dat hoeft niet altijd
ingewikkeld te zijn, vult Botzen aan: ‘Stel dat het in Nederland
meer gaat hagelen, dan kan de glastuinbouw sterkere materialen
gebruiken om schade te beperken.’
Verzekeraars kunnen hun klanten bovendien financiële prikkels
geven. Bij het afsluiten van een brandverzekering is dat al heel
gewoon: een bedrijf met een goede sprinklerinstallatie krijgt premiekorting. Verzekeraars belonen volgens Reichenfeld ook steeds
vaker bedrijven die “groen” ondernemen, bijvoorbeeld als er bij
de bouw van kantoren rekening wordt gehouden met milieu en
klimaat.
Klimaatverandering biedt de verzekeringsindustrie ook kansen.
Steeds meer partijen bieden een speciale dekking voor groene
gebouwen en schone energie. Voor hybride auto’s zijn speciale
verzekeringen op de markt en bij enkele aanbieders krijgen automobilisten korting als ze minder kilometers maken of ze hebben
de mogelijkheid hun CO2-uitstoot te laten compenseren door de
aanplant van bomen.
De behoefte aan nieuwe producten neemt verder toe als het klimaat verandert, zegt Botzen. Tegelijkertijd stijgt de welvaart, met
name in veel ontwikkelingslanden, en dat biedt perspectief voor
de verzekeringsbranche. Microverzekeringen zijn daar volgens
hem een goed voorbeeld van. ‘In steeds meer ontwikkelingslanden kunnen boeren zich verzekeren tegen droogte of schade aan
hun gewassen.’
Verzekeraars moeten vooral in oplossingen blijven denken, benadrukt Reichenfeld. Een goed voorbeeld is volgens hem het overstromingsrisico waar in Nederland geen dekking voor bestaat.
Door klimaatverandering is het aannemelijk dat juist dit risico de
komende decennia toeneemt. ‘Verzekeraars kunnen natuurlijk
zeggen: daar beginnen we niet aan. Maar ook voor dit risico zijn
oplossingen mogelijk en ook dit risico kunnen verzekeraars uiteindelijk bij herverzekeraars onderbrengen.’
In het verleden heeft het Verbond van Verzekeraars geprobeerd
samen met de overheid een publiek-private overstromingsverzekering op te zetten. Het kabinet heeft begin vorig jaar besloten
daar voorlopig vanaf te zien. Het Verbond zoekt nu naar andere
oplossingen.
Uiteindelijk gaat verzekeren verder dan alleen het bedenken van
innovatieve producten en het geven van de juiste prikkels. Vrijwel
geen andere industrie heeft zoveel vermogen te beleggen. Daarmee hebben verzekeraars een krachtig middel in handen om
bedrijven te motiveren duurzaam te ondernemen. Met een
wereldwijd belegd vermogen van meer dan dertien biljoen euro is
daar nog een wereld te winnen.
<