Bedrijfsoverdracht is gevaarlijke horde

Bedrijfsoverdracht is gevaarlijke horde
15 maart 2006 - Het probleem van de bedrijfsoverdracht in Nederland wordt nijpender. De overheid tracht
ondernemers voor te bereiden.
'Geachte ondernemer, de meeste ondernemers krijgen ermee te maken: de bedrijfsoverdracht . U wellicht
ook. Na jarenlang intensief te hebben gewerkt aan uw bedrijf, komt wellicht het moment dat u gaat
nadenken over de overdracht. Hoe eerder en grondiger u zich op het overdragen van uw onderneming
voorbereidt, hoe beter het is: voor u, uw opvolger én uw bedrijf. Een goede voorbereiding kost al gauw 5
tot 7 jaar (..). ' Was getekend, Karien van Gennip, staatssecretaris van Economische Zaken.
Met die tekst proberen het ministerie, VNO-NCW, MKB-Nederland en de Kamers van Koophandel
ondernemers in Nederland die 55 jaar worden, te attenderen op het probleem van de bedrijfsoverdracht .
Zeker onder druk van de toenemende vergrijzing zullen de komende jaren steeds meer babyboomers op
leeftijd de deur van de directiekamer achter zich willen dichttrekken. Tot 2016 veranderen in Nederland elk
jaar circa 18.000 bedrijven van eigenaar. In totaal is al dik een vijfde van de ondernemers ouder dan 55
jaar.
De maand mei hebben het ministerie, kamers van koophandel en de twee werkgeversorganisaties tot
campagnemaand voor de bedrijfsoverdracht gedoopt met diverse acties als thema-avonden, spreekuren
en sessies voor de 'specialisten rond de ondernemer', zoals voor de accountant.
'Twee derde van de ondernemingen bereidt de opvolging niet voor', zegt Roberto Flören, gespecialiseerd
in familiebedrijven en bedrijfsoverdracht aan de Nyenrode Business Universiteit in Breukelen. 'Een tiende
van alle faillissementen in Europa komt voor rekening van een slecht geregelde bedrijfsoverdracht . En in
95% van de gevallen kan het worden voorkomen. De oudere ondernemer zelf denkt dat hij een uniek
probleem heeft, maar het is heel herkenbaar. En het proces is planbaar.'
Gaat de bedrijfsoverdracht fout, dan kost dat economische waarde en werkgelegenheid. In 2004
bijvoorbeeld werden 15.000 bedrijven overgedragen, met 158.000 werknemers. Ter vergelijking: het
aantal starters in 2004 was wel ruim drie zo groot (49.000), maar zorgde voor slechts 59.000 banen, aldus
Joris Meijaard van het EIM. Hij publiceerde drie maanden geleden samen met Economische Zaken een
rapport met als titel ' Bedrijfsoverdracht : een nieuwe start'. En volgens Flören is wat meer aandacht voor
goede bedrijfsoverdracht een goede investering.
Wat maakt bedrijfsopvolging toch tot zo'n groot probleem? Allereerst natuurlijk de emotionele drempel en
het feit dat een ondernemer zich veelal laat opslokken door de bezigheden van alledag. Maar het
fenomeen van bedrijfsoverdracht blijkt ook duidelijk een ingewikkeld verhaal, té ingewikkeld in al zijn
juridische, fiscale, en financieringstechnische aspecten, aldus de kenners.
Een moeilijk aan te pakken probleem is de ondoorzichtigheid van de markt. 'Vraag en aanbod komen
maar moeilijk bij elkaar', zegt Joris Meijaard van het EIM. 'Ondernemers zetten hun bedrijf niet open en
bloot te koop op een website, gezien het eventueel negatieve effect op personeel, toeleveranciers en
klanten en de gevolgen voor de prijs.'
Daarnaast zijn potentiële bedrijfsopvolgers zich volgens Meijaard onvoldoende bewust van de kansen om
een bedrijf over te nemen. 'Potentiële gegadigden denken te veel in termen van een bedrijf starten of van
een carrière in het management van het bedrijf waar ze werkzaam zijn.'
Een goede faciliteit voor vraag en aanbod is lastig te ontwerpen. 'Er is geen hapklaar antwoord', zegt
Meijaard. Wel zijn er wat experimenten. Economische Zaken en de Kamers van Koophandel zijn sinds
2002 op internet een 'ondernemingbeurs.nl' begonnen, maar daar 'is zeker nog niet het volledige aanbod
te zien'. De overheid heeft zelf geen macht om die markt af te dwingen. De nu volop actieve consultants
en bedrijvenmakelaars hebben daarnaast weinig belang bij een transparante markt, beaamt Meijaard.
Zijn het niet vooral de kneusjes die langs de kant blijven staan? Volgens Meijaard heeft het niet zozeer
met kwaliteit te maken, maar eerder met schaal. 'Bij bedrijven boven een bepaalde schaal staan de
consultants al vroeg aan de deur. Ze vallen meer op en het management zal ook eerder een headhunter
inschakelen. Veel bedrijven die problemen hebben met verkoop zijn aan de kleine kant, hoewel er ook bij
de middengroep van vijftig à honderd werknemers hele goede tussen zitten.'
En dan het probleem van de fiscaliteit. 'Het is één grote lappendeken, verspreid over verschillende
belastingwetten', verzucht Edwin Heithuis, hoogleraar economie aan de Erasmus Universiteit in
Rotterdam. 'Ondernemers zien door de bomen het bos niet meer. Er zijn wel fiscale faciliteiten om de
bedrijfsoverdracht fiscaal soepel te laten verlopen, maar de voorwaarden voor deze faciliteiten wijken
nogal van elkaar af. Zonder goede adviseur kun je het wel vergeten.' De fiscaliteit werpt volgens Heithuis
onnodige hindernissen op, vooral voor de ondernemer die geen vennootschaps- maar inkomstenbelasting
betaalt. 'Die moet vaak onmiddellijk belasting betalen over de opgebouwde reserves zodra hij zijn bedrijf
verkoopt. En de ruime stakingsvrijstelling en de bijzondere tarieven zijn jaren geleden al afgeschaft.'
'Volkomen ten onrechte overigens', meent Heithuis. Een ander probleem bij deze groep ondernemers is
hun fiscale oudedagsreserve. 'Dat is een fictieve pot. De belasting daarover kan hij vaak niet eens
betalen. En het meest bizarre is toch wel dat een belangrijke faciliteit in de Successiewet juist niet
stimuleert om het bedrijf over te dragen maar als ondernemer in het harnas te sterven', aldus Heithuis.
En ook de financiering van de bedrijfsovername blijft een 'bottleneck'. Volgens MKB-Nederland hebben
50.000 jonge ondernemers schreeuwend behoefte aan een betere financieringsregeling om te kunnen
kopen. EZ op zijn beurt acht de faciliteiten voldoende gezien de mogelijkheden voor borgstelling voor het
mkb, de durfkapitaalregeling en de groeifaciliteit voor risicokapitaal voor het mkb.
Over de reacties op de aanvraag voor de informatiepakketten is de Kamer van Koophandel Nederland
(KvK) zeer tevreden. 'Een reactiepercentage van 25', aldus Patrick van der Ven, projectmanager
overdracht en overnames bij de KvK Nederland. Ook bij de eerste mail in 2004 aan alle ondernemers
ouder dan 55 reageerde een kwart.
Copyright (c) 2006 Het Financieele Dagblad