Minder kosten door domotica

De nieuwste generatie domotica vormt in tegenstelling tot oudere technologie een betrouwbaar vangnet.
door
Johan van der
Leeuw
Robert Houtenbos
Inzet met behoud van kwaliteit van zorg
Minder kosten
door domotica
Veel organisaties in de ouderen- en gehandicaptenzorg gebruiken toezichthoudende technologie of
­domotica om efficiënter te werken met behoud van kwaliteit van zorg. Het geeft de cliënt meer vrijheid
en nachtdiensten kunnen toe met minder medewerkers. Tot nu toe sloot deze technologie echter niet
goed aan bij de behoefte van de zorgpraktijk, vooral niet in de dementiezorg. Maar teammanagers van
locaties die nieuwe technologie gebruiken, geven aan tevreden te zijn. Deze signalen komen bijvoorbeeld van de locaties Molenschot van Zorgpalet Baarn-Soest en Laarhof van Coloriet in Lelystad. Wat
houdt moderne domotica in en welke stappen zijn nodig om ermee te gaan werken?
D
omotica kan volgens landelijke
instituten een alternatief zijn voor
zwaardere middelen, al worden daar
wel kanttekeningen bij geplaatst. Zo
stelt de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) dat domotica een
lichter alternatief kan zijn voor fysieke maatregelen voor vrijheidsbeper-
king, maar koppelt ze daar wel een
verplichte risicoanalyse aan (Rapport
Domotica in de zorg moet zorgvuldiger, 2009). In 2010 heeft het VUmc
Alzheimercentrum een onderzoek
verricht onder een aantal verpleeghuizen, waaruit bleek dat er situaties
zijn van een niet meer te belopen
aantal meldingen. Dit beeld kwam
eveneens naar voren bij het Vilansprogramma Ban de Band. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en
Milieu (RIVM) stelt dat apparatuur
en zorgverleners overbelast raken
door een overvloed aan signalen
(Rapport Domotica in de langduren-
22
BRZ4 KennisUitDePraktijk 22
13-06-2014 11:16:00
Vals alarm
In de ideale situatie werkt domotica
kostenbesparend en vergroot ze de
kwaliteit van zorg. Toch ontvangt
IGZ nog regelmatig meldingen van
incidenten bij gebruik van technologie. De reden? De toepassingen die
tot nu toe worden gebruikt, geven
relatief veel meldingen, ook als daar
geen aanleiding voor is. Zorgmedewerkers zijn daardoor continu
­onderweg, vaak voor een vals alarm.
Zij geven aan daardoor meldingen
soms te missen of te negeren. Met
alle gevolgen van dien.
Risico op incidenten
In de praktijk geven de volgende
factoren een verhoogd risico op
­incidenten en vooral in combinatie
met elkaar:
_ te hoge werkbelasting van het
nachtzorgpersoneel: één medewerker op 36 bewoners met zware psychiatrische zorg of meer;
_ vermindering van fysieke maat­
regelen voor vrijheidsbeperking,
bijvoorbeeld onrustbanden en
bedhekken;
_ een klassiek verpleegoproepsysteem: enkelvoudige infrarood­
bewegingssensoren of bedmatten
op de grond of onder de matras
- als vervanging voor bijvoorbeeld een bedhek - die zijn aangesloten op een oproepsysteem.
Goede toezichthoudende domotica
kan de risico’s verkleinen. Maar wat
is goede domotica? En nog belangrijker: hoe zorg je voor een goede
inbedding in het werkproces en
neem je vanaf het begin de werkvloer daarin mee?
Bewezen technologie
De nieuwste domotica voor de
­intramurale dementiezorg is aanzien­
lijk anders van opzet dan de
­verpleegoproepsystemen met de
daaraan gekoppelde eenvoudige
­sensoren die nu vaak nog worden
­gebruikt. De meeste cliënten met
­dementie weten niet hoe ze de knop
van het systeem moeten bedienen en
schrikken van de spreek-luister­
verbinding. Op dit moment biedt de
markt een aantal geavanceerde
­systemen met de status ‘bewezen
technologie’. Dat wil zeggen dat het
systeem minimaal één jaar in de
zorgpraktijk is toegepast met een
­positief evaluatieonderzoek. Deze
systemen hebben boven het bed, in
de hoek van de kamer of onder de
matras een slimme sensor die veel
nauwkeuriger werkt dan de oudere
technologie. Het gevolg: minder valse meldingen. Alleen deze ­geavanceerde systemen maken het mogelijk
met één nachtzorgmedewerker op­
36 cliënten verantwoord te werken,
vrijheidsbeperkende maatregelen af
te bouwen én kwaliteit van zorg te
blijven leveren. Thuiswonende kwetsbare ouderen kunnen met deze technologie langer op zichzelf blijven
­wonen. Ook voor deze groep zijn
meerdere systemen beschikbaar met
de status ‘bewezen technologie’.
Nieuwe en oude systemen
De belangrijkste voordelen van
nieuwe systemen in vergelijking met
de oudere systemen:
_ De nieuwe systemen zijn compleet geautomatiseerd en bevatten
intelligente software. Het systeem
treedt automatisch in werking als
de cliënt in bed gaat liggen. Zorg­
medewerkers hoeven niets meer
te installeren of in te schakelen.
_ De huidige technologie voor opsta-alarmering of uitbedmelding
met een infrarood-bewegingsmelder bij of naast het bed is vaak
te gevoelig. Dat geeft veel valse
meldingen. De nieuwe sensortechnologie heeft dit nadeel niet.
kennis uit de praktijk
de zorg, Handreiking voor risicobeheersing door zorgaanbieders, 2012).
Dit is in de praktijk uitvoerig getest. Wel bleek dat het alleen goed
werkt als de sensor is ingebed in
het nieuwe domoticasysteem.
Anders gezegd: een geavanceerde
sensor voor opsta-alarmering of
uitbedmelding koppelen aan een
oud verpleegoproepsysteem heeft
weinig zin.
_ De oude systemen geven pas een
melding als de cliënt daadwerkelijk opstaat. De nieuwe systemen
doen dit ook als de cliënt gaat
­zitten of onrustig is. De melding
kan met een vertraging worden
ingesteld, bijvoorbeeld als de
­cliënt na toiletbezoek niet binnen
15 minuten terug in bed is.
73.000 euro besparen met één
nachtmedewerker minder
_ De nieuwe systemen beschikken
over een kamer-inloop-melding:
als een cliënt in bed ligt en een
andere bewoner komt de kamer
binnen, geeft het systeem een
melding.
_ De nieuwe systemen hebben
­handige applicaties voor smartphones. Ze geven medewerkers
management summary
_ Ouderen- en gehandicaptenzorg gebruiken vaak
toezichthoudende technologie of domotica om
kosten te besparen met behoud van kwaliteit ­
van zorg.
_ De nieuwste domotica is aanzienlijk anders van
opzet dan de systemen die tot nu toe worden
­gebruikt en nogal eens zorgen voor valse
­meldingen.
_ Belangrijk is dat het systeem past bij de organisatie, uitgaat van de cliënt en voldoet aan wet- en
regelgeving, zoals de nieuwe Wet Zorg en dwang.
nummer 4 | juni 2014 | www.boardroomzorg.nl
BRZ4 KennisUitDePraktijk 23
23
13-06-2014 11:16:01
snel overzicht én inzicht in de
meldingen.
_ Een sensor boven het bed of in ­
de hoek van de kamer aan het
plafond is minder gevoelig voor
beschadiging, bijvoorbeeld door
de cliënt of bij het verschonen
van het bed.
_ Bij de nieuwe systemen is de
plaats van het bed minder relevant.
Goede inbedding
Het ligt dus voor de hand te kiezen
voor moderne domoticatoepassingen die hun succes bewezen hebben.
Maar dat wil nog niet zeggen dat
deze toepassingen bij een andere
­organisatie of op een andere locatie
binnen dezelfde organisatie zomaar
kunnen worden geïmplementeerd.
Domotica verantwoord inzetten
vraagt om een cliëntgerichte zorg­
visie. Waarom wordt domotica ingezet bij deze cliënt? Met welk doel?
Hoe verbetert domotica de kwaliteit
van leven? Afspraken hierover staan
in het zorgplan en worden regelmatig geëvalueerd met de cliënt en/of
zijn naasten. Daarnaast is het
­belangrijk het gebruik van domotica
in te bedden in het zorgproces.
Geavanceerde
domotica
heeft
­bijvoorbeeld een computerscherm
waarop zorgmedewerkers door een
vinkje te zetten bepaalde bewaking
kunnen activeren. Heel anders en
vooral veel eenvoudiger dan tot nu
toe. Het risico is dus dat medewerkers te gemakkelijk en ondoordacht
aanvinken. Dat betekent dat afspraken hierover in een protocol moeten
worden vastgelegd: wie mag het
scherm bedienen en onder welke
voorwaarden wordt welke bewaking
geactiveerd? Geavanceerde domotica vraagt om risicomanagement.
Daarvoor is de inzet van alle medewerkers en het management nodig.
Het vraagt ook om een bedrijfscultuur waarin medewerkers de knelpunten in het zorgproces, irritaties,
suggesties, incidenten en bijna-­
incidenten kunnen bespreken en
daarvan kunnen leren.
Ook vraagt het om een onderbouwde keuze voor de juiste technologische oplossing.
Besparen
Verschillende businesscases en de
ervaringen van Vilans van de afgelopen jaren laten zien dat met domotica ­bespaard kan worden met
­behoud van kwaliteit. Zo heeft ­Vilans
gewerkt voor Savant Zorg in Helmond en de locatie Laarhof van
­Coloriet in Lelystad. Door juiste
­toepassing en goede inbedding van
een geavanceerd systeem is het ­aantal
medewerkers in de nachtdienst terug
te brengen. Er is 73.000 euro per jaar
te besparen door vermindering met
één nachtmedewerker zonder verlies
van kwaliteit. Natuurlijk verschillen
de mogelijkheden sterk per locatie,
maar de ­ervaring leert dat de kosten
van een nieuw geavanceerd systeem
in grote lijnen lager zijn dan de opbrengst van de besparing. |
Johan van der Leeuw­­­ ([email protected]) is senior adviseur
zorgtechnologie bij Vilans, Robert
Houtenbos (r.houtenbos@vilans.
nl) is expert e-health bij dit kenniscentrum voor langdurende zorg
(www.vilans.nl)
Stappenplan voor inzet en implementatie domotica
Of het nu gaat om toezichthoudende domotica voor de nacht, camera-observatie in de huiskamer of monitoring van ­thuiswonende
cliënten, het is belangrijk dat het systeem past bij de organisatie, het uitgaat van de cliënt en het voldoet aan wet- en regelgeving,
zoals de nieuwe Wet Zorg en dwang. Dat is steeds het uitgangspunt van Vilans. De afgelopen jaren heeft Vilans zorgaanbieders
begeleid bij hun keuze. Samen worden de volgende stappen doorlopen:
1. Opstellen van een programma van eisen: een functioneel programma van eisen dat als onderlegger dient voor het aanvragen
van offertes en het toetsen van deze offertes.
2. Kiezen van een leverancier.
3. Opstellen van een businesscase.
4. Analyseren van de risico’s.
5. Analyseren van de impact van wet- en regelgeving.
6. Inbedding in de zorg- en werkprocessen.
Meer informatie over de stappen is te vinden in de toolkit ‘Zorg met ICT’ van ActiZ, Vilans en TNO, www.kcwz.nl/dossiers/zorg_
en_technologie. Daarnaast is er www.domoticawonenzorg.nl, de website van de Kenniscirkel Domotica/Zorg op afstand van
Vilans. De abonnees - 55 (zorg)organisaties - hebben toegang tot het besloten deel van de website met informatie over domoticasystemen voor diverse doelgroepen en settings. Op het openbare deel staan onder Publicaties de zogenoemde functiewijzers
die kunnen dienen als grondslag voor een functioneel programma van eisen.
24
BRZ4 KennisUitDePraktijk 24
13-06-2014 11:16:01