De cirkel van verbinding

basic trust
V o o R
jaargang 11 • nummer 2 • juni 2014
o P V o E D I N G
basic trust is specialist in het ontwikkelen en
herstellen van basisvertrouwen ofwel een
veilige hechting bij (geadopteerde en pleeg-)
kinderen en jongeren. Een tekort aan basisvertrouwen ligt vaak ten grondslag aan
emotionele en gedragsproblemen.
Het basic trust Expertisecentrum Hechting
en Basisvertrouwen ondersteunt, begeleidt
en traint opvoeders en professionals in de
noodzakelijke kennis en specifieke vaardigheden.
Hiermee worden jaarlijks honderden opvoeders en professionals (werkzaam in jeugdzorg
en –GGZ, LVB-sector en scholen) bereikt.
Beste lezer!
We starten dit keer met een droevig bericht. En we
eindigen met een feestelijke uittip. Daar tussen in
zitten allerlei onderwerpen die ook bij het leven
horen.
De onderwerpen in deze basic trust basics zijn:
1. In memoriam Marijke Kellaert
2. Controlebehoefte (artikel)
3. Ruimte geven & dichtbij zijn; mindfulness voor
ouders met pubers (12-19 jaar) (recensie)
4. Eenvoudig babytaal herkennen (artikel)
5. Voor professionals
6. De cirkel van verbinding (recensie)
7. Festival Mundial (uittip)
Iedereen kan zich aanmelden voor onze gratis
nieuwsbrief. Uw e-mailadres zal door ons niet aan
derden worden verstrekt. Kent u mensen in uw
omgeving die ook belangstelling hebben, dan
kunt u hen deze basic trust basics doorsturen, zodat zij deze zelf ook kunnen lezen en zich kunnen
aanmelden via: [email protected].
Met vriendelijke groet,
Hans van der Ham, Janet Gooden, en
Nelleke Polderman
Redactie basic trust basics
basic trust ontmoeten:
Heeft u een evenement waar basic trust een
lezing kan geven of met een stand kan staan,
mail dan naar:
[email protected]
agenda
E N
B A s I s V E R T R o U W E N
Controlebehoefte
‘Ons kind wil voortdurend de controle
houden en kan niet loslaten. Er is nooit
echte ontspanning zichtbaar, hoogstens
wanneer hij in bad zit. Daarnaast is hij altijd alert
en scherp, niets wil hij missen. Als de deurbel gaat,
trekt hij een sprintje naar de voordeur. Dat de hond
vervolgens ontsnapt en er een chaos ontstaat op die manier,
snapt hij na al de jaren nog steeds niet. Waar komt deze
controledwang toch vandaan? Waarom kan hij niet lekker rustig
ontspannen en afwachten wat er gaat komen?’
Menig opvoeder met een kind met hechtingsproblemen, of, liever gezegd, met weinig basisvertrouwen, zal herkennen dat het kind de controle
wil houden. Dat het zelf wil bepalen wat er gebeurt of dat het geen gezag
kan accepteren. De buitenwereld noemt het kind misschien wel brutaal, dwangmatig
of oppositioneel. Maar ook door bijvoorbeeld niet te praten of niet te eten kan een
kind de controle houden, waardoor het invloed op de omgeving lijkt te hebben.
Waarom wil een kind met weinig basisvertrouwen zo graag de controle vasthouden?
Invloed
Als een kind in zijn eerste levensjaren heeft
ervaren dat het gezien en gehoord wordt
door zijn opvoeders, bouwt het basisvertrouwen op. Een baby ervaart dat het, wanneer het huilt, opgepakt en getroost wordt.
Het merkt daarmee dat het invloed heeft op
de wereld en dat het ertoe doet. Een kind
gaat ook spelen met zijn invloed. Het gooit
een speeltje op de grond en papa raapt het
op. Wow, dat is machtig! En vervolgens gooit
hij het speeltje nog een keer. Papa raapt het
wéér op en het kind voelt zich de koning.
Het wordt bewonderd, gezien, gehoord.
Aangeraakt, getroost en benoemd. De omgeving is veilig en voelt als een zachte,
warme jas om hem heen. En met die zachte,
warme jas aan kan het kind gaan experimenteren met gedrag. Het kind voelt zich
beschermd en begrepen door opvoeders en
de veiligheid die opvoeders altijd hebben
geboden maakt dat grenzen geaccepteerd
kunnen worden, dat het zich daar aan kan
overleveren.
Hoe anders kan het soms lopen bij kinderen
die in de eerste periode door welke omstandigheden dan ook te weinig gezien en gehoord zijn. Kinderen waarvan de opvoeders,
ook al wilden ze het beste voor hem of haar,
genoeg hadden aan zichzelf. Moeder had
bijvoorbeeld een postnatale depressie, of
één of beide opvoeders kampten met psychiatrische problematiek of verslaving of
waren zelf als kind te weinig echt gezien
door hun eigen opvoeders. Deze kinderen
zijn vaak overgeleverd geweest aan de
omstandigheden. Als klein kwetsbaar kind
hadden ze geen invloed, en dit roept een
immens gevoel van onmacht op. Dit gevoel
willen deze kinderen, ook al is de situatie
>> vervolg op pagina 2
basic trust
expertisecentrum hechting en basisvertrouwen
basics
2
veranderd, nooit meer meemaken. onbewust
zette het kind destijds een knop om, dat ervoor
zorgde dat het de controle niet meer uit handen
geeft.
Controleverlies staat namelijk gelijk aan gevaar.
Machteloosheid
Controlebehoefte is in feite het afweren van
machteloosheid in kwetsbare of ‘gevaarlijke’ situaties. Deze machteloosheid slaat niet zelden over
op de opvoeders. opvoeders verzuchten vaak dat
ze zich zo machteloos voelen bij het kind, dat ze
het gevoel hebben dat ze geen invloed hebben.
Wanneer opvoeders de controle terug willen nemen door straffen of de stem verheffen, zal het
kind juist angstiger worden en in sommige gevallen herinnerd worden aan oude, mogelijk zelfs
traumatische situaties. De angst die dan ontstaat
wordt razendsnel afgeweerd door juist nog meer de touwtjes in
handen te willen nemen. Dit is een situatie die kan leiden tot strijd
en escalaties en, zeker in de puberteit, tot lastige situaties.
Hoe om te gaan met controlebehoefte?
Duidelijk is nu dat controlebehoefte of controledwang een overlevingsmechanisme is en geen bewust gekozen strategie van het
kind. Er komt geen ratio bij kijken, dus uitleggen aan het kind dat
het de controle wel los kan laten, omdat het nu veilig is, zal niet
werken. Wat wel helpt is zelf rustig en zacht reageren op het kind.
Het beste kunt u niet tegenover, maar naast het
kind staan en het laten ervaren dat het nu wel invloed heeft op zijn omgeving. Dat betekent niet dat
u nu het kind in alles zijn zin moet geven. Eerder
kunt u zich oprecht geïnteresseerd tonen in het
kind, goed kijken en luisteren naar de behoeften en
gevoelens van het kind en deze benoemen. ook
fysieke aanraking (even een hand op de schouder
bijvoorbeeld) is hierbij belangrijk, mits het kind dat
al aankan.
Daarnaast is het nuttig te beseffen dat overlevingsmechanismen vooral naar voren komen wanneer de
stress bij het kind (of bij opvoeders!) hoog is. Inventariseer daarom ook waar de stress vandaan komt
en hoe die omlaag kan. Het kan nodig zijn dat u uw
verwachtingen bij dient te stellen, omdat het kind
(door alle stress) op een lager sociaal-emotioneel
niveau functioneert. onderzoek ook waar u het kind
wel een eigen keuze in kunt geven, zodat het geleidelijk aan meer
invloed op zijn omgeving ervaart.
soms kan het nog nodig zijn om traumabehandeling zoals EMDR in
te zetten, zodat het kind nare ervaringen uit zijn vroege jeugd goed
kan verwerken en onbewuste overlevingsmechanismen en
negatieve opvattingen over zichzelf of de ander kan veranderen.
Langzaamaan kan het kind gaan voelen dat het zelf ook invloed
heeft en dat loslaten ‘ongevaarlijk’ is.
Monique Beurskens
Ruimte geven & dichtbij zijn
Mindfulness voor ouders met pubers
(12-19 jaar)
Eline snel
Aan gevoelens geef je ruimte, aan gedrag stel je grenzen!
om dit in de praktijk te brengen zijn moed, compassie en vertrouwen nodig.
Eline snel geeft opvoeders maar ook leerkrachten en pubers inzicht in hun reacties. Vaak zijn dit
reacties vanuit oude overlevingsinstincten, die als klein kind zijn aangeleerd. Ze stimuleert opvoeders deze gevoelens onder ogen te komen en compassie met zichzelf te voelen, om vervolgens vanuit liefde, vertrouwen, verantwoordelijkheid en zorg te reageren en niet langer vanuit angst. ‘Dan
kun je dankbaarheid voelen voor de spiegel die je puber je voorhoudt’ aldus de mindfulnesstrainer.
Het valt niet altijd mee om puber te zijn. En het valt ook niet altijd mee om opvoeder te zijn van een
puber. Eline snel schrijft op een verhelderende en aansprekende toon, gebruik makend van levendige metaforen, op welke manier je als opvoeder van een puber ervoor kan zorgen dat je niet meegezogen wordt in de stress, deze ook niet hoeft weg te stoppen maar juist leert waar te nemen. Durf
als waarnemer naar je eigen gedachten te kijken, naar je eigen angsten, en ontdek: dat ‘onze gedachten veel meer stress opleveren dan het gedrag van onze pubers’. Gedachten kun je niet stoppen maar je
Uitgeverij Ten Have
141 pagina’s, € 17.99
kunt wel stoppen die gedachten zwaar op te nemen. De mindfulness oefeningen die op de bijIsBN: 9789025901387
gevoegde cd staan laten opvoeders ervaren hoe het is om met compassie naar zichzelf te kijken en
vanuit rust en helderheid te reageren. Begin september verschijnt een app exclusief voor jongeren.
In de praktijk hebben veel jongeren baat bij het zich bewust worden van hun gevoelens en gedachten, en van de invloed van gedachten op hun gevoel en gedrag.
De golven in het leven kun je niet tegenhouden, maar je kunt wel leren surfen. Natuurlijk is het niet altijd even gemakkelijk. Maar door te oefenen
leer je aanwezig te zijn bij de golf die er NU is.
Deze opvolger van Stilzitten als een kikker raakt je. Het is heel goed mogelijk dat ook dit boek weer in 27 landen zal verschijnen.
sandra Loijen
basic trust
expertisecentrum hechting en basisvertrouwen
basics
3
Eenvoudig babytaal herkennen
´Baby’s weten wat ze willen; vertrouw op de signalen van je kind’.
Deze titel van één van de boeken van Aletha solter geeft heel mooi
aan wat belangrijk is tijdens de interactie met baby’s. Echter, wanneer baby’s nog erg klein en kwetsbaar zijn is het soms moeilijk om
de signalen van het kind goed te lezen. Zeker wanneer de periode
rondom de geboorte onder druk is komen te staan kunnen opvoeders zich onzeker voelen en kunnen baby’s soms meer dan gemiddeld huilen omdat zij sneller stress ervaren. Luisteren naar uw kind
en een heel precieze afstemming zijn dan van belang om weer in
een positieve spiraal terecht te komen.
We weten allemaal wel dat luisteren naar je kind belangrijk is, maar
huilen levert vaak een gevoel van machteloosheid en andere stressgevoelens bij opvoeders op. Met name als het huiltje hoger klinkt.
Dat maakt dat opvoeders soms snel en onrustig van alles uitproberen om het kind weer rustig te krijgen, om vervolgens met hun baby
in een negatieve spiraal terecht te komen.
Een revolutionaire ontdekking
Met Dunstan Babytaal lijkt er een hulpmiddel te zijn voor die eerste
periode na de geboorte om de signalen van het kind beter te begrijpen en hiermee beter af te kunnen stemmen op de behoefte van het
kind. Priscilla Dunstan, een Australische moeder, ontdekte met haar
fotografisch geheugen voor geluid dat haar baby Tom vijf verschillende geluidjes/huiltjes liet horen voordat hij in luid huilen uitbarstte. Na uitgebreid onderzoek bleek dat wereldwijd alle baby’s
deze geluidjes maken om te vertellen wat ze nodig hebben! Het lijkt
een revolutionaire ontdekking. Het idee is dat de opvoeder, zodra
deze de vijf huiltjes bij het kind herkent, beter aan de behoeften van
het kind kan voldoen, waardoor de baby minder stress ervaart en
rustiger wordt.
Het lijkt zo simpel
Het lijkt zo simpel, en het blijkt ook in de praktijk vrij eenvoudig om
de geluiden van Babytaal te leren herkennen. En opvoeders geven
aan dat hun baby zich hierdoor beter begrepen voelt. Een moeder
van een prematuur pasgeboren tweeling gaf aan dat vooral het geluid voor het boertje haar erg geholpen heeft. Dit gaf richting aan
haar handelingen. Ze wist wanneer ze langer moest proberen om
het kind te laten boeren en niet te volharden in het geven van voeding. Gevolg hiervan was een gevoel van grip hebben op de situatie.
OK, het werkt dus, maar hoe?
Er zijn aparte geluiden voor elk van de volgende vijf behoeften:
• Neh: ik heb honger!
Tip: let op de N-klank. Dit is wanneer de tong het gehemelte probeert te raken.
Luistert u naar de aanloop van een huilbui, het gaat dus om de eerste huiltjes van tevoren. Als uw kind eenmaal luid en duidelijk aan
het huilen is, zult u het huilen niet langer via de Dunstanmethode
kunnen herkennen.
op de dvd van Babytaal of via de app van Babytaal wordt uitgelegd
hoe u de geluidjes kunt herkennen. Daarnaast zijn er oefeningen
met huilende baby’s om na te gaan of u al bedreven bent in het herkennen. Het leukste met het oefenen is nog die heerlijke aanstekelijke lach na het geven van het juiste antwoord. U wilt vanzelf meer
gaan oefenen!
Verder lezen:
Caroline Visser
Zie www.babytaal.nl
Baby’s weten wat ze willen; vertrouw
op de signalen van je kind
Aletha J. solter
Uitgeverij De Toorts
296 pagina’s, € 20
IsBN: 9789060208304
Berichten voor professionals
Er zijn nog enkele plaatsen vrij voor de 3-daagse basistraining
basic trustmethode Hechting (voorheen Video Interactie
Begeleiding Hechting) op 23 september, 7 oktober en 4 november te Amersfoort.
Deze training is geaccrediteerd voor BAMw en NIP/NVo.
Zie www.basictrust.com – voor professionals – trainingen.
• Owh: ik ben moe!
Tip: Let op de o-vorm van de mond, net als een gaap.
• Eh: ik moet een boertje laten!
Tip: Let op de verkramping van de borst.
• Eairh: ik heb darmkrampjes!
Tip: let op een lang en indringend geluid. De baby kan kronkelen
en de beentjes strekken of juist optrekken.
• Heh: ik voel me ongemakkelijk!
Tip: let op de met adem uitgesproken H-klank.
basic trust
Voor het bestellen van de hechtingsvragenlijsten AIsI (Attachment Insecurity screening Inventory) 2-5 jaar, AIsI 6-12 jaar en
GIH (Globale Indicatielijst Hechting) 13-18 jaar, zie www.basictrust.com – voor professionals – hechtingsvragenlijsten.
expertisecentrum hechting en basisvertrouwen
basics
4
De cirkel van verbinding
Renée Wolfs
Renée Wolfs heeft met haar boeken Wereldkind en De Adoptiedialoog al laten zien dat zij een begenadigd schrijfster is. Met de Cirkel
van Verbinding wil zij een gids bieden voor (jong)volwassenen die
door adoptie en pleegzorg kampen met verlieservaringen. In elk
hoofdstuk wordt de theorie verlevendigd door ervaringen van adoptie- en pleegkinderen in het kader van rouw en verlies. Elk hoofdstuk
wordt afgesloten met kennisvragen en persoonlijke vragen die uitnodigen tot verdere verdieping.
Iedereen krijgt in zijn of haar leven te maken met diverse veranderingen en dus met verlies. Rouwen om verlies gaat verder dan alleen
rouwen om een dierbaar persoon die is overleden. Verlies is ‘het besef dat je iets belangrijks in je leven verloren bent, zoals het verlies
van je dierbare, je ouderlijk huis, je gezondheid, je geestelijke vermogens, je baan, je ideaal of toekomstdroom’.
In dit boek beschrijft Renée Wolfs hoe men een verlies kan integreren in zijn of haar levensverhaal. Het gaat hierbij volgens haar niet
om het verlies te ‘verwerken’ of ‘een plek te geven’ of ‘los te laten’. In
plaats daarvan gaan we ons ‘anders hechten’, een nieuwe verbinding
aan met wat we verloren zijn.
Bij uithuisplaatsing en adoptie is sprake van rouwen om het kernverlies. Renée spreekt hier over de relatie met biologische ouders kwijtraken: ‘pleeg- en adoptiekinderen verliezen meestal hun ouders niet,
maar raken het contact kwijt. Afscheid nemen is dan vaak niet aan de
orde; zelfs als iemand helemaal uit beeld raakt, is er toch altijd nog
de mogelijkheid van hoop op hernieuwd contact in de toekomst.
Het rouwproces wordt daarom voor veel geadopteerden en pleegkinderen voor een belangrijk deel gevuld met ‘de behoefte om te
vinden’ en daarin schuilt ook vaak de kern van de pijn: pleegkinderen hopen dat zij een liefdevol contact met ouders zullen hervinden,
geadopteerden verlangen vaak naar het vinden van meer informatie
over de reden van afstand of op een hereniging met hun onbekende
ouders. De hoop, de pijn en
het onrustige zoeken duren
voor velen een leven lang.
Dit kan een gevoel van bestaansonzekerheid met zich
meebrengen.
Als het rouwproces belemmerd wordt is vaak sprake
van een verminderde stressregulatie en onvoldoende
basisvertrouwen. Het kind
kan emoties niet goed reguUitgeverij Aspekt
leren en durft daarom de
178 pagina’s, € 19,95
pijn niet ten volle te ervaren.
IsBN 9789461 532947
Renée Wolfs wil met dit boek
(jong)volwassenen een
rouwmodel bieden, waarmee zij hun verlieservaringen zelf ter hand
kunnen nemen, vanuit eigen kracht. Dit veronderstelt dat men al
goed zijn eigen emoties kan voelen en reguleren, dan wel voldoende basisvertrouwen heeft ontwikkeld. Wanneer dit nog niet het
geval is, kan dit boek voor hulpverleners en opvoeders een welkome
aanvulling zijn op de behandeling bij hechtingsproblematiek en/of
traumabehandeling.
Tevens biedt het opvoeders veel inzicht en praktische handvatten
waarmee zij de verliesverwerking van
basic trust basics is de digitale, gratis nieuwshet kind op een zorgbrief van basic trust.
Deze is bestemd voor ouders en hulpverleners
vuldige manier kunen overige geïnteresseerden.
nen ondersteunen.
Janet Gooden
Redactie
Hans van der Ham, Janet Gooden en
Nelleke Polderman
Festival Mundial
Nieuw talent uit alle uithoeken van de wereld komt naar het Tilburgse Festival Mundial om intieme en toegankelijke acts op te
voeren. Een bont programma met muziek,
dans, theater en circus staat voor u klaar.
Met optredens binnen en buiten. Luister en
beleef in de Fontys Koepelhal de verschillende muziekstijlen. Kijk in het Ladybird
skatepark naar de spectaculaire skateboarddemonstraties. De spoorbaan brengt adembenemende circusacts en ontroerende
choreografieën. Het Parkpodium staat garant voor verrassend straattheater en op de
bruisende FeelGood Market kunt u heerlijk
rondstruinen.
om qua eten in de Mundiale sfeer te blijven
is er voor elk wat wils. Ga naar de Pieper
Mobiel voor een aardappelproduct, naar de
koffieboot voor het zwarte goud of slinger je
eigen chips bij de slingerchipstent. Eet vegetarische ballen, Indonesische specialiteiten
basic trust basics verschijnt vier keer per jaar
op onze website en desgewenst gratis op uw
e-mailadres.
of ga voor couscous
met appelmoes.
op twaalf podia in
20 verschillende gebieden worden
voortdurend optredens verzorgd. Tijd voor
verveling is er niet bij.
Kijk op de fraai vormgegeven website voor
meer informatie en om uit te stippelen
welke optredens u graag bij wilt wonen.
Voorbereiding lijkt wel nodig met zoveel
keuze. Publiek dat meerdere dagen wil genieten van deze inspirerende optredens met
frisse geluiden reserveert een plekje op de
camping of boekt een kamer in een B&B of
in een hotel.
27, 28 en 29 juni Spoorzone, Tilburg
www.festivalmundial.nl
sandra Loijen
basic trust
Vormgeving
The Happy Horseman, Rotterdam
Oplage
6.600
Service
Aanmelden of beëindigen toesturen van
basic trust basics kan via [email protected]
Wilt u reageren op een onderwerp dan kan
dat ook via [email protected]
Informatie over adverteren
[email protected]
basic trust
landelijke organisatie van specialisten in
basisvertrouwen, hechting en adoptie
Bisschop Callierstraat 34
2014 XH Haarlem
tel: 023 - 54 25 230
e-mail: [email protected]
U kunt ons ook vinden op:
www.basictrust.com
colofon
expertisecentrum hechting en basisvertrouwen