PSYCHOLOGIE

PSYCHOLOGIE
De ene
psych is
de andere
niet
Y
TT
GE
WEGWIJS IN DE THERAPEUTISCHE DOOLHOF
Therapie is als aspirine voor de geest. Maar op weg
naar die zonnige bestemming, ‘Minder Kopzorgen’,
lopen velen verloren. In de jungle van de therapeutische
wereld zijn de opties namelijk legio. Welke therapeut doet
het best aan speleologie in de spelonken van úw ziel?
Tekst Melissa Janssens
A
fgelopen week stond ik in de supermarkt een
eeuwigheid voor het paradijselijke assortiment aan badschuim. Mijn ogen gleden weifelend over de vele flacons. De ene geurt naar kokos, de andere naar meiklokjes. Neem ik dat
appelblauwzeegroene flesje, of liever dat roze
met zilveren glitters? Mét scrubparels, of toch
maar zonder ? Plots ging het lichtje in mijn
hoofd aan: een therapeut kiezen is al evenzeer
nattevingerwerk als beslissen in welk schuim
je wilt baden. Ja, de nieuwe wet van Maggie De
Block zorgt ervoor dat je je hart kunt uitstorten bij een erkend psychotherapeut die, in tegenstelling tot de vele lifecoaches, zijn of haar
diploma’s tegen de muur heeft hangen. Maar
wist ik veel dat er vier stromingen doorheen
therapieland lopen. En dat elke denkwijze
haar aftakkende riviertjes heeft, en meer facetten dan een diamant van twintig karaat.
Elk jaar kampen zo’n 700.000 Belgen met een
psychisch probleem. Dat is ruwweg zoveel als
er mensen wonen in Antwerpen én Gent.
Slechts één op drie personen zoekt professionele hulp. In welke vorm die hulp aangereikt
wordt, is niet onbelangrijk. Uit onderzoek
blijkt dat als je de stap zet naar een therapeut,
de kans op succes stijgt als diens aanpak aansluit bij je persoonlijke voorkeur. Elke therapievorm is goed voor elk probleem, weten we
intussen, maar toch zijn er noemenswaardige
bijzonderheden.
FITNESS VOOR HET BREIN
“Ongeuite emoties sterven nooit. Als ze levend
begraven worden, komen ze later in lelijkere
vormen naar boven”, zei Freud, de grondlegger van de psychoanalyse en psychodynamische therapie. De stroming betekende dé oerknal voor de therapeutische wereld. Psychoanalyse zoekt naar verborgen gevoelens, gedachten en motieven. Het doel is bewustwording van onbewuste processen, in het heden
en het verleden. Maar deze denkwijze is meer
dan het Amerikaanse cliché van je ziel blootgeven op een strakke sofa. Je gooit die zielenroerselen niet zomaar op tafel, een psychoanalyticus zet wegwijzers, zodat je tot inzichten
komt die in je eentje onvindbaar waren.
→
23
PSYCHOLOGIE
“Psychoanalyse biedt de ruimte om mensen te
laten spreken over hoe ze aankijken tegen de
moeilijkheden in hun leven”, legt Ivo Van
Nerum, klinisch psycholoog aan het UZ Brussel, uit. “Dat kan voor zowat alles : van een
burn-out tot automutilatie of relatieproblemen. Praten is essentieel want door de gedachten preciezer te krijgen, komen de inzichten. De tegenstrijdige aard van het onderbewustzijn zorgt ervoor dat het een lang proces
kan zijn. Het onderbewustzijn toont zich en
sluit zich weer. De therapeut is ondersteunend ; hij luistert zorgvuldig en kaatst terug
wat in zijn oren blijft hangen. Als een cliënt
veel praat maar weinig zegt, prikt hij daar
doorheen. Zo kun je die gedachtecirkel doorbreken.”
Eva (36) koos bewust voor psychoanalyse. “Ik
wist dat mijn obstakels, mijn woede en mijn
angsten overwegend hun oorsprong vonden in
mijn jeugd. Toen ik vier jaar was, stierf mijn
moeder. Ik liep jarenlang rond met een enorme leegte in mijn hart. Mijn weg vinden in relaties was knap lastig.” Maar de therapeut geeft
geen pasklare antwoorden, gaat ze verder: “De
inzichten die ik krijg tijdens psychoanalyse,
voelen als fitness voor mijn brein. Ik vertrek
regelmatig met tegenzin, maar als ik buitenkom, is dat met een opgeladen gevoel. Als een
runner’s high van mijn gedachten. Het proces
is soms vermoeiend, maar het is elke vernietigende confrontatie met die leegte, met de waterlanders en soms het gênant luide schaterlachen, meer dan waard.”
ELFI:
“Soms ratel
ik een uur
van alles door
elkaar, maar
dan haalt mijn
therapeute
daar de rode
draad uit. Zo
verhelderend”
CONSTRUCTIEVE TOOLS
Die denkwijze verschilt als dag en nacht met
die van gedragstherapie. Alle gedragingen
zijn aangeleerd, vinden ze daar, dus richt de
therapie zich erop de belemmerende gedragsen gedachtenpatronen te vervangen door ‘gezondere’. “Gedragstherapie helpt de persoon
in kwestie zo snel mogelijk op weg”, stelt Filip
Raes, hoogleraar aan de KU Leuven. “De therapeut luistert, maar neemt ook de leiding door
inzicht te geven in mentale processen en door
huiswerkopdrachten mee te geven. Iets waar
de cliënt tussen de sessies door actief mee aan
de slag kan. Het gedrag aanpakken is onder
meer bijzonder effectief bij angst- of paniekstoornissen, zoals fobieën. Als je door een
hond gebeten bent, doodbang bent voor spinnen, of bij een onverwacht overlijden. Maar
ook bij onder andere depressie, eetstoornissen, persoonlijkheidsstoornissen en het chro-
24
nischevermoeidheidssyndroom. Wie korter in
behandeling gaat, is op lange termijn even
goed geholpen. Critici beweren onterecht dat
deze therapie aan de oppervlakte blijft morrelen door alleen het gedrag aan te pakken.”
Astrid (29) kreeg paniek- en angstaanvallen
toen ze het nieuws kreeg dat haar zieke vader
niet beter zou worden. “Van de ene dag op de
andere durfde ik niet meer achter het stuur te
kruipen. Omdat het zo’n invloed had op mijn
dagelijkse functioneren, wilde ik mijn gedrag
aanpakken. Ik wilde zo snel mogelijk weer de
weg op zonder te denken dat ik ieder moment
kon sterven. Later bleken die angsten nauw
samen te hangen met mijn rouwproces.” Gedragstherapie brengt haar hele doen en laten
in kaart, beseft ze. “Ik leer niet alleen het verdriet over de dood van mijn vader aan te pakken, maar al mijn bagage – mijn oude pijnen,
mijn visie op het leven, mijn karakter. Ik kreeg
opheldering, en nu heb ik de tools om constructief om te gaan met pijnlijke, stressvolle
en moeilijke situaties. Acceptatie is alles. Deze
therapie leert me met alles vrede te nemen,
ook met ongeluk en verdriet, want dat hoort
bij het leven. Eens je met die pijn leert leven,
kun je weer voorwaarts.”
LABO VOOR GEVOELENS
Bij cliëntgerichte, belevingsgerichte therapie ligt de focus op de emoties en de gevoelswereld die ‘nu’ spelen, vertelt Mia Leijssen,
hoogleraar aan de KU Leuven: “De totale beleving van de persoon staat centraal. Dat leent
zich onder meer voor het verwerken van trauma’s, omgaan met heftige emoties en existentiële vragen. De therapeut vertrekt op het
punt waar de cliënt zich bevindt. Van daaruit
exploreren ze samen het probleem. Door verdiepende technieken te gebruiken krijgt de
therapeut toegang tot de onderliggende lagen
van de beleving, waardoor een nieuwe ontwikkeling mogelijk is. Deze therapievorm kan in
één gesprek al tot een cruciale verandering of
een groeistap leiden.”
Ines (26) volgt deze behandeling al even, nadat
ze besefte dat de onverwerkte trauma’s uit
haar verleden hindernissen vormden in haar
dagelijkse leven. “Deze therapie is als een laboratorium voor mijn gevoelens. Ik besef nu beter hoe ik mij in bepaalde situaties voel en wat
ik daarvan verlang, zonder dat er mij wordt
verteld wat juist of fout is. Dat maakt knopen
doorhakken gemakkelijker. Mijn eigen grenzen aanduiden lukt nu veel beter, samen met
→
mijn buikgevoel volgen.”
Pioneering since 1906.
For the pioneer in you.
Crafted for the modern traveller, the
Montblanc 4810 Chronograph Automatic
embodies the precision and artisanal
refinement of fine Swiss watchmaking
and the inspiration of early modern
sea travel.
Discover the full story at
montblanc.com/pioneering.
Crafted for New Heights.
Montblanc Boutiques
Avenue Louise 11 · 1050 Brussels · T 02 - 514 14 38
Boulevard de la Woluwé 70 · b117 · 1200 Brussels · T 02 - 772 44 48
Schuttershofstraat 3 · 2000 Antwerpen · T 03 - 203 02 03
Montblanc E-Boutique · www.montblanc.com
PSYCHOLOGIE
ALLE SOORTEN RELATIES
Waar belevingstherapie zich richt op het ‘ik’,
kijkt systeemtherapie naar het ‘wij’. Die
stroming heeft als uitgangspunt dat problemen grotendeels voortvloeien uit de interactie met elkaar. In contrast met de andere vormen, gaan systeemtherapeuten vaak met de
partner of het gezin aan de slag. Gezins- en
relatietherapie is er voor alle leeftijden, van
0 tot 99 jaar. Kim De Corte, psycholoog aan
het UZ Gent : “In deze therapievorm komen
zelfs huilbaby’s langs, daar bekijken we de
interactie tussen de ouders en het kind. We
begeleiden ook moeders met een postnatale
depressie. Systeemtherapie is er voor alles
wat met relaties te maken heeft, van problemen tussen partners of broers en zussen, tot
problemen tussen ouders en kinderen of
grootouders en kleinkinderen. Maar ook
wanneer er zich een probleem voordoet bij
één persoon en dat een impact heeft op een
partner of gezin. Systeemtherapie kun je ook
individueel volgen, dan ligt de focus op het
individu in relationele context. Therapie volgen met je partner of gezin zorgt voor veel
input, want iedereen doet zijn of haar zegje.
Meestal is dat verrijkend voor de naasten,
want horen wat er in het hoofd van de ander
omgaat, werpt vruchten af in het verdere
contact.”
Roel (35) besloot na lang twijfelen aan te
kloppen bij een relatietherapeute. “In relaties zat ik vast in een vicieuze cirkel. Keer op
keer ging ik hard op de rem staan van zodra
het serieuzer werd. Soms verbrak ik zelfs de
relatie. Als mijn partner dan afstand nam,
zag ik mijn fout in en wilde ik terug. Dat patroon van aantrekken en afstoten wilde ik
aanpakken. De trauma’s in mijn jeugd lagen
aan de basis. Tijdens mijn jeugd werd ik fysiek en emotioneel mishandeld door mijn
moeder. Dankzij de therapie werd ik rustiger. Mijn vrienden zeggen dat ik nu veel aangenamer gezelschap ben. In mijn hoofd is het
ook minder bewolkt. Ik kan het leven beter
de baas. Mijn vriendin is zeker welkom in de
sessies, maar volgens mijn therapeute is dat
niet nodig. Ik praat wel open met haar over
de therapie. Soms reikt ze iets aan waar ik
met mijn therapeute een antwoord op zoek.
Zoals hoe ik door de mishandeling erg heftig
reageer in onze discussies. Als we in een discussie belanden, ga ik als een bulldozer in de
tegenaanval. Onbewust projecteer ik de relatie met mijn moeder op mijn vriendin.”
DE MENS ALS TOTAALPLAATJE
ROEL:
“Als ik met
mijn vriendin
een discussie
had, reageerde
ik als een
bulldozer.
Uit therapie
bleek hoe
dat komt”
26
Heel wat therapeuten bundelen de krachten
van deze vier stromingen. Zij zweren bij eclectische therapie. Therapeute Doris D’Hooghe
werkt onder andere voor Traumacentrum België. “Ik kijk naar de cliënt die voor me zit, analyseer zijn of haar problematiek, klap mijn
toolkit open en kan daaruit een scala aan technieken aanreiken om het probleem aan te pakken. We zien de mens als een totaalplaatje. Dat
werkt onder meer goed bij traumaverwerking,
net omdat we de beschadiging op emotioneel,
lichamelijk, cognitief en neurobiologisch vlak
bekijken. Zowel de emotionele blokkades als
lichaams- en stressklachten – denk maar aan
maag- of hoofdpijn en slaapproblemen – zijn
vaak uitingen van een psychische problematiek. Op al die punten bieden we hulp aan, en
door technieken aan te leren kan er verandering op gang komen.”
Elfi (31) ging als kind al in therapie en sinds vorig jaar koos ze voor een eclectische behandeling. “Ik was altijd al optimistisch maar ik
vluchtte naar een droomwereld door een
happy imago uit te stralen. Terwijl ik eigenlijk
heel onzeker was. Tot mijn dertigste had ik
amper een gevoel van eigenwaarde. Ik ging in
therapie, omdat de communicatie met mijn
moeder stroef liep en relaties volgens hetzelfde patroon verliepen. Ik kende mijn grenzen
niet en trok mannen aan die iets in me raakten
wat ik kende van vroeger: niet gezien worden.
Ik moest eerst door het stof, om er nu sterker
uit te komen. Stilaan bouw ik mijn eigen waarde op. Eerlijk, mijn therapeute is mijn
heldin. Door haar leer ik mezelf ook zien met
een paarse superheldencape met gouden sterren op. Soms kom ik bij mijn therapeute en ratel ik van alles door elkaar, en op het einde van
dat uur weet zij de rode draad te zeggen. Dat
werkt zo verhelderend.” Therapie is best prijzig, vindt Elfi. “Net als de meesten betaal ik
60euro per sessie. Maar ik geef liever geld aan
mezelf, dan dat ik een nieuwe jurk ga kopen.
Ook laat ik me door anderen nooit meer zeggen: ‘Therapie, heb jij dat wel nodig? ’ Wie de
strijd met zichzelf durft aan te gaan, dat zijn de
echte helden! ”
De warme kijk die Elfi heeft op haar therapeute, brengt ons bij het belang van de alom bekende ‘klik’. Onderzoek bevestigt dat dertig
procent van het succes van de therapie samenhangt met de onderlinge band. Iets wat elke
geïnterviewde benadrukt, naast het hallelujaeffect van de oogkleppen die afvallen. ●