Overzicht presentatie Mobiliteit als basisvoorwaarde Enkele

28/04/2015
Overzicht presentatie
 Mobiliteit als basisvoorwaarde
Ouderen en hun verplaatsingsgedrag/-noden
 Enkele feiten & cijfers uit het OVG
 Toekomstige evoluties met invloed op verplaatsingsgedrag
 Factoren voor gewijzigd verplaatsingsgedrag
Mobiliteitsacademie – Themadag: Mobiliteit, seniorproof?
An Neven, onderzoeker IMOB (Universiteit Hasselt)
 Noden van ouderen op vlak van vervoer
Mobiliteit als basisvoorwaarde

Enkele feiten & cijfers uit het OVG

Mobiliteit als basisvoorwaarde voor deelname
aan maatschappelijke leven





Onderzoek VerplaatsingsGedrag (OVG) Vlaanderen
 Verplaatsingsgedrag van Vlamingen in kaart brengen
 Sinds 1994 door afdeling Beleid Mobiliteit & Verkeersveiligheid (MOW)
 Behoefte aan uitvoeren van activiteiten
 Verplaatsen naar bestemming activiteit
 Mobiliteitskenmerken van gezinnen & personen onderzocht
Economisch – verplaatsen naar werk, e.a.
Sociaal – bezoeken van familie/vrienden, e.a.
Recreatief – beoefenen vrijetijdsactiviteit, e.a.
Persoonlijke doelstellingen








Vervoersarmoede (mobiliteit als bedreiging)
 Indien verplaatsingsmogelijkheden van iemand niet toestaan om op
volwaardige manier deel te nemen aan maatschappelijke leven, en deze
persoon zich hierdoor minder kan verplaatsen dan hij/zij wenselijk vindt




Continu onderzoek met veldwerk over 5 jaar
-> meest recent OVG 4.5, onderzoekswerk tussen 09/2012-09/2013
Steekproef bij 1600 personen > 6 jaar
Gezinsvragenlijst, persoonsvragenlijst, en verplaatsingsdagboekje
Enkele feiten & cijfers uit het OVG
Gemiddeld aantal verplaatsingen volgens leeftijd



OVG Vlaanderen 4 (2008-2013)

Oorzaken: Gezondheidstoestand, leeftijd, geografisch, financieel, e.a.
Gevolgen: Verlies aan zelfstandigheid en onafhankelijkheid, toenemende isolatie &
gebrek aan sociale contacten, ontoereikende integratie op arbeidsmarkt, e.a.
Enkele feiten & cijfers uit het OVG


Wanneer verplaatst men zich?
Waarom?
Van waar?
Naar waar?
Waarmee?
Hoelang?
Hoever?
Met wie?

Gemiddelde = 2,764194 verpl/persoon/dag
Werkende bevolking maakt meeste verplaatsingen
Sterke afname vanaf +65 jaar
Gemiddeld aantal afgelegde kilometers volgens leeftijd



Gemiddelde = 39,52194 km/persoon/dag
Scholieren en werkende bevolking legt dagelijks meeste km af
Sterke afname vanaf +65 jaar
4,0
3,5
60
3,0
2,5
50
2,0
1,5
40
1,0
30
0,5
0,0
6-12

13-17
18-24
25-34
35-44
45-54
55-64
Wie zijn ouderen?





55-64 jaar: economisch actieve bevolking vs. vroegtijdig pensioen
65-74 jaar: gepensioneerd (en o.a. goedkoper OV)
75-plussers: hoogbejaard, sterkere afname fysieke mogelijkheden
Diversiteit – elk met eigen mogelijkheden & kansen
Vergrijzing: gevolgen voor mobiliteitspatronen & dagelijkse gewoonten
65+
20
10
0
6-12
13-17
18-24
25-34
35-44
45-54
55-64
65+
1
28/04/2015
Enkele feiten & cijfers uit het OVG

Rijbewijsbezit



82,12% Vlamingen vanaf 18 jaar
Afname volgens leeftijd
Beduidend verschil man/vrouw
Enkele feiten & cijfers uit het OVG

100
80
70
60
Totaal
50
Mobiliteit versus ‘immobiliteit’




90
76,05% Vlamingen maakt dagelijks minstens 1 verplaatsing
Gemiddelde = 2.76 verplaatsingen per persoon per dag
Redenen voor niet-verplaatsen  ziekte of handicap telt voor bijna 1/4 de
Niet verplaatsen tijdens bepaalde dag is soms ook gewenst (50.41%)
Mannen
40
Vrouwen
30
6,35
Ik werk of studeer thuis
11,82
20
Verplichtingen thuis
10

3,87
Ziekte of handicap
0
Weduwe(naar) laagste aandeel
-> vervoersarmoede?
18-24
25-34
35-44
45-54
55-64
Weersomstandigheden
65+
Geen behoefte
22,93
Andere reden
100
80
60
50,41
40
20
4,62
0
Ongehuwd
Gehuwd
Weduwe(naar)
Gescheiden
Enkele feiten & cijfers uit het OVG

Verdeling volgens vervoerswijze (modal split)



Enkele feiten & cijfers uit het OVG

Hoofdvervoerswijze = vervoerswijze met grootste afstand
Verplaatsingen als autobestuurder: hoogste aandeel tussen 25-64 jaar,
sterke afname vanaf 65 jaar
Bijna alle vervoerswijzen nemen af +65, behalve autopassagier
Verdeling volgens motief (verplaatsingsdoel)


Andere tijdsbesteding: ouderen besteden minder tijd aan werken/zakelijk/
onderwijs, meer tijd voor boodschappen en iemand een bezoek brengen
Opmerkelijke verschillen tussen 55-64 (economisch actieve bevolking vs.
vroegtijdig pensioen) en 65+
2,0
1
0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
1,8
1,6
1,4
1,2
Gemiddeld
1,0
55-64
0,8
65+
Gemiddeld
55-64
65+
0,6
0,4
0,2
0,0
Te voet
Fiets
Autobestuurder
Autopassagier
Openbaar
vervoer
Toekomstige evoluties

Demografische trends





Bevolkingssamenstelling: ontgroening & vergrijzing, levensverwachting
Daling in gemiddelde huishoudgrootte
Socio-economische trends




Factoren voor gewijzigd verplaatsingsgedrag
Hoger opleidingsniveau
Arbeidsparticipatie
Hoger inkomen
Toename van aandeel ouderen met rijbewijs




Toename uithuizigheid
Ontstaan van ‘seniorenfiles’
Wijziging in voorkeur van woonlocatie
Tragere reactietijden
Vermoeidheid, meer nood aan rustpauzes
Evenwichtsproblemen en zwakte
Perceptuele en cognitieve klachten





Fysieke veranderingen omwille van ouderdom
Verlies gezichtsscherpte, reductie contrastgevoeligheid, e.a.
Fysieke klachten



Mogelijke gedragsveranderingen



Visuele aandoeningen
Bewegingsperceptie: inschatten afstand en snelheid andere voertuigen
Selectieve en verdeelde aandacht
Informatieverwerking en beslissingstijd
Andere: dementie, gebruik van geneesmiddelen,…
Angstgerelateerde uitsluiting van mobiliteit

Angst voor misdaad, angst na ongeval, angst bij zwakke weggebruikers, gebrek
aan vertrouwen, angststoornissen, e.a.
2
28/04/2015
Noden op vlak van vervoer bij ouderen


Noden op vlak van vervoer bij ouderen
Onderzoeksproject: “Businessplan voor een
gebiedsdekkend, complementair en geïntegreerd
Vlaams toegankelijk vervoersysteem in Vlaanderen
en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest”
(Enter, IMOB, Ernst & Young, 2012-2013)
Socio-demografische gegevens
Marktstudie (IMOB, UHasselt)


 Geen beroep op gezinsleden voor afleggen van verplaatsingen
67% van respondenten verdient minder dan 2x het leefloon
 12% van respondenten inkomen lager dan of gelijk aan leefloon
1. Huidige & toekomstige markt potentiële gebruikers aangepast vervoer
2. In kaart brengen van noden van personen met een beperking & ouderen
 Welke problemen ervaren personen met een beperking (PMB)
en ouderen om zich te verplaatsen?
 Welke vervoerswijzen worden al dan niet gebruikt?
 Welke wensen en noden hebben ze op vlak van vervoer?
36% van respondenten woont alleen
•
42% van respondenten zonder rijbewijs, 20% niet meer rijgeschikt
•

62% is voor verplaatsingen met de auto afhankelijk van anderen
42% van respondenten woont in (zeer) landelijke omgeving
 Extra beperkingen: voorzieningen gemiddeld verder weg gelegen
• Ingevuld door 344 personen, 40% mannen - 60% vrouwen
• Online, via papieren versie of telefonisch
Noden op vlak van vervoer bij ouderen
Mate van beperkt zijn bij stappen of trappen doen


Veel respondenten ernstig beperkt bij het afleggen van
kleine afstanden of trappen doen
Ongeveer 20% van respondenten wel in staat om
100 meter te wandelen maar niet om > 1km te wandelen
Noden op vlak van vervoer bij ouderen
Gebruik van openbaar vervoer

Bereiken van de haltes niet vanzelfsprekend

Moeilijkheden bij gebruik van bus




Moeilijkheden bij gebruik van trein




66% van respondenten met een rolstoel gebruikt bus nooit
30% gebruikt assistentie hiervoor
13% doet dit zelf maar ondervindt moeilijkheden
44% van respondenten met een rolstoel gebruikt trein nooit
39% gebruikt assistentie hiervoor
16% doet dit zelf maar ondervindt moeilijkheden
Ongeveer 72% van respondenten maandelijks belemmerd, 46% minimaal
wekelijks en 18% dagelijks belemmerd om activiteit uit te voeren
Noden op vlak van vervoer bij ouderen
Beroep doen op sociaal netwerk

Mogelijkheid om lift te krijgen door familie/vriend/buurman

Meeste respondenten hebben familie, vrienden en buren


Bereidheid om te helpen is groot, maar deze hulp niet altijd beschikbaar
Niet altijd gewenst om beroep te moeten doen op anderen (afhankelijkheid)
Noden op vlak van vervoer bij ouderen
Voornaamste problemen tijdens verplaatsen

Fysieke of communicatieve drempels



Bereikbaarheid


Afstanden tot OV-halte vaak (te) hoog voor personen met een ernstige
mobiliteitsbeperking of ouderen
Nood aan persoonlijke begeleiding


Fysieke beperkingen
Niet durven/kunnen nemen van OV omwille van ontoegankelijke informatie
Begeleiders niet altijd beschikbaar en/of geen aangepaste voertuigen
Vooraf reserveren van vervoer

Gebrek aan flexibiliteit (bv. lange minimale reserveringstermijnen)
3
28/04/2015
Bedankt voor de aandacht!
Vragen? Bemerkingen?
An Neven
Onderzoeker IMOB (UHasselt)
[email protected]
4