Vaccinaties en zwangerschap

02.03.2013
Huisartsensymposium anno 2013
HAS AZ Monica
1
02.03.2013
Vaccinaties en zwangerschap
HAS AZ Monica
2
Aanpak van frequent
voorkomende pre- en
postnatale problemen
3
Coördinator dr. Ilse Vleminckx
Vaccinaties en zwangerschap
Dr. Els Van de Poel, dienst gynaecologieverloskunde AZ Monica
HAS AZ Monica
02.03.2013
4
Vaccins en zwangerschap:
algemene principes
 Vaccins op basis van levend afgezwakt virus
worden in principe niet gegeven tijdens de
zwangerschap
 Vaccins op basis van niet-levend virus zijn in
principe veilig tijdens de zwangerschap en
kunnen toegediend worden indien nodig/nuttig
HAS AZ Monica
02.03.2013
Vaccinaties en zwangerschap:
De W-vragen: Wie? Waarvoor?
Waarom? Wanneer?
HAS AZ Monica
5
6
Wie?
 Basisvaccinatieschema: voltooid op 16j
 Niet altijd volledig
 Bescherming soms niet levenslang
 Wat met immigranten?
HAS AZ Monica
02.03.2013
Basisvaccinatieschema
HAS AZ Monica
7
02.03.2013
8
Wie?
 Bij alle zwangeren immuunstatus
navragen/nakijken
 Liefst al preconceptioneel: optimaal moment om
achterstallige vaccinaties nog in te halen
 Anders bij eerste zwangerschapscontrole:
anamnese naar doorgemaakte infecties en labo
voor serologie
HAS AZ Monica
02.03.2013
9
Waarvoor?
 Influenza
 Pertussis
 Rubella
 Varicella
 Andere
HAS AZ Monica
02.03.2013
10
Influenza
HAS AZ Monica
02.03.2013
11
Influenza
 Wie? Alle zwangeren vaccineren!
 Wanneer? Vanaf 12weken in griepseizoen; kan
evt ook al preconceptioneel; vaccin is ook veilig
in 1e trimester, wordt in sommige landen ook dan
aangeraden
HAS AZ Monica
02.03.2013
12
Influenza-vaccin voor
zwangeren: waarom?
 Vemindering maternele morbiditeit/mortaliteit
 Vermindering fœtale morbiditeit/mortaliteit:
minder miskramen, minder mors in utero, minder
prematuriteit (opm: koorts agressief behandelen
bij influenza!)
 Vaccin is veilig
 Passieve immunisatie van de neonatus:
bescherming tot 6 mnd postnataal
HAS AZ Monica
02.03.2013
13
Kinkhoest of pertussis
HAS AZ Monica
02.03.2013
14
Pertussis
 Wie? Alle zwangeren en hun partners, evt de
grootouders; alle medisch en paramedisch
personeel en personeel van kinderdagverblijven
 Wanneer? Recentste aanbeveling VVOG
(23/1/2013): bij voorkeur preconceptioneel;
anders tijdens de zwangerschap tussen 24 – 30
weken. Postnataal komt te laat; toch nog te
doen zo 2 vorige momenten gemist werden.
 Aanbeveling CDC USA: alle zwangeren in elke
zwangerschap op 20 weken
HAS AZ Monica
02.03.2013
Pertussis-vaccin: waarom?
Ter bescherming van de
neonatus
15
 Volwassenen niet meer voldoende beschermd
door vaccin uit hun kinderjaren
 Pertussis kan zeer ernstig, mogelijk lethaal
verlopen bij neonati
 Cocoon-strategie: zorgen dat omgeving geen
pertussis kan doorgeven door contactpersonen
een rappel vaccin te geven
 Passieve immunisatie: rappel-vaccin toedienen
aan moeder zorgt voor boost in antistoffen die
transplacentair doorgegeven worden
HAS AZ Monica
02.03.2013
16
Pertussis: waarom?
 Veiligheid van Boostrix bij zwangere vrouwen is
voldoende aangetoond
 Vrees dat babies bij hun latere vaccinatie
onvoldoende antistoffen zouden aanmaken blijkt
ongegrond
HAS AZ Monica
02.03.2013
17
Pertussis: toekomst?
 Invoering rappel vaccin op 14-16jaar: binnen
enkele jaren mogelijk geen vaccinatie van
zwangeren meer nodig
 Neonati vaccineren onmiddellijk postpartaal?
Studies lopen
 Beter vaccin met langere immuniteit?
HAS AZ Monica
02.03.2013
Rubella
HAS AZ Monica
18
02.03.2013
19
Rubella
 Immuunstatus nakijken: bloedname IgG; liefst
preconceptioneel, anders bij eerste
zwangerschapsconsult; 2-5% patienten is niet
immuun
 Vaccinatie preconceptioneel; nadien 1mnd
wachten om zwanger te worden
 Seronegatieve zwangeren counseling geven en
serologie hercontroleren rond 18 weken (IgM +
IgG)
HAS AZ Monica
02.03.2013
20
Rubella
 Levend afgezwakt virus dus geen vaccinatie
tijdens de zwangerschap. Accidentele
vaccinatie is geen reden voor terminatie. Andere
kinderen van een zwangere mogen
gevaccineerd worden op normale tijdstip
 Vaccinatie postpartaal
HAS AZ Monica
02.03.2013
Varicella
HAS AZ Monica
21
02.03.2013
22
Varicella
 Frekwente vraag tijdens zwangerschap: ik ben in
contact gekomen met varicella, wat nu? Creëert
zeer veel ongerustheid
 90% volwassenen heeft infectie doorgemaakt als
kind en is beschermd
 Andere 10%: risico op ernstige maternele vorm
van varicella en risico op congenitaal varicellasyndroom bij foetus
 Aanpak: dringend bepalen van serologie en zo
niet-immuun VZIG toedienen?
 Bij ontstaan varicella evt acyclovir toedienen
HAS AZ Monic
02.03.2013
23
Varicella: preventie?
 Navragen of infectie doorgemaakt werd:
preconceptioneel of bij eerste
zwangerschapscontrole. Bij twijfel evt
immuunstatus controleren bij bloedname (geen
officiële aanbeveling)
 Mogelijkheid om preconceptioneel te
vaccineren; nadien 3 mnd wachten om zwanger
te worden
 Geen vaccinatie tijdens zwangerschap (levend
virus); wel aanraden contact proberen te
vermijden en onmiddellijk arts verwittigen zo toch
contact met varicella optreedt
HAS AZ Monica
02.03.2013
24
Vaccineren en zwangerschap
Wanneer ? 3 kansen
 1. Preconceptioneel !!!
 2. Tijdens de zwangerschap: enkel vaccins met
niet-levend virus; toch vaak ongerustheid en
argwaan bij zwangeren
 3. Postnataal: beter laat dan nooit
HAS AZ Monica
02.03.2013
25
Belang van het
preconceptioneel consult !!!
 Nog veel te weinig gekend bij patiëntes én
artsen
 Huisarts goed geplaatst om patiëntes hierop
attent te maken, vb navragen kinderwens bij pilvoorschrift
 Unieke kans om patiëntes voor te lichten, na te
kijken, risico-profiel te bepalen
HAS AZ Monica
02.03.2013
Het preconceptioneel
consult
26
 Algemene anamnese: doorgemaakte ziekten en
infecties, psychosociale context
 Familiale anamnese: genetisch onderzoek
nodig?
 Klinisch onderzoek: gewicht, lengte, bloeddruk
 Bloedname: antistoffen voor rubella, toxoplasma,
(cmv), hepatitis B, syfilis, hiv, (varicella);
daarnaast ook bloedgroep + rhesus en irreguliere
antistoffen en nuchtere glycemie
 Leefstijladvies: roken, alcohol, voeding,
foliumzuur
HAS AZ Monica
02.03.2013
27
Vaccinaties
preconceptioneel
 Rubella: zo geen immuniteit
 Pertussis: Boostrix voor patiënte en haar partner
 Evt varicella indien geen immuniteit
 Evt influenza in griepseizoen
HAS AZ Monica
02.03.2013
Vaccineren tijdens de
zwangerschap
28
 Immuunrespons bij een zwangere is even goed
als bij een niet-zwangere patiënte
 Niet-levende vaccins zijn veilig tijdens de ganse
periode van de zwangerschap
 Bescherming van de moeder: een zwangere
heeft meer risico op een ernstigere vorm van
infectieziekten
 Bescherming van de fœtus: minder risico op
zwangerschapscomplicaties
 Bescherming van de neonatus door placentair
transport van antistoffen: begint vanaf 16 weken
en neemt sterk toe na 35weken (extra risico voor
prematuren)
HAS AZ Monica
02.03.2013
29
Vaccinaties tijdens de
zwangerschap
 Griepvaccin: vanaf 12 weken in griepseizoen
 Boostrix: tussen 24 en 30 weken; voor zwangere
en haar partner; zo nog niet preconceptioneel
gegeven werd; evt ook grootouders
HAS AZ Monica
02.03.2013
30
Vaccinaties postnataal
 Rubella: alle seronegatieve vrouwen
 Pertussis: alle zwangeren en hun partners die nog
niet eerder hun Boostrix kregen
 HepatitisB: neonati van hepatitisB-draagsters
 Alle vaccins mogen gegeven worden tijdens
borstvoeding
HAS AZ Monica
02.03.2013
Vaccineren en zwangerschap:
Toekomstperspectieven?
31
 Dringend nood aan vaccin tegen CMV:
belangrijk gezondheidsprobleem, 0.5-2% neonati
met perinatale infectie! Verschillende vaccins in
ontwikkeling. Nog niet voor morgen…
 Vaccin tegen groepB streptokokken: eveneens
in ontwikkeling
HAS AZ Monica
02.03.2013
32
Doelstellingen Vlaamse overheid na
Europese vaccinatieweek (april
2012)
 Tegen 2015: Vaccinnet toegankelijk maken voor
alle zorgverstrekkers
 Tegen 2020: een vaccinatiegraad van 50%
bereiken tegen influenza bij zwangeren;
een vaccinatiegraad tegen influenza én pertussis
van 80% bereiken bij het gezondheidspersoneel
 Gezien de toegang tot Vaccinnet is de huisarts
momenteel het best geplaatst om de
vaccinaties preconceptioneel en tijdens de
zwangerschap toe te dienen
HAS AZ Monica
02.03.2013
33
Neem-mee-naar-huis
boodschappen
 1. Promoot het preconceptioneel consult
 2. Vaccineer alle vrouwen en hun partners tegen
pertussis: liefst preconceptioneel, anders tussen
24 en 30 weken zwangerschap
 3. Vaccineer alle zwangere vrouwen na 12w in
het griepseizoen tegen influenza
HAS AZ Monica
02.03.2013
02.03.2012
Bedankt
HAS AZ Monica
34