de presentatie van Lydia Schut

Wet Huis voor
klokkenluiders
Achtergronden en
totstandkoming
Studiemiddag CAOP,
13 oktober 2016
Lydia Schut,
Directie Ambtenaar &
Organisatie
Wat ging vooraf aan indiening initiatiefvoorstel?
•
•
•
•
•
4 december 2007: Motie Van Raak (SP)verzoekt om Fonds voor
Klokkenluiders
Kabinet: geen Fonds, maar maatregelen aan de ‘voorkant’.
Instelling Advies- en verwijspunt klokkenluiden?
April 2008: kritische Evaluatie klokkenluidersregelingen
publieke sector naar Tweede Kamer
Juni 2008: Motie Heijnen verzoekt om ‘actieplan klokkenluiden’
publieke én private sector
Dec. 2009: 2e Motie Heijnen verzoekt om totstandkoming Adviesen verwijspunt én om extern onderzoekspunt
integriteitsschendingen overheid, bij Nationale ombudsman
Wat ging vooraf (2)
•
•
•
•
•
Géén draagvlak sociale partners voor onderbrenging bij No
Trouvaille MINBZK Donner: eigenstandige positionering van een
Commissie Adviespunt klokkenluiders (Tijdelijk Besluit, sept 2011)
Kamer hield kabinet in ‘houdgreep’: AMvB mocht niet in werking
treden : geen onomkeerbare stappen! Er werd gewerkt aan een
initiatiefvoorstel….
Maart 2012 MINBZK Spies: kondigt aan tòch door te gaan.
Adviespunt voorziet op korte termijn in ondersteuning van
klokkenluiders, zonder dat hiermee eventuele initiatieven vanuit
de Kamer worden doorkruist (no regret)
1 oktober 2012 Adviespunt klokkenluiders gaat van start, plus
‘doorstart’ OIO
Indiening initiatiefvoorstel Van Raak, mei 2012
Initiatiefvoorstel 33 258
1. Huis (advies en onderzoek bij Nationale ombudsman)
2. Rechtsbescherming, inclusief absoluut ontslagverbod
3. Fonds voor klokkenluiders (ZBO)
• December 2012: gewijzigd voorstel n.a.v. Advies Raad van State
4. De 50+ werkgever wordt verplicht een interne
klokkenluidersprocedure te hebben.
• September 2013 : Fonds geschrapt/bij evaluatie noodzaak bezien
• 17 december 2013 door Tweede Kamer aangenomen
• Kabinet heeft wetsvoorstel ontraden
• CDA en VVD stemden tegen vanwege ernstige principiële
bezwaren tegen onderbrenging Huis bij Nationale ombudsman.
•
Bezwaren kabinet: brief aan EK april 2014
1. Combinatie advies/onderzoek in één organisatie is ‘onzuiver’
2. Samenloop van onderzoeken: gevaar van doorkruisen onderzoek
van toezichthouders
3. Te ruime ontslagbescherming: gevaar van aanzuigende werking
4. Onderbrengen Huis bij Nationale ombudsman past niet binnen art.
78a van de Grondwet, voor zover het de private sector betreft
Bezwaren kabinet: brief aan EK april 2014
1. Combinatie advies/onderzoek in één organisatie is ‘onzuiver’
2. Samenloop van onderzoeken: gevaar van doorkruisen onderzoek
van toezichthouders
3. Te ruime ontslagbescherming: gevaar van aanzuigende werking
4. Onderbrengen Huis bij Nationale ombudsman past niet binnen art.
78a van de Grondwet, voor zover het de private sector betreft
Voorkeur kabinet:
Voortbouwen op bestaande klokkenluidersvoorzieningen (Adviespunt
Klokkenluiders, OIO) plus onderzoeksvoorziening marktsector
- Randvoorwaarde o.a. scheiding advies en onderzoek
•
Voorstel aangehouden in EK op 20 mei 2014
•
EK deelt kritiek op wetsvoorstel, waaronder grondwettelijk
bezwaar tegen onderbrenging bij Nationale ombudsman
•
Op verzoek van initiatiefnemers wordt de behandeling geschorst
voor nader beraad
•
Oproep tot samenwerking door o.a. EK-lid Thom de Graaf aan Van
Raak en MINBZK Plasterk wordt alom omarmd.
•
Resultaat: indiening novelle 34 105 door initiatiefnemers bij
Tweede Kamer op 11 december 2014.
Novelle 34 105 Politiek compromis
•
•
•
•
•
•
Huis vormgegeven als (onafhankelijk) ZBO
Scheiding tussen advies en onderzoek binnen het Huis afdoende
geregeld: ‘Chinese muur’
Afzonderlijke onderzoeksregimes voor publieke en private sector
Huis moet verplicht doorverwijzen naar en prioriteit geven aan
onderzoek door OM, toezichthouders en inspecties: Huis wordt
onderzoeksinstantie als zgn. ‘last resort’
Rechtsbescherming klokkenluider evenwichtig vormgegeven
d.m.v. algemeen benadelingsverbod
Nieuw: het zgn. bejegeningsonderzoek, naar de wijze waarop de
werkgever zich jegens de klokkenluider heeft gedragen.
TK neemt novelle aan op 2 juli 2015
•
Minister Plasterk : waarderende woorden over het wetsvoorstel
•
Probleem: financiering is niet rond; initiatiefnemers hebben geen
financiële dekking aangegeven
•
VVD kwam ook aan boord, door aanname amendement, waardoor
voorzitter en leden Huis niet langer door de TK worden benoemd,
maar bij KB
•
Wetsvoorstel wordt met algemene stemmen aangenomen!
EK neemt novelle aan op 1 maart 2016
•
•
•
•
•
•
Plenair debat 9 feb: veel waardering maar ook nog veel vragen
o.a. over governancestructuur Huis: scheiding advies/onderzoek,
rol voorzitter (geen bevoegdheden op casusniveau)
Zorgen over relatie Huis-OM (informatiepositie OM); Min. Plasterk
zal EK hierover binnen een jaar na inwerkingtreding informeren
EK/Motie Bikker vraagt om uitbreiding wettelijk
benadelingsverbod tot ‘degene die anders dan uit
dienstbetrekking arbeid verricht of heeft verricht (lees: zzp’ers,
stagiairs, vrijwilligers)
Na de derde termijn wordt het wetsvoorstel met algemene
stemmen aangenomen.
Conclusie: politiek draagvlak = maximaal
Wet Huis voor klokkenluiders 1 juli 2016 in
werking getreden
Wet Huis voor klokkenluiders 1 juli 2016 in
werking getreden
•
•
•
•
•
•
Officiële opening Huis op 4 juli jl. te Utrecht
Doelstelling wet: rechtsbescherming klokkenluiders en bijdragen
aan oplossing maatschappelijke misstanden
Het Huis is een (onafhankelijk) ZBO
‘voor alle werknemers in Nederland’
5-koppig bestuur,
onder voorzitterschap van Paul Loven
Financiën: € 3 miljoen per jaar
‘inrichting’ Huis voor klokkenluiders
•
•
•
•
•
•
•
Afdeling advies – Adviespunt klokkenluiders is hierin opgegaan;
Afdeling onderzoek – Onderzoeksraad Integriteit Overheid
(OIO) gaat hierin op;
‘Chinese wall’ tussen de beide afdelingen!
Daarnaast zal het Huis fungeren als kenniscentrum
klokkenluiden en integriteitsbevordering:
Preventie/voorlichting;
Taken van Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector
(BIOS) zijn hier grotendeels in opgegaan.
Plus ‘psycho-sociale ondersteuning’ van de klokkenluider,
indien nodig.
www.huisvoorklokkenluiders.nl
[email protected]
06 46620349
‘De Klokkenluider’
van Henk Vos