Co-productie in stedenbouwbeleid Typische stedelijke interventies in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Promotoren: Prof. Jan Degadt Prof. Evert Lagrou, Prof. Marleen Brans 1 Situering Kader: beleidsgericht onderzoek ‘Prospective Research for Brussels’ doctoraatsonderzoek Disciplines: stedenbouw en beleidswetenschappen Trefwoorden: Stedenbouw, Beleidsparticipatie, Co-productie, Vermaatschappelijking, Professionalisering, Complexiteit Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Planning van Gewest en Gemeenten (verder ook Europawijk, Wijkcontracten) 2 Structuur Staff Seminar 041203 (0) Probleemstelling en hypothesen (1) Theoretische concepten rond co-productie in stedenbouwbeleid (2) Toelichting Empirisch Gedeelte Algemene planning (‘comprehensive’) Projectgeoriënteerde planning Regionale ingrepen Lokale ingrepen (3) Conclusies 3 (0) PROBLEEMSTELLING/ HYPOTHESEN Zoom op Brussel : Beleid voor ruimtelijke ontwikkeling Compact Gewest Grens voor economie/ infrastructuur? ‘Hoofdsteden’ 19 gemeenten Stad Brussel Randen en breuken Institutionele veranderingen (Dis)continuiteit in stedelijke arena Institutionele verdichting Co-productie en heterogeniteit Ruimte voor ontwikkeling van beleid? 4 (0) PROBLEEMSTELLING/ HYPOTHESEN Probleemstelling / situering Complexiteit van stedelijke ontwikkeling (morfologisch, set van actoren, lange termijn planning, etc.) Professionalisering van beleid/bestuur (effectiviteit, efficiëntie, vermijden van stroperigheid, etc.) Vereiste van vermaatschappelijking (inclusief beleid en co-productie) Co-productie door wie? Continuiteit? Welke instrumenten? Sites en problematiek? 5 (0) PROBLEEMSTELLING/ HYPOTHESEN Hypothesen Professionalisering EN Vermaatschappelijking? • Institutionalisering EN Continuïteit, explicitering van clusters (de facto hergroepering van participatiestructuren over langere termijn) • Inclusiviteit vs. Complexiteit: volgens Schaal van ingreep • Inclusiviteit EN Exclusie bij specifieke vormen van coproductie (bvb. PPP of organisaties op vrijwillige basis):verbreding van Draagvlak EN Polarisering 6 (1) CONCEPTEN ROND CO-PRODUCTIE Concepten Centraal: Co-productie en participatie Participatie: empowerment / citizen movement / bottom-up/ procesoriëntatie Co-productie: multipliciteit van actoren / diverse relaties / focus op resultaat Herziening van bestaande theoretische modellen • Meer heterogene samenstelling van de stedelijke arena • Toegenomen complexiteit van stedelijke vraagstukken • Resultaatsgerichtheid voor concrete beleidsaanbevelingen 7 (1) CONCEPTEN ROND CO-PRODUCTIE Concepten voor de analyse van co-productie Facetten • Context • Actoren • Instrumenten Exploratieve analyse Case-studies - Diepte-cases - Symptomatische cases Complexiteit in beleidsontwikkeling 8 (2) TOELICHTING EMPIRISCH GEDEELTE Exploratief: Context/ Legaal kader Nationale kaderwet van 1962 vervangen door Gewestelijke Stedenbouwordonnantie BXL 1991 Gewestplan ‘79 kent opvolging in Gewestelijke Ontwikkelingsplannen en Gewestelijke Bestemmingsplannen Gemeentelijke planning: GemOP’s en BBP’s Stedenbouwkundige Vergunningen door gemachtigde ambtenaren (bestuur RO, gewest) Premies, subsidies, stedenbouwkundige lasten Lokale ingrepen (URBAN, OBJECTIVE II, PAP, etc.) Acties en onderzoek 9 (2) TOELICHTING EMPIRISCH GEDEELTE Exploratief: Actoren in Stedenbouw Politieke actoren: verkozen beleid en administratie, gewest en gemeenten Maatschappelijke actoren: diverse belangengroepen, overkoepelend of lokaal Markten: Economische actoren en sectoriële belangen 10 (2) TOELICHTING EMPIRISCH GEDEELTE Analyse van Planningsinstrumenten/ Types van stedelijke interventie ‘comprehensive planning’ Gewestelijk/ bovenlokaal ‘projectoriented planning’ Gewestelijk Sites van Ontwikkelingsplan regionaal belang, (GewOP) hefboomgebieden Gewestelijk Bestemmingsplan (GBP) Gemeentelijk/ Gemeentelijke Lokaal ontwikkelingsplannen (GemOP) Wijkcontracten, initiatiefwijken URBAN, Interreg Prioritaire actieprogramma’s 11 (2) TOELICHTING EMPIRISCH GEDEELTE ‘Comprehensive Planning’ Voor Gewestelijke Ontwikkelingsplannen, Gewestelijke Bestemmingsplannen en Gemeentelijke Ontwikkelingsplannen: gefaseerde ontwikkeling en gestructureerde coproductie openbaar onderzoek bezwaarschriften, afwijking mits motivering interventie van overlegcommissies (op gewestelijk niveau de GOC) 12 (2) TOELICHTING EMPIRISCH GEDEELTE ‘Projectoriented planning’ Regionaal (Gewestelijk en van hogere orde ) Lokaal (Gemeentelijk en kleinere schaal) Sites van Regionaal Belang Hefboomgebieden Wijkcontracten en initieatiefwijken URBAN, Interreg II Prioritaire actieprogramma’s (a) Analyse van de Europwijk (b) Analyse van wijkcontracten 13 (2) TOELICHTING EMPIRISCH GEDEELTE (a) Sites van Regionaal Belang: EUROPAWIJK 14 (2) TOELICHTING EMPIRISCH GEDEELTE Co-productie in Stedenbouw? Geen structurele, continue co-productie bij de ontwikkeling van ‘hefboomgebieden’ en sites van regionaal belang Wel diverse kortlopende initiatieven / Europwijk: Samenwerking onder minister De Saeger (‘72) Ronde Tafel Maalbeek (S. Moureau ‘73) Comité de Suivi (‘98) Task Force Brussels-Europe (‘00) Andere sites vaak nog minder gestructureerd 15 (2) TOELICHTING EMPIRISCH GEDEELTE (b) Lokale Interventies: WIJKCONTRACTEN Zie ook Kaart 3, GewOP Gebieden voor versterkte ontwikkeling van de huisvesting Zeven Generaties Contracten in de gemeentes BXL, MLB, AND, SG, Vorst, SJTN, SchBK, ELS (naast verschillende initiatiefwijken) 16 (2) TOELICHTING EMPIRISCH GEDEELTE Co-productie in Stedenbouw? Algemene Wijkvergadering Plaatselijke Commissie voor Geïntegreerde Ontwikkeling Openbare onderzoeken Coördinatoren (technisch, algemeen, sociaal) Maar: institutioneel kader geen voldoende voorwaarde, grote verschillen van contract tot contract 17 (2) TOELICHTING EMPIRISCH GEDEELTE Projecten vergeleken Type interventie Sites van regionaal belang Wijkcontracten Voorbeeld Europwijk, Turn & Taxis, Heizel, etc. Houwaert Bossuet, Dauwwijk, Maritiem, etc. Achtergrond GewOP kaart 2: hefboomgebied, Aparte studies, case per case GewOP kaart 3: Ruimtes voor de versterkte aanleg van de huisvesting EN Ordonnantie Ruimtelijke Ontwikkeling Kantoorontwikkeling en infrastructuur, impact voor het hele gewest Huisvesting en publieke ruimte, vooral lokale impact Sociale problematiek Dualisering van de stad, veiligheidsvraagstukken, identiteit van de stad (het land) Tewerkstelling, opleiding, sociale cohesie, identiteit van de wijk 18 (2) TOELICHTING EMPIRISCH GEDEELTE Projecten vergeleken Type interventie Sites van regionaal belang Wijkcontracten Duur van de ontwikkeling Lange termijn 4 jaar (tot maximaal 7 jaar) Actoren Regionaal, federaal, Gemeente, Gewest en veelheid van lokale actoren in mindere mate de gemeente Controle - veelheid van actoren en ontwikkelingen - grootschalig en lange termijn: inwerken van externe factoren Comprehensief of projectgebonden? - overheidsingrijpen kan relatief goed gepland worden, - samenwerking met private sector vaak problematisch Projectgebonden Projectgebonden, sequenties en parallelle circuits poging tot integratie van verschillende luiken 19 Concluderend Co-productie in het stedenbouwbeleid van BXL een antwoord voor tendensen van vermaatschappelijking EN professionalisering? Co-productie beantwoordend aan de heterogeniteit van de stedelijke gebruikers in Brussel? Door co-productie een meer adequate beleidsvoering voor complexe vraagstukken mogelijk? 20 Concluderend Ruimte voor ontwikkeling van INCLUSIEF beleid Belangrijke condities voor co-productie verschillen volgens actor, relaties, posities in stedelijk netwerk; maar ook volgens soort interventie, moment van ingrijpen, instrument, schaal van de interventie, etc. >> graad van complexiteit met veel facetten www.brussels.irisnet.be www.gewop.irisnet.be www.gbp.irisnet.be www.ombudsplan.irisnet.be www.quartiers.irisnet.be 21 Staff Seminar aan de KUB 04/12/03 Onderzoeker: Annette Kuhk, [email protected] Contact adres: Hogeschool voor Wetenschap en Kunst Departement Architectuur Sint-Lucas Paleizenstraat 65-67, B-1030 Brussel Tel. 0032-2-242.00.00, Fax 0032-2-245.14.04 Onderzoek: Co-production in urban planning: Metropolitan Governance in Brussels Capital Region, Het onderzoek is financieel gedragen door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in het kader van 'Prospective Research for Brussels'. Promotoren: Prof. Jan Degadt, Katholieke Universiteit Brussel en Prof. Evert Lagrou, Departement Architectuur, Sint-Lucas 22 Co-productie in stedenbouwbeleid Typische stedelijke interventies in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 23