JP van Praag

DE VOOROORLOGSE WEG VAN JAAP VAN PRAAG
NAAR HET HUMANISME
Door Bert Gasenbeek
Voordracht bij de afdeling Winterswijk van het
HV d.d. 23 oktober 2011
© 2011 Bert Gasenbeek (niet voor publicatie)
Directeur Humanistisch Historisch Centrum
en het J.P. van Praag Instituut.
1
DE HUMANISTISCHE TRADITIE
Anton Constandse: ‘humanisme is
het streven in de cultuur naar
geestelijke bevrijding’.
Kenmerken humanistisch streven:
• de wereld uit zichzelf verklaren
• aanvaarding van de wetenschap
• autonome ethiek
• algemeen welzijn op aarde
2
HUMANISTISCHE STROMING EN BEWEGING
3
WIE WAS JAAP VAN PRAAG (1911 - 1981 )?
4
‘Willen is kunnen …’. Jaap van
Praag ( 18 februari 1926)
5
INTERBELLUM
6
JAAP VAN PRAAG ALS JONGE PUBLICIST
7
CENTRALE THEMA’S EN INVLOEDRIJKE MENSEN
Centrale thema’s:
Politiek >> samenlevingsideaal
Doel en middelen >> elite en massa
Op weg naar een eigen levensbeschouwing
Belangrijke personen:
Bart de Ligt
Henriette Roland Holst
8
‘Toespraak Van Praag bij JVA congres
ca. 1935’.
9
<<<<<< Bart de Ligt (1883-1938);
Vrede als daad.
JvP over Bart de Ligt:
* ‘.Omzetting van de weerloosheid in de geestelijke
weerbaarheid’
* ‘De Ligt laat zien dat een gedegen levens-beschouwing
ontwikkeld kan worden op basis van socialisme en antimilitarisme’.
10
• ‘een socialisme dat uitdrukkelijk
(…) de mens als geestelijk wezen met
eigen waardigheid’ erkent.
11
Het ‘humanisme’ van Jaap van Praag in 1940:
‘een socialisme met een menselijk gezicht’
Of te wel
‘de idee van de volledige menselijke ontplooiing van de menselijke geest,
de idee van het Humanisme, zoals dit zich sinds de Renaissance
ontwikkeld heeft […] het nieuwe in het Humanisme kan slechts zijn, dat
het zich zijn maatschappelijke taak bewust wordt’
12
TWEEDE WERELDOORLOG EN DAARNA
‘ Een boek geboren uit de behoefte van
een verantwoorde levens-beschouwing
op niet-godsdienstige basis.
En deze levensbeschouwing is het
moderne humanisme’.
13
HET HUMANISTISCH VERBOND
• Oprichting van het Humanistisch Verbond (17/2/1946)
• grote en kleine strijd
• praktisch humanisme
• opbouw vereniging het HV met gemeenschappen,
14
NA DE PAUZE…………..
•Vragen en opmerkingen over mijn voordracht.
• Wat kan de betekenis zijn van het humanisme van Jaap van Praag (kleine
en grote strijd) voor de huidige tijd?
• Kan er vanuit het humanisme een antwoord geformuleerd worden op de
kapitalistische (financiële, economische en geestelijke) crisis?
• Hoe kan je als humanist omgaan met het populisme.
15
VERDER LEZEN OVER JAAP VAN PRAAG?
Derkx, P. en B. Gasenbeek, J.P. van Praag: vader van het moderne
Nederlandse humanisme. (1997)
Derkx, P., J.P. van Praag: om de geestelijke weerbaarheid van
humanisten ( 2009)
Gasenbeek, Bert ‘Jaap van Praag (1911-1981); een korte levensschets’
( 2009)
Gasenbeek, Bert ‘De vooroorlogse weg van Jaap van Praag naar het
humanisme’ (2011).
© Bert Gasenbeek:
Te bereiken via: ([email protected])
16