Voedingsadvies bij vermagering en zoutbeperking

Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure?
Geef ons gerust een seintje!
Dienst kwaliteit
E-mail: [email protected]
Tel: 011 30 90 22
Jessa Ziekenhuis vzw
Maatschappelijke zetel:
Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt
www.jessazh.be
versie mei 2013 (Object-ID 11234)
Voedingsadvies bij
vermagering en
zoutbeperking
Inhoud
1. Inleiding
p. 2
2. Voedingsadvies bij zoutbeperking
p. 3
3. Voedingsadvies bij het gebruik van de juiste vetstoffen
p. 6
4. Specifieke tips per productgroep
p. 8
5. Overzicht van een gezond dagschema
p. 19
6. Kruidenwijzer
p. 21
7. Contactgegevens
p. 24
1
1. Inleiding
Het voedingsadvies bij vermagering en zoutbeperking is aangewezen bij
mensen met overgewicht en nieraandoeningen. De basis van een goede gezondheid is een gevarieerde en evenwichtige voeding volgens de actieve
voedingsdriehoek met weinig zout en een juiste keuze in de vetstoffen.
De actieve voedingsdriehoek geeft aan wat u dagelijks moet eten om voldoende voedingsstoffen in te nemen in combinatie met beweging. In de richtlijnen die volgen zijn wijzigingen aangebracht volgens uw noden.
2
2. Voedingsadvies bij zoutbeperking
Bij zoutbeperking let u best op:
• voedingsmiddelen die zout bevatten (let op het etiket!);
• de manier van kruiden;
• en de kooktechniek.
Vermijd voedingsmiddelen die veel zout bevatten:
• kant-en-klare producten
• bereide diepvriesproducten
• conserven in blik of glas (uitzondering: fruit)
• soep en sauzen in pakjes, bouillonblokjes,…
• mosterd, pickels, mayonaise, tomatenpuree, ketchup, sojasaus,…
• gezouten snacks (chips, nootjes, olijven, opgelegde uitjes of augurken,…)
• zoutrijke mineraalwaters (> 50mg Na / liter): Vichy, Schweppes Soda, Appolinaris, Badoit, Top,…
• zee-, selderij-, jodiumzout en kruidenmengsels
• gewoon brood
• zoutrijk broodbeleg (filet de sax, Ardeense hesp, bacon, smeerkaas, Franse
kaas, Italiaanse kaas,…)
• koekjes en gebak
• schaal- en schelpdieren
Aan de hand van onderstaande waarden kan op de verpakking gekeken worden of het product een goed product is of het beter vermeden kan worden:
• 0 - 0,3g zout per 100 gram (120mg natrium) = zoutarm
• 0,3 – 1,5g zout per 100 gram (120mg – 600mg natrium) = aanvaardbaar
• > 1,5g zout per 100 gram (> 600mg natrium) = zoutrijk
3
Kruiden
• zet het zoutvat niet op tafel.
• maak gebruik van verse en/of gedroogde kruiden.
• vermijd gekochte kruidenmengsels, deze bevatten zout.
Kooktechniek
• kook de aardappelen eventueel met sjalot of laurierblad.
• strooi er vlak voor het opdienen wat fijngesneden verse peterselie overheen.
• gebruik regelmatig rauwe groenten.
• gekookte groenten worden extra lekker met een draai aan de pepermolen.
• zout wordt overbodig wanneer je ui, selder, prei, tomaat, peper en laurier
laat meestoven met vlees, vis of kip.
!!! Gebruik zoveel mogelijk verse voedingsmiddelen !!!
Enkele nuttige tips voor de maaltijden
Broodmaaltijd
• zoutarm brood, zoutarme cracottes, zoutarme beschuiten, zoutarm knäckebröd
• zoutarm brood droogt snel uit, vries eventueel de sneetjes in kleine porties
in.
• opgelet met ontbijtgranen, deze bevatten ook zout (uitgezonderd: Smacks).
• geroosterd brood geeft meer smaak.
• gebruik zoutarme minarine of margarine (Becel, Vitelma, Butella met vermelding zonder zout,…).
• zoet broodbeleg bevat weinig zout:
-- confituur (verlaagd suiker)
-- f ruitmoes, aardbeien, schijfjes (gebakken) appel (met eventueel kaneel
en zoetstof), schijfjes peer
-- tomaat, radijs, komkommer, sla,…
4
• magere verse kaas (platte kaas, cottage cheese, mozzarella, verse geitenkaas) kan smakelijker gemaakt worden door toevoeging van:
-- tuinkruiden;
-- confituur (verlaagd suiker);
-- fijngesneden ajuin en radijsjes;
-- vers fruit.
• magere lichtgezouten kaas (20+, 30+) kan smakelijker gemaakt worden
door toevoeging van:
-- plakjes komkommer, tomaat, sla;
-- zoutarme mosterd (vb. Damhert, Bornibus).
• mager lichtgezouten vleesbeleg zoals kippenwit, kalkoenham, lichtgezouten hesp en filet, rosbief, varkensgebraad, kalfsgebraad, onbereide filet
américain zelf op smaak gebracht, zelfbereide kippen- of vissalade.
• maximum 1-2 eieren/week (zonder toevoeging van zout): gekookt, gebakken of een roerei.
Warme maaltijd
Soep:
bereid zelf de soep zonder zout, aardappelen, tapioca, vermicelli, lettertjes of
tomatenpuree. Bij gelegenheid kan weleens light sojaroom gebruikt worden.
Gebruik maximaal 1 vetarm bouillonblokje per 2 liter soep.
Vlees, gevogelte, vis:
• marineer een half uurtje in gekruide olie of olie met balsamico.
• breng het vlees op smaak:
-- in een marinade van kruidenazijn, water, rode wijn, knoflook, kruidnagel
en groenten
-- met kruiden en specerijen zoals mosterdpoeder, kerrie, paprikapoeder,
(cayenne)peper, nootmuskaat, tijm, knoflook of knoflookpoeder.
5
• vis smaakt heerlijk met een beetje citroensap (of sinaasappelsap, een
scheutje witte wijn) en groene kruiden zoals dille, peterselie of basilicum.
• maak eens vis klaar in aluminiumfolie (papillot).
Groenten en aardappelen:
• gebruik zoveel mogelijk verse groenten.
• gekookte groenten krijgen meer smaak door ze op te stoven met een sjalot
of ajuin en een draai van de pepermolen.
• maak eens gebruik van een kruidenolie.
• kook aardappelen eens samen met een laurierblad of met een sjalot. Puree is lekker met nootmuskaat, peterselie, gestoofde ui, bieslook. Gebakken
aardappelen met verse salie, rozemarijn, cayennepeper, paprika en preiringen.
3. Voedingsadvies bij het gebruik van de juiste
vetstoffen
De vetten uit onze voeding bestaan uit vetzuren. Er zijn verschillende soorten vetzuren: verzadigde en onverzadigde vetzuren. Vooral de verzadigde
vetzuren veroorzaken een stijging van de cholesterol.
Verzadigde vetten
Vetten rijk aan verzadigde vetzuren kunnen arteriosclerose (aderverkalking)
in de hand werken en zijn bijgevolg te mijden. De meest gekende zijn de dierlijke vetten. Deze komen voornamelijk voor in boter, volle melk en melkproducten evenals alle vleessoorten en eieren.
6
Onverzadigde vetten
Onverzadigde vetzuren hebben daarentegen een gunstige invloed op onze
cholesterolspiegel. Deze vetten vinden we terug in plantaardige voedingsmiddelen (maïsolie, saffloerolie, zonnebloemolie, sojaolie, arachideolie en
olijfolie) en in vis, het zijn de zachte en vloeibare vetten.
Een te hoge cholesterol is schadelijk voor onze aders. Er zijn 2 soorten cholesterol: goede en slechte.
Goede cholesterol
HDL-cholesterol zorgt ervoor dat een teveel aan cholesterol afgebroken en
weggevoerd wordt. Dit is eigenlijk de beschermende cholesterol.
Slechte cholesterol
Deze wordt ook LDL-cholesterol genoemd. Deze cholesterol gaat ons hart en
bloedvaten aantasten.
Omega-3 vetzuren zijn meervoudige onverzadigde vetzuren. Ze beschermen
ons tegen hart- en vaatziekten. Omega-3 vetzuren zijn vooral terug te vinden
in vis, noten, lijnzaad(olie), koolzaad(olie), walnoot(olie), sojaolie en groene
bladgroenten. Omega-3 verrijkte voedingsmiddelen kunnen ons ook helpen
om in de behoefte te voorzien.
7
4. Specifieke tips per productgroep
Warme dranken
Dranken: warme en koude dranken (drinken volgens dorst!)
Goede keuze
Minder goede keuze
Koffie met mate = 4 à 5 kopjes
per dag:
Cafeïnevrije koffie
Gefilterde koffie
Oploskoffie
Chicorei
Niet gefilterde koffie (espresso)
Thee (kruiden- of vruchtenthee)
Koude dranken
Bruisend of niet bruisend
mineraalwater (< 50mg Na/liter)
Water met een hoog
zoutgehalte: vb. Vichy,
Appolinaris, Schweppes soda
(Versgeperste) vruchten- en
groentesappen.
Light frisdranken met mate
Gesuikerde frisdranken zoals
cola (E338), limonade, tonic,…
Met mate te gebruiken zijn
alcoholische dranken zoals bier,
wijn, champagne, aperitieven,
sterke dranken
8
Soepen
Goede keuze
Minder goede keuze
Magere zelfbereide ongebonden
soep zonder zout
Roomsoep
Soep op basis van vette bouillon
Ontvette bouillon of vetarme
bouillonblokjes (maximum 1 blokje
op 2 liter water)
Kant-en-klare soepen (blik, brik,
pakjes, diepvries)
Soep met balletjes en/of korstjes
Graanproducten: brood, aardappelen, rijst, deegwaren en bindmiddelen
Goede keuze
Minder goede keuze
Zoutarm bruin of meergranen
(zelfgemaakt) brood, zoutarme
beschuiten, zoutarme cracottes,
zoutarme broodjes of pistolets,
zoutarm knäckebröd
Gewoon brood, melkbrood,
verbeterd brood
Fantasiebrood (brioches,
krenten- en suikerbrood)
Brood
Sandwiches, chocoladebroodjes,
croissants, boterkoeken,
koffiekoeken
Ontbijtgranen Smacks
Havervlokken
Ontbijtgranen
Muesli (gedroogd en gekonfijt
fruit)
9
Goede keuze
Minder goede keuze
Aardappelen
Aardappelen: gekookt, gestoomd Kant-en-klare
of bereid in de schil
aardappelbereidingen
Gratin dauphinois
Gebakken aardappelen,
zelfbereide frieten en
zelfbereide kroketten in
toegestane vetstof en
ongezouten paneermeel (max.
1x /week)
Voorgebakken frieten, diepvries
of vers
Gekochte kroketten, diepvries
of vers
Puree met toegestane vetstof,
toegestane melk en zonder
eieren
Aardappelvlokken
Bindmiddelen
Rijst en deegwaren
Chips en andere
aardappelbereidingen in vet of
olie van onbekende afkomst
Rijst: bij voorkeur volle- of
zilvervliesrijst
Witte rijst, kant-en-klare
bereidingen met rijst of
deegwaren
Deegwaren (zonder eieren) zoals Deegwaren met eieren
spaghetti, macaroni, lasagne,…
liefst volkoren
Couscous, voorgekookte tarwe
Alle soorten bindmiddelen:
griesmeel (rijst of tarwe),
tapioca, maïzena,…
Tarwebloem, tarwemeel,
sojabloem, roggebloem, gierst,
gerst, haver
Zelfrijzende bloem en
puddingpoeder
10
Groenten
Goede keuze
Minder goede keuze
Alle soorten niet-bereide groenten:
vers, diepvries, gedroogd
Alle gekochte bereide groenten:
diepvries, blik of glas
Natriumarme groenteconserven,
natriumarme uien en augurken in
het zuur
Groenten in het zuur zoals
komkommers, augurken,
zilveruitjes,…
Zoete maïs, schorseneren,
pompoen, peulvruchten
(doperwten, witte bonen, linzen,
kapucijners) zijn zetmeelrijk.
Gebruik hier dus maar een kleine
portie van.
Fruit
Goede keuze
Minder goede keuze
Vers fruit of diepvries
Opgelet: fruit bevat suiker onder
de vorm van fructose, dus beperkt
gebruiken
Gedroogd fruit, (rozijnen, abrikozen,
dadels, vijgen), druiven, bananen
Fruitconserven op eigen sap
Fruitconserven op siroop
(Vers geperste) vruchtensappen
11
Vlees en gevogelte (max. 150g/dag incl. vleeswaren)
Goede keuze
Minder goede keuze
Zeer mager tot mager vlees:
Rund: beefsteak, tournedos,
rosbief, schenkel (zonder merg),
américain (onbereid), entrecôte,
rundhamburger
Kalf: oester, lapjes, gebraad,
schenkel, kotelet
Varken: haasje, mignonnette,
filekotelet, ribkotelet, filetgebraad,
ribgebraad, schoudergebraad
Lam: filet
Paard: alle soorten
Gemiddeld vet, vet en zeer vet
vlees:
Mager tot gemiddeld vette
vleeswaren (dun beleggen):
kalkoenham, kippenham, kipfilet,
ontvette ham, gebakken rosbief,
varkens-, kalfs- en kalkoengebraad,
gerookte vleeswaren (eventueel
met verlaagd zoutgehalte),
zelfbereide vlees- of kipsalades
Gemiddeld vet en vette vleeswaren:
bereide filet américain, spek,
worstsoorten, witte en zwarte
pens, salami, paté, bacon,
vleesbrood, gebraden gehakt,
cornedbeef, kip-kap, geperste kop,
gekookte ham, vleesconserven,
gekookte ossentong, kant-en-klare
vlees- of kipsalades, kippenlever,
gevogeltepastei
Varken: gehakt, spek, ribbetjes,
braadworst, spieringkotelet
Alle soorten gemengd gehakt
Lam: gehakt, kotelet, rollade,
schouder, oester, bout
12
Vis, schaal- en schelpdieren (max. 150g/dag incl. vleeswaren)
Goede keuze
Minder goede keuze
Verse rivier- en zeevis:
Magere vis (< 1% vet): kabeljauw,
rivierbaars, rog, schelvis, snoek,
snoekbaars, wijting en zeeduivel
Halfvette vis (1-5% vet): ansjovis,
heilbot, karper, koolvis, roodbaars,
schar, schol, tarbot, tong en
zeebrasem
Vette vis (> 5%): forel, panharing,
paling, sardien, zalm en zalmforel
Alle kant-en-klare visbereidingen,
gepaneerde en gefrituurde
vissoorten, gemarineerde,
gepekelde, gerookte, gekochte
gebakken vis
Visconserven in eigen nat, gelei of
olie
Zelfgemaakte vissalades (zonder
zout)
Visconserven (in vette sauzen): bv.
zalm, pilchards, sardienen, ansjovis
Kant-en-klare vissalades
Bij uitzonderlijke gelegenheden:
schaal- en schelpdieren zoals:
garnalen, krab, kreeft, mosselen,
oesters, slakken
Melk
Goede keuze
Minder goede keuze
Afgeroomde (magere) melk
(=voorkeur)
Kwartvolle, halfvolle melk
Karnemelk
Magere melkpoeder
Koffiemelk met goede
vetzuursamenstelling (= laag aan
verzadigde vetten)
Volle melk
Gecondenseerde melk
Paardenmelk
Geitenmelk, schapenmelk
Koffieroom
Koffiewitmakers
13
Goede keuze
Minder goede keuze
Zelfgemaakte chocolademelk
met toegelaten melk en pure
cacaopoeder
Volle chocolademelk
Magere of halfvolle yoghurt
Magere of halfvolle yoghurt met
fruit
Volle yoghurt
Volle yoghurt met fruit
Sojamelk, sojapudding, sojayoghurt
Roomvervanger op basis van soja
(Alpro soja cuisine)
Slagroom, “light” room
Beperkt toegelaten: Icy ijs
(Ijsboerke)
Roomijs, yoghurtijs, soja-ijs, sorbet
Zelfbereide pudding, rijstpap
met toegelaten melk en zoetstof,
milkshake met toegelaten ijs en
melk en zoetstof
Kant-en-klare bereidingen op basis
van volle melk zoals flan, pudding,
rijstpap, milkshake
Beperkt toegelaten: zelfbereide
flan
Béchamelsaus met toegelaten melk
en zoetstof
Kant-en-klare béchamelsaus,
Maïzena roux
14
Kaas
Goede keuze
Minder goede keuze
Dun beleggen:
Magere platte kaas
Cottage kaas
Magere platte kaas met fruit
Halfvette en vette platte kaas,
roomkaas
Magere verse kaas, magere
kruidenkaas
Magere harde kaas (20+, 30+)
Magere zachte kaassoorten
Magere kaas met plantaardig vet
Smeer- en smeltkaas
Vette platte kaas met fruit
Alle soorten kaas met vetgehalte
van 40+ en meer, zoals jong of
belegen Gouda (48+) en de Franse
kazen
Vetten
Goede keuze
Minder goede keuze
Zoutarme minarine van Becel en
Vitelma, Progres, Pro-activ
Boter, gewone margarine,
uitgesmolten rund- en varkensvet,
schapenvet
Margarines voor bijzondere voeding:
= natriumarm en met onverzadigde Alle gewone bak- en
vetzuren zoals bv. Becel, Vitelma
bereidingsvetten
Maïsolie, sojaolie (voor koude
bereidingen), saffloerolie, olijfolie,
arachideolie, zonnebloemolie
Kokosvet, palmvet, palmpitolie
Voor frituren: frituurolie,
Hard frituurvet (reuzel)
arachideolie, olijfolie
Opmerking: niet boven 180 °C
verwarmen en olie verversen om de
7 à 8 beurten
15
Goede keuze
Minder goede keuze
Zelfbereide vinaigrette, dressing,
slasaus met de toegelaten olie.
Gebruiksklare sauzen en
vinaigrettes: mayonaise,
cocktailsaus, tartaarsaus,
slasauzen,…
Suikerwaren
Suikerwaren, koek en gebak
Deze groep is beperkt toegelaten na overleg met uw diëtist(e).
Goede keuze
Minder goede keuze
zoetstoffen (aspartaam,
acesulfaam-K, sucralose,
cyclamaat, Stevia, Tagatesse)
Witte suiker, bruine suiker,
kandijsuiker, rietsuiker,…
Confituur (verlaagd suiker)
Gewone confituur, gelei, honing,
marmelade, siroop
Ontvette cacaopoeder (puur)
Beperkt gebruik van
chocoladepasta met een goede
vetzuursamenstelling
Chocolade, chocoladekorrels
Chocoladepasta, melkchocolade,
fondant chocolade, witte
chocolade
Suikervrije kauwgom
Beperkt gebruik van suikervrije
snoepjes (polyolen): muntjes,
gommetjes
Gewone snoepjes: gommetjes,
pepermunt, zuurtjes,
vethoudend snoepgoed
Alle soorten drop
Sorbet, waterijs
16
Koek en gebak
Goede keuze
Minder goede keuze
Bij gelegenheid: zelfbereid
gebak en koek met een
toegelaten margarine of
olie (eidooier meetellen in
het weekverbruik), zonder
toevoeging van zout
Koekjes met goede
vetzuursamenstelling en/of
verlaagd vetgehalte
Koek en gebak bereid met een
niet toegelaten margarine,
banketbakkersroom, boterroom
of chocolade
Speculaas
Peperkoek, eiwitschuimpjes
(méringue), rijstkoeken zonder
chocolade
Noten en versnaperingen
Goede keuze
Minder goede keuze
Alle ongezouten noten
Kokosnoot
Gezouten noten, zoute stokjes,
zoute koekjes
Kant-en-klare snacks, zoals loempia,
pizza, hamburger,…
17
Zouten, specerijen, smaakstoffen, kruiden
Goede keuze
Minder goede keuze
Natriumarme mosterd, basilicum,
bonenkruid, citroen, citroenmelisse,
dille, foelie, munt, vanillestokjes,
ajuin, kruidenazijn, bieslook,
kervel, kerrie, kruidnagel, laurier,
nootmuskaat, paprika, peper,
knoflook, peterselie, sterkers,
tijm, waterkers, komijn, kurkuma,
uienpoeder, rozemarijn, saffraan,
salie, kaneel, marjolein, oregano,
postelein
Keukenzout (= natriumchloride)
Zeezout
Vervangzout (= kaliumchloride).
Gezouten mosterd, ketchup, pikkels,
selderzout, kunstzout, sambal,
Engelse saus, gemengde kruiden
met zout
Alle gemengde kruiden, ook de
zoutarme
Alle bouillonblokjes, -poeder,
-korrels ook de zoutarme
18
5. Overzicht van een gezond dagschema
Ontbijt
• Brood: zoutarm brood, wit of bruin OF zoutarme beschuiten of cracottes OF
zoutarme broodjes
• Smeervet: margarine of minarine van het onverzadigde type (dun smeren)
• Toespijs: maak een keuze uit:
-- zoete toespijs: confituur (verlaagd suiker), beperkt choco (Prodia, Ballade), zoutarme peperkoek
-- fruitsoorten: vers fruit OF opgelegd fruit (op sap) OF zelfbereide fruitbereiding eventueel gezoet met zoetstof (appel, abrikoos, peer,…)
-- magere platte kaas (ongesuikerd)
• Drank: koffie of thee eventueel met toevoeging van halfvolle of magere
melk, citroen en/of kunstmatig gezoet
Middagmaal: bereiden zonder toevoeging van zout!
• Soep: magere ontvette groentesoep
• Vlees, vis, gevogelte: max. 100g
-- gevogelte 2x/week
-- vis 2x/week
-- rest: mager vlees van varken, kalf, paard of rund
• Groenten: ongeveer 200g gekookte, gestoomde of rauwe groenten (indien
saus, gebruik een licht gebonden saus)
• Aardappelen, rijst en deegwaren: max. 1x/week gebakken aardappelen of
gefrituurde bereidingen
• Bereidingsvetten: bak- en braadvetten van het onverzadigde type, olijfolie
• Drank: water, spuitwater of eventueel een light frisdrank
• Dessert: stuk vers fruit of een mager melkproduct (0% toegevoegde suiker)
19
Eventueel vieruurtje
• Stuk vers fruit of een mager melkproduct (0% toegevoegde suiker)
• Rijstwafel, zoutarme cracottes, droge koek, cornflakes
Avondmaal
• Brood: zoutarm brood, wit of bruin OF zoutarme beschuiten of cracottes OF
zoutarme broodjes
• Smeervet: margarine of minarine van het onverzadigde type (dun smeren)
• Toespijs: maak een keuze uit:
-- zoete toespijs: confituur (verlaagd suiker), beperkt choco (Prodia, Ballade), zoutarme peperkoek
-- f ruitsoorten: vers fruit OF opgelegd fruit (op sap) OF zelfbereide fruitbereiding eventueel gezoet (appel, abrikoos, peer,…)
-- m
agere platte kaas (ongesuikerd), magere harde kazen (in kleine hoeveelheden)
-- m
agere charcuterie (in kleine hoeveelheden en geen gerookte vleeswaren)
-- vlees- of visbereidingen (zelfbereid zonder zout): vlees-, vis-, kipsla
-- visconserven zoutarm (olie afgieten)
-- gebraad, rosbief (zelfbereid zonder zout)
-- ei (max. 2 eidooiers per week, bereidingen inbegrepen)
• Drank: koffie of thee eventueel met toevoeging van halfvolle of magere
melk, citroen en/of kunstmatig gezoet
• Rauwkost met een dressing of een magere saus op basis van yoghurt of
platte kaas mag extra aan de broodmaaltijd toegevoegd worden.
20
6. Kruidenwijzer
Soepen:
• aspergesoep: dille, marjolein, nootmuskaat, peper, rozemarijn
• bloemkoolsoep:basilicum, dille, foelie, kerrie, nootmuskaat, peper, peterselie
• groentesoep: basilicum, bieslook, bonenkruid, dille, kervel, laurierblad, marjolein, peper, peterselie
• preisoep: bieslook, bonenkruid, kerrie, peper, peterselie, selderijblad
• tomatensoep: basilicum, bieslook, dille, dragon, foelie, kervel, knoflookpoeder, laurierblad, oregano, paprikapoeder, peterselie, rozemarijn, salie,
selderblad, tijm
Aardappelen en deegwaren:
• aardappelen koken in water met laurier, ajuin, kruidnagel of foelie.
• aardappelpuree:basilicum, bieslook, bonenkruid, dille, kerrie, kervel, nootmuskaat, paprikapoeder, peper, peterselie
• aardappelsalade: basilicum, bieslook, bonenkruid, cayennepeper, dille,
dragon, foelie, kervel, knoflookpoeder, kruidnagel, paprikapoeder, peper,
peterselie, salie, selderijblad, tijm
• rijst: komijn, kerrie, oregano, saffraan
• spaghetti: basilicum, knoflook, peper
21
Groenten:
• Lekker bij alle soorten groenten: peper en nootmuskaat
• andijvie: knoflook, nootmuskaat, peper
• bloemkool: dille, dragon, foelie, kummel, nootmuskaat, paprikapoeder,
peterselieblad, rozemarijn
• broccoli: peper
• prinses/snijbonen: bonenkruid, dille, peterselie
• prei: peper, peterselie, tijm
• rode kool: (appel), azijn, kaneel, laurier, kruidnagel, tijm
• witloof: citroenmelisse, nootmuskaat, peper
• wortelen: laurier, kruidnagel, tijm
Vlees:
• Lekker bij alle soorten vlees is een mengeling van: 1/3 paprika - 1/3 peper
- 1/3 kerrie
• kip: basilicum, cayennepeper, chilipoeder, kerrie, paprikapoeder, tijm
• wild: jeneverbes, kruidnagel, laurier, tijm, ui
• kalfs: basilicum, foelie, peper, kerrie, paprikapoeder, marjolein, rozemarijn,
ui
• rund: peper, tijm
• varkens: basilicum, beetje zoutarme mosterd, gember, marjolein, paprikapoeder
• gehakt: basilicum, foelie, nootmuskaat, marjolein, peper, salie, tijm
22
Vis:
• basilicum, citroen(kruid), dille, laurier, paprikapoeder, peper, rozemarijn,
salie
Sauzen:
• vleessaus: dille, kervel, marjolein, munt, nootmuskaat, paprikapoeder,
peper, zoutarme mosterd
• vissaus: bieslook, bonenkruid, dille, foelie, kerrie, laurier, marjolein, munt,
paprikapoeder, peper, peterselie, tijm
• witte saus: cayennepeper, kurkuma (voor smaak en kleur), postelein,
peper
• kerriesaus: bieslook, cayennepeper, foelie, kerrie, marjolein, peper
Enkele bereidingswijzen:
Yoghurtsaus:
1 eetlepel becelmayonaise, 1 eetlepel yoghurt, 1 koffielepel bieslook, 1 koffielepel peterselie, 2 koffielepels ui, 1/2 koffielepel kerriepoeder (lekker bij
2x gekookt slaatje)
Kruidenboter:
1 eetlepel margarine voor bijzondere voeding, 1 koffielepel mayonaise, 20g
sjalot, 2 koffielepels bieslook, 1 koffielepel peterselie (lekker bij vlees)
Mosterd-dillesaus:
1/4 eetlepel zoutarme mosterd, 1/4 eetlepel olie, 30g yoghurt, 1 eetlepel
citroensap, eetlepel vers gehakte dille (lekker bij gebraden kip, gehakt, stoofvlees, gestoofde vis)
23
7. Contactgegevens
Voor meer informatie kan u terecht bij de diëtisten nefrologie, Bie Germeaux
en Joke Vrijsen.
Campus Virga Jesse
Tel.: 011 30 86 12
Bij afwezigheid: tel. 011 30 97 20 (secretariaat nefrologie)
24