Energie- en cholesterolbeperkt dieetadvies

Energie- en cholesterolbeperkt
dieetadvies
Diëtetiek
Inleiding
De arts heeft u doorverwezen naar de diëtist. Het cholesterolgehalte in uw
bloed is verhoogd en u bent te zwaar. Het is wenselijk dat u afvalt.
Dit boekje geeft u informatie over:
• de functie van de voedingsstoffen
• de behoefte aan energie
• hoe vermageren in zijn werk gaat
• cholesterol en de verschillende soorten vet
• het samenstellen van een gezonde voeding.
Voedingsstoffen
De voedingsmiddelen die wij eten leveren ons de noodzakelijke voedingsstoffen. Alle voedingsstoffen hebben hun eigen taak.
• Koolhydraten en vetten leveren energie die nodig is voor alles wat er in het
lichaam gebeurt.
• Energie stelt ons ook in staat om arbeid te verrichten.
• Eiwitten en mineralen dienen voor opbouw en herstel van het lichaam.
• Mineralen en vitamines zorgen ervoor dat alle processen in het lichaam
goed verlopen.
• Het lichaam heeft dagelijks 2 liter water nodig als transport- en oplosmiddel
voor voedingsstoffen en afvalstoffen.
Een voedingsmiddel levert niet alle voedingsstoffen tegelijk. Een gezonde
voeding hangt af van een juiste combinatie van voedingsmiddelen.
Energie
Energie is nodig om te kunnen functioneren. De hoeveelheid energie wordt
uitgedrukt in kilocalorieën of kilojoules.
De energiebehoefte wordt beïnvloed door geslacht, lengte, leeftijd, soort werk
en sportactiviteit en kan per persoon zeer verschillend zijn.
• Indien het lichaam evenveel energie opneemt als het verbruikt dan blijft het
gewicht stabiel.
• Het gewicht neem toe wanneer meer wordt gegeten, dus meer energie
wordt opgenomen, dan het lichaam nodig heeft. Overtollige voeding wordt
omgezet in vet en in het lichaam opgeslagen. Dit kan nadelig zijn voor uw
gezondheid.
Vermageren
Het overtollige vetweefsel verdwijnt door met de voeding minder energie op te
nemen dan wordt verbruikt. Het lichaam spreekt de eigen vetvoorraad
aan met als gevolg vermagering. Het energieverbruik wordt verhoogd door
meer lichaamsbeweging.
Het energiebeperkt dieet houdt meestal een verlaging in van het vet-, suiker-,
zetmeel-, en alcoholgehalte van de voeding.
Eiwitten, vitamines, mineralen en water moeten voldoende aanwezig zijn om
een goede voeding te behouden.
Patiëntenvoorlichting | Orbis Medisch Centrum
2
Cholesterol
Cholesterol is een vetachtige stof, die het lichaam nodig heeft. Het lichaam kan
zelf voldoende cholesterol maken. Een verhoogd cholesterolgehalte in het
bloed vergroot de kans op het ontstaan van hart- en vaatziekten.
Rijk aan cholesterol zijn eidooier, lever, nieren, dierlijk vet en schaaldieren.
Vetten
De samenstelling van vetten kan verschillen. Vetten zijn te onderscheiden in
verzadigde vetten en meervoudig onverzadigde vetten.
Verzadigde vetten
Verzadigde vetten hebben de neiging het cholesterolgehalte in het bloed te
verhogen.
Rijk aan verzadigd vet zijn:
• hard frituurvet (dierlijk en plantaardig), margarine, roomboter
• spek, vet vlees, vette vleeswaren (-worst, -pastei, -gehakt, -paté)
• volle melkproducten, room, volvette kaas
• koekjes, gebak, chocoladeprodukten, zoutjes, chips en snacks
Onverzadigde vetten
Zowel enkelvoudig onverzadigd vet, als meervoudig onverzadigd vet hebben
een gunstige invloed op de vetspiegels in het bloed en helpen hiermee hart- en
vaatziekten te voorkomen.
Rijk aan meervoudig onverzadigde vetten zijn:
• soja-olie, zonnebloemolie, arachideolie, maisolie, noten en vette vis.
• Rijk aan enkelvoudige onverzadigde vetten zijn olijfolie, arachideolie,
pindakaas en pinda's.
Voor het normaliseren van het cholesterolgehalte in het bloed, is een goed
lichaamsgewicht heel belangrijk.
Om het streefgewicht te bereiken en te handhaven is een blijvende verandering
van de eetgewoonte noodzakelijk.
Daarnaast hebben goede leefgewoonten een gunstige invloed op het
voorkomen van hart- en vaatziekten met name niet roken, lichaamsbeweging
nemen, voldoende ontspannen.
Patiëntenvoorlichting | Orbis Medisch Centrum
3
Richlijnen voor een gezonde voeding
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Eet regelmatig en sla geen maaltijd over
Neem voldoende tijd voor de maaltijd
Zorg voor voldoende variatie
Drink minimaal 1,5 liter vocht per dag.
Vermijd het gebruik van voedingsmiddelen die rijk zijn aan verzadigd vet
Gebruik bij voorkeur halvarine en margarine die rijk zijn aan onverzadigd
vet.
Gebruik lever, niertjes, schaal- en schelpdieren slechts 1 x per 14 dagen.
Dit zijn cholesterolrijke producten. In de toelichting zijn deze producten
gemerkt met een *.
Vermijd het gebruik van suiker en voedingsmiddelen waaraan suiker is
toegevoegd zoals: jam, stroop, honing, hagelslag, frisdranken en koekjes
Vermijd het gebruik van bindmiddelen zoals: bloem, maizena,
aardappelmeel, vermicelli, puddingpoeder en
Vermijd het gebruik van alcohol.
Voorbeelddagmenu
Ontbijt
sneetjes bruinbrood
besmeerd met dieethalvarine
belegd met mager vlees of 20+ kaas
Tweede broodmaaltijd
sneetjes bruinbrood
besmeerd met dieethalvarine
belegd met mager vlees of 20+ kaas
Warme maaltijd
eventueel soep
stukje mager vlees of magere vis
afgestreken eetlepel onverzadigde margarine of olie ter bereiding van de
gehele warme maaltijd
eetlepels groente
kleine aardappel(en)
nagerecht
Tussendoor
porties fruit
glazen halfvolle melk
Patiëntenvoorlichting | Orbis Medisch Centrum
4
TOELICHTING
In deze toelichting is per voedingsmiddel vermeld welke producten voor u
geschikt zijn. Als er voedingsmiddelen zijn die wij u afraden te gebruiken, zijn
deze eveneens genoemd.
Brood
• Gebruik bij voorkeur de bruine en volkorensoorten: bruinbrood,
volkorenbrood, roggebrood, bruin knackebrot en volkorenbeschuit.
Vetten
• Om te smeren:
halvarine met tenminste 40 of 60 % linolzuur.
• Om te bakken:
margarine met tenminste 40 of 60 % linolzuur of margarine met 70 %
onverzadigd vet, dieet bak en braad, vloeibaar bak en braad, olie (zie
bijlage).
• Gebruik alle soorten vet zuinig.
Vleeswaren
• Magere vleeswaren zoals kalfsfricandeau, kalfsrollade, mager kalfsgehakt,
paardenrookvlees, runderrookvlees, runderrollade, rundvlees in gelei, filet de
boeuf, rosbief, tong, lever zonder spekblokjes (is wel cholesterolrijk), mager
pekelvlees, corned beef in gelei, gekookte achterham zonder vetrand,
grilham, casselerrib, varkensfricandeau, magere preskop, kip in gelei,
kiprollade, kalkoenrollade en kalkoenfricandeau.
Kaas
• Magere kaas, 20+ kaas, 20+ komijnekaas, 20+ buitenlandse kaas, 30+ kaas,
magere smeerkaas, 20+ smeerkaas, magere kwark en halfvolle kwark.
Ei
• Gebruik niet meer dan 3 eieren per week. Een ei is cholesterolrijk.
• Advies: Als u het ei wilt bakken, gebruik dan geen boter/margarine op uw
brood
Zoet beleg
• Alle soorten zoet beleg en suiker zijn af te raden.
• Bij uitzondering te gebruiken: (halva)jam, stroop, honing, vruchtenhagel
• Bij gebruik van pindakaas brood niet besmeren.
Fruit
• Alle soorten vers fruit, gedroogd opgeweekt fruit en fruit uit blik of glas op
water of eigen sap.
• In plaats van 1 portie fruit kan 1 glas ongezoet vruchtesap of 1 schaaltje
(ongezoet) fruit gebruikt worden.
Patiëntenvoorlichting | Orbis Medisch Centrum
5
Melk en melkprodukten
• Magere of halfvolle melk, magere of halfvolle yoghurt, ongezoete magere
yoghurt met vruchten, karnemelk, magere vla, magere koffiemelk en halfvolle
plantaardige koffiemelk.
• Af te raden: vla, pudding, pap bereid met volle melk, magere yoghurt met
vruchten, magere kwark met vruchten, karnemelk met vruchten, magere
chocolademelk, slagroomvervanging, crème fraiche en room.
Drank
• Thee, koffie, mineraalwater, tomatensap, groentesap en suikervrije frisdrank
(= light frisdrank).
Soep
• Bereid soep zelf of maak soep uit een pakje, bij voorkeur ongebonden.
Bereiding:
- Bouillon trekken van vlees, vis, kip, botten,
bouillonblok of groenten. Bouillon afkoelen en het vet eraf scheppen.
- Toevoegingen: Alle soorten groente, verse en gedroogde kruiden,
specerijen, tomatenpuree, aroma, mager vlees, vis en kip.
• Peulvruchtensoep kan gebruikt worden i.p.v. de warme maaltijd.
• Af te raden / bij uitzondering gebruiken:
bindmiddelen, zoals bloem, aardappelen, rijst, macaroni, vermicelli en beschuit.
Vlees
• Mager vlees zoals kalfsvlees, kalfsfricandeau,
kalfsrollade, kalfsoester, ongepaneerde kalfsschnitzel, kalfskarbonade,
kalfslap, kalfspoulet, sucadelap, runderlap, stooflap, runderpoulet, mager
rundergehakt, biefstuk, tartaar, rosbief, runderrollade, contrafilet, blinde vink,
lever*, nier*, tong zonder keelstuk, varkenshaas, varkensfricandeau,
varkensoester, haaskarbonade, ribkarbonade zonder vetrand, hamlap,
varkenspoulet, paardevlees, kip, kalkoen, konijn en haas.
Vis
• Alle soorten verse vis en ongepaneerde vis uit de diepvries zoals: kabeljauw,
schelvis, schol, snoekbaars, snoek, wijting, forel, tong, bot, koolvis, mosselen
en tonijn.
• Met mate gebruiken (oftewel 1x per week):
ansjovis, garnalen*, haring, kreeft*, krab*, makreel, oesters, sardines en
zalm.
Patiëntenvoorlichting | Orbis Medisch Centrum
6
Bereiding van vlees, vis en jus:
• Vlees of vis bakken in onverzadigde margarine of olie of in een pan met antiaanbaklaag.
• Vlees of vis grillen of gaar maken in aluminiumfolie of in speciale bak- en
braadfolie.
• De jus aanlengen met water en eventueel licht bijbinden met maïzena,
aardappelmeel, bloem of juspoeder.
• Af te raden: gepaneerd vlees of gepaneerde vis, sauzen met room.
Groente
• Alle soorten groenten, eventueel licht gebonden en rauwkost. Peulvruchten
gebruiken in plaats van aardappelen en vlees of als maaltijdvervanger (zie
soep).
• Af te raden:
Diepvriesgroente à la crème en rauwkost met olie of mayonaise.
Aardappelen
1 gekookte aardappel kan vervangen worden door:
• ½ aardappellepel gare (zilvervlies)rijst
• of 1 opscheplepel (volkoren) macaroni of spaghetti
• of 1½ opscheplepell aardappelpuree, gemaakt van magere of halfvolle
melk, zonder roomboter of (vloeibare) margarine
• of ½ opscheplepel frites (bij uitzondering)
• of ½ snee brood
• of 1 opscheplepel gare peulvruchten.
Versnaperingen
Met mate gebruiken:
Volkoren biscuits, ontbijtkoek, rijstwafel, vruchtenvlaai zonder slagroom en
suikervrije kauwgum.
Diversen
Verse en gedroogde kruiden, specerijen, zout, aroma (vloeibaar en poeder),
mosterd, picalilly, sambal, tomatenpuree, augurken, zilveruitjes,
worchestersaus, dressing zonder olie, azijn, citroensap en kunstmatige zoetstof
(vloeibaar, poeder en tabletten).
Met mate gebruiken:
tomatenketchup, ‘rode’ kant-en-klare sauzen, sojasaus en slasaus met minder
dan 15 gram vet.
Tenslotte
Met behulp van de eettabel kunt u uitgebreider variëren. Overleg met de diëtist
of aanschaf in uw geval zinvol is.
Patiëntenvoorlichting | Orbis Medisch Centrum
7
Diëtetiek
Meldpunt Oost 02 (Interne geneeskunde)
Telefoon informatie 088 - 459 7636
Bereikbaar van 8.30 tot 16.30 uur
© 10-2012
Voedingscentrum
Postbus 85700
2508 CK Den Haag
Telefoon: 070 - 306 88 88
Website: www.voedingscentrum.nl
881 - 125863
Internet
www.orbismedischcentrum.nl