3 Het koninkrijk is in je hart

Schatgraven in Thomas 3.1
3. Het koninkrijk is in je hart
Jezus zei:
Als jullie voorgangers zeggen:
Zie, het koninkrijk is in de hemel,
dan zullen vogels je voorgaan.
Wanneer zij zeggen: Het is in de zee,
dan zullen vissen je voorgaan.
Maar, het koninkrijk is in je binnenste
én in je oog.
Als je jezelf kent,
dan zul je ook gekend worden,
en je zult beseffen
dat je de kinderen bent van de levende vader.
Maar ken je jezelf niet,
dan verkeer je in armoede.
Je bent zelf armoede.
Jezus was een jood, en hij sprak tot joodse toehoorders. De taal en de beelden die hij gebruikte
pasten in de joodse cultuur. Maar tegelijkertijd is wat hij hier zegt over het koninkrijk,
verrassend anders, vooral voor de joodse oren van die tijd. Ja, dat is werkelijk heel anders.
Het ‘koninkrijk’ was een belangrijk thema in de joodse cultuur.
Wat was de bekende, algemeen gedeelde opvatting daarover onder de joodse toehoorders van
Jezus?
Het koninkrijk waarover de profeten spraken, dat is het beloofde land, ergens op aarde, waar ooit
vrede en gerechtigheid zullen heersen. Maar dat was er nog niet. Het is er nog steeds niet.
Misschien komt het pas aan het eind der tijden. Of zelfs pas na je dood, in de hemel. Het is óf
ergens anders op aarde, óf in de toekomst, óf in de hemel.
Kortom, het is niet hier en nu.
Jezus drijft op subtiele wijze de spot met die opvatting. Als het in de hemel is, is het niet voor
jou, want je bent helaas geen vogel. Als het in de zee is, is het niet voor jou, want je bent jammer
genoeg geen vis.
Nee, zo is het dus niet. Het koninkrijk is niet ergens anders. Waar is het koninkrijk dan wel? Wat
is de verrassende, nieuwe zienswijze die ons hier getoond wordt?
Het koninkrijk kan niet dichterbij zijn dan waar Jezus het hier plaatst. Wat zegt hij precies?
In het koptisch origineel staat letterlijk: ‘het koninkrijk is in je binnenste en in je oog.’
Schatgraven in Thomas 3.2
Ja, dat is nieuw, werkelijk revolutionair nieuw. Het koninkrijk is niet ergens anders op aarde. Je
kunt er dus niet met de auto of het vliegtuig heen. Je hoeft er ook niet op te wachten, al zeker niet
tot na je dood.
Wil je op zoek naar het koninkrijk? Zoek dan in jezelf. Daar zul je het vinden. En als je het daar
gevonden hebt, zul je op een andere manier naar de wereld kijken. Dan zul je het koninkrijk
overal om je heen zien. Wie in zichzelf ‘het koninkrijk’ realiseert zal datzelfde koninkrijk in de
hele wereld kunnen zien. Niet omdat dan de wereld anders geworden is, maar omdat je anders
kijkt.
Het koninkrijk ‘zien’, in de kosmos, in de natuur, in je medemensen, is niet een afstandelijke
observatie van een objectieve waarheid, het is een actieve manier van ‘zien’, van kijken met je
hart. Haal eerst de balk uit je eigen oog, daarna zul je een andere wereld zien, de wereld die
verbonden is met de gesteldheid van je binnenste.
Dat is voor die tijd, en misschien wel voor alle tijden, werkelijk een revolutionair antwoord.
Hiermee wordt door Jezus een volstrekt nieuwe zienswijze (ja, ziens-wijze) gepresenteerd. Dit
antwoord maakt de Jezus van het Thomas evangelie uniek. Het plaatst deze Jezus naast mensen
als de Boeddha, niet als God, maar als een groot mens met een grootse visie.
Deze Jezus spreekt weliswaar in joodse begrippen, maar zijn boodschap is universeel menselijk.
Maar, wacht even, wat is dat koninkrijk in jezelf nu precies? Hoe kunnen we de weg naar het
koninkrijk in onszelf vinden?
Vraag het aan een kind.
Toelichting bij de vertaling
Meestal wordt hier vertaald: ‘... het koninkrijk is in jou en buiten jou.’ Dat klinkt mooi, maar in
het koptisch origineel staat letterlijk: ‘het koninkrijk is in je binnenste en in je oog’. ‘Binnenste’
en ‘oog’ vormen samen literair geen fraaie tegenstelling, dus is de verleiding groot daar ‘binnen’
en ‘buiten’ van te maken. Maar dan verliest men de betekenis van het origineel uit het oog (ja,
uit het oog!). Het origineel zegt mijns inziens nadrukkelijk dat je de gesteldheid van je innerlijk
weerspiegeld zult zien in de wereld om je heen. Wie in zichzelf ‘het koninkrijk’ realiseert zal
datzelfde koninkrijk in de hele wereld herkennen en ook in andere mensen.
Bron:
Bram Moerland
Schatgraven in Thomas
Vertaling en toelichting van het Thomas evangelie
Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam 2007
ISBN 9789035131453
www.brammoerland.com