Beleggen bij de Rabobank Voordat u bij de Rabobank gaat beleggen, vinden wij het belangrijk dat u weet hoe wij tegen beleggen aankijken, wat we verstaan onder doelrisicoprofielen en hoe wij portefeuilles samenstellen. In dit document leggen we dat voor u uit. Als u met ons in gesprek gaat inventariseren wij eerst uw financiële doelen. Blijkt beleggen voor u een goede keuze om uw financiële doelen te bereiken? Dan brengen wij in beeld op welke manier u dit het beste kunt doen. Manieren van beleggen bij de Rabobank beleggingen te beoordelen. De informatie in dit document is Met dit document kunt u zich een beeld vormen van slechts voor een deel van toepassing bij zelf beleggen. beleggen bij de Rabobank. Bij de Rabobank kunt u op drie verschillende manieren beleggen: laten beleggen (vermo- De beleggingsconcepten die we binnen de Rabobank kennen gensbeheer), beleggen met advies, en zelf beleggen (‘execu- zijn: tion only’ dienstverlening). Bij deze drie manieren van • Rabo Beheerd Beleggen Basis beleggen biedt de Rabobank verschillende bedieningscon- • Rabo Beheerd Beleggen Actief cepten aan. Welk bedieningsconcept het beste bij u past, • Rabo Direct Beleggen bepaalt u samen met de Rabobank. De keuze hangt af van uw • Rabo Select Beleggen persoonlijke situatie. • Individueel Vermogensbeheer • Individueel Advies Beleggen Bij laten beleggen besteedt u het beheer van uw portefeuille binnen de gemaakte afspraken uit aan ervaren vermogensbe- Meer informatie hierover kunt u krijgen van uw adviseur van de heerders. Beleggen met advies is een serieuze optie als u zelf Rabobank en kunt u vinden in een aparte brochure per beleg- de beleggingsbeslissingen wilt nemen en daarbij gebruik wilt gingsconcept op www.rabobank.nl. maken van persoonlijk beleggingsadvies. Indien u kiest voor zelf beleggen krijgt u geen beleggingsadvies. Samen met u Bij alle beleggingsconcepten kunt u gebruik maken van de Rabo bekijken we of uw kennis en ervaring voldoende zijn om de Beleggen App. Hiermee heeft u als belegger direct en gemakke- risico’s, de passendheid van het bedieningsconcept en uw lijk inzicht in uw portefeuille. De Rabo Beleggen App is door elk Beleggen bij de Rabobank 1 type belegger te gebruiken. Het enige dat u nodig heeft is een Hoe bepalen wij uw doelrisicoprofiel? smartphone of tablet (Apple of Android) met internetverbinding, Om u goed te kunnen bedienen, vraagt de Rabobank u een Rabo Effectenrekening en Rabo Internetbankieren. onder meer naar uw financiële positie, naar het doel dat u met beleggen nastreeft, en naar uw kennis en ervaring op De informatie in dit document geldt naast beleggen met advies beleggingsgebied. Ook vragen we u wanneer u uw doel wilt en laten beleggen ook voor bankspaarproducten waarbij bereiken, hoeveel risico u (op jaarbasis) kunt en wilt lopen, en belegd wordt, zoals de Rabo Opbouw Hypotheek en Rabo welke bedieningswijze u wenst. Op basis van uw antwoorden Toekomst Beleggen. Wilt u na het lezen van deze informatie bekijken we welke manier van beleggen passend is om uw gaan beleggen? Dan kunnen wij in een oriënterend gesprek doel te bereiken. aangeven wat voor u en/of uw situatie van belang is, wat dat betekent als u bij de Rabobank gaat beleggen en u aanvullende Verwacht rendement en risicogrenzen per doelrisicoprofiel informatie geven over het bedieningsconcept dat het beste bij Elk doelrisicoprofiel heeft een verwacht rendement. Dit is het u past. gemiddelde jaarrendement dat een goed gespreide beleggingsportefeuille op een termijn van ca. 10 jaar naar verwachting Let op: Dit document geeft een algemene beschrijving van oplevert. Het rendement is gebaseerd op uw doelrisicoprofiel en beleggen bij de Rabobank. Afhankelijk van uw doel en bedie- uw beleggingsdoel. ningsconcept kan hiervan worden afgeweken. Elk doelrisicoprofiel kent naast het verwachte rendement Uw doelrisicoprofiel ook een neerwaarts risico. Het neerwaartse risico geeft weer Als beleggen voor u een geschikte oplossing blijkt om uw hoeveel u in één jaar kunt verliezen als u in een goed gespreide doelen te bereiken, dan bepalen wij samen met u welk doelri- beleggingsportefeuille belegt en een zeer slecht marktscenario sicoprofiel bij u past. optreedt. De Rabobank onderscheidt zes doelrisicoprofielen: Doelrisicoprofiel • Zeer Defensief Zeer Defensief** • Defensief Defensief Neerwaarts risico Verwacht rendement 1 in slecht scenario Minimale beleggingshorizon - - - 2,8% -10% 2 jaar Neutraal 4,0% -15% 5 jaar Offensief 5,2% -25% 10 jaar • Offensief Zeer Offensief 6,4% -35% 15 jaar • Zeer Offensief Speculatief 2 - -100% - • Neutraal • Speculatief Het doelrisicoprofiel Zeer Defensief bieden we op dit moment niet aan. Als gevolg van de lage rente in de markt kan momenteel geen portefeuille gemaakt worden met het gewenste verwachte rendement en neerwaarts risico. 1 Bij deze rendementen is nog geen rekening gehouden met de kosten van beleggen. Voor de actuele verwachte rendementen verwijzen wij u naar www.rabobank.nl/rendementen. 2 Het doelrisicoprofiel speculatief kent geen prognoserendement en geen minimale beleggingshorizon. Dit doelrisicoprofiel is bedoeld voor actieve beleggers met een speculatieve beleggingsinstelling die bereid zijn hun hele vermogen in een jaar te verliezen. Het profiel is niet gebaseerd op een standaardmix van beleggingscategorieën. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. ** Wij bieden doelrisicoprofiel Zeer Defensief momenteel niet aan. Als gevolg van de lage rente in de markt kan geen portefeuille gemaakt worden met het gewenste verwachte rendement en neerwaarts risico. Het doelrisicoprofiel Speculatief wordt slechts bij een beperkt aantal beleggingsconcepten aangeboden. Uw adviseur van de Let op: In het schema gaat het om prognoses, niet om garanties. Rabobank kan u hier meer over vertellen. Het getoonde risico is gebaseerd op een statistische berekening. Er kunnen zich onvoorziene situaties voordoen die een Beleggen bij de Rabobank 2 grote invloed kunnen hebben op het risico en rendement van Let op: Wij waarschuwen u als het ingeschatte risico van uw uw beleggingen. In negatieve scenario’s kan het verlies groter totale portefeuille hoger wordt dan afgesproken. Wij waar- zijn dan de tabel aangeeft. Het getoonde neerwaartse risico schuwen u niet als uw beleggingsportefeuille of delen daarvan van ieder doelrisicoprofiel is berekend op basis van een goed in waarde dalen. Hier moet u dus zelf op letten. gespreide portefeuille en heeft een betrouwbaarheid van 97,5%. Dit betekent dat er een statistische kans van 2,5% is dat het Vermogensbeheer verlies op jaarbasis meer is dan het neerwaartse risico aangeeft. Bij vermogensbeheer (laten beleggen) onderneemt de In negatieve scenario’s kan het verlies groter zijn dan het neer- beheerder actie indien nodig en wordt u niet geconfronteerd waartse risico in de tabel aangeeft. Deze negatieve uitschieters met berichten over risico-overschrijdingen. kunnen zich meerdere jaren na elkaar voordoen. Wijzigingen in uw situatie? Als u een slecht gespreide beleggingsportefeuille heeft, is het In de periodieke onderhoudsgesprekken die we met u voeren, neerwaartse risico mogelijk groter dan de tabel aangeeft. Door inventariseren wij of er wijzigingen in uw wensen, doelen en een slechte spreiding kunt u zelfs uw gehele inleg verliezen. Als persoonlijke omstandigheden zijn die uw doelrisicoprofiel beïn- u bij uw beleggingen gebruik maakt van een effectenkrediet, vloeden. Zonodig passen we uw doelrisicoprofiel en het advies dan wel op een andere manier met geleend geld belegt, loopt u voor uw portefeuille daaraan aan. ook het risico een restschuld over te houden. Hoe wordt er belegd binnen de diverse doelrisicoprofielen? Als u kiest voor vermogensbeheer, dan zorgt Rabobank ervoor Ieder doelrisicoprofiel bevat twee beleggingscategorieën dat uw portefeuille goed is gespreid. Kiest u voor beleggings- met elk een eigen risico-rendementsverhouding: aandelen en advies, dan adviseert uw beleggingsspecialist hoe u een goede obligaties. De verdeling over deze categorieën noemen we spreiding kan aanbrengen om de risico’s van het beleggen te de beleggingsmix. Ieder doelrisicoprofiel kent een specifieke beperken. Als u zelf belegt, bent u zelf verantwoordelijk voor de beleggingsmix. Zo bestaat het doelrisicoprofiel ‘Zeer Defen- spreiding van uw portefeuille. sief’ hoofdzakelijk uit obligaties en voor een beperkt deel uit aandelen, terwijl het bij het doelrisicoprofiel ‘Zeer Offensief’ Hoe bewaakt de Rabobank het risico binnen uw precies andersom is. portefeuille? Regelmatige controle van het risico van uw beleggingsporte- Beleggingsmix feuille. De spreiding over de beleggingscategorieën (de beleg- De Rabobank controleert regelmatig of het ingeschatte risico gingsmix) is het meest bepalend voor het verwachte rende- van uw beleggingsportefeuille nog steeds binnen het voor u ment en risico van een beleggingsportefeuille. Daarnaast is vastgestelde doelrisicoprofiel past. Ook bij ieder beleggings- het ook van belang om een goede spreiding aan te brengen advies doen we dat. We hebben alle beleggingstitels in ons binnen deze beleggingscategorieën. Zo brengen we binnen assortiment ondergebracht in risicocategorieën. Op basis van aandelen een spreiding aan over regio’s en sectoren. Binnen deze risico-indeling berekenen we het neerwaartse risico van obligaties doen we dat onder meer over staatsobligaties, uw beleggingsportefeuille voor de komende twaalf maanden. bedrijfsobligaties en obligaties van financiële instellingen. Als het ingeschatte neerwaartse risico van uw portefeuille hoger is dan afgesproken, krijgt u hiervan bericht en kunt u uw porte- In de tabel hieronder ziet u de door ons gehanteerde stra- feuille aanpassen. tegische beleggingsmix per doelrisicoprofiel. Het doelrisicoprofiel ‘speculatief’ staat hier niet bij, omdat dit profiel een Beleggen bij de Rabobank 3 afwijkende manier van beleggen heeft. Als uw adviseur samen van uw beleggingsportefeuille neemt het risico af, zonder dat met u tot dit doelrisicoprofiel komt, zal deze dit uiteraard aan dit ten koste gaat van het verwachte rendement. De invloed van u toelichten. De door ons in de praktijk geadviseerde weging een tegenvaller is dan namelijk kleiner en kan makkelijker opge- kan afwijken van de onderstaande verdelingen, bijvoorbeeld vangen worden door de andere beleggingen in uw portefeuille. als we een beleggingscategorie meer of minder aantrekkelijk vinden. Dit is afhankelijk van onze actuele visie op de finan- Pijler 3: regelmatig herbalanceren ciële markten. Een derde belangrijke pijler onder onze beleggingsfilosofie is het regelmatig herbalanceren van uw portefeuille. De koersen Doelrisicoprofiel Zeer Zeer Defensief Neutraal Offensief Defensief Offensief van aandelen en obligaties stijgen en dalen onder invloed van de economische ontwikkelingen. Daardoor verandert de beleg- Gewicht aandelen - 30% 50% 70% 90% gingsmix van uw portefeuille in de loop der tijd. We adviseren u Gewicht obligaties - 70% 50% 30% 10% daarom om uw portefeuille weer in balans te brengen met uw oorspronkelijke uitgangpunten als het gewicht van de verschil- De vier pijlers van beleggen bij de Rabobank lende beleggingscategorieën aanzienlijk is veranderd. Het risico Beleggen is bij de Rabobank geen doel op zich, maar een middel van uw portefeuille kan door koersschommelingen namelijk te om uw doelen te bereiken. Op lange termijn kunnen beleg- hoog of juist te laag worden. Als het risico te hoog is, dan is de gingen in het algemeen een hoger rendement maar ook een verwachte kans op verlies groter dan past bij uw persoonlijke hoger risico opleveren dan sparen. Hoe hoger het verwachte doelrisicoprofiel. Als het risico te laag is, dan is de kans groter dat rendement, hoe groter het risico dat zich forse afwijkingen van u onvoldoende rendement op de lange termijn gaat realiseren dit verwachte rendement voordoen. Onze beleggingsfilosofie en komen uw doelen mogelijk in gevaar. voor samen en laten beleggen, oftewel beleggingsadvies en vermogensbeheer, is gebaseerd op vier pijlers. Pijler 4: maatschappelijk verantwoord beleggen De vierde pijler is maatschappelijk verantwoord beleggen. Wij Pijler 1: lifecycle-methodiek streven naar een goed rendement, maar niet ten koste van alles. Een van de belangrijkste pijlers onder onze beleggingsfilosofie is Als maatschappelijk betrokken bank willen we u zo veel mogelijk dat we - mede afhankelijk van uw beleggingsdoel - u adviseren op een maatschappelijk verantwoorde manier laten beleggen. conform de ‘lifecycle’ methodiek. Dit houdt in dat we adviseren Bovendien geloven wij dat de risico/rendementsverhouding van om het risicoprofiel van uw portefeuille te verlagen naarmate portefeuilles op deze manier kan worden verbeterd. Ons beleid de einddatum van uw beleggingshorizon dichterbij komt. Dit ten aanzien van maatschappelijk verantwoord beleggen sluit doen we om te voorkomen dat u in de laatste fase van uw bele- aan bij algemene en internationaal erkende standaarden op het gingshorizon geconfronteerd wordt met een groter verlies dan gebied van mens, milieu en goed bestuur. De uitgangspunten u goed kunt maken. Het verlagen van het risicoprofiel als gevolg hiervoor zijn gebaseerd op de Global Compact en Principles van de lifecycle-methodiek komt aan de orde in de periodieke for Responsible Investing van de Verenigde Naties en ons eigen onderhoudsgesprekken met u. beleid ten aanzien van controversiële wapens. We passen deze uitgangspunten zoveel mogelijk toe in onze beleggingsdienst- Pijler 2: evenwichtige portefeuilleopbouw verlening. Meer informatie over maatschappelijk verantwoord De tweede pijler is de opbouw van een verantwoorde, even- beleggen vindt u op rabobank.nl (onder het kopje: verantwoord wichtig samengestelde portefeuille. We adviseren om uw porte- beleggen). Uw adviseur bij de Rabobank vertelt u er ook graag feuille goed te spreiden: niet alleen over beleggingscategorieën, meer over. maar juist ook binnen de categorieën. Door een goede spreiding Beleggen bij de Rabobank 4 Let op: Maatschappelijk verantwoord beleggen geldt meestal ‘indextrackers’) vinden we vooral geschikt voor liquide, niet voor indexfondsen (zogenaamde ‘indextrackers’) aangezien transparante en concurrerende markten waar het lastig is deze fondsen de gehele index passief volgen en doorgaans voor actief beheerde fondsen om een concurrentievoordeel geen rekening houden met maatschappelijk verantwoord te halen. Actieve beleggingsfondsen zijn in onze ogen juist beleggen. geschikt in minder liquide, minder transparante en minder concurrerende markten, waar professionele beleggers extra Kosten rendement kunnen halen. Wij streven naar portefeuilles die Uw beleggingskosten zijn afhankelijk van het bedieningscon- de voordelen van deze twee fondstypes combineren. Uit het cept waarvoor u kiest. Ieder bedieningsconcept kent eigen totale aanbod van actieve fondsen en indextrackers selecteren tarieven. Daarnaast zijn er algemene tarieven voor diensten als we de fondsen die volgens ons de beste kwaliteit bieden. emissies, beheerhandelingen, het administreren en bewaren van effecten (bewaarloon) en voor leveringen en ontvang- Heeft u na het lezen van deze informatie vragen of wilt u over- sten. De specifieke kosten vindt u terug op rabobank.nl in het leggen? Neemt u dan contact op met uw Rabobank. document ‘Tarieven Beleggen bij de Rabobank’. Meer informatie Het beleggingsaanbod van de Rabobank Coöperatieve Rabobank U.A en de andere onderdelen van Beleggingsassortiment de Rabobank Groep die als beleggingsonderneming zijn aan Afhankelijk van het door u gekozen bedieningsconcept te merken, zijn als zodanig geregistreerd bij de Autoriteit bieden we u een ruim assortiment beleggingstitels waaruit u Financiële Markten te Amsterdam. De in deze publicatie opge- kunt kiezen en waarover wij u kunnen adviseren. Voordat wij nomen informatie is geen expliciete of impliciete beleggings- nieuwe beleggingstitels in ons assortiment opnemen, kijken aanbeveling en kan op ieder moment zonder verdere aankon- we of het product voldoet aan onze eisen ten aanzien van diging worden gewijzigd. De waarde van uw belegging kan onder meer verhandelbaarheid, transparantie, complexiteit, fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen kostenbelading en toegevoegde waarde voor u. garantie voor de toekomst. Potentiële beleggers dienen hun eventuele beslissing om te beleggen in beleggingsproducten Voor de assortimenten per bedieningsconcept verwijzen we uitsluitend te baseren op het prospectus en de daarvan deel u naar www.rabobank.nl. Een algemene beschrijving van de uitmakende beschrijving van risicofactoren, voorwaarden en aard en risico’s van effecten waarin u kunt beleggen, vindt u kosten, alsmede – voor zover van toepassing – de Essentiële in Bijlage 3 van de Algemene Voorwaarden voor de Effecten- Beleggersinformatie. dienstverlening van de Rabobank 2016 (AVED 2016), eveneens te vinden op www.rabobank.nl. Hier leest u ook meer over Bij onderlinge verschillen tussen de hierin opgenomen infor- de bescherming van uw effecten en gelden bij de Rabobank matie en het prospectus zal de inhoud van het prospectus (Bijlage 2 AVED 2016), het orderuitvoeringsbeleid van de prevaleren. Het prospectus en de Essentiële Beleggersinfor- Rabobank (Bijlage 4 AVED 2016) en vindt u een beknopte matie zijn kosteloos verkrijgbaar bij uw lokale Rabobank of via beschrijving van het beleid inzake belangenconflicten (Bijlage www.rabobank.nl. 1 AVED 2016). Deze publicatie is met zorg samengesteld, maar kan niet Actieve beleggingsfondsen en passieve indextrackers volledig zijn. De informatie is gebaseerd op de situatie per Binnen uw portefeuille kunnen we passieve en actieve beleg- februari 2016. Aan de inhoud van deze publicatie kunnen gingsfondsen opnemen. Passieve fondsen (zogenaamde geen rechten worden ontleend. Als u geen informatie over Beleggen bij de Rabobank 5 onze diensten en producten wilt ontvangen, dan kunt u dat kenbaar maken bij de Rabobank. Deze informatie vormt een geheel met de informatie die betrekking heeft op de verschillende bedieningsconcepten die de Rabobank kent. Lees ook de informatie die betrekking heeft op het bedieningsconcept waarvoor u heeft gekozen door. © Rabobank. Wijzigingen voorbehouden Beleggen bij de Rabobank 6