Inleiding

Spreekbeurt over frietjes
Van aardappel tot frietjes
door
Jason Joannes
Groep 7
Jason Joannes
Pagina 1/8
Spreekbeurt over frietjes
Inhoudsopgave
Inleiding .................................................................................................................................................. 3
Geschiedenis van de aardappel ........................................................................................................ 3
De aardappelplant ................................................................................................................................ 3
Soorten en rassen ................................................................................................................................ 4
Het meest gegeten in Europa ........................................................................................................... 4
En dan de frietjes................................................................................................................................ 5
Hoe worden de frietjes gemaakt .................................................................................................... 5
Vragen / Quiz (win een computer spelletje)................................................................................ 8
Jason Joannes
Pagina 2/8
Spreekbeurt over frietjes
Inleiding
Wie weet hoeveel aardappelen wij in Nederland gemiddeld eten?
Wij eten in Nederland gemiddeld 81 kg aardappels per jaar, dat is inclusief friet,
en chips.
Wist je dat:
Er 250 verschillende soorten aardappelrassen zijn.
Het bekendste ras is het bintje, genoemd naar een schoolmeisje. Een schoolmeester had een nieuw soort aardappel gekweekt en deze naar een meisje in zijn
klas genoemd.
Geschiedenis van de aardappel
De aardappel komt oorspronkelijk niet uit Nederland, maar Spaanse
ontdekkingsreizigers zagen omstreeks 1536 in Zuid-Amerika dat de Inca's kleine ronde
bollen aten die ze uit de grond haalden. De ontdekkingsreizigers namen de bollen, de
aardappelen dus, mee naar Spanje. In Europa raakten de mensen eerst in de war. Veel
mensen dachten dat ze de besjes van de plant of de plant zelf moesten eten. Maar die
zijn giftig! Dus die mensen werden ziek en deden de aardappel in de ban in plaats van in
de pan. Pas later kwamen ze er achter dat ze de knollen uit de grond moesten eten. De
aardappel werd daarna in korte tijd populair. Omdat de aardappel niet duur was, werden
ze in het begin alleen door arme mensen in Europa gegeten. Daarna ontdekten ook de
rijke mensen de lekkere groente. Zelfs de Franse koning. Ook de zeevaarders namen de
aardappel mee aan boord. In een aardappel zit namelijk veel vitamine C. Daarmee
zorgden ze dat ze tijdens hun verre reizen geen scheurbuik kregen, een enge ziekte die
ontstaat als je te weinig vitamine C krijgt.
De aardappelplant
De aardappel behoort tot de familie planten als de tomaat, aubergine, paprika en rode
peper. De aardappel is trouwens geen fruit, ook al doet de naam dat misschien wel
vermoeden. Het is een groente.
In april worden de pootaardappelen in de grond gestopt. Uit de pootaardappel groeit een
nieuwe plant en ontstaan nieuwe aardappelen.
In juni staat het veld vol met planten en gaan de planten bloeien. Ze krijgen dan witte of
paarse bloemetjes. In de zomer, na het bloeien, krijgen de planten besjes. Deze besjes
zijn ook giftig. Eind juli sterven de planten langzaam af.
In september worden aardappelen gerooid (met een machine) uit de grond gehaald. Aan
één plant groeien wel twaalf knollen!
Jason Joannes
Pagina 3/8
Spreekbeurt over frietjes
Soorten en rassen
Tegenwoordig zijn er drie soorten aardappelen:
1. Aardappelen om te eten
2. Aardappelen voor de fabriek
3. Aardappelen om te poten
1. Aardappelen om te eten
Deze aardappelen worden consumptieaardappelen genoemd (consumeren betekent
eten, gebruiken). Hiervan zijn er verschillende rassen, die allemaal hun eigen
kenmerken hebben als je ze kookt. De ene aardappel wordt kruimelig (ook wel
bloemig genoemd) en de andere blijft mooi stevig (vast kokend). De bekendste
rassen in Nederland zijn Bintjes, Eigenheimers en Dore's. Er zijn ook
aardappelen met een rode schil.
2. Aardappelen voor de fabriek
In een aardappel zit zetmeel. Als er veel zetmeel in een aardappel zit, zijn ze
niet zo lekker om op te eten. Deze aardappelen gaan dan naar een
aardappelmeelfabriek. Hier halen ze het zetmeel uit deze zogenaamde
fabrieksaardappelen. Van het zetmeel wordt van alles gemaakt: plaksel, vla, inkt,
verf, snoep, lippenstift, pillen, visvoer, katoen en papier.
3. Aardappelen om te poten
De derde soort aardappelen zijn de pootaardappelen. Deze zijn ook niet bedoeld
om te eten, maar om nieuwe aardappelen mee te kweken. Er zijn pootaardappelen
die uitgroeien tot consumptieaardappelen, pootaardappelen die uitgroeien tot
fabrieksaardappelen en pootaardappelen die uitgroeien tot weer nieuwe
pootaardappelen.
Alleen al in Nederland zijn er ruim 250 verschillende aardappelrassen. Daarvan
zijn ongeveer 90 rassen consumptieaardappelen, om op te eten dus.
Het meest gegeten in Europa
De aardappel is één van de meest gegeten voedingsmiddelen in Europa. Dat komt omdat
de aardappel niet duur is, lekker is en omdat je er heel veel mee kunt variëren. Denk
alleen maar eens aan de gekookte aardappelen, gebakken aardappelen, gepofte
aardappelen, aardappelpuree en natuurlijk frietjes en chips.
Niet overal in de wereld worden veel aardappelen gegeten. In Azië eten mensen
bijvoorbeeld rijst in plaats van aardappelen.
Aardappelen zijn gezond. Ze bevatten Vitamine B en C en geen grammetje vet.
Jason Joannes
Pagina 4/8
Spreekbeurt over frietjes
En dan de frietjes
De 81 kilo aardappelen die we jaarlijks per persoon eten kun je nog onderverdelen in 53
kilo aardappelen en 28 kilo aardappelproducten zoals friet, Rösti en chips.
Hoe worden de frietjes gemaakt
Ik ben bij Aviko in de fabriek geweest en heb daar een rondleiding gehad. Ik heb toen
gezien hoe de frietjes gemaakt worden. Bij Aviko worden frietjes gemaakt in negen
stappen. Bij andere bedrijven die ook frietjes maken zal dat ongeveer hetzelfde zijn. Ik
zal elke stap kort uitleggen. Het hele productie proces neemt ongeveer een uur in
beslag.
1. Controle bij aankomst
1. Controle bij aankomst
Bij aankomst van de aardappelen bij de fabriek wordt eerst een monster
genomen. Deze aardappelen worden gekeurd om te kijken of ze geschikt zijn om
er friet van de maken. Als ze goed gekeurd zijn, worden de aardappelen eerst
gewassen om de resten modder en stenen te verwijderen voordat ze verwerkt
kunnen worden. De schone aardappelen gaan daarna naar de productieruimte. Dit
transport vindt plaats met water, om zoveel mogelijk beschadigen aan de
aardappel te voorkomen.
2. Schillen eraf stomen
2. Schillen eraf stomen
Na het wassen wordt de schil verwijderd, dit gebeurt in een drukvat met stoom.
In dit vat worden de aardappelen in korte tijd met stoom onder druk behandeld.
Na het verminderen van de druk laat de schil los. Op deze manier gaat binnen
enkele seconden de schil van de aardappel af. Dan gaan ze in een borstel machine
en worden ze nog eens schoon geborsteld.
Jason Joannes
Pagina 5/8
Spreekbeurt over frietjes
3. Snijden
3. Snijden
De aardappelen worden met een watermes gesneden in staafjes van de gewenste
afmetingen. In een watermes worden de aardappelen met hoge snelheid in een
water stroom door een buis met een mes geschoten. Dit gaat met wel 100 km per
uur.
4. Sorteren
4. Sorteren
Na het snijden worden de aardappelstaafjes op lengte gesorteerd. Dit gebeurt
op verschillende sorteer machines. Daarop worden te korte stukjes en snippers
verwijderd.
5. Voorgaren
5. Voorgaren
Na het sorteren worden de aardappelstaafjes geblancheerd. Blancheren
betekend dat de aardappelstaafjes heel even worden gekookt.
6. Voordrogen
6. Voordrogen
Voor dat de staafjes gebakken worden moeten ze eerst worden gedroogd met
warme lucht. Door het drogen ontstaat een “huidje” waardoor de friet krokanter
wordt.
Jason Joannes
Pagina 6/8
Spreekbeurt over frietjes
7. Voorbakken
7. Voorbakken
In de Bakoven gevuld met olie (Zonnebloem- of olijfolie) worden de staafjes bij
hoge temperatuur in korte tijd voorgebakken. Dit gebeurt om het afbakken thuis
of in de cafetaria snel met het lekkerste resultaat mogelijk te maken.
8. Koelen en invriezen
8. Koelen en invriezen
De voorgebakken frietjes gaan nu de koeltunnel in. Hier worden ze in een koude
luchtstroom snel afgekoeld. Bij de productie van verse voorgebakken frietjes
wordt het afgekoeld tot 2 graden Celsius wanneer de frietjes ingevroren moeten
worden gaan ze nog in de vriestunnel en worden ze bij –40 graden snel ingevroren.
9. Verpakken
9. Verpakken
De laatste stap is het verpakken, de verse en ingevroren frietjes worden
verpakt.
De verse friet gaat in dozen en de diepvries friet wordt in plastic zakken verpakt
en daarna in dozen. Nu is het product klaar om vervoerd te worden naar
Cafetaria’s, supermarkten en restaurants in Nederland en in de rest van de
wereld.
Jason Joannes
Pagina 7/8
Spreekbeurt over frietjes
Vragen / Quiz (win een computer spelletje)
1. Wie weet er nog hoeveel aardappelen mensen in Nederland gemiddeld eten?
81 kg (53kg gekookte aardappelen en 28 kg friet en chips)
2. Welke 3 soorten aardappelen kennen we?
Aardappelen om te eten
Aardappelen voor de fabriek
Aardappelen om te poten
3. In Welk jaar werd de aardappel ontdekt?
In 1536 ontdekte Spaanse ontdekkingsreizigers de aardappel.
4. Welke vitaminen zitten er in een aardappel?
Vitamine B en C
5. Bij hoeveel graden wordt de friet ingevroren?
Bij –40 graden Celsius snel ingevroren.
Ik heb van Aviko voor iedereen nog een ballon en een pen gekregen.
Jason Joannes
Pagina 8/8