De richtlijn psychosociale hulp bij rampen en

DE MULTIDISCIPLINAIRE RICHTLIJN
PSYCHOSOCIALE HULP BIJ RAMPEN EN
CRISES (PSH)
RIVM, 30 januari 2014
Prof. dr. C. Spreeuwenberg, voorzitter werkgroep PSH
WAAROM EEN NIEUWE RICHTLIJN NA DIE VAN 2007?
• belofte dat Impact uiterlijk in 2010 zou bepalen of de richtlijn nog
actueel is
• nadruk in 2007 op vroegtijdigheid en PTSS
• twijfel over splitsing publieksdeel en wetenschappelijk deel
• wetenschappelijke en maatschappelijke ontwikkelingen
• bijdrage leveren aan kwaliteitverbetering
• betere adressering van doelgroepen van gebruikers
• meer aandacht voor haalbare implementatie
Maar ook nu is het werk niet af en is er discussie mogelijk over de
gemaakte keuzen
VERANTWOORDELIJKHEID
o
o
VOOR DE RICHTLIJN
Opdracht: RIVM: Centrum Gezondheid en Milieu
Inhoud: Werkgroep bestaande uit onder meer opstellers
oorspronkelijke richtlijn en anderen die vanuit praktijk,
beleid en/of wetenschap betrokken zijn bij PSH bij rampen
o
Advisering: Expertgroep en anderen
o
Coördinatie: Projectgroep van Impact
DE TERM RICHTLIJN
Richtlijn: Document met aanbevelingen ter
ondersteuning van zorgprofessionals en
zorggebruikers, gericht op het verbeteren van de
kwaliteit van zorg, berustend op wetenschappelijk
onderzoek aangevuld met expertise en ervaringen van
zorgprofessionals en -gebruikers.
(http://glossarium.regieraad.nl/Richtlijn)
o
o
zo mogelijk wetenschappelijke fundering, daarnaast
inclusie van ervaringen en inzichten
bredere doelgroepen dan zorgprofessionals en – gebruikers
alleen (multidisciplinariteit)
DEZE MULTIDISCIPLINAIRE RICHTLIJN
o
o
o
o
vanwege brede doelgroep(en): generiek
noodzaak aan te vullen met
- specifieke richtlijnen (bijv. voor huisartsen)
- handelingsperspectieven
- protocollen
expliciet bedoeld als ondersteuning van implementatie
kader voor voorbereiding op rampen en crises
(opleiden, trainen, oefenen)
DOELGROEPEN
VAN DE RICHTLIJN
Zeer uiteenlopend:
o
hulpverleners: professionals en getrainde vrijwilligers
o
overheden
o
organisaties die verantwoordelijk zijn voor hulpverleners
en cliënten
WAT KOMT AAN DE ORDE?
o
o
o
o
o
achtergronden van de multidisciplinaire richtlijn
gevolgen van ramp/schokkende gebeurtenis en daaruit
voortvloeiende visie op optimale PSH
aanbevelingen en de overwegingen daarvoor
procesbomen naar doelgroep ter ondersteuning van voorbereiding,
uitvoering en evaluatie van PSH
thema’s daarbij:
- onafhankelijk van fase
- gerelateerd aan acute fase en latere fasen
- mogelijke gezondheidsklachten
PSYCHOSOCIALE HULP
Omschrijving: ondersteuning en zorg gericht op het psychisch
welbevinden en de gezondheid van getroffenen.
Ondersteuning:
- in principe relevant voor alle getroffenen
- hoeft niet alleen gericht zijn op gezondheid alleen
Zorg:
- primair gericht op gezondheid
- omvat preventie, signalering, diagnostiek en behandeling
- breder dan alleen psychiatrische problemen en aandoeningen
- grotere rol voor professionele zorgverleners
PSH omvat:
- basishulp (veiligheid, eten drinken, onderdak, medische hulp)
- informatie (gebeurtenis, situatie, lot van dierbaren, mogelijke stressreacties)
- emotionele en sociale steun (luisterend oor, betrokkenheid, erkenning)
- praktische hulp (administratie, huishouden, juridisch, financieel)
- zorg bij gezondheidsklachten
RAMPEN EN CRISES
Omschrijving: onverwachte gebeurtenissen die een feitelijke of dreigende
dood of een ernstige verwonding met zich meebrengen, of die een
bedreiging vormen voor de fysieke integriteit van betrokkene of van
anderen.
- gebeurtenissen met aanzienlijke maatschappelijke impact vanwege
ernst, verstoring maatschappelijke orde en schaalgrootte
- ook zaken als gewelddadige berovingen en ernstige auto ongelukken
- kan zowel om feitelijke als om gepercipieerde bedreiging gaan
- impact verschilt zowel per individu als per gebeurtenis
REACTIES NA EEN RAMP NAAR TIJDSVERLOOP
o
o
onderscheid tussen getroffenen op niveau van de
samenleving en getroffenen als individu
samenleving:
impact
honey-moon
desillusie
re-integratie
o
individu: verlies- en rouwreacties
(uren tot dagen)
(weken tot maanden)
(maanden tot jaren)
(vaak jaren)
PSH: AAN WIE?
Aan mensen die de gebeurtenis hebben ondervonden, er
getuige van zijn geweest of ermee zijn geconfronteerd.
- zowel individuen als groepen
- zowel overlevende direct getroffenen als
nabestaanden, naasten en toeschouwers.
Laag
Kwaliteit
Hoog
HOE WIJS TE HANDELEN: TUSSEN AFWACHTEN EN
INTERVENIËREN (DÜCKERS 2013)
Afwachtend
Interveniërend
Houding
BEHOEFTEN (VAN DER VELDEN ET AL., 2006)
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
een veilige omgeving;
medische zorg bij letsel;
hereniging of contact met verwanten en dierbaren;
beschikking over middelen voor basale levensbehoeften (bijv.
eten, drinken, medicijnen);
praktische hulp (bijv. vervangende woonruimte, vervoer,
communicatievoorzieningen, geld);
betrouwbare informatie over het lot van dierbaren;
betrouwbare informatie over de ramp, gevolgen en afwikkeling;
erkenning en aandacht;
rust, controle en overzicht;
delen van ervaringen met anderen;
herdenkingsbijeenkomst
BELANGRIJKE UITGANGSPUNTEN
EN BOODSCHAPPEN
DIRECT BETREKKING HEBBEND OP PSH
o
onderscheid en specificeer behoeften en problemen
o
sluit aanij behoeften, problemen en risicofactoren
o
sluit aan bij dynamiek die kenmerkend is voor de aan de
orde zijnde gebeurtenis en de fase daarvan
o
sluit aan bij (natuurlijke) veerkracht en zelfredzaamheid
o
sluit aan bij de context van de getroffene(n)
o
sluit aan bij de aanwezige hulpverleningscapaciteit
o
evalueer de PSH
KRINGEN VAN PARTIJEN OM GETROFFENE (GERSONS
2005)
Getroffene
Familie, buren, vrienden, lotgenoten, collega's
Leidinggevenden, georganiseerde vormen van
ondersteuning, geestelijk verzorgers, benaderbare
sleutelfiguren in de samenleving (waaronder
bestuurders, geestelijken etc.)
Eerstelijns artsen, maatschappelijk werk
Gespecialiseerde GGZ (psychiaters, psychologen,
psychotherapeuten etc.)
ACHT EVALUATIECRITERIA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
VOOR
PSH (HOLSAPPEL 2013)
bejegening sloot aan bij behoefte/vermogens van getroffene
sociale steun is bevorderd
zorg was op maat met oog voor diversiteit
zorgaanbod van betrokken organisaties was in samenhang
informatie gebonden aan incident werd op tijd verstrekt
over mogelijke stressreacties is informatie gegeven
er was een aanspreekpunt voor praktische vragen
getroffenen werden gemonitord en eventuele nazorg werd geïnitieerd
TOT SLOT
Dank aan:
werkgroep:
voor hun inbreng en discussie
klankbordgroep: voor hun deskundige en kritische opmerkingen
Impact:
voor de efficiënte en deskundige coördinatie
Michel Dückers: voor zijn tomeloos geduld en energie
RIVM:
voor de opdracht en het vertrouwen
Ik kan weer gaan fietsen