Educatieve reis Verdun en Meuse-Argonne 1916

Comité van Aanbeveling: Hans Andriessen, Leo van Bergen, Pieter Broertjes, Adriaan van Dis, Josette
Dijkhuizen, Hans Hillen, Wim Klinkert, Patrick Lodiers, Patsy Sörensen, Henk Spaan, Peer de Vries
Educatieve reis Verdun en Meuse-Argonne 1916-2016
‘Het persoonlijke, kleine verhaal van een Grote Oorlog’
Reisdata: 20 tot en met 22 mei 2016
Het programma
Dag 1.
Flabas
Het bezoek aan de slagvelden van Verdun begint in Flabas een klein dorp aan de noordkant van
Verdun. Daar stond in de vrieskoude maandagochtend van de 21e februari 1916 een overmacht aan
Duitsers klaar om de eerste Franse linie, nauwelijks enkele honderden meters verderop over een
heuvel, aan te vallen.
Bois des Caures
Het Bois des Caures is op die memorabele dag het toneel van een verwoede strijd op de rechter
Maasoever. De zestigjarige luitenant-kolonel Emile Augustin Cyprien Driant slaagde er op die plek
twee dagen lang in om, samen met zijn mannen van het 56e en 59e bataljon Jagers-te-voet, de Duitsers
op te houden. Een kostbaar verlies. In de namiddag van de tweede dag sneuvelde Driant. We
bezoeken de ‘poste de commandement’ (commandobunker), de plek waar hij gevallen is en het
monument dat voor hem is opgericht.
Fort Douaumont
De verovering van Douaumont, het schild van beton van de Franse verdediging rond Verdun, is een
bizarre geschiedenis. De verhalen daarover zijn lang, verschillen nogal van elkaar en kennen enkele
waarheden en nog meer verzinsels. Voor Duitsland was de inname een enorme overwinning. Tussen
die dag, 25 februari 1916 en de herovering door de Fransen op 24 oktober 1916 schreef Douaumont,
‘der Sargdeckel’ zoals de macabere naam luidde die de Duitsers aan het fort gaven, zijn geschiedenis
in bloedrode letters. Tijdens de rondleiding doet het verhaal in detail de ronde.
Comité van Aanbeveling: Hans Andriessen, Leo van Bergen, Pieter Broertjes, Adriaan van Dis, Josette
Dijkhuizen, Hans Hillen, Wim Klinkert, Patrick Lodiers, Patsy Sörensen, Henk Spaan, Peer de Vries
Dineren en overnachten in Logis hotel ‘Le Tulipier’ in het hart van het Argonnewoud.
Dag 2.
Le Mort-Homme
Namen als Cumières, Bois de Corbeaux en Malancourt zijn, naast de Mort-Homme en Côte 304, voor
altijd verbonden aan de linker Maasoever. Wij bezoeken de Mort-Homme. De lugubere klank van deze
plek heeft overigens niets te maken met de oorlog, maar dankt zijn naam aan een legende uit een ver
verleden over een reiziger die tijdens een sneeuwstorm in de heuvels omkwam. Op de top van de
heuvel staat een geraamte gehuld in een vlag die in de wind wappert. Dit indrukwekkende monument
van Jacques Froment-Meurice verbeeldt de gruwelijke strijd. Het opschrift ‘Ils n'ont pas passé’, ‘Ze zijn
er niet doorheen gekomen’ is gewijd aan de gevallenen van de 69e infanteriedivisie.
Ouvrage de la Falouse
Ons tweede bezoek vandaag geldt het vestingwerk La Falouse. Dit bolwerk verdedigde de zuidzijde
van Verdun, maar is in de Eerste Wereldoorlog nooit aangevallen. Een aantal vrienden, onder wie onze
gids Frédéric Radet, hebben de ouvrage helemaal in de oude staat hersteld, zowel binnen als buiten.
Frédéric vertelt daar over het leven en werken van de soldaten tijdens oorlogstijd. Jean-Paul de Vries,
al meer dan twintig jaar gids in deze omgeving en conservator van het Musée Romagne 14-18, vertaalt
voor hen die geen Frans verstaan.
Ossuaire de Douaumont
In dit mausoleum bevinden zich in de crypte de resten van meer dan 130.000 niet geïdentificeerde
soldaten, Fransen en Duitsers. In een ruimte beneden kunt u 3-D foto’s van de strijd zien of in de
filmzaal kijken naar de 20 minuten durende film ‘Verdun, des hommes de boue.’ Degenen die dat
willen en kunnen, kunnen de 204 treden en 46 meter naar boven klimmen, de zogenoemde ‘vinger
Gods’ in. Vanaf de trappen aan de voorzijde kijkt u uit over de eindeloze rijen kruizen die de graven
van 15.000 gesneuvelden markeren. Een gezicht om nooit meer te vergeten. U kunt hier uw eigen
programma bepalen.
Comité van Aanbeveling: Hans Andriessen, Leo van Bergen, Pieter Broertjes, Adriaan van Dis, Josette
Dijkhuizen, Hans Hillen, Wim Klinkert, Patrick Lodiers, Patsy Sörensen, Henk Spaan, Peer de Vries
Village Martyr de Fleury-devant-Douaumont
Na het bezoek aan het Ossuaire de Douaumont stoppen we kort bij Fleury-devant-Douaumont, een
van de negen martelaarsdorpen rond Verdun. Veroveringen en heroveringen buitelden over elkaar
heen. Door de verovering van Fort de Vaux op 7 juni 1916 lag Fleury pardoes pal op de frontlijn.
Vijftien, zestien, zeventien keer wisselde het dorp van bezetter in bloedige gevechten van man tegen
man rond en in de loopgraven en in de kelders. Wat in 2016 rest is een geaccidenteerd terrein vol
granaattrechters, met eenvoudige bordjes die verwijzen naar de oorspronkelijke bewoners en wat eens
hun dagelijkse leven was: monsieur Mangin, metselaar, monsieur Lahaye, bakker, monsieur Tardivat,
smid.
Lunch in l’abris des Pélerins, een eenvoudige doch voedzame Franse maaltijd.
Wandeling over de ‘Sentier de Vaux’
Na de lunch maken we een wandeling in de omgeving van het ‘Ravin de la Caillette’, het ‘Bois de Vaux
Chapitre’, en ‘Le nez de Souville’, waar in juni en begin juli 1916 een hevige strijd om de forten Vaux en
Souville woedde. Tijdens de wandeling vertellen de gidsen over de strijd en de achtergronden.
Korte wandeling langs Fort de Souville
Een mens heeft verbeelding nodig om zich voor te kunnen stellen hoe het machtige Fort de Souville er
eens uitgezien moet hebben. Als er iets duidelijk wordt tijdens de korte wandeling langs de pokdalige
ruïne die Souville nu is, is het wel dat menselijk voorstellingsvermogen soms tekort schiet.
Les Éparges & Saint-Rémy-la-Calonne
Les Éparges is de naam van de volgende halteplaats. De 1400 meter lange rug van Éparges tussen het
dorpje Combres en Éparges werd door de Duitsers al op 21 september 1914 ingenomen. De hoogte
kijkt uit over de Woëvrevlakte ten oosten van de Maasoevers. Op een heldere dag is het uitzicht over
deze enorme vlakte adembenemend. Net zoals bij Vauquois, waar we morgen heen gaan, legden de
Duitsers er een zorgvuldig versterkte citadel aan. Twee bestormingen en ongehoorde inspanningen
hadden de Fransen nodig om de hoogten te heroveren. Een bezoek aan deze plek is, om meerdere
redenen, zeer de moeite waard.
Comité van Aanbeveling: Hans Andriessen, Leo van Bergen, Pieter Broertjes, Adriaan van Dis, Josette
Dijkhuizen, Hans Hillen, Wim Klinkert, Patrick Lodiers, Patsy Sörensen, Henk Spaan, Peer de Vries
De oevers van de Maas met zijn gastvrije terrasjes.
Een avond ter vrije besteding in Verdun
Na het middagprogramma van deze dag bent u vrij om te bepalen waar die avond wil gaan eten. Met
enig geluk, als het weer dat toelaat, kan dat op een terrasje direct aan de Maas. Maar ook in de directe
omgeving is een scala aan restaurants. Als u daar prijs op stelt adviseren wij u graag over de ‘best
restaurants in town’.
Dag 3.
De Argonne
De Argonnen, een beboste heuvelrug tussen de strategisch gelegen rivieren Aisne en Maas, zijn begin
september 1914 het toneel van een regelrechte doormars van het 5e Duitse leger. Na de Eerste slag
aan de Marne worden de Duitsers in het defensief gedrongen en wordt er in het gebied jarenlang een
stellingenoorlog uitgevochten. Een paar meter vooruit, een paar meter terug. Uiteindelijk wordt de
patstelling doorbroken door de inzet van een overweldigende inzet van ongetrainde Amerikaanse
soldaten; meer dan 1.2 miljoen. Het Maas-Argonne offensief, van 26 september tot 11 november 1918
is niet alleen de laatste aanval van de Eerste Wereldoorlog, het is ook de meest omvangrijke operatie
en de grootste overwinning van de Amerikaanse troepen onder generaal John ‘Black Jack’ Pershing.
Het zoet van die overwinning heeft echter een bittere nasmaak. Ongeveer 120.000 Amerikaanse
mannen verliezen hun leven, raken vermist, gewond of worden gevangen genomen. De Duitse
verliezen bedroegen weinig minder, rond de 100.000 man.
Butte de Vauquois
Stevige schoenen en - op een minder mooie dag - warme kleding zijn absoluut noodzakelijk voor het
volgende bezoek, de Butte de Vauquois. Het verhaal over de enorme gevechten die hier plaatsvonden
voert ter ver voor dit korte bestek. Wie de klim naar de top van de heuvel maakt wordt beloond met
een bedrieglijk beeld. Er is namelijk geen echte top, maar meer een komdal waar aan de ene kant de
Duitsers vochten en nauwelijks honderd meter verderop de Fransen. En als u zich afvraagt waar de rest
gebleven is, is er maar een antwoord: mijnen. Het hele verhaal hoort u ter plekke van Jean-Paul de
Vries.
Butte de Montfaucon d’ Argonne
Op weg naar ons volgende reisdoel passeren we het plaatsje Montfaucon d’ Argonne. Op de Butte de
Montfaucon vinden we het Amerikaanse monument dat herinnert aan deze slag met pal daarachter de
ruines van wat eens Montfaucon was.
Comité van Aanbeveling: Hans Andriessen, Leo van Bergen, Pieter Broertjes, Adriaan van Dis, Josette
Dijkhuizen, Hans Hillen, Wim Klinkert, Patrick Lodiers, Patsy Sörensen, Henk Spaan, Peer de Vries
Soldatenfriedhof Nantillois & American Cemetary de Romagne-sous-Montfaucon
Rond Verdun liggen 33 Franse, 29 Duitse en 2 Amerikaanse soldatenkerkhoven. Wij bezoeken een
Duits en een Amerikaans Kerkhof.
Romagne-sous-Montfaucon, een van de twee Amerikaans soldatenkerkhoven van WO I.
Musée de Romagne 14-18
Ter afsluiting van de reis is een bezoek aan het Musée Romagne 14-18 onontkoombaar. In het decor
van dit intieme museum vertelt Jean-Paul de Vries aan zijn toehoorders het kleine verhaal van een
grote oorlog. In de streek waar in 1918 meer dan een miljoen Amerikaanse soldaten het gevecht met
de Duitse troepen aanging leidt hij de nazaten van die soldaten in de omgeving rond, op zoek naar de
herinnering aan hun overgrootvaders. Het is een plek die jaarlijks tienduizenden bezoekers uit heel
Europa, Japan en de Verenigde Staten trekt. Niet gek dus dat Lonely Planet Romagne 14-18 tot de
vijftig verborgen schatten van Europa rekent. De zeer persoonlijke stijl van Jean-Paul, de eigenaar, en
zijn bijzondere collectie vertalen de emotie van een onbegrijpelijke oorlog; ingetogen, bezielend. Al
meer dan twintig jaar lang zet hij zich dagelijks met hart in ziel voor ‘zijn’ museum in.
Musée Romagne 14-18 : je kunt er uitstekend lunchen.
Comité van Aanbeveling: Hans Andriessen, Leo van Bergen, Pieter Broertjes, Adriaan van Dis, Josette
Dijkhuizen, Hans Hillen, Wim Klinkert, Patrick Lodiers, Patsy Sörensen, Henk Spaan, Peer de Vries
Algemene informatie over de reis
Een gastvrij hotel met een voortreffelijke keuken
We verblijven in ‘Logis Le Tulipier’ in Vienne-le-Château in het hart van het Argonnewoud. Dit Logis de
France hotel heeft 3 schoorstenen en 3 kookpotten. Het beschikt over comfortabele kamers, een
binnenzwembad, een uitstekend restaurant, en een gratis, goed functionerende WIFI.
Ervaren gidsen en reisleiding
Een goed programma kan niet zonder goede gidsen. Voor deze reis is de begeleiding in handen van:
 Jean-Paul de Vries, conservator van Musée Romagne 14-18 en gids met twintig jaar ervaring;
 Willem Steetskamp, socioloog, reisleider en chauffeur;
 Bob Latten, kenner van Verdun en auteur van onder meer ‘Poststempel Verdun’.
Klimaat & daglicht op 20 mei 2016
Verdun en omgeving kent een landklimaat, warme zomers en koude winters. Het is daarom niet te
voorspellen hoe het weer op 20, 21 en 22 mei zal zijn. Zon op: 05.37 Zon onder: 21.36
Reissom
Reissom op basis van standaardkamer: schatting €375,- p.p. op basis van twee personen per kamer.
Toeslagen: standaardkamer eenpersoonsgebruik € 40,- p.p.p.d.
De prijs is inclusief BTW, vervoer per airconditioned bus, twee nachten in Logis de France tophotel Le
Tulipier in Vienne-le-Château in een tweepersoons standaardkamer op basis van logies/ontbijt, 1
lunchpakket voor onderweg, 1 diner op de eerste avond en 1 lunch op de derde dag, alle excursies
volgens programma inclusief entrees, begeleiding door ervaren gidsen en een digitale syllabus.
Exclusief: overige maaltijden * drankjes * persoonlijke uitgaven * reis-en/of annuleringsverzekering *
fooien * Bijdrage Calamiteitenfonds € 2,50 per boeking *
Reader
Iedere deelnemer ontvangt ruim voor vertrek een digitale reader.
Literatuur & audiovisuele informatie
 Koen Koch, ‘Een kleine geschiedenis van de Grote Oorlog 1914-1918’
 Hans Andriessen, WO I, de Eerste Wereldoorlog in foto’s’
 Alain Fournier, ‘Le Grand Meaulnes’
 Maurice Genevoix, ‘Ceux de 14, Nuits de Guerre’
 Ernst Jünger, ‘In Stahlgewittern’
 Diederik van Vleuten, ‘Buiten schot’
 Duppler, Jörg / Gerhard P. Gross: Kriegsende 1918. Ereignis, Wirkung, Nachwerkung (1999); Meyers
Lexikon (1930)
 Museum ‘Le Poilu’ Alkmaar, met dank aan Peter Wories.
Geografie
Carte de Randonnée Forêts de Verdun et du Mort-Homme
Interessante websites
www.letulipier.com
www.memorial-verdun.fr
www.romagne-14-18.com
www.ouvragedelafalouse.fr
YouTube: zoeken onder Romagne 14-18 World War One Museum.
Comité van Aanbeveling: Hans Andriessen, Leo van Bergen, Pieter Broertjes, Adriaan van Dis, Josette
Dijkhuizen, Hans Hillen, Wim Klinkert, Patrick Lodiers, Patsy Sörensen, Henk Spaan, Peer de Vries
Tot slot
Voor deze reis dient u goed ter been te zijn. Daarnaast is het bezoek aan de heuvel van Vauquois niet
geschikt voor mensen die last hebben van claustrofobie. Minimum aantal deelnemers: 32. Bij
onvoldoende belangstelling kan de reis tot 6 weken voor vertrek geannuleerd worden.
Inschrijven voor deze reis kan door een e-mail te sturen naar [email protected]. U
ontvangt dan een inschrijfformulier van ons. Na ontvangst van uw inschrijfformulier en uw betaling
zullen wij uw deelname bevestigen en is deze definitief.
Comité van Aanbeveling: Hans Andriessen, Leo van Bergen, Pieter Broertjes, Adriaan van Dis, Josette
Dijkhuizen, Hans Hillen, Wim Klinkert, Patrick Lodiers, Patsy Sörensen, Henk Spaan, Peer de Vries
De organisatie is in handen van de stichting ‘Vrienden van Museum Romagne’
Deze stichting heeft tot doel het bevorderen van het voortbestaan van het museum, het bewaken van
zijn authenticiteit en de uitstraling van zijn collectie, maar ook het uitdragen van de boodschap
‘Oorlog, de onmenselijke maat.’, die met het museum verbonden is. Om dat doel te realiseren is geld
nodig, geld dat de stichting onder meer bij elkaar wil brengen door:


het verzorgen van publicaties, lezingen, educatieve reizen en voorstellingen;
het verrichten van sponsoractiviteiten, waaronder ‘crowd funding’;
Het comité van aanbeveling
 Hans Andriessen, auteur van een aantal standaardwerken over de Eerste Wereldoorlog
 dr. Leo van Bergen, autoriteit op het gebied van de gezondheidszorg in de Eerste Wereldoorlog
 Adriaan van Dis, gelouterd en gelauwerd auteur
 drs. J.S.J. (Hans) Hillen, oud-minister van Defensie
 Henk Spaan, programmamaker en auteur
 Patrick Lodiers, radio- en tv presentator en programmamaker
 dr. Peer de Vries, brigadegeneraal b.d.
 Patsy Sörensen, Vlaams en Europees oud politica en mensenrecht activiste
 Josette Dijkhuizen, honorair Hoogleraar Ondernemerschapontwikkeling
Het bestuur
 Diederik van Vleuten, educatie en publicaties
 Marleen Zuyderhoudt, communicatie en marketing
 Mark van der Hooff, secretariaat
 Marco Magielse, educatie en publicaties
 Henri Houkes, financiën
 Bob Latten, voorzitter