PowerPoint-presentatie
advertisement
Inleiding Overzicht van dit hoofdstuk 1. Wat is sociale zekerheid? 2. Enkele kenmerken 3. Stelsels van sociale zekerheid 4. Structuur van de sociale zekerheid 5. Onderwerping aan de sociale zekerheid 6. Bijdrageplichtig loon 7. Financiering van de sociale zekerheid 8. Verplichtingen van de werkgever 9. Kruispuntbank van de sociale zekerheid 10. Handvest van de sociaal verzekerde 11. E-government in de sociale zekerheid Socialezekerheidsrecht - Inleiding 2 Wat is socialezekerheid? • Geheel van maatregelen en instellingen – Doel: aan elke burger voldoende bestaansmiddelen te waarborgen wanneer zijn bestaanszekerheid wordt bedreigd ten gevolge van bepaalde risico’s • Traditioneel : 7 takken – – – – – – – Rust- en overlevingspensioen Werkloosheid Arbeidsongevallenverzekering Beroepsziekteverzekering Gezinsbijslag Ziekte- en invaliditeitsverzekering Jaarlijkse vakantie Socialezekerheidsrecht - Inleiding 3 Wat is socialezekerheid? • Daarnaast ook nog sociale bijstand (of “residuaire regelingen”) – – – – Leefloon (en sociale bijstand in de brede zin) Inkomensgarantie voor ouderen Gewaarborgde gezinsbijslag Tegemoetkomingen aan gehandicapten • Sociale risico’s kunnen de bestaanszekerheid van de burger aantasten door: – Het inkomen te verminderen • Sociale zekerheid vangt dan het inkomensverlies op – De uitgaven te vermeerderen • Sociale zekerheid zal deze kosten (gedeeltelijk) opvangen of terugbetalen Socialezekerheidsrecht - Inleiding 4 Enkele kenmerken • Solidariteit – Centrale begrip in ons socialezekerheidssysteem • • • • • Tussen werkenden en werklozen Tussen jongeren en ouderen Tussen gezonden en zieken Tussen mensen met en mensen zonder inkomen Tussen gezinnen met en gezinnen zonder kinderen – Financiering via bijdragen op het loon van werknemers – Wordt gewaarborgd door • Werkenden betalen bijdragen in verhouding tot hun loon • Financiering gebeurt door de gemeenschap • Sociale partners beslissen mee over het systeem Socialezekerheidsrecht - Inleiding 5 Enkele kenmerken • Verplicht karakter – Sociale verzekeringen zijn verplicht • Men heeft niet de keuze er al dan niet aan te willen deelnemen en enkel een eigen persoonlijke verzekering te nemen • Men kan ook niet kiezen geen bijdragen te betalen voor takken van de sociale zekerheid waar men geen belang bij zou hebben Socialezekerheidsrecht - Inleiding 6 Stelsels van sociale zekerheid • Drie stelsels – Stelsel van de loontrekkenden • “Algemeen” stelsel – Bescherming voor alle klassieke takken • “Bijzondere” stelsels – Specifieke stelsels voor mijnwerkers en zeelieden • “Aanvullende sociale zekerheid” of “bestaanszekerheid” – Sectorale of ondernemingsstelsels – Stelsel van de zelfstandigen • Verzekering voor 5 takken • Aansluiting en bijdragebetaling via sociale verzekeringsfondsen voor zelfstandigen onder toezicht van RSVZ Socialezekerheidsrecht - Inleiding 7 Stelsels van sociale zekerheid – Stelsels voor de ambtenaren • Plaatselijke en provinciale overheden via RSZPPO • Andere ambtenaren: rechtstreeks verzekerd via de tewerkstellende overheid zelf • Zijn wel via algemeen stelsel van de loontrekkenden verzekerd voor de gezondheidszorgen Socialezekerheidsrecht - Inleiding 8 Structuur van de sociale zekerheid • Financiering via het loon van de werknemers – Zie schema hierna – Worden zowel door werkgevers- als werknemersbijdragen gefinancierd: • Ziekte- en invaliditeit • Werkloosheid • Pensioen – Worden enkel door werkgeversbijdragen gefinancierd: • Gezinsbijslagen • Jaarlijkse vakantie (voor arbeiders) • Arbeidsongevallen en beroepsziekte • Overheid subsidieert stelsel eveneens Socialezekerheidsrecht - Inleiding 9 Structuur van de sociale zekerheid Werkgeversbijdragen Werknemersbijdragen Bedrijfsvoorheffing Totale loonkost Brutoloon S.Z.-bijdragen Begrippen: brutoloon, nettoloon en totale loonkost Nettoloon Socialezekerheidsrecht - Inleiding 10 Structuur van de sociale zekerheid • Werkgevers- en werknemersbijdragen worden overgemaakt aan de RSZ (Rijksdienst voor Sociale Zekerheid) • RSZ herverdeelt de bijdragen over de sociale parastatalen: – Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) • Ziekenfondsen – Rijksdienst voor Pensioenen (RVP) – Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) • Uitbetalingsinstellingen voor werkloosheidsuitkeringen – Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie (RJV) • Vakantiekassen voor arbeiders – Rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers (RKW) • Kinderbijslagfondsen – Fonds voor beroepsziekten – Fonds voor arbeidsongevallen Socialezekerheidsrecht - Inleiding 11 Structuur van de sociale zekerheid Werknemers Overheid Werkgevers RSZ RIZIV RVA RKW Ziekenfondsen Vakbonden of HVW Kinderbijslagfondsen Zieken Werklozen Gezinnen RVP Gepensioneerden en langstlevende echtgenoten RJV FBZ Vakantiekassen Zieken FAO Arbeidsongevallenverzekeraars Slachtoffers Arbeiders Socialezekerheidsrecht - Inleiding 12 Onderwerping aan de SZ • Algemeen – RSZ-wet van 27 juni 1969 en wet van 29 juni 1981 – Uitvoerings-KB van 27 juni 1967 – RSZ-wet is van openbare orde • Territoriaal toepassingsgebied – Werknemers die in België werken • Voor een werkgever die in België is gevestigd • Of voor een in het buitenland gevestigde werkgever die in België een exploitatiezetel heeft waarvan de werknemer afhangt Socialezekerheidsrecht - Inleiding 13 Onderwerping aan de RSZ – Afwijkingen bij grensoverschrijdende tewerkstellingen mogelijk • Tewerkstelling in landen waarmee België een overeenkomst heeft gesloten • Tewerkstelling in landen waarmee België geen overeenkomst heeft Socialezekerheidsrecht - Inleiding 14 Onderwerping aan de RSZ • Tewerkstelling in landen waarmee België een overeenkomst heeft gesloten – EU-verordening 883/2004 • Vervangt de vroegere verordening 1408/71 • Coördineert de socialezekerheidsstelsels van de landen binnen de Europese Unie om het vrije verkeer van burgers te vergemakkelijken – Bilaterale akkoorden – Europees verdrag inzake sociale zekerheid • Is in de praktijk enkel nog voor Turkije van belang Socialezekerheidsrecht - Inleiding 15 Onderwerping aan de RSZ • Tewerkstelling in landen waarmee België geen overeenkomst heeft – Belgische wetgeving is dan niet langer van toepassing – Aansluiting via vrije verzekering bij de Dienst Overzeese Sociale Zekerheid (DOSZ) is dan wel mogelijk – Uitzondering: detacheringen van 6 maanden (te verlengen met max. 6 maanden) Socialezekerheidsrecht - Inleiding 16 Onderwerping aan de SZ • Personeel toepassingsgebied – Werkgevers en werknemers die verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst • Wat is een arbeidsovereenkomst? – Wederkerige overeenkomst – Werknemer verricht arbeid onder gezag van de werkgever – Werkgever verschaft arbeid en betaalt loon • Ondergeschikt verband is essentieel • Problematiek van schijnzelfstandigen en pseudowerknemers – Arbeidsrelatieswet van 27 december 2006 • Samengaan arbeidsovereenkomst en aannemings- of zelfstandigenovereenkomst Socialezekerheidsrecht - Inleiding 17 Onderwerping aan de SZ – Uitbreidingen, gelijkstellingen, beperkingen en uitsluitingen • Zeelieden • Gelijkstellingen – Leerlingen – “Niet-werknemers” » Thuiswerkers » Vrachtwagen - en taxichauffeurs (onder bepaalde voorwaarden) » Studenten » Opleidingsovereenkomsten – Au-pairs (worden als dienstboden beschouwd) • Uitbreidingen – Arbeid die in gelijkaardige omstandigheden als die van een arbeidsovereenkomst wordt verricht » O.a. huisarbeiders, studenten, onthaalouders, enz. Socialezekerheidsrecht - Inleiding 18 Onderwerping aan de SZ • Beperkingen – Voor bepaalde categorieën van werknemers wordt de toepassing van de SZ beperkt tot een of meer takken » O.m. leerlingen, dienstboden, betaalde sportbeoefenaars, gelegenheidsarbeid in land- en tuinbouw, onthaalouders • Uitsluitingen – Bepaalde werknemers worden uit het toepassingsgebied van de SZ uitgesloten » O.m. “bijkomstige” betrekkingen of betrekkingen “van wezenlijk korte duur” Socialezekerheidsrecht - Inleiding 19 Onderwerping aan de SZ Bijdrageplichtig loon • Gevolgen van de onderwerping – Verplichting om bijdragen te betalen aan de RSZ • Begrip loon voor de RSZ-wet – Basis waarop bijdragen berekend worden • Voor arbeiders: 108% van het brutoloon – Omwille van enkelvoudig vakantiegeld voor arbeiders • Voor bedienden: 100% van het brutoloon Socialezekerheidsrecht - Inleiding 20 Bijdrageplichtig loon – Loonbegrip • Elk geldelijk of in geld waardeerbaar voordeel dat door de werkgever wordt toegekend aan de werknemer – Als tegenprestatie voor arbeid krachtens de arbeidsovereenkomst – Alsook datgene waarop de werknemer recht heeft » Rechtstreeks: krachtens de wet, cao, ondernemingsregels, gebruik, eenzijdige verbintenis » Of onrechtstreeks: via fonds voor bestaanszekerheid e.d. Socialezekerheidsrecht - Inleiding 21 Bijdrageplichtig loon • Enkele bijzondere vergoedingen – Toekenning firmawagen voor privédoeleinden – Niet-recurrente resultaatgerichte bonussen – Betaling van verkeersboetes door de werkgever Socialezekerheidsrecht - Inleiding 22 Financiering van de SZ • Loontrekkenden – Werkgever en werknemers • Werkgeversbijdrage : minstens 32 % van het brutoloon • Werknemersbijdrage: 13,07% van het brutoloon • Bijzondere bijdragen voor werkgevers en werknemers – Tussenkomst van de Staat via alternatieve financiering • Zelfstandigen en ambtenaren • Vermindering van sociale bijdragen – Structurele vermindering – Doelgroepvermindering Socialezekerheidsrecht - Inleiding 23 Verplichtingen van de werkgever • Inschrijvingsplicht – Identificatie als “werkgever in de nabije toekomst” via portaalsite van de RSZ – Onmiddellijke aangifte van tewerkstelling (DIMONA) bij elke aanwerving van een werknemer • Kwartaalaangifte (DmfA) – Vaststellen hoeveel SZ-bijdragen de werkgever moet betalen aan de RSZ voor zijn personeel – Eenmalig meedelen van loon- en prestatiegegevens aan de overheid Socialezekerheidsrecht - Inleiding 24 Verplichtingen van de werkgever • Limosa-aangifte – Voor de tewerkstelling van buitenlandse werkkrachten in België • Verplichting geldt voor zowel buitenlandse werknemers, stagiairs als zelfstandigen • Betaling van bijdragen – Verantwoordelijkheid van de werkgever • Inhouding van de werknemers- en de werkgeversbijdrage moet door de werkgever gebeuren bij elke loonuitbetaling • Niet-betaalde werknemersbijdragen kunnen door de werkgever achteraf niet meer verhaald worden op de werknemer Socialezekerheidsrecht - Inleiding 25 Verplichtingen van de werkgever – Bedrag en tijdstip van de driemaandelijkse bijdrage • Aan de hand van de kwartaalaangifte (DmfA) kent de werkgever het bedrag dat hij aan de RSZ moet overmaken • Uiterlijk de laatste dag van de maand volgend op het kwartaal moeten de bijdragen aan de RSZ betaald zijn – Maandelijkse voorschotten • De meeste werkgevers moeten elke maand een voorschot betalen • Uiterlijk de vijfde dag van de volgende maand, met de afrekening uiterlijk de laatste dag van de maand volgend op het kwartaal – Bedrag en tijdstip van de jaarlijkse bijdrage • Voor vakantiegeld voor arbeiders en herverdeling van bijdragen • Wordt door de RSZ zelf opgevraagd bij de werkgevers Socialezekerheidsrecht - Inleiding 26 Verplichtingen van de werkgever • Sancties – Burgerrechtelijke sancties • • • • • Bij niet-tijdige betaling van de bijdrage Bij niet-tijdige aangifte Bij niet-tijdige betaling van de voorschotten Bij geen, onvolledige of onjuiste aangifte RSZ kan geheel of gedeeltelijk afzien van de sancties of ze kwijtschelden – Toezicht – Strafbepalingen Socialezekerheidsrecht - Inleiding 27 Kruispuntbank van de SZ • Algemeen – Kruispuntbank van de sociale zekerheid werd in 1990 opgericht om de gegevensuitwisseling tussen de diverse instellingen van sociale zekerheid te stimuleren en te organiseren • Organisatie – Elektronisch netwerk dat als “verkeersregelaar” dient tussen alle instellingen van sociale zekerheid – Beheert repertorium dat aangeeft welke instelling over welke gegevens beschikt zonder die gegevens zelf te bewaren Socialezekerheidsrecht - Inleiding 28 Kruispuntbank van de SZ – Instellingen mogen enkel nog gegevens opvragen bij de sociaal verzekerde als die niet reeds beschikbaar zijn bij andere instellingen – Wijzigingen van bepaalde gegevens worden automatisch doorgegeven aan alle instellingen – Eén enkele identificatiesleutel per persoon (INSZnummer) – Instellingen van sociale zekerheid hebben via de Kruispuntbank ook toegang tot het Rijksregister Socialezekerheidsrecht - Inleiding 29 Kruispuntbank van de SZ • Gegevensbescherming – Geen centrale gegevensopslag • Minimalisatie van de kans op misbruik (“hacken”) – Gegevenstoegang voor instellingen van sociale zekerheid moet altijd via Kruispuntbank gebeuren • Preventieve controle op rechtmatigheid van de vraag naar gegevens – Veiligheidsverplichtingen • Voor iedereen die sociale gegevens behandelt • Recht op informatie en rechtzetting voor elke sociaal verzekerde Socialezekerheidsrecht - Inleiding 30 Kruispuntbank van de SZ Structuur van het netwerk van de Kruispuntbank van de sociale zekerheid Socialezekerheidsrecht - Inleiding 31 Handvest van de sociaal verzekerde • Algemeen – Betere bescherming van de sociaal verzekerde – 3 Voorwaarden voor de uitoefening van de rechten van de sociaal verzekerde • Hij moet weten dat die rechten bestaan • Hij moet er gebruik van willen maken • Hij moet de toepassing ervan kunnen vorderen – Doelstellingen van het Handvest • • • • • Rechtszekerheid Toegankelijkheid Doorzichtigheid Snelheid Vereenvoudiging van de administratieve verplichtingen Socialezekerheidsrecht - Inleiding 32 Handvest van de sociaal verzekerde • Verplichtingen van de sociale instellingen – – – – – – – – – – Verstrekken van inlichtingen Verstrekken van raad over de uitoefening van rechten Polyvalentie van het verzoek Duidelijke taal / inkennisstelling van beslissingen Verzoek tot toekenning Termijn waarbinnen beslissingen moeten worden genomen Motivering en kennisgeving Herziening Afstand van terugvordering van het onverschuldigde Beroepstermijn 3 maanden Socialezekerheidsrecht - Inleiding 33 E-government in de SZ • Moet leiden tot – Vermindering aantal aangifteformulieren – Vermindering van het beroep moeten doen op werkgevers en werknemers – Vermindering van de tijd nodig om aangifteformulieren in te vullen door het aantal rubrieken te beperken • Vereenvoudiging via 3 kanalen – Veralgemening Dimona-aangifte – Elektronische aangifte van sociale risico’s (ASR) – Invoering van DmfA-aangifte Socialezekerheidsrecht - Inleiding 34
