Gevaarlijke stoffen

VOL-VCA
versie 4.5
Veiligheid
voor
Operationeel
Leidinggevenden
|1|
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Telefoon uit a.u.b..
|2|
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Tijdens het examen is het tonen van een geldig
legitimatiebewijs verplicht.
|3|
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Inhoudsopgave
Inhoud
1. Arbeidsomstandigheden en milieu
2. Arbo in de praktijk
3. Gevaarlijke stoffen
4. Etikettering en signalering
5. Elektriciteit
6. Brand- en explosiegevaar
7. Werken in besloten ruimten
8. Algemene werkplekeisen
9. Hijs- en hefwerktuigen
10. Werken op hoogte
11. Handgereedschap
12. Gereedschapmachines
13. Persoonlijke beschermingsmiddelen
|4|
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden en milieu
Hoofdstuk 1
Arbeidsomstandigheden en milieu
|5|
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden- en milieuwetgeving
GRONDBEGINSELEN ARBOWET
• Zo goed mogelijk:
• Veiligheid
• Gezondheid
• Welzijn
• Geen nadelige invloed vanuit arbeid, anders:
• Gevaar bij bron bestrijden
• Afschermen
• Persoonlijke beschermingsmiddelen
• Redelijkerwijs haalbaar:
• Technisch
• Organisatorisch
• Economisch
Blz 6
|6|
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden- en milieuwetgeving


• Arbowet
• Arbobesluit
doelvoorschriften
toelichting
Hulpmiddel bij overheidstoezicht en – handhaving
• Arbocatalogus

door werkgever en
werknemers opgesteld
• Branche brochure

informatie van
Inspectie SZW* voor
bedrijven
Europese regelgeving is opgenomen in nationale wetgeving
* Voorheen Arbeidsinspectie
|7|
Blz 6+7
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden- en milieuwetgeving
ARBEIDSTIJDENWET
• Regels voor werk en rusttijden.
• Maximale werktijd per dag en week.
• Hoeveel uren werken en hoeveel uren rust.
• Rekening houden met werknemer zijn zorgtaken in gezin.
Blz 7
|8|
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden en milieu
BELEID VOEREN IS STRUCTURELE AANPAK
Verplicht voor elke onderneming
•
Maatregelen om risico’s te verminderen
•
Beleid realiseren, Plan van Aanpak
•
Ziekteverzuim beleid voeren
•
Verantwoordelijkheden en bevoegdheden vastleggen
•
Beleid toetsen en aanpassen
|9|
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden en milieu
PLAN VAN AANPAK
• Plan voor verbeteren van arbeidsomstandigheden
• Bevat o.a. plannen over:
• Maatregelen voor risico-vermindering en ter voorkoming
• Concrete uitvoering maatregelen: Verantwoordelijkheden, middelen,
werkwijze, eindlimiet
• Wijze van rapportage
• Betrokkenheid leidinggevenden belangrijk
Blz 7+8
| 10 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden en milieu
VOORLICHTING EN ONDERRICHT
• Werkgever verplicht te geven
• Werknemer verplicht te volgen
• Afgestemd op werknemer
• Niet alleen schriftelijk
• Vast en tijdelijk personeel
Blz 8
| 11 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden en milieu
WERKOVERLEG
•Samenwerking en overleg in:
• Ondernemingsraad
• Afdelingswerkoverleg
•Drie kenmerken:
• Vindt regelmatig plaats
• Is groepsactiviteit
• Beïnvloeding van “onderaf” (werkvloer)
Blz 9
| 12 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden en milieu
• Toewijzen toezichthoudende taken aan leidinggevenden:
• Toezicht op eigen personeel
• Toezicht op personeel van andere leidinggevenden
• Toezicht op bedrijfsmiddelen
• Nodig:
• Geven van bevoegdheden en middelen
• Schriftelijk toewijzen:
• Eén leidinggevende
• Eén zelfde taak
• Toezicht op welke handelingen
• Toezicht op welke personen
• Toezicht op welke middelen en waar
Blz 9
| 13 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden en milieu
GEVAAR VOOR ANDERE PERSONEN ZO VEEL MOGELIJK
VOORKOMEN
• Werknemers van andere werkgevers
• Leveranciers goederen
• Bezoekers, voorbijgangers en omwonenden
• Onbevoegden, die zich toegang kunnen verschaffen
Blz 9
| 14 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden en milieu
SAMENWERKENDE WERKGEVERS
Meer werkgevers gelijktijdig op dezelfde locatie moeten samenwerken om
de Arbowet na te leven
Afspraken vooraf vastleggen in Arboprojectplan:
•
Wijze van samenwerken
•
Te treffen voorzieningen
•
Manier van toezicht
•
Risico’s vanuit en naar omgeving en te nemen maatregelen
Blz 9
| 15 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden en milieu
IN- EN UITLENEN VAN PERSONEEL
• Afspraken maken:
• Wie geeft instructies?
• Wie verzorgt voorlichting en onderricht?
• Wie verstrekt PBM?
• Algemeen gesteld:
• Wie geeft aanwijzingen?
• Wie houdt toezicht?
• Wie verstrekt middelen?
• Deze personen zijn verantwoordelijk voor de naleving van de
• Arbowet
• Als leidinggevende vertegenwoordigt u uw werkgever, dus:
medeverantwoordelijk
| 16 |
Blz 10
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden en milieu
TOEZICHT DOOR INSPECTIE SZW
Landelijke werkwijze handhavingsbeleid
•
1e Fase: Inspectie SZW maakt afspraken om tekortkomingen op te
heffen
•
2e Fase: Afspraak niet nakomen: Officiële waarschuwing
•
3e Fase: Officiële waarschuwing niet nagekomen: Proces verbaal
Blz 12
| 17 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden en milieu
TOEZICHT DOOR INSPECTIE SZW
Bij ernstige overtredingen (dus bij direct ernstig gevaar voor
personen):
1:
• Vrijwillig stilleggen werk en afspraken maken
• Opheffen tekortkoming voor beginnen met werk
2:
• Onwil om afspraken te maken of na te leven
• Formele stillegging werk en opmaken proces-verbaal
Blz 12
| 18 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden en milieu
ARBODESKUNDIGE
• Interne Arbodeskundige
• Preventiemedewerker
• Eventueel externe Arbodeskundige voor:
• RI&E
• Onderzoeken naar geluidsbelasting, klimaat, fysieke belasting en
gevaarlijke stoffen
• Periodiek gezondheidskundig onderzoek
• Begeleiding van zieke werknemers
• Medische keuringen (voor sommige functies verplicht)
| 19 |
Blz 14
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden en milieu
CE-KEURMERK
CE = Conformité Européene
CE = Europese richtlijn voor gebruiksveiligheid van producten
Verplicht voor o.a. arbeidsmiddelen,
werkkleding, persoonlijke
beschermingsmiddelen etc.
Verplicht in alle EU-landen
Blz 16
| 20 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden en milieu
MILIEUWETGEVING
• Wet Milieubeheer, doel: bescherming en verbetering van milieu
• Wet Milieubeheer Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren:
Vergunning met voorschriften en Uitvoeringsbesluiten met regels
• Wet Milieugevaarlijke Stoffen(nu EG-verordening REACH),
• Doel: mens en milieu te beschermen tegen gevaarlijke stoffen
Bevat regels over Meldingsplicht, Werkzaamheden, Etikettering en
Verpakking
• REACH=Registratie Evaluatie Autorisatie Chemische stoffen
Blz 16
| 21 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden en milieu
WET MILIEUBEHEER
Doelen:
• Bescherming/verbetering van milieu
• Doelmatige verwijdering van afvalstoffen
Dus:
• Productieprocessen aanpassen
• Emissies verminderen (LWB)
• Afval verminderen en scheiden
Blz 16
| 22 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbeidsomstandigheden en milieu
Risico-inventarisatie en Evaluatie (RI&E)
•
Verplicht voor alle bedrijven met (ingeleend) personeel
•
Inventarisatie van gevaren bij het werk en de kans op negatieve
effecten
•
Evaluatie: plan van aanpak
• gevaren en risico’s voor mensen voorkomen of
• zo klein mogelijk houden
RI&E en plan van aanpak: regelmatig bijstellen
Blz 18
| 23 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
Hoofdstuk 2
Arbo in de praktijk
| 24 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
BRONNEN VAN RISICO’S
•
Het soort werk
•
Kennis en ervaring
•
De werkplek zelf
•
Het welzijn
•
De mentaliteit
RISICO = KANS x EFFECT
Veiligheid = bewust nemen van aanvaardbaar risico
Blz 22
| 25 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
IJSBERG MET VERHOUDING TUSSEN
VERSCHILLENDE SOORTEN ONGEVALLEN
1
ongeval met dodelijke afloop of zeer ernstig letsel
30
ongeval met ernstig letsel met verzuim
300
ongevallen met letsel met verzuim
3.000
(bijna) ongevallen met gering
letsel / EHBO zonder verzuim
30.000
gevaren als gevolg van onveilige
handelingen en/of situaties
Blz 25
| 26 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
DE OORZAKEN/GEVOLGENREEKS
Blz 25
| 27 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
PREVENTIE
Ongevallen/incidenten voorkomen door:
• Voorkomen van onveilige handelingen
• Voorkomen van onveilige situaties
Maatregelen:
• Bijvoorbeeld taak- of werkomschrijving,
toezicht, instructie en voorlichting
Blz 25 / 27
| 28 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
GEVOLGEN ONGEVALSTHEORIEËN
VOOR ARBOBELEID
•
IJsbergtheorie: rol leidinggevende bij voorkomen van:
•
•
•
Onveilige handelingen
Onveilige situaties
Oorzaken/gevolgenreeks:
•
Ongevallen/incidenten hebben verscheidene oorzaken
Conclusie:
• Voer een structureel Arbobeleid
• Hierin spelen direct leidinggevenden en management een rol
Blz 26
| 29 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
TAKEN VAN MANAGEMENT BETREFFENDE ARBOBELEID
• Structureren van Arbobeleid
• Delegeren van taken en bevoegdheden (aan leidinggevenden)
Taken direct Leidinggevenden
• Toezicht houden
• Geven van voorlichting en instructie
• Systematisch rapporteren van (bijna)ongevallen
• Doorgeven van gesignaleerde problemen en klachten
Blz 28 / 29
| 30 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
ONGEVALLENONDERZOEK EN -REGISTRATIE
Doelen ongevallenonderzoek:
• Welke factoren zijn oorzaak ongeval?
• Gericht op voorkomen ongevallen
Ongevallen melden aan:
• Opdrachtgever
• Directe chef
• Inspectie SZW (ernstige ongevallen)
•
situatie niet wijzigen
Blz 30 / 31
| 31 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
ASPECTEN ONGEVALLENONDERZOEK
1. Onderzoek ter plekke van ongeval
2. Bewijsmateriaal bewaren
3. Interviewen getuigen/betrokkenen
4. Analyse onderzoeksresultaten
5. Eindrapport (conclusies/aanbevelingen)
Blz 31
| 32 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
ONGEVALLENREGISTRATIE
Belangrijk:
•
Vastleggen gegevens voor beleid
•
Voldoen aan wettelijke eisen
•
Maatregelen om ongevallen te voorkomen
Onderscheid ongevallen:
•
Arbeidsongevallen
•
Verkeersongevallen
•
Privé-ongevallen
Blz 31
| 33 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
OOK REGISTRATIE VAN:
• Milieu-incidenten
• Schadegevallen
• Brand/explosies
Blz 31
| 34 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
TRA en LMRA
Taak Risico Analyse  RI&E op projectniveau
• Start werkvoorbereiding
• Analyse van de gevaren
• Bij uitvoering van risicovolle taken of bij werken in risicovolle omgeving
• Veiligheid en de gezondheid van werknemers.
Doel:
• Risico’s te analyseren en te evalueren
• Afspreken van juiste beheersmaatregelen
Blz 32
| 35 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
WERKWIJZE BIJ TAAK - RISICOANALYSE
WERKOBJECT
BEPALEN VAN RISICO
ELIMINEREN OF VERVANGEN VAN HOOG RISICO
WERKVOORBEREIDING
OPSTELLEN TAAK - RISICOANALYSE
COMMUNICATIE
UITVOERING
EVALUATIE
Blz 32 / 33
| 36 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
TRAJECT RISICOBEHEERSING
Job
Opdelen in
taakstappen
ja
Beheerst via
procedure?
nee
laag
Risicobepaling
hoog
Opstellen
risico-analyse
risico’s beheersbaar
risico’s niet beheersbaar
Heroverweging
| 37 |
Communicatie van risico’s
en beheersmaatregelen
Uitvoering
Blz 33
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
TRA en LMRA
Laatste minuut risico analyse (LMRA)
Een LMRA of Start Werk Analyse:
•
Uitvoeren voor je echt aan het werk gaat
•
Korte risico controle en “zelf check”
•
Eerst denken dan pas doen
Blz 33
| 38 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
LINE SAFETY MEETING
Doorspreken van risico’s vóór de aanvang van het werk
•
In kick-off meeting:
• voor gehele werk (risico’s, beheersmaatregelen, interacties)
•
Startwerkmeeting:
• door leidinggevenden, gericht op komende werkdag
•
Shiftoverdracht:
• bij ploegendiensten
•
Op de werkplek:
• bijv. toolboxmeeting
| 39 |
Blz 34/ 35
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
SCHEMATISCHE VOORSTELLING VAN DE
VIER STRATEGIEËN
4 strategieën
beïnvloeding van gedrag
M.b.t. veilig werken:
1. Benadruk succes van veilig gedrag
2. Verminder nadelen van veilig gedrag
M.b.t. onveilig werken:
3. Verduidelijk gevolgen van onveilig werken
4. Bemoeilijk mogelijkheden van onveilig werken
Blz 36
| 40 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
REGELS EN PROCEDURES
•
Regel = richtlijn voor gedrag en handeling
•
•
Procedure = chronologisch stappenplan met acties/ handelingen en
beslismomenten
Consequent, Veilig en Efficiënt uit te voeren
•
Beschreven in handboeken, beschikbaar voor iedere medewerker
•
Behandeld in voorlichting en Instructieprogramma's
Blz 38
| 41 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
ALGEMENE VEILIGHEIDSREGELS
Voor de gehele organisatie:
• Eigen personeel
• Derden
Betreffende:
• Aan/afmelden
• Verkeersregels
• Melden ongeval, brand enz.
• Hoe te handelen bij alarm en evacuatie
• Waar een werkvergunning vereist is
| 42 |
Blz 38
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
SPECIFIEKE VEILIGHEIDSREGELS
Voor taken, functies en werkzaamheden met verhoogd risico
Betreffende:
• Gebruik aanvullende persoonlijke beschermingsmiddelen
• Gebruik bijzonder(e) gereedschap/apparatuur en werktuigen
• Plaatsen afscherming, markering en gebruik beveiligingen
Blz 38
| 43 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
DOEL BEDRIJFSHULPVERLENINGSPLAN
• Voorbereiden op noodsituaties
• Incidenten bestrijden
• Slachtoffers voorkomen en beperken
• Slachtoffers helpen
Werknemers maar ook bezoekers moeten op de hoogte zijn
Blz 40
| 44 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
INHOUD BEDRIJFSHULPVERLENINGSPLAN
• Maatregelen en voorzieningen om de effecten van een calamiteit te
minimaliseren en te bestrijden
• Op basis van ingeschatte calamiteiten c.q. incidenten
• Welke soort incidenten:
• Type
• Omvang
• Aanwezige stoffen
• Scenario
Blz 40
| 45 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
INHOUD BEDRIJFSHULPVERLENINGSPLAN
• Het bedrijfsnoodplan omvat:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Plattegrond;
Waarschuwingsmiddelen;
Alarm;
Oefeningen;
Hulpmiddelen;
Eerste hulp;
Wegnemen oorzaak;
Melden;
Waarschuwing hulpdiensten.
• Aan het plan kan ook het aanvalsplan zijn toegevoegd
Blz 41
| 46 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
BEDRIJFSHULPVERLENINGSORGANISATIE
• Eisen bedrijfshulpverleningsorganisatie
• Opbouw
• Verantwoordelijkheden van iedere functie
• Totstandkoming/inrichting centra
• Alle waarschuwings- en alarmeringsprocedures
• Actuele alarmeringslijsten
• Alarmerings- en Communicatiesystemen
Blz 41
| 47 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
INVULLING BEDRIJFSHULPVERLENINGSPLAN
• Voor bedrijfshulpverlening geldt:
• Moet in ieder organisatie geregeld en gewaarborgd zijn;
• BHV-ers moeten voldoende opgeleid zijn;
• Er is een vastgesteld takenpakket.
•
Taken van de BHV-er zijn:
•
•
•
•
•
Verlenen eerste hulp;
Bestrijden beginnende brand;
Evacuatie;
Communicatie met hulpdiensten;
Preventie.
Elke leidinggevende moet op de hoogte zijn van
de alarmeringsprocedures en zijn/haar taken
tijdens een calamiteit
| 48 |
Blz 42
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
FASERING
•
Eerste melding/antwoord
•
Klassering van incident bekend maken
•
Handelingen/maatregelen:
• Stoppen met werken, telefoon niet gebruiken
• Uitschakelen apparatuur
• Naar verzamelplaats en melden bij coördinator
• Beëindiging incident en sporen oorzaak incident veilig stellen
Blz 42
| 49 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
OPLEIDING, OEFENING, HERHALING
• Nodig voor testen van plan.
• Om medewerkers en BHV-ers voor te bereiden op
incidenten.
• Oefeningen/herhaling van bedrijfshulpverleningsplan
en gemeentelijke rampenbestrijdingsplannen:
• Apart
• In combinatie
Ten minste eenmaal per jaar een ontruimings-oefening
Blz 42
| 50 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
BEDRIJFSHULPVERLENING
Arbowetverplichting:
• In elk bedrijf voldoende bedrijfshulpverleners of
• Bedrijfshulpverlening geregeld hebben met bv. buurbedrijven
• Mede op basis van RI&E wordt invulling BHV-organisatie bepaald
• Eisen van deskundigheid BHV-ers
• Ontruimingsoefening ten minste eenmaal per jaar
Blz 42
| 51 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
VEILIGHEID DOOR LEIDINGGEVEN
• Rol leidinggevenden belangrijk voor de veiligheid
• Toezichthouders/directe chefs:
• hebben informatie over
• medewerkers
• arbeidsproces
• arbeidsomstandigheden
• bepalen hoe werk moet worden uitgevoerd
Blz 44
| 52 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
VEILIGHEID DOOR LEIDINGGEVEN
• Handhaven
• Middelen, Mogelijkheden en Mentaliteit
Leidinggevende heeft voorbeeldfunctie
Veiligheid bevorderen door goede motivatie:
• Beoordeel objectief en geef uw mening aan betreffende persoon
• Laat iemand in zijn waarde als mens/vakman bij correctie
• Vertel niet alleen hoe maar ook waarom
Blz 44 / 45
| 53 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
VEILIGHEIDSOBSERVATIES
• Door leidinggevenden (objectief)
• Gericht op:
• onveilige handelingen
• onveilige situaties
• Verhogen veiligheidsbewustzijn groep
• Leidinggevenden komen op werkplek
• Krijgen inzicht in de werkplek en medewerkers
• Maak jaarplan observaties
Blz 46
| 54 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
VCA** EN VCA*
VCA** - Algemene goedkeuring
(voor bedrijven met 35 of meer medewerkers en hoofdaannemers)
VCA* - Beperkte goedkeuring
(voor bedrijven met minder dan 35 werknemers)
VCA petrochemie - aanvullende eisen op VCA**
(voor bedrijven die risicovolle werkzaamheden in de
petrochemische industrie uitvoeren)
VCU
- goedkeuring voor detachering- en uitzendbureaus
VCO
- voor opdrachtgevers van VCA-/VCU gecertificeerde bedrijven
Blz 48
| 55 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Arbo in de praktijk
TOOLBOX/LINE SAFETY MEETING
Korte vergadering over veiligheid in informele sfeer
• Overleg met medewerkers
• Motiveren van medewerkers
Aandachtspunten voor een goede VGM-bijeenkomst:
• Duidelijke vastgelegde afspraken;
• Toets of de boodschappen zijn begrepen.
Blz 50
| 56 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
Hoofdstuk 3
Gevaarlijke stoffen
| 57 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
TOXICOLOGIE
Toxicologie = de leer van de inwerking van schadelijke stoffen op
levende wezens
Toxiciteit
= giftigheid (eigenschap van een stof)
• Giftig voor alle levende organismen
• Individuele gevoeligheid:
• van elke soort
• binnen elke soort
Blz 54
| 58 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
INWERKING GIFTIGE STOF OP LICHAAM
Opname van gevaarlijke stoffen via:
• Spijsverteringsorganen (mond)
• Ademhalingsorganen (longen)
• Huid
Blz 54
| 59 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
OPNAME IN HET LICHAAM VOORKOMEN:
• Draag beschermende kleding en schoeisel;
• Zorg voor goede ventilatie en/of adembescherming;
• Eet, drink en rook niet op de werkplek;
• Trek vuile werkkleding uit bij pauzes en einde werkdag;
• Was altijd eerst je handen en gezicht als je gaat eten, drinken en roken;
• Verzorg wondjes zoals het hoort.
Blz 54
| 60 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
Gevaarlijke stoffen en leidinggeven:
•
De leidinggevende maakt en houdt de medewerker bewust van:
• de gevaren;
• belang hygiëne;
• het voorkomen van risico’s.
•
Maatregelen om risico’s te beperken:
1. aan de bron;
2. technische, collectieve en organisatorische.
Blz 55
| 61 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
Vergiftiging
ACUUT
CHRONISCH
Blz 56
| 62 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
SYSTEEMWERKING
• Stof in bloed heeft effect op bepaalde organen, bijvoorbeeld aantasting
door oplosmiddelen
•
•
•
•
•
•
Zenuwstelsel
Lever/nieren
Celverandering
Erfelijke eigenschappen (mutageen)
Schadelijk voor ongeboren kind (teratogeen)
Kankerverwekkend (carcinogeen)
• Pas op:
• Van diverse stoffen zijn niet alle eigenschappen bekend
Blz 56 / 57
| 63 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
CONTACTWERKING
• Werking van stof op huid, ogen, slijmvliezen, neus/keel en luchtwegen
• Bij een te lange blootstelling of allergisch zijn voor stof
• Effect:
• Eczeem
• Aandoening luchtwegen
Blz 56 / 57
| 64 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
SPECIFIEK OF ASPECIFIEK EFFECT
•
Specifieke effecten kunnen worden veroorzaakt door één stof
(asbest/kanker)
•
Aspecifieke effecten kunnen worden veroorzaakt door
verscheidene stoffen (schoonmaakmiddelen/sufheid)
Blz 56 / 57
| 65 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
VORMEN WAARIN GEVAARLIJKE STOFFEN VOORKOMEN
•
•
•
•
•
•
Gas
Damp
Vloeistof
Vaste stof
Nevel
Stof
Blz 58
| 66 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
EIGENSCHAPPEN
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Explosief
Oxiderend
Zeer licht ontvlambaar, licht ontvlambaar, ontvlambaar
(Zeer) giftig.
Schadelijk of irriterend
Bijtend of corrosief
Kankerverwekkend
Milieugevaarlijk
Sensibiliserend
Blz 58
| 67 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
SOORTEN STOFFEN
•
•
•
•
•
•
•
•
(Organische)oplosmiddelen
Cyclische verbindingen
Zuren en logen
Zware metalen
Koolmonoxide
Asbest
Cement
Huishoudmiddelen
Blz 59
| 68 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
ASBEST
• Asbest veroorzaakt ernstige gezondheidsaandoeningen:
• Asbestose (incubatietijd 15-25 jaar);
• Asbestlongkanker;
• Mesothelioom.
• Wettelijke bepalingen bij asbest:
• Inventarisatie van aanwezige asbest verplicht;
• Het nieuw toepassen en verwerken van asbest is verboden;
• Asbesthoudend afval scheiden;
• Aanwezig asbest labelen;
• Alle werkzaamheden met asbest melden aan de Inspectie SZW.
| 69 |
Blz 59
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
PLAATSEN WAAR ASBEST ANGETROFFEN KAN WORDEN
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Als warmte-isolatie;
In flenzen en afdichtingen;
Brandwerende constructies;
In fornuizen;
Als isolatie in elektrische apparatuur;
Brandwerende dekens;
Remvoeringen;
Riool;
Als afdichtingmateriaal;
Dak- en wandbeplating;
Vloerbedekking.
Blz 59
| 70 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
WETTELIJKE BEPALINGEN
• Ver- en bewerken asbest verboden
• Beroepsmatig omgaan asbest alleen:
• bij slopen/verwijderen
• onderhoud/reparatie
• vrijstelling/ontheffing
• KOMO procescertificaat
DTA = deskundig toezichthouder asbestverwijdering
Blz 59
| 71 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
HOE TE HANDELEN, WANNEER MATERIAAL “ASBESTVERDACHT” IS
• Monster LATEN nemen door onafhankelijk laboratorium
•
•
•
•
Werkzaamheden alleen door deskundig bedrijf
Deskundig toezichthouder (DTA)
KOMO-procescertificaat asbest verwijderen voor aannemers
Medewerkers asbestsaneringswerkzaamheden volgens schriftelijk plan
opleiden
• Voor elk werk geldt:
• Aangemeld bij Inspectie SZW
• Werkplan aanwezig
• DTA aanwezig
Blz 59
| 72 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
HUISHOUDMIDDELEN
Gebruik van gevaarlijke stoffen in het huishouden.
Risico’s zijn dezelfde als in het bedrijf.
Dus: dezelfde beschermende maatregelen nemen als in het bedrijf!
•
Houdt kinderen uit de buurt.
•
Zorg dat kinderen er niet bij kunnen komen door.
•
Gevaarlijke stoffen achter slot en grendel op te slaan.
•
Brandgevaarlijke stoffen koel opslaan.
Blz 60
| 73 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
INDUSTRIËLE GASCILINDERS
• Kleurcodering op schouder van cilinder.
• Correct opslaan.
• Voldoende ventilatie van opslagruimte.
• Nooit opslaan in of bij kelders, putten en sleuven.
• Zuurstofflessen gescheiden houden van flessen met brandbare gassen.
• Aangepaste blusmiddelen.
• Water als koelmiddel bij opslagruimte.
Blz 62
| 74 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
PREVENTIEVE MAATREGELEN
• Controleer opslagvaten en tanks regelmatig op lekkage.
• Controleer bedrijfsinstallaties zoals leidingen, filters, afsluiters en
verdeelstukken op lekkages.
• Zorg voor voldoende lekbakken.
• Gelekte producten zo snel mogelijk opruimen.
Blz 62 / 63
| 75 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
BIOLOGISCHE STOFFEN
Biologische stoffen komen bijvoorbeeld voor in de:
• Afvalverwerkingindustrie;
• Gezondheidszorg;
• Landbouw;
• Voedingsindustrie;
• Waterzuiveringsinstallaties.
Blz 64
| 76 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
BIOLOGISCHE STOFFEN
Risico’s bij blootstelling:
• Infecties;
• Vergiftigingen;
• Allergie;
• Schimmels.
Wanneer?
• Bij contact met dieren;
• Werken in riolen;
• Werken in vervuilde grond
• Werken in bepaalde afdelingen van ziekenhuizen en verpleegcentra.
Blz 64 / 65
| 77 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
PREVENTIEVE MAATREGELEN BIJ BIOLOGISCHE STOFFEN
Voor het werken met biologische agentia geldt:
• Zo mogelijke eerst de bronaanpak;
• Aanvullende regels voor pbm’s;
• Strenge hygiënische voorschriften;
• Instructie en onderricht;
• Controle op en informatie over mogelijke gevolgen;
• Controle op legionella.
Blz 64 / 65
| 78 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
PREVENTIEVE MAATREGELEN BIJ BIOLOGISCHE STOFFEN
• Inenten;
• Blootgestelde werknemers beperken;
• Duur blootstelling beperken;
• Beschermende kleding gebruiken;
• Huidcrème gebruiken;
• Oogbescherming gebruiken;
• Na het werk en bij pauze de handen en gezicht wassen.
Blz 64 / 65
| 79 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
• Bijtende stoffen tasten bij contact je huid, ogen, longen en kleding aan.
• Irriterende stoffen kunnen ontstekingen aan je huid en slijmvliezen
veroorzaken.
• Harsen, kleurmiddelen, sommige verven, metaalbehandelingsmiddelen kunnen een gevoelige huid veroorzaken en heftige
allergische reacties oproepen.
• Cfk’s en bepaalde pesticiden zijn gevaarlijk voor mens, dier en milieu.
Blz 65
| 80 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
GRENSWAARDE
Wordt uitgedrukt in:
• Deeltjes (gas) per miljoen deeltjes lucht [ppm]
of
• Milligram stof per kubieke meter [mg/m3]
Blz 66
| 81 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
GRENSWAARDEN
Grenswaarden zijn gezondheidskundige waarden.
De grenswaarde geldt voor mensen die:
• Niet meer dan 8 uur per dag werken;
• Niet meer dan 40 uur per week werken;
• Volwassen en gezond zijn;
• Onder normale omstandigheden werken en geen zwaar werk doen.
Blz 66
| 82 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
GRENSWAARDEN
• Grenswaarde-TGG (Tijd gewogen gemiddelde)
= Maximaal 8 uur per dag of maximaal 40 uur per week
• Grenswaarde-C (Ceiling)
= Plafondwaarde ofwel maximale waarde ongeacht tijdsduur
• Grenswaarde-H
Stoffen gaan gemakkelijk door de huid
Blz 66
| 83 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
RISICO’S
• Reukgrens ligt hoger dan de grenswaarde;
• Sommige gevaarlijke stoffen ruiken aangenaam;
• Sommige gevaarlijke stoffen schakelen de reukzenuw al bij lage
concentraties uit waardoor je denkt dat je veilig bent (H2S);
• Maskering van gevaarlijke stoffen door andere niet gevaarlijke stoffen;
• Geur is persoonsafhankelijk.
Blootstelling aan gevaarlijke stoffen moet regelmatig gemeten
worden.
Bij het meten is van belang dat de concentratie wordt vastgesteld.
Werkplekvergunningen vereisen meestal een continue meting van
de concentratie.
Blz 66
| 84 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
DE ROL VAN DE LEIDINGGEVENDE
Bij het werken met gevaarlijke stoffen moet de leidinggevende extra
toezicht houden. Hij let daarbij op:
• Gebruik PBM’s;
• Orde en netheid;
• Reinigingen gereedschap en andere middelen;
• Afvoeren afval.
Blz 68
| 85 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
MAATREGELEN TEGEN GEVAARLIJKE STOFFEN
• Maatregelen aan de bron
• Ventilatie
• Scheiden van mens en bron
• Persoonlijke bescherming
Blz 68
| 86 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
WERKEN MET STRALING
• Ioniserende straling:
• Genoeg energie om bestraalde materiaal te veranderen
• Afhankelijk van sterkte, dosis en blootstelling schadelijk voor mens en
omgeving
• Bijvoorbeeld geneeskunde, kerncentrales, meet/detectieapparatuur,
aardgaswinning en ertsverwerking
• Niet-ioniserende straling:
• Niet van invloed op materiaalstructuur
• Hoge dosis / langdurige blootstelling wel schadelijk (letsel)
• Bijvoorbeeld zonlicht, ultraviolet/infrarood straling, laserstralen, radio- of
microgolven
Blz 70
| 87 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
WERKEN MET STRALING
Risico van radioactieve straling:
“Je hoort, ziet, voelt en ruikt niets”
Maatregel nummer 1:
Zo ver mogelijk er vandaan (de stralingssterkte neemt af met het kwadraat
van de afstand) :
afstand 4 x groter
stralingsdosis 16 x kleiner
Blz 71
| 88 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
WERKEN MET STRALING (VERVOLG)
• Veiligheidsmaatregelen bij het werken met straling zijn:
•
•
•
•
•
•
Afstand houden;
Verpakkingen van de materialen niet beschadigen;
Gebied rond de bron afzetten;
PBM’s gebruiken;
Waarschuwingsborden plaatsen;
Permanent meten.
• Medewerkers zijn verplicht om:
• De persoonlijke dosis straling te laten meten;
• Nauwkeurig alle voorschriften te volgen;
• Een medische keuring te ondergaan.
Blz 71
| 89 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
WERKEN MET STRALING (VERVOLG)
• De verplicht aanwezige stralingsdeskundige:
•
•
•
•
Houdt toezicht op de stralingsveiligheid en -hygiëne;
Controleert medewerkers en materiaal op besmetting;
Neemt zo nodig extra maatregelen;
Kan werkzaamheden stilleggen.
• Bij niet-ioniserende straling gelden de volgende veiligheidsmaatregelen:
•
•
•
•
Instructie en informatie op toestellen;
Werken volgens de instructies;
Niet langer dan toegestaan doorwerken;
Houdt afstand.
Blz 71
| 90 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
ARBEIDSHYGIËNISCH ONDERZOEK
• Oriënterend werkplekonderzoek:
•
•
•
•
Is er kans op blootstelling aan een bepaalde stof?
Aard van de blootstelling
Hoeveel mensen hebben kans op blootstelling?
Geeft antwoord op mogelijke risico’s en te nemen maatregelen
• Monitoring:
• Metingen en registraties
• Resultaten vergelijken met:
• Grenswaarden
• Eigen bedrijfswaarden
• Gericht op gezondheidsbeheersing op werkplek
Blz 72
| 91 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gevaarlijke stoffen
ARBOWET - GEZONDHEID WERKNEMERS
• Werkgever moet werknemers in de gelegenheid stellen zich periodiek
medisch te laten onderzoeken
• Periodiek gezondheidskundig onderzoek:
• Op vrijwillige basis
• Tijdig schade onderkennen en beperken/wegnemen
• Soms verplicht (bv bij werken met asbest, straling en bestrijdingsmiddelen,
gebruik ademluchtapparatuur).
• Arbeidsgezondheidsonderzoek voorafgaand aan specifieke
werkzaamheden (functiekeuring) verplicht (bv ademluchtapparatuur,
werken met onderdruk of overdruk)
Blz 72 / 73
| 92 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Etikettering en signalering
Hoofdstuk 4
Etikettering en signalering
| 93 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Etikettering en signalering
SIGNALERING/ETIKETTERING
•
Signalering van gevaar op de werkvloer:
• Zodanig aanbrengen, dat deze wordt opgemerkt
• Zodanig vormen, dat de betekenis duidelijk is
• Zo min mogelijk tekst
•
Etikettering van gevaarlijke stoffen:
• Grote verscheidenheid stoffen
• Risico’s inschatten om juiste maatregelen te nemen
Blz 76 / 77
| 94 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Etikettering en signalering
ELKE STOF IN EEN CATEGORIE
•
•
•
•
•
Etiket
Goed zichtbaar
Gemakkelijk leesbaar
In het Nederlands
Aanduidingen:
•
•
•
•
Naam stof
Gevaarssymbool/symbolen
Bijzondere gevaren
Veiligheidsaanbevelingen
• WMS: kleinverpakking
• Vervoer: vervoerscodering (ADNR)
Blz 76 / 77
| 95 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
ETIKETTERING VOLGENS HET GHS
(GLOBAL HARMONIZED SYSTEM)
explosief
((zeer) licht)
ontvlambaar
oxiderend
milieuschadelijk
nieuw; lange termijn
Gezondheidsschadelijk.
(kankerverwekkende,
mutagene en/of
reprotoxische stoffen)
corrosief
nieuw;
gassen onder druk
(zeer) giftig
Schadelijk
of irriterend
Nieuwe etiketten 2010 ingevoerd
en vanaf 2017 verplicht
klein chemisch afval
( geen GHS klasse) Blz
| 96 |
77
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Etikettering en signalering
NIEUWE SYMBOLEN VOOR:
• Carcinogeen (kankerverwekkend)
• Teratogeen (functiestoornissen ongeboren kind)
• Mutageen (erfelijke eigenschappen veranderen)
| 97 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Etikettering en signalering
GEVARENDIAMANT (grootverpakkingen)
brandgevaar
2
gezondheidsgevaar
1
0
reactiviteit
instabiliteit
w
bijzondere aanduidingen
Blz 79
| 98 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Etikettering en signalering
CHEMIEKAART aceton
Blz 80
| 99 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Etikettering en signalering
SIGNALERING
• Verplicht op werkvloer, geregeld in Arbowet/besluiten
• Vijf groepen:
• Verbod
• Gebod
• Waarschuwing
• Veiligheidsvoorziening
• Mededeling
Blz 80 / 81
| 100 |
Tijdelijke markering:
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Elektriciteit
Hoofdstuk 5
Elektriciteit
| 101 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Elektriciteit
GEVAREN BIJ GEBRUIK ELEKTRICITEIT
• Stroomdoorgang door menselijk lichaam
• Verwonding door vuur
• Letsel van val ten gevolge van elektriciteit
• Brand/explosie
VEILIGE INSTALLATIE
als gevaren er niet zijn of
tot een minimum worden beperkt
Blz 88
| 102 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Elektriciteit
VEILIGHEID BIJ ELEKTRICITEIT
Ongevallen
• Weerstand kleiner
: Stroomsterkte groter
• Stroomsterkte grote : Warmteontwikkeling groter
Blz 88
| 103 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Elektriciteit
Stroomdoorgang kan dodelijk zijn!
De grootte en aard van het letsel is afhankelijk van:
• Weg van stroom door lichaam
• Aanrakingsoppervlak
• Stroomsterkte
• Tijd stroomdoorgang
• Soort en hoogte spanning
• Lichamelijke conditie
Blz 88
| 104 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Elektriciteit
STROOMSTERKTE FATAAL
Afhankelijk van:
• Huidweerstand;
• Aanrakingsoppervlak;
• Standplaats;
• Soort en hoogte spanning
• Veilige spanning is tot:
•
Maximaal 120 V
•
Maximaal 50 V
| 105 |
~
Blz 88
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Elektriciteit
STROOMSTERKTE
0,2 - 2 mA
Licht prikkelend gevoel.
2 mA - 10 mA
Sterk wordende pijnlijke spierkramp
10 - 20 mA
Grensstroomsterkte; onder spanning staande delen kan
je niet meer loslaten.
>20 mA
Ademhaling wordt belemmerd; snelle hulp is nodig om
verstikking te voorkomen.
100 mA
Hartfibrillatie is dodelijk als niet direct wordt ingegrepen
(directe elektrocutie).
Blz 88
| 106 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Elektriciteit
GEVAREN DOOR ELEKTRICITEIT
• Gevaar van installaties, machines, apparatuur,
gereedschap:
• Niet in orde/verkeerd behandeld
• Veel ongevallen:
• Defecte en ondeugdelijke machines/toestellen/leidingen
• Slechte of ontbrekende aardverbindingen
• Foutieve aanleg of montage
• Onwillekeurige aanraking onder spanning staande delen
Blz 89
| 107 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Elektriciteit
VEILIGHEIDSMAATREGELEN:
• Alleen handelingen door deskundigen
• VOP = voldoende onderricht persoon
• Gebruik "veilige spanning" (in besloten ruimten);
• Veiligheidsaarding van uitwendig metalen omhulsel
aarding steigers;
• Aarding van metalen werkplaats- en opslagcontainers;
• Bij bouwwerken aardlekschakelaar in elektrische
voeding (aanspreekstroom 30 mA);
• Deugdelijke kabels (mechanische bescherming).
Blz 90 / 91
| 108 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Elektriciteit
VEILIGHEIDSMAATREGELEN (vervolg):
• Fysieke afscherming;
• Isolatie;
• Dubbele isolatie;
• Aardlekbeveiliging;
Dubbel geïsoleerd
• Lage spanningen;
• Veiligheidstransformator;
• Jaarlijkse controle.
Blz 90 / 91
| 109 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Elektriciteit
STATISCHE ELEKTRICITEIT
•
Risico bij:
• slecht geleidende stoffen
• geïsoleerde (niet-geaarde) opstelling
•
Oplading door wrijving
•
Vonkoverslag als elektrische lading niet kan weglekken via aardleiding
Blz 92
| 110 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Elektriciteit
STATISCHE ELEKTRICITEIT
Preventieve maatregelen zijn:
• Toevoegen anti-statische dope (ASA);
• Beperken stroomsnelheid;
• Goede aarding leidingen, apparatuur, tanks;
• Valhoogte in opslagvat beperken;
• Hogedrukspuit aarden;
• Toepassen inert gas (bijvoorbeeld stikstof);
• Aansluiten op aardleidingnet;
• Verhogen luchtvochtigheid bij droge stof.
• Draag altijd antistatisch schoeisel, kleding
Blz 92
| 111 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Brand- en explosiegevaar
Hoofdstuk 6
Brand- en explosiegevaar
| 112 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Brand- en explosiegevaar
TYPE BRAND
Vaste stof
Gas
Vloeistof
Metaal
Blz 96 / 97
| 113 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Brand- en explosiegevaar
5 componenten voor brand
Blz 99
| 114 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Brand- en explosiegevaar
RISICO’S VAN BRAND
•
Vlampunt;
•
Explosiegrenzen;
•
Zuurstofgehalte;
•
Reactiebevordering;
•
Reactie met water;
•
Zelfontbranding;
•
Brandbevorderende stoffen.
Blz 100 / 101 / 102
| 115 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Brand- en explosiegevaar
VLAMPUNT
• Bij vloeistoffen en dampen
• Temperatuur waarbij de damp
(in juiste mengverhouding met
omgevingslucht) kan worden
ontstoken (met bv. aansteker,
lucifer)
Blz 100 / 103
| 116 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Brand- en explosiegevaar
EXPLOSIEGRENZEN
• Bij gas, stof (stofexplosie)
• Volumepercentage gas of stof dat
(in juiste mengverhouding met
omgevingslucht) kan exploderen
(ontsteking door vlam, vonk)
Elk gas heeft eigen explosiegebied
Blz 100 / 103
| 117 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Brand- en explosiegevaar
Explosie gevaarlijke omgevingen
•
Gas- en oliewinninginstallaties;
•
Raffinaderijen;
•
Overlaadstations;
•
Opslag brandbare stoffen;
•
Graansilo’s.
Blz 100 / 101
| 118 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Brand- en explosiegevaar
Explosie gevaarlijke omgevingen
In explosiegevaarlijke omgevingen is het streng
verboden om:
• Zonder toestemming te betreden;
• Zonder toestemming materialen en middelen mee te nemen die een
gevaar kunnen opleveren;
• Zonder werkvergunning werkzaamheden uit te voeren.
Blz 101
| 119 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Brand- en explosiegevaar
BLUSSTOFFEN
Blussen door middel van:
• Natte blusstoffen
• water, schuim en AFFF
• Droge blusstoffen
• zand en bluspoeder
• Gasvormige blusstoffen
• kooldioxide (CO2) ook wel
• koolzuursneeuw
Blz 104
| 120 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Brand- en explosiegevaar
BLUSSTOFFEN
Water (stoom) -
Koelende werking zuurstofverdringing
Schuim -
Zuurstofafsluiting
Zand
Zuurstofafsluiting en koelend
-
Bluspoeder
-
Negatieve katalyse
CO2
-
Zuurstofverdringing
AFFF
-
Zuurstofafsluiting
Blz 104
| 121 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Brand- en explosiegevaar
Wat als……?
•
Zorg voor eigen veiligheid
•
Meld de brand
•
Waarschuw mensen in de omgeving
•
Doe deuren en ramen dicht
•
Breng mensen in veiligheid
Onderneem alléén een bluspoging als het veilig kan
Blz 108
| 122 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken in besloten ruimten
Hoofdstuk 7
Werken in besloten ruimten
| 123 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken in besloten ruimten
BESLOTEN RUIMTEN
Eigenschappen:
• Erg klein;
• Moeilijk te ventileren;
• Kleine in- en uitgangen;
• Slecht verlicht;
Voorbeelden:
• Opslagtanks;
• Reactieketels;
• Kelders;
• Riolen;
• Liftschachten;
• Putten/sleuven.
Blz 112
| 124 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken in besloten ruimten
RISICO’S BESLOTEN RUIMTEN
•
•
•
•
•
Brand en explosie
Gevaarlijke stoffen
Zuurstoftekort
Elektrocutie
Vallen en struikelen
Maatregelen:
•
•
Voorbereidende werkzaamheden
Tijdens het werk
Blz 112 / 113 / 114
| 125 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken in besloten ruimten
VOORBEREIDENDE WERKZAAMHEDEN
• Organiseren
• Toezicht en verblijfsduur
• Regelen veiligheidswacht
• Metingen verrichten.
• Zuurstof
:
19-21%
• Explosiegevaar : < 10% LEL
• Giftige stoffen
: < grenswaarde
Blz 114
| 126 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken in besloten ruimten
MAATREGELEN TIJDENS HET WERK
• Bereikbaarheid en vluchtmogelijkheid
• Ventileren
• Specifieke maatregelen nodig bij:
• lassen;
• verven;
• overige bijzondere werkzaamheden
• Controle via werkvergunning
Blz 114 / 115
| 127 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken in besloten ruimten
GRAAFWERKZAAMHEDEN
Maatregelen vooraf:
• Melden bij het KLIC
• Geldige graafvergunning
• Eventueel opspoorapparatuur gebruiken
Begin met:
• Proefsleuf graven(binnen 1,5 meter van opgegeven locatie)
• Afwijkingen van leidingen en kabels melden.
• Graven met machine met een niet-getande graafbak
• Denk aan opstelling van machines
• Ook een sleuf kan worden beschouwd als besloten ruimten
• Houdt rekening met instortingsgevaar!
• Neem de juiste voorzorgsmaatregelen!
| 128 |
Blz 116
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken in besloten ruimten
STEEKFLENS
Isoleren van leidingen met behulp
van een steekflens (zo dicht
mogelijk bij de besloten ruimte!)
Blz 118
| 129 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken in besloten ruimten
RISICOBRONNEN EN WERKVERGUNNING
Risico’s:
• Het werk, het gereedschap, het materiaal
• Processen (inhoud/soort)
• Beheersen door werken volgens voorwaarden vergunning
• Wat is de invloed van uw werkzaamheden op uw omgeving
• Wat is de invloed van uw omgeving op uw werkzaamheden
Doel van werkvergunning: goede voorbereiding van risicovol werk
Een werkvergunning is een bedrijfsregel, geen wettelijke verplichting
Blz 120 / 121
| 130 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken in besloten ruimten
AANVRAAG WERKZAAMHEDEN
(In te vullen door aanvrager)
Toegepaste gereedschappen:
Locatie / equipment nr.:
Afdeling:
Toegepaste voertuigen / equipment:
Omschrijving van het werk:
Gepland aantal uitvoerenden
:
Geplande begindatum
:
Geplande einddatum
:
Werktijd
van
personen
tot
Bijzondere vergunningen van toepassing:
Werkwijze:
q monteren/demonteren
q openen installaties
q betreden besloten ruimte
q branden/gutsen/lassen
q röntgen/stralingswerk
q hijsen
q instrumentatie/Electrical
q Hottap
q Graafvergunning
q Pluglas
q
q hakken/boren
q slijpen
q hogedruk spuiten
q gritstralen
q graven handmatig/machinaal
q
| 131 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken in besloten ruimten
MAATREGELEN TE NEMEN DOOR
VERSTREKKENDE AFDELING
besloten ruimte conditierapport (nr.
)
verzamelplaats
(In te vullen door verstrekker/area operator)
milieueschermende maatregelen
(t.w.
)
Welk product bevat of heeft de apparatuur/leiding bevat?
Speciale operationele aandachtspunten:
Invloed van naburige werkzaamheden:
Nodig
Mogelijke risico’s:
Gereed
q
q
flenzen labelen
q
q
systeem spoelen
q
q
systeem aftappen
q
q
systeem stomen
q
q
systeem inblokken
q
q
systeem afsteken
q
q
systeem afkoppelen
q
q
systeem drukvrij maken
q
q
systeem productvrij maken
q
omgeving controleren op tox.
q
en/of agress. stoffen
GASMETINGEN
continu
Nodig
omgeving controleren op brandbaar materiaal
apparatuur elektrisch blokkeren (nr./handtekening
)
apparatuur elektrisch vrijschakelen (nr./handtekening
)
apparatuur mechanisch blokkeren (hoe?
)
| 132 |
meting
Datum
Tijd
q
Zuurstof
% O2
q
Explosiviteit
% LEL
q
Toxische stoffen
ppm
q
Type meting
q
Paraaf
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken in besloten ruimten
MAATREGELEN TE NEMEN DOOR
HOUDER
Persoonlijke gasalarmering (t.w.
)
gebruik adembescherming
(In te vullen door aanvrager)
filtermasker (type
)
verse lucht kap
Te nemen voorzorgsmaatregelen:
persluchtmasker
putten goten en/of riolen afdekken binnen 30 meter
vonkafscherming plaatsen
werkplek afzetten
Extra eisen (in te vullen door verstrekker):
mangatwacht inzetten
brandwacht inzetten
brandwaterslang gereed met straalpijp
aanvullende brandblusmiddelen (t.w.
)
werkplek en/of werkstuk nat houden
werkplek beveiligen tegen valgevaar
(t.w.
)
ventilatie
Aanvullende persoonlijke beschermingsmiddelen:
ruimzicht/zuurbril
gelaatscherm
valbescherming
hand/arm bescherming (t.w.
)
beschermende kleding (t.w.
)
vluchtmasker binnen handbereik
| 133 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken in besloten ruimten
BEKRACHTIGING
Risico Categorie:
q Hoog
Risico analyse (nr.
)
Het werk kan veilig uitgevoerd worden en beheersmaatregelen zijn
doorgesproken met vergunninghouder:
q Laag
Verstrekker
De kolommen “Aanvraag werkzaamheden” en “Maatregelen te nemen
Naam:
door houder” zijn juist ingevuld:
Datum:
Aanvrager
Akkoord met opgelegde eisen en draagt zorg voor uitvoering volgens
de vergunningsvoorwaarden:
Naam:
Firma:
Houder
Telefoon:
Datum:
Naam:
Handtekening:
n.v.t.
Naam:
Naam:
Datum:
Handtekening:
Firma:
Handtekening:
Verlenging
Vergunning mede beoordeeld:
maximaal 1 week geldig
Verstrekker
n.v.t.
Datum
Mede ondertekenaar
Datum:
Handtekening:
Houder na overdracht
Operationeel beheerder
Naam:
Firma:
Datum:
Principe toestemming bijzondere werkzaamheden:
Datum:
Handtekening:
Naam
Houder
Paraaf
Naam
Paraaf
Afdeling:
Handtekening:
Vergunning is voorbereid:
n.v.t.
Vergunning voorbereider
Naam:
Datum:
Handtekening:
| 134 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
Hoofdstuk 8
Algemene werkplekeisen
| 135 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
STRUIKELEN, UITGLIJDEN EN VERSTAPPEN
Oorzaken:
- Niet-egale ondergrond
- Gladde ondergrond
- Hoogteverschil
- Beperking menselijk lichaam
Preventie:
- Aanpak bij de bron
- Scheiden van mens en gevaar
- Markeringen
- Persoonlijke bescherming/gedrag
Blz 124
| 136 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
GEVAREN BIJ SLOOPWERKZAAMHEDEN
• Verstappen en struikelen;
• Uitstekende constructiedelen;
• Werken op hoogte;
• Instabiliteit bij sloopfront;
• Vallend sloopmateriaal;
• Instorting;
• Vrijkomen gevaarlijke stoffen;
• Lawaai.
Blz 129
| 137 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
VEILIGHEIDSMAATREGELEN BIJ SLOOPWERKZAAMHEDEN
• Persoonlijke valbeveiliging gebruiken
• Rekening houden met draagkracht van overblijvende constructie
• Zonder specifiek plan niet boven of onder elkaar werken
• Gebruik stortkokers
• Persoonlijke beschermingsmiddelen; helm,
• Veiligheidsschoenen, overall, adembescherming,
• Gehoorbescherming gebruiken
• Inventariseren concentratie gevaarlijke stoffen (bv.
asbestinventarisatie)
| 138 |
Blz 129
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
ELEKTRISCH LASSEN
Mogelijke gevaren:
• Elektrocutie;
• Brand en explosie door hittevorming en wegspringende spetters;
• Verbranding van de huid door vrijkomende UV-straling;
• Verbranding van het hoornvlies door vrijkomende UV- straling;
• Verblinding van de ogen door vrijkomende infrarood straling;
• Warmtestraling;
• Vergiftiging door lasrook;
• Longaandoeningen door inademen van lasrook;
• Verkeerde werkhouding.
Blz 130
| 139 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
ELEKTRISCH LASSEN
• Veiligheidsmaatregelen:
• Spanningverlagend relais (in besloten ruimten verplicht);
• Persoonlijke bescherming:
• Laskap
- Lasschort
• Laskleding
- Veiligheidsschoenen
• Luchtgeventileerde laskap;
• Lasgordijnen voor bescherming van personen in de omgeving tegen UV en
infraroodstraling;
• Plaatselijke afzuiging van lasrook;
• Ruimtelijke ventilatie;
• Blusmiddelen onder handbereik;
• Werkvergunningensysteem indien vereist.
Blz 130
| 140 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
AUTOGEEN LASSEN, SNIJDEN EN BRANDEN
Gevaren en risico’s:
• Geraakt worden door spetters gloeiend materiaal;
• Brand door brandbaar materiaal dat vlam vat;
• Vlamterugslag;
• Lekkage van gas en zuurstof;
• Sommige gassen zoals propaan zijn zwaarder dan lucht en blijft hangen
in putten, uitgravingen en kelders.
Blz 130
| 141 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
AUTOGEEN LASSEN, SNIJDEN EN BRANDEN
Veiligheidsmaatregelen:
• Draag de juiste beschermende kleding;
• Verwijder eerst de brandbare materialen in je omgeving of dek ze af;
• Gebruik van vlamdover in de slang tussen acetyleenfles en brander;
• Terugstroombegrenzers op gas en zuurstofslang van brander;
• Wees bedacht op lekkage van gas en zuurstof in laaggelegen
werkomgeving;
Blz 131
| 142 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
AUTOGEEN LASSEN, SNIJDEN EN BRANDEN
Veiligheidsmaatregelen (vervolg):
• Slangbreuk beveiliging toepassen;
• Continue gas meten;
• Acetyleenfles rechtopstaand gebruiken of minimaal onder een hoek
van 30 graden;
• Plaatselijke afzuiging van lasrook en gassen;
• Ruimtelijke ventilatie.
• Blusmiddelen onder handbereik;
• Werkvergunningensysteem indien vereist.
| 143 |
Blz 131
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
WERKEN IN KOU
Gevaren:
•
•
•
•
Versnelde afkoeling met gevolg:
Bevangen raken door de koude;
Bevriezingsverschijnselen;
Veel materiaal niet veilig te gebruiken.
Maatregelen hiertegen zijn:
•
•
•
•
•
•
Warmteondergoed en isolerende kleding dragen;
Op beschutte werkplek je werk uitvoeren;
Nooit in tocht werken;
Geschikt gereedschap gebruiken;
Op tijd extra pauzes inlassen;
Afwisselen met collega’s.
Blz 132
| 144 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
WERKEN IN WARMTE
Gevaren:
• Bevangen raken en flauwvallen;
• Onvoldoende afvoer van lichaamswarmte;
• Verlies van lichaamsvocht.
Maatregelen hiertegen zijn:
•
•
•
•
•
Voldoende pauzes inlassen;
Afwisselen met collega’s;
Op tijd voldoende drinken;
Ademende werkkleding gebruiken;
Hittewerende werkkleding gebruiken.
Blz 132
| 145 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
WERKEN MET HOGE DRUK
Gevaren:
• Openbarsten van leidingen;
• Geraakt worden door wegschietende onderdelen;
• Onbevoegd en onbekwaam werken met hoge druk machine zoals
industriële hoge druk reinigers.
Maatregelen hiertegen zijn:
• Voor in gebruik name installaties en machines testen;
• Afpersen van installaties met vloeistof, meestal water;
• Testen en afpersen met zo weinig mogelijk personeel en gebied
afschermen/afzetten;
• Veiligheidsinstructies nauwkeurig opvolgen;
• Alleen hiertoe opgeleid personeel inzetten.
| 146 |
Blz 133
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
DEFINITIE ERGONOMIE
Ergonomie volgens Arbowet:
• Vooral gericht op het welzijn van de medewerker
Gezondheid van medewerkers beschermen door stellen van
ergonomische randvoorwaarden:
• Machines;
• Gereedschappen
• Gebruiksvoorwerpen
• Werkplek
• Omgevingsfactoren:
•
•
•
•
Geluid
Licht
Trillingen
Klimaat
Blz 134
| 147 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
7 FACTOREN, DIE ERGONOMIE WERKPLEK BEPALEN
1. Tillen
2. Zitten en staan
3. Geluid
4. Klimaat
5. Trillingen
6. Verlichting
7. Lichamelijke en mentale belasting
Blz 134
| 148 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
ARBOWET
Arbeidssituatie en taak
aanpassen aan de
eigenschappen van de
werknemers
en niet andersom!
Blz 134
| 149 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
MENS-MACHINESYSTEEM
Werkplek is combinatie van twee zaken:
• Machines, gereedschappen, gebruiksvoorwerpen en
werkplekomstandigheden daaromheen:
•
•
•
•
Verlichting
Geluid
Klimaat
Trillingen
• Mens met zijn:
• Lichamelijke belasting
• Inspanning
• Beweging
• Werkhouding
• Geestelijke belasting
| 150 |
Blz 134 / 135
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
GELUID
• Lichamelijke effecten:
• Verhoogde bloeddruk
• Gestoorde ademhaling
• Gestoorde stofwisseling
• Tragere bloedcirculatie
• Tragere spijsvertering
• Hoofdpijn
• Gespannen spieren
• Moeheid
• Nervositeit
• Verminderde waakzaamheid
| 151 |
Blz 134 / 135
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
GELUID (VERVOLG)
De grootte van het blijvende gehoorverlies is afhankelijk van:
• Totale blootstellingstijd
• Duur van blootstelling
• Duur van rustperiode tussen blootstelling (beschadiging in het begin
omkeerbaar)
• Sterkte van het lawaai
• Frequentiespectrum van het lawaai (hoge tonen schadelijker dan lage)
• Continuïteit van het geluid
Blz 134 / 135
| 152 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
GELUID (VERVOLG)
Optellen van twee geluidsbronnen.
• Een verdubbeling van de afstand tot de geluidsbron geeft een
vermindering van 6 dB(A).
Blz 134
| 153 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
GELUID (VERVOLG)
Maatregelen om geluidhinder te voorkomen in volgorde van prioriteit:
1. Niveau van de geluidsbron verlagen;
2. Geluidsbron afschermen;
3. Geluidtrillingen dempen;
4. Persoonlijke gehoorbescherming.
Blz 134
| 154 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
GELUID (VERVOLG)
De werkgever moet tegen geluid de volgende maatregelen nemen:
• Vanaf 80 dB(A):
• Mogelijkheid tot gehooronderzoek;
• Gehoorbescherming uitreiken.
• Vanaf 85 dB(A):
• Beheersplan;
• Maatregelen;
• Waarschuwingsborden.
Blz 134
| 155 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
TRILLINGEN
• Veroorzaken stotende verplaatsingen van het gehele lichaam of
gedeelten daarvan
• Grootte van verplaatsing bepaalt het gevolg
• Gevolgen
• Trillingen
Blz 135
| 156 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
TRILLINGEN (vervolg)
• Fysieke trillingen:
• Hand- en armtrillingen bij gebruik handgereedschap;
• Lichaamstrillingen door een voertuig, installatie of bewegend vloer.
•
4 - 9 Hz: Algemeen onwel
• 13 - 20 Hz: Hoofdpijn
•
4 - 14 Hz: Buikpijn
Blz 135
| 157 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
TRILLINGEN (vervolg)
• Klachten door hand- en armtrillingen:
•
•
•
•
Pijn;
Beschadiging bloedvaten en gewrichten;
Gevoelloze vingertoppen;
“Witte vingers”.
• Klachten door lichaamstrillingen:
•
•
•
•
•
•
•
Maagklachten;
Rugklachten;
Vermoeidheid;
Hoofdpijn;
Spierpijn;
Verminderde concentratie;
Aandoeningen evenwichtsorgaan
| 158 |
Blz 135
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
MAATREGELEN TEGEN BLOOTSTELLING AAN TRILLINGEN
• Maatregelen tegen trillingen:
•
•
•
•
Aandacht bij aanschaf machines;
Aanbrengen van dempers of isolatie;
Toepassen alternatieve technieken;
Beperken van blootstellingduur .
• Klimaat op de werkplek wordt bepaald door:
•
•
•
•
Omgevingstemperatuur;
Stralingswarmte;
Luchtvochtigheid;
Hinderlijke luchtbewegingen.
Blz 136
| 159 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
KLIMAAT
• Beheersen, zodat we ons behaaglijk voelen en optimale prestaties
kunnen leveren
• Drie factoren bepalen een comfortabel klimaat:
• Kleding:
• Isolatie
• Inspanning:
• Afvoer warmte
• Klimaat:
• Vochtigheid (relatieve luchtvochtigheid 40-60%)
• Temperatuur
• Luchtsnelheid (‘s winters < 0,15 m/s en ‘s zomers < 0,25 m/s)
Blz 136
| 160 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
KLIMAAT (vervolg)
Maatregelen om het werkcomfort te verbeteren zijn:
• Temperatuur behaaglijk en gelijkwaardig en aangepast aan de fysieke
inspanning te houden;
• Geen hinderlijke luchtbeweging;
• Verstrekken PBM’s;
• Vochtbalans ruimte op peil houden.
Blz 136
| 161 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
VERLICHTING
• Waarnemen kleine details vereist hogere verlichtingssterkte
• Verlichtingssterkte in lux
• Lampen gaan minder licht geven
• Bij vervuiling
• Bij veroudering
• Ouderen hebben meer licht nodig dan jongeren
• Contrast niet te groot (verhouding licht : donker)
Blz 136
| 162 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
VERLICHTING
Bij verlichting op de werkplek rekening houden met:
• Hoe kleiner de voorwerpen waarmee wordt gewerkt, hoe meer licht;
• Oudere werknemers hebben meer licht nodig;
• Contrasten mogen niet te groot zijn;
• Weerspiegeling moet voorkomen worden;
• Nieuwe lampen geven meer licht;
• Lichtsterkte moet voldoen aan de wetgeving.
Blz 136
| 163 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
INSPANNING
• Fysiek en/of geestelijk
• Rustperiode nodig
• Herstel spieren/bloedsomloop
• Statische belasting
• Voortdurend aanspannen van de spieren belemmert doorbloeding
blessures, letsel
• Dynamische overbelasting
• Spieren regelmatig spannen/ontspannen vraagt energie
• Algemene lichamelijke vermoeidheid
• Mentale overbelasting
• Geestelijke spanning
• Werkdruk en persoonlijke capaciteit
Blz 137
| 164 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
INSPANNING
• Risicovolle werkomstandigheden die lichamelijk klachten veroorzaken
zijn:
•
•
•
•
•
•
Te lange duur van de inspanning;
Langdurig zitten of staan;
Verkeerde houding;
Blootstelling aan trillingen;
Terugkerende handelingen;
Bovenmatige inspanning.
• Statische belasting veroorzaakt:
• Verminderde doorbloeding;
• Spierpijn of kramp;
• Chronische vermoeidheid.
| 165 |
Blz 137
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
INSPANNING
• Dynamische belasting is minder slecht dan statische belasting, maar
kan toch de volgende gevolgen hebben:
• Vermoeidheid;
• Spierpijn;
• Letsel.
• Mentale belasting wordt veroorzaakt door:
•
•
•
•
•
•
•
Werkdruk;
Taak versus capaciteiten;
Relatie met collega’s;
Hiërarchische relatie;
Fysische arbeidsomstandigheden;
Werk(on)zekerheid;
Infrastructuur en uitrusting.
| 166 |
Blz 137
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
TILLEN
• Belastende factor in veel beroepen
• Minste belasting:
• Rug recht
• Massa boven rug
• In praktijk:
• Tillen last vóór lichaam
• Belastbaarheid spier/skeletsysteem individueel verschillend:
•
•
•
•
Leeftijd
Geslacht
Lichaamsbouw
Getraindheid:
• Bewustwording belastingen
• Tilinstructie
| 167 |
Blz 137
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
TILINSTRUCTIE
Plan maken
| 168 |
Benen in spreidstand, voeten 45
graden naar buiten
Knieën buigen,
rug recht
houden
Vanuit staande
positie
beginnen met lopen
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
MAATREGELEN TER BEPERKING
VAN TILBELASTING
• Mechanisering/hulpmiddelen
• Verminder gewicht
• Organisatie werk
• Meer mensen
• Niet zittend tillen
• Beperk tilhoogte
• Beperk verplaatsingsafstand
Blz 137
| 169 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
ZITTEN
• Langdurig zitten is belastend
• Statische belasting van bekken, wervelkolom, schouder, gordel
• Afwisseling voorkomt klachten
• Lopen/staan/zitten/verschillende zithoudingen
• Optimale zithouding:
•
•
•
•
Goede ondersteuning benen
Goede stand rug
Ontlasting schouders
Mogelijkheid kiezen andere houdingen
Blz 137
| 170 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Algemene werkplekeisen
STAAN
Alleen, indien:
• Onvoldoende beenruimte om te zitten
• Vaak reiken (hoog, laag, ver)
• Gescheiden werkplekken (vaak heen en weer lopen)
• Neerwaartse krachten (verpakkingswerkzaamheden)
Gebruik:
• Stasteun:
• Vangt 60% lichaamsgewicht op
• Ontlast benen/voeten
Blz 137
| 171 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Hijs- en hefwerktuigen
Hoofdstuk 9
Hijs- en hefwerktuigen
| 172 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Hijs- en hefwerktuigen
HIJSEN
•
Manueel;
•
Hulpmiddelen (takels e.d.);
•
Mobiele hulpmiddelen (steekwagen, vorkheftruck);
•
Hijskranen.
Voorbeelden:
• Mobiele kraan;
• Portaalkraan;
• Auto laadkraan;
• Bouwkraan.
Blz 140
| 173 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Hijs- en hefwerktuigen
REGELS VOOR HIJSWERKTUIGEN
• Kraanboek aanwezig;
• Hijstabellen en hijsgrafieken aanwezig;
• Keuringscertificaten aanwezig.
Blz 140
| 174 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Hijs- en hefwerktuigen
VEREISTEN VOOR BEDIENERS VAN HIJSWERKTUIGEN:
• Deskundigheidsbewijs STVT (verplicht voor torenkranen, mobiele
kranen en heistellingen)
• Registratieboekje(ervaring en geneeskundige verklaring)
Blz 140
| 175 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Hijs- en hefwerktuigen
RISICO’S BIJ HIJSWERKTUIGEN
• Personen binnen draaibereik;
• afstempelen;
• Zware lasten;
• Windkracht;
• (Naderend) onweer.
Blz 140 / 141
| 176 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Hijs- en hefwerktuigen
HIJSGEREEDSCHAP
• Kettingwerk
• Staalkabels
• Touw
• Stroppen, lengen
• En hijsbanden
Let op:
maximale werklast
hoeken van lengen
mogelijke slijtage
| 177 |
• Haken en ogen
• Takels
Blz 142 t/m 149
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Hijs- en hefwerktuigen
TAKELS
Risico’s:
• Mechanische breuk van takel of van bevestigingspunt;
• Overbelasting.
Niet doen:
• Overbelasten;
• Vastmaken aan bordessen, railing en leidingwerk;
• Op de punt belasten;
• Niet zijdelings belasten.
Wel doen:
• Regelmatig controleren, zeker voor elk gebruik;
• Defecten direct melden.
| 178 |
Blz 150
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Hijs- en hefwerktuigen
VORKHEFTRUCKS
• Wettelijke verplichtingen;
• Voorzieningen;
• Veilig gebruik;
• Markering en keuring.
Blz 152
| 179 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Hijs- en hefwerktuigen
VORKHEFTRUCKS
Verboden
• Meerijden tenzij er een 2e zitplaats is;
• Personen te heffen tenzij speciale voorziening aanwezig is;
• Hijsen tenzij juiste aanpassing aanwezig is;
• Het contragewicht te verzwaren;
• Te roken bij elektro-heftrucks.
Verplicht
• De chauffeur moet goed zicht hebben;
• Gebruik van de veiligheidsgordel.
Blz 152 / 153
| 180 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Hijs- en hefwerktuigen
PALLETWAGEN
• Altijd op een vlakke ondergrond gebruiken;
• Denk aan obstakels;
• Zorg voor voldoende transportruimte.
Blz 153
| 181 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken op hoogte
Hoofdstuk 10
Werken op hoogte
| 182 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken op hoogte
WERKEN OP HOOGTE
2,5 m
Meer dan 2,5 m valgevaar
Blz 156
| 183 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken op hoogte
SCHUINE EN PLATTE DAKEN, GATEN IN VLOEREN
EN WANDEN
Risico op vallen
• Gebruik loopplanken (hellend dak)
• Gebruik individueel veiligheidsharnas
• Gebruik dakrandbeveiliging of vangnet (plat dak)
• Dek gaten af met stevig materiaal
• Breng markering aan op gevaarlijke plaatsen
| 184 |
Blz 156
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken op hoogte
LADDERS:
•
•
•
•
Enkele ladder;
Opsteekladders;
Schuifladders;
Reformladders.
Gebruiksregels voor ladders:
• In goede staat houden;
• Niet verven;
• Niet zelf repareren;
• Zorgvuldig en goed opstellen;
• Op de juiste wijze gebruiken.
Blz 158
| 185 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken op hoogte
STEIGERS
Er geldt:
• Streng verboden zelf te (ver)bouwen
aan steiger;
• Geen materiaal achterlaten;
• Houdt de vloer stroef;
• Gebruik geen los klimmateriaal op de
steiger.
• Let op de maximale belasting
• Gebruik stortkokers voor afvoer
materiaal
• Gebruik de bouwlift veilig (personenlift
of goederenlift)
Blz 160
| 186 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken op hoogte
STEIGERS
Er gelden regels voor:
• Kantplanken en leuningen
• Inspectiewerk
• Werkzaamheden
• Hulpsteigers
• Liften
• Takels
Steigerkaart geeft veiligheidstatus aan.
Geen steigerkaart of gebreken? Steiger niet betreden!
Blz 160
| 187 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken op hoogte
ROLSTEIGERS
Risico = verplaatsbaarheid
Aandachtspunten bij het werken met rolsteigers:
• Blokkeren wielen
• Van binnenuit beklimmen
• Denk aan gereedschap (kan vallen)
• Sta niet op de schoren
• Houd de steiger schoon
• Niet verplaatsen als er iemand op staat
• Verrijden op vlakke ondergrond door 2 personen
• Gebruik de persoonlijke beschermingsmiddelen
Blz 162
| 188 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken op hoogte
HANGSTEIGERS
Voorbeelden:
• Hangbrug;
• Hangsteiger;
• Eenmanswerkbrug.
Aandachtspunten bij het werken met hangsteigers zijn:
• Vanaf windkracht 7 Bft niet mee werken;
• Let op bedieningsorganen;
• Bij storing niet verder werken maar (laten) repareren;
• Nooit gebruiksklaar achterlaten;
• Hulpmiddelen gebruiken voor communicatie,vanaf 25 m verplicht (en
als normale communicatie niet mogelijk is)
Blz 164
| 189 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken op hoogte
HOOGWERKERS
Typen:
- vast opgesteld
- mobiel
Risico voor beknelling (schaararm) en omvallen
Vanaf windkracht 7 Bft, niet mee werken
Daarom:
- Getraind/opgeleid personeel
- Signalering maximum werklast
- Specifieke gebruiksregels
Blz 166
| 190 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Werken op hoogte
WERKBAKKEN
• Alleen gebruiken als het echt niet anders
kan;
• Windkracht vanaf 7 Bft verboden;
• De kraanmachinist en persoon in de werkbak
moeten elkaar zien en verstaan;
• Iedere persoon in de werkbak draagt een
individueel veiligheidsharnas (vast aan de
werkbak);
• In- of uitstappen alleen toegestaan als
werkbak op stevige ondergrond staat
Blz 168
| 191 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Handgereedschap
Hoofdstuk 11
Handgereedschap
| 192 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Handgereedschap
EENVOUDIG HANDGEREEDSCHAP
Risico door:
• Slecht onderhoud;
• Slecht gebruik.
Blz 172 / 173
| 193 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Handgereedschap
HANDGEREEDSCHAP MET ELEKTRISCHE AANDRIJVING
Risico door:
• Elektrocutie
Veilige spanning:
• 50 V ~
(wisselspanning)
• 120 V =
(gelijkspanning)
• Verbranding (vonken)
dubbel geïsoleerd
Blz 174
| 194 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Handgereedschap
NIETMACHINE
Aandachtspunten bij gebruik
• Gebruik met maximale werkdruk;
• Geleider leeg bij plaatsen lader;
• Nagels/nieten aangepast aan apparaat.
Mogelijke risico’s:
• Wegschieten van de nagel;
• Terugslaan van de nagel;
• Doorboren van het werkstuk.
Blz 175
| 195 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Handgereedschap
HANDCIRKELZAAG
Aandachtspunten bij het gebruik:
• Beschermkap moet snijdend deel van de zaag
volledig afschermen (vast aan het frame en
scharnierend deel aan geleider);
• Automatische beschermkap over snijdend deel van
de zaag;
• Spouwmes aangepast aan diameter en dikte van de
zaag.
Blz 175
| 196 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Handgereedschap
KETTINGZAAG
Aandachtspunten bij het gebruik:
• Bedieners minimaal 18 jaar oud;
• Opleiding met toets gehad hebben;
• Voorgeschreven PBM gebruiken;
• Stilstand ketting bij stationair toerental;
• Kettingrem binnen 0,15 sec werken;
• CE markering.
Blz 175
| 197 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Handgereedschap
HANDGEREEDSCHAP MET PNEUMATISCHE AANDRIJVING
Risico door:
• Trillen
• Geluid
Dodemansknop en gehoorbescherming verplicht.
Blz 176
| 198 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Handgereedschap
HANDGEREEDSCHAP MET HYDRAULISCHE AANDRIJVING
Risico door:
• Oliedruk
• Bevestigingen
Dodemansknop en onderhoud verplicht.
Blz 176
| 199 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Handgereedschap
HANDSLIJPMACHINES
Risico door:
• Rondvliegende delen;
• Aanraken slijpschijf;
• Uit elkaar springen van schijf;
• Brand door vonken;
• Geluid;
Doorslijpschijven
Afbraamschijven
• Verkeerd gebruik.
Blz 178
| 200 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gereedschapsmachines
Hoofdstuk 12
Gereedschapsmachines
| 201 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gereedschapsmachines
GEREEDSCHAPMACHINES
Voorbeelden zijn:
• Vast opgestelde boormachines
• Let op: 'happen' in werkstuk
• Vast opgestelde slijpmachines
• Let op: uit elkaar vliegen slijpsteen
• Cirkelzagen
• Let op: snijgevaar
Blz 182
| 202 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Gereedschapsmachines
CIRKELZAGEN
• Universele cirkelzaagmachine;
• Bouwcirkelzaag machine (met noodstop en
als extra eis nulspanningschakelaar);
• Voor machines met meerdere
bedieningsplaatsen gelden aanvullende
eisen.
Blz 186
| 203 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Persoonlijke beschermingsmiddelen
Hoofdstuk 13
Persoonlijke beschermingsmiddelen
| 204 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Persoonlijke beschermingsmiddelen
ALGEMEEN
Gebruik persoonlijke
beschermingsmiddelen alléén
als het echt niet anders kan.
Persoonlijke beschermingsmiddelen
beschermen tegen:
• De gevolgen van onveiligheid
• Ze voorkomen erger letsel
Blz 190
| 205 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Persoonlijke beschermingsmiddelen
ALGEMEEN
De fabrikant: zorg voor PBM’s
• Sterk
• Betrouwbaar
• Getest
• CE-markering
De gebruiker:
• Beheert ze,
• Controleert ze,
• Zorgt voor veilige opslag
• Goed gebruik.
Blz 190
| 206 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Persoonlijke beschermingsmiddelen
ALGEMEEN
Drie belangrijke wettelijke eisen ten aanzien
van persoonlijke beschermingsmiddelen:
Doeltreffende bescherming
Ergonomisch verantwoord
Goede gebruiksaanwijzing in het Nederlands
Blz 190
| 207 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Persoonlijke beschermingsmiddelen
ADEMBESCHERMING
Zuurstofconcentratie < 19%
Bijzondere stof
Overschrijding grenswaarde
Omgevingslucht
filteren
Afhankelijke
adembescherming,
bijvoorbeeld een
filterbusmasker.
Onafhankelijke adembescherming,
bijvoorbeeld persluchtapparatuur
verseluchtkap
LET OP GEBRUIKSREGELS
| 208 |
Blz 192
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Persoonlijke beschermingsmiddelen
INDELING NAAR STOF- EN STOFFILTERKLASSE
Stofklasse
2a
2b
2c
Omschrijving
Inert zwevend stof met een grenswaarde van 10 mg/m3 behalve
asbest
Schadelijke stof met een grenswaarde van 0,1 tot 10 mg/m3
behalve asbest
Giftige stof met een grenswaarde
van < 0,1 mg/m3, waaronder
asbest, carcinogene stoffen,
sporen, virussen, bacteriën,
proteolytische enzymen en bij
besluit aangewezen stoffen
Filter
Maximale
concentratie
P-1
5x grenswaarde
P-2
Snuitje:
10x grenswaarde
Halfmasker:
12 x grenswaarde
Volgelaatsmasker:
16 X grenswaarde
P-3
Alleen samen met volgelaatsmasker inzetten:
200x grenswaarde
Blz 192
| 209 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Persoonlijke beschermingsmiddelen
INDELING GASFILTERTYPEN
Type
Kleur
Beschermt tegen:
A
Bruin
organische dampen en oplosmiddelen
B
Grijs
zure gassen, zoals Cl2, H2S en HCN.
E
Geel
zwaveldioxide
K
Groen
ammoniak
Speciale filters
CO
Zwart
koolstofmonoxide
Hg
Rood
kwik(damp)
NO
Blauw
nitreuze dampen
Re
Oranje
reactorfilter, radioactief jodium
Blz 192 / 193
| 210 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Persoonlijke beschermingsmiddelen
GEHOORBESCHERMING
Boven 80 dB(A) aanbevolen
watjes
pluggen
oordoppen
otoplastieken
gehoorkappen
Boven 85 dB(A)
Wettelijk
verplicht!
Blz 196
| 211 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Persoonlijke beschermingsmiddelen
SOORTEN LICHAAMSBESCHERMING:
• Hoofdbescherming;
• Bescherming voor handen en armen;
• Bescherming voor voeten;
• Bescherming voor het lichaam.
Blz 198
| 212 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Persoonlijke beschermingsmiddelen
OOGBESCHERMING
• Normale veiligheidsbril;
• Ruimzichtbril;
• Gelaatsscherm;
• Lasbrillen en laskappen.
Blz 200
| 213 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
Persoonlijke beschermingsmiddelen
VALBEVEILIGING
• Gebruik altijd een individueel
veiligheidsharnas (na valbelasting
vernietigen);
• Eventueel met remchute of nonchute en
vallijn (na valbelasting controle).
Blz 202
| 214 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |
EXAMEN
Voor het examen geldt:
•
Lees vragen goed door.
•
Kies het meest juiste antwoord.
•
Controleer of je alle vragen goed hebt beantwoord.
•
70 vragen waarvan er 21 fout mogen zijn.
•
105 minuten de tijd.
•
Geen telefoon, smartphone, tablet o.i.d.
meenemen in de examenruimte
| 215 |
VOL VCA | © 2013 PBNA | not for general distribution |