Achtergronden bonte leerlijn - Start

Achtergronden bonte voorbeeldleerlijn.
Jan Apotheker, coach bonte voorbeeldleerlijn.
In de ‘nieuwe scheikunde’ is één van de uitgangspunten de leerlingen en
docenten het plezier in de lessen scheikunde terug te geven. Daarom is het
belangrijk dat docenten en leerlingen invloed hebben op de vormgeving van
hun onderwijs. Dat uitgangspunt komt terug in het examenexperiment zoals
dat nu vorm krijgt. Scholen kiezen een eigen manier om te werken met het
materiaal van nieuwe scheikunde, die past bij de school en de docenten.
Daarom zijn er dan ook drie verschillende leerlijnen in het vwo in gebruik.
De bonte leerlijn is een van de drie leerlijnen die gebruikt worden in het vwo.
De algemene vormgeving van de drie leerlijnen is vergelijkbaar.
Er is een belangrijk verschil in uitgangspunten tussen de bonte leerlijn en de
andere leerlijnen. In de bonte leerlijn staat de context centraal en wordt
vanuit de context de theorie afgeleid, die vervolgens in bruglessen ingepast
wordt in systematische chemie kennis. Bij de andere leerlijnen staat de
conceptontwikkeling meer centraal, dan de context.
Een hulpmiddel om te duidelijk te maken waar het omdraait bij de leerlijnen
is de driehoek van Alex Johnstone (JCE, V70, Nr9,p701, Sep 1993)
micro
macro
De chemische kennis beweegt zich tussen de drie hoekpunten van deze
driekhoek. Voor een chemicus gaat dat vanzelf. Voor leerlingen is dit niet
natuurlijk. In de module sgaan we in het algemeen van het macroniveau naar
micro, en gebruiken we symbolen als hulpmiddel bij de beschrijving.
In het vwo gebruiken we de symbolen ook om veranderingen op micro en
macroniveau te voorspellen. Bijvoorbeeld bij evenwichtsbeschouwingen en
buffers is dat aan de orde.
Verder is een belangrijk aspect in de modules het ‘need to know’ principe. We
willen dat leerlingen de noodzaak voor het verwerfen van kennsi ervaren.
Een probleem waar we tegen aan lopen bij het lesgeven vanuit contexten is het
probleem van transfer, het gebruik van kennis in een andere context. Dat is
geen nieuw probleem. Een logaritme in de wiskunde is voor de leerlingen een
functie met bepaalde eigenschappen. In de scheikunde is het een knop op de
rekenmachine, die een verband legt tussen concentratie en pH. We proberen
daarom kennis in verschillende contexten opnieuw aan de orde te laten
komen.
Fase 1: contextvraag stellen
Verbinding naar volgende
context of brug
Fase 2 relevante vakvragen
selecteren
Fase 3.1: nieuwe kennis
verzamelen
Fase 3.3: contextvraag
beantwoorden
Fase 3.2: nieuwe kennis
herordenen
Figuur 1, een raamwerk voor een module nieuwe scheikunde
In boevenstaande figuur is het raamwerk van een module nieuwe scheikunde
weer gegeven. De vormgeving van elk blokje kan op verschillende manieren
plaats vinden, afhankelijk van de gekozen didactische methode.
Na twee modules volgt in het algemeen een serie bruglessen, waarbij de stof
uit de twee modules in samenhang wordt besproken en wordt ingepast in de
overige verworven kennis. Ook wordt in deze lessen extra geoefend met
opgaven van verschillende soort. Tenslotte wordt een koppeling gemaakt naar
de volgende modules.
In tabel 1 is weergegeven hoe de leerlijnen in de bonte leerlijn (vwo) eruit zien.
Scholen zijn in rpincipe vrij zelf een keuze te maken uit de beschikbare
modules.
Tabel 1. Eén van de leerlijnen van modules van scholen in het
examenexperiment.
Peri
ode
1
4 Havo
5 Havo
4 vwo
5 vwo
6 vwo
Onbreekbare
bekers
(keramische
materialen)
wa t hebben
planten
nodig(zouten
en pesticiden)
Parfum
(esters,
alkenen en
alcoholen)
Energie om
mee te
nemen
(redox))(
2
Superslurpers
(polymeren,
vertakkingen en
speciale
zijgroepen)
Groene chemie
Groeien
(zouten en
pesticiden)
Zoetstoffen
stereochemie
3
ECOreizen de
reis en
brandstof
(molberekening
en, brandstof,
biotechnologie)
scooter 21ste
eeuw(material
en en
duurzaamheid
ECOreizen de
reis
(molberekenin
gen
Smart
materials,
zonnecellen
Chemie van
de mond
(pH, bouw
receptor,
bouw
tandglazuur
en
vulmateriale
n)
Kolenvergasser
(technologie,
alternatieve
brandstoffen.
Technologie)
Module naar
keuze
4
Nobelprijs
chemie(atoomb
ouw)/)
Examen
training
Slikken of
spuiten
(invloed pH op
eigenschap
pen organische
verbindingen
Nobelprijs
voor de chemie
(atoombouw
en per. Syst))
Sport en
chemie,(poly
meren en
energievoorzi
ening van de
cel
Groene
chemie
(industriele
processen
optimalisere
n
Antibiotica
(industrieel
proces)
5
Examen
training
Examenprogramma en syllabus
In het algemeen geldt dat de meeste onderwerpen uit het examenprogramma
aan de orde komen. Aan de hand van het programma dat er nu ligt kan je een
wat meer gedetailleerde lijst opstellen van de onderwerpen en aspecten die
aan de orde komen in de modules.. Het is uiteindelijk een samenhangend
pakket van kennis en vaardigheden. Het is belangrijk dat onze leerlingen een
bepaalde basishouding en vaardigheid ontwikkelen bij het bestuderen van een
probleem, waarbij ze zichzelf een aantal zaken afvragen:


Wat wil ik weten ( welke contextvraag heb ik?)
Hoe kan ik die vraag beantwoorden ( welke vakkennis heb ik nodig)


Hoe kan ik die vakkennis verkrijgen
Nadat de vakkennis verkregen is, kan ik nu de contextvraag
beantwoorden.
Met de gebruikte scheikunde modules doorlopen de leerlingen regelmatig
deze cyclus. Daarbij doet de leerling ook voldoende vakkennis op, die ook in
een centraal schriftelijk eindexamen getoetst kan worden en in een
schoolexamen getoetst kan worden.
In het getoonde voorbeeld van ‘spuiten of slikken’ komen de genoemde
onderdelen voldoende duidelijk naar voren.