W15_Coenders

CONTEXT-CONCEPT CHEMIE
IN DE ONDERBOUW?
HENRY PLUIM, LINDE COLLEGE WOLVEGA
FER COENDERS, UNIVERSITEIT TWENTE
IN DEZE WERKGROEP
 Knelpunten en oplossingen voor huidige chemie onderwijs
 Scheikunde op VMBO en kenmerken VMBO leerling
 Ontwikkelingen
 Vernieuwde elementen in de bovenbouw
 Voorbeelden context onderwijs VMBO 2e klas
 Conclusies
KNELPUNTEN MET SCHEIKUNDE ONDERWIJS (a)
 Maatschappelijk beeld van de chemie
 Chemische industrie en onderzoek onzichtbaar
 Imago schoolvak
 Motivatie van leerlingen voor scheikunde en bètavakken
 Keurslijf examenprogramma
 Samenhang in en tussen vakprogramma’s ontbreekt.
(a) Bouwen aan scheikunde, 2002
OPLOSSINGEN (b)
 Chemie achter producten en processen, innovatie.
 Maatschappelijke, beroepsgerichte, experimentele en theoretische
contexten.
 Context-concept, wisselwerking tussen context en concept
 Moleculaire opbouw materie
 Ruimte voor nieuwe ontwikkelingen en eigen keuzes van de docent of
leerling.
 Twee centrale concepten:
 Molecuulconcept
 Micro-macro concept
(b) Chemie tussen context en concept, 2003
IN EEN PLAATJE
SCHEIKUNDE OP HET VMBO GL EN TL
 NaSk2 scheikunde
 NaSk1 (natuurkunde met beetje scheikunde)
 NaSk2 staat onder druk:
 Wetsvoorstel NaSk2 als keuzevak, door minister voorlopig ingetrokken.
Edoch: scholen bieden dit vak niet of als keuzevak aan.
 Aantal leerlingen met NaSk2 neemt af.
DE VMBO – LEERLING
 is praktisch en toepassingsgericht ingesteld
 wil dat leerstof liefst zo concreet mogelijk wordt aangeboden
(toepassingen, voorbeelden bedenken, oefenen)
 heeft moeite met zoeken, interpreteren en verwerken van informatie
(bruikbaarheid, betrouwbaarheid)
 heeft veel ondersteuning nodig bij regulatie- en motivationele activiteiten
ONTWIKKELINGEN
 Meer aansluiten belevingswereld leerlingen
 Didactische werkvormen die discussie en samenwerking bevorderen
 Begeleiding door leeftijdsgenoten (peer tutoring)
 Begeleiding door volwassenen van buitenaf (mentorcoaching)
 Inter-etnische ontmoetingen tussen uiteenlopende leerlingen
• Werkplekkenstructuur (WPS)
• Een deel in leerbedrijven
• Hangt wel af van het niveau van de leerling
• Gebrek aan stageplaatsen wordt opgevangen door op school complete
werkplekken uit een bedrijf na te maken
• Probleemgestuurd onderwijs (PGO)
SCHEIKUNDE ONDERBOUW H/V EN VMBO
Scheikunde Nu
Achterliggende filosofie
Leertheorie
Organiserend principe
Rol contexten
Rol en soort practicum
Rol docent en
leerlingen
Context-concept
HANDELINGSWERKWOORDEN
Gebruikte handelingswerkwoorden in de examenprogramma’s scheikunde
TIMMS
Beheersingsniveau
Subniveau
Chemische kennis
Handelingswerkwoorden
TIMMS I
Weten
1
In chemische verschijnselen en bij
waarnemingen chemische vakbegrippen
benoemen en herkennen en in deze
situatie toelichten.
Benoemen
Herkennen
Toelichten
TIMMS II
Toepassen
2
Concepten en daaraan
gerelateerde vakbegrippen
kunnen gebruiken en beschrijven in een
standaardprobleemstelling.
Berekenen (eenvoudig)
Beschrijven
Aangeven
Gebruiken
3
Concepten en daaraan
gerelateerde vakbegrippen
met elkaar in verband
brengen en daarmee een sluitende
redenering
geven.
Verklaren
Relateren aan
Verbanden leggen tussen
Berekenen (meer variabelen)
Redeneren over / met behulp van
VERVOLG HANDELINGSWERKWOORDEN
TIMMS
Beheersingsniveau
Subniveau
Chemische kennis
Handelingswerkwoorden
TIMMS III
Redeneren
4
Analyseren met behulp van concepten en
vakbegrippen bij een ontwerp van een
product en voorstellen formuleren bij het
maken van een aanpassing of een
verbetering van een proces of een product.
Analyseren
Berekenen (complex)
Conclusies trekken
Voorstellen formuleren
5
Toepassen van concepten en vakbegrippen
bij het doen van onderzoek in complexe
probleemstellingen en resultaten kritisch
beoordelen en effecten van
verbetervoorstellen beoordelen.
Voorspellingen doen
Beoordelen
Beargumenteren
DIDACTISCHE ORDENING:
 ChIK: fasen in een module
 Viervlaksschemie
 TUE
 van Hiele niveaus
 5 E’s (stercollecties van vo-content)
VOORBEELD MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT
 Chemie in Producten (Joke van Aalsvoort 2000) voor 3 havo/vwo en
vmbo (2006)
 Achtergrond: weinig betekenisvol onderwijs tot dusver (‘waarom moet ik
dit leren?’)
 Producten die in een maatschappelijke behoefte worden voorzien als
uitgangspunt (bv brandstoffen of geneesmiddelen). Wat is het nut van
deze producten?
VOORBEELD GEBRUIK CONTEXT IN 2E KLAS TL
LINDE COLLEGE, WOLVEGA
Achterliggende filosofie:
• Kennismaking met scheikunde als keuzevak leerjaar 3
• Context
• LOB
• Referentierekenen (rekentoets)
Vuurwerk
Organiseren van een sportdag
Koffie als trendy drankje
SPORTDAG: RANJA VOOR DE DEELNEMERS
 Merken Ranja
 Groepswerk (iedere groep eigen merk)
 Verdunning: wanneer lekkerste?
OPDRACHTEN
1. Bedenk de instructie om leerlingen een verdunningsreeks te laten
maken.
2. Bedenk nu de instructie om leerlingen te laten uitreken hoeveel liter
ranja ze moeten kopen om 35 liter verdunde drank te laten maken van
de vijfde verdunning uit de serie.
VERDUNNINGSREEKS IN BEELD
EEN AANTAL FOTO’S
KOFFIE
 Heet water maken
 Bonen of gemalen bonen?
 Koffiepad of gemalen koffie?
 Filterkoffie: senseo of snelfiltermaling?
 Koffiepad en theezakje!
OPDRACHT
 Bedenk de instructie om leerlingen de koffie in een koffiepad vergelijken
met koffie van snelfiltermaling op stofeigenschappen.
VERWERKINGSOPDRACHT
• experimenten
nask
interview
artikel
• verwerking
• vakintergratie
Nederlands
CONTEXT-CONCEPT ONDERWIJS IN DE ONDERBOUW?
Conclusies
 Wenselijk?
 Mogelijk?
 Draagt het bij tot oplossing knelpunten?
 Welke contexten gebruiken?
 Mate van leerlingsturing?
 Aansluiting op bovenbouw?
 ……….
UITGANGSPUNTEN - AFBAKENING
 Zie Handboek leerlijn en toetslijn Nieuwe Scheikunde
1. Scientific literacy:
 Understanding aspects of the science content
 Understanding the scientific approach
 Understanding science as a social enterprise
2. Competentievelden (tabel pag 25-26:
 Chemische methoden om kennis te ontwikkelen over chemie
 Communiceren over chemie
 Chemiekennis verwerven en gebruiken
 Beoordelen van chemie
 Vijf niveaus van beheersing
AFBAKENING
CONCEPTEN
Concepten:
- natuurlijke
- natuurwetenschappelijke:
- definieer/beschrijf
- kenmerkende voorbeelden
- oefenen, met uitleg door ll.
3. Overzicht concepten, waarom belangrijk??
-
Gebruiken van eerder geleerde concepten (sk, bio, na, wi)
-
Uitbreiden van eerder geleerde concepten
-
Leren van nieuwe concepten
4 typen contexten:
a. Maatschappelijke context
b. Beroepsgerichte
c. Experimentele
d. Theoretische
AFBAKENING VERVOLG
DIDACTISCHE STRUCTUUR
4. Didactische structuur
Van aanbod- naar vraag-gestuurd
- ChIK
* introductiefase,
* nieuwsgierigheid en planningsfase
* verwerkingsfase
* verankeringsfase
- Of op andere manier, maar zeker:
* leerlingen actief
* differentiatie
* groepjes (tweetallen en/of grotere)
AFBAKENING
FUNCTIE CONTEXTEN
5. Functie: wat wil de context bereiken.
Kan eventueel per fase (ChIK) worden ingevuld.
* motiveren
* thema introduceren
* voorkennis activeren
* vragen oproepen
enz
AFBAKENING
PERSPECTIEF
6.
Perspectief: welke doelstellingen uit het
scheikundeonderwijs bereiken.
* dagelijkse praktijk chemici
* beslissingen nemen
* historische reflectie
* uitbreiden van kennis en inzicht (theoretisch,
experimenteel)
* technisch ontwerp
AFBAKENING
ROL/ACTIVITEIT
7. Rol of activiteit: hoe gaan leerlingen de context verkennen:
vanuit het beroep:
* ontwerpen
* consumeren
* verzorgen
* enz
vanuit burger:
* consumeren
* beslissen
* beoordelen