(U.2012-0424 def rapport genotmiddelen en psychische gezond…)

Genotmiddelengebruik
Genotmiddelengebruik en psychische problemen
van jongeren in NoordNoord-Holland Noord
Resultaten van het EMOVOEMOVO-onderzoek 2009 onder leerlingen
uit de 2e en 4e klas voortgezet onderwijs
Dit rapport geeft een beeld van het genotmiddelengebruik en de aanwezigheid van psychische problemen bij
schoolgaande jongeren van 1212-18 jaar in NoordNoord-Holland Noord.
Noord. Deze resultaten komen uit het EMOVOEMOVO-onderzoek dat
de GGD Hollands Noorden in 2009 heeft uitgevoerd
uitgevoerd onder 10.486
0.486 leerlingen van ruim 40 scholen voor voortgezet
onderwijs in NoordNoord-Holland Noord. Dit rapport maakt deel uit van een serie rapporten die naar aanleiding van het
EMOVOEMOVO-onderzoek verschijnt.
verschijnt. Eerder verschenen rapporten over alcoholgebrui
alcoholgebruik
gebruik [1],
[1], seksualiteit [2] en psychische
gezondheid [3].
[3].
Belangrijkste bevindingen:
•
Eén op de twintig jongeren gebruikt zowel drugs, tabak als overmatig alcohol. De combinatie overmatig
alcoholgebruik en regelmatig roken komt het meest voor (12% van de jongeren) gevolgd door de combinatie
overmatig alcoholgebruik en druggebruik (7%) en druggebruik in combinatie met roken (6%).
•
Lage kwaliteit van leven in combinatie met overmatig alcoholgebruik komt voor bij 13% van de jongeren. Overmatig
alcoholgebruik komt vaker voor in combinatie met psychosociale problemen, gedragsproblemen, emotionele
problemen en psychische ongezondheid dan het gebruik van drugs of roken.
•
Risico op gedragsproblemen gaat vaak samen met het gebruik van alcohol, drugs en/of tabak. Jongeren die
overmatig alcohol gebruiken hebben een 3 keer zo grote kans op gedragsproblemen, jongeren die drugs gebruiken
hebben een 5 keer zo grote kans en jongeren die roken hebben een 4 keer zo grote kans. Jongeren die zowel
alcohol, drugs als tabak gebruiken hebben zelfs 6 keer zo grote kans op gedragsproblemen.
•
VmboVmbo-leerlingen en 4e klassers hebben een verhoogde kans op alcoholgebruik in combinatie met psychische
problemen;
problemen; dit geldt ook voor de combinatie roken en psychische problemen.
•
Geslacht, leeftijd en schooltype
schooltype zijn belangrijke voorspellers voor het gebruik van drugs in combinatie met
psychische problemen. Bij meisjes is er een relatie tussen het gebruik van drugs en emotionele problemen of
psychische ongezondheid. Bij jongens is er een relatie tussen het gebruik van drugs en gedragsproblemen.
Wat is er bekend uit de literatuur?
Tijdens de adolescentie neemt het percentage jongeren met emotionele problemen en gedragsproblemen toe en wordt
het gebruik van genotmiddelen, zoals roken, alcohol en drugs gangbaarder. Er wordt (veel) geëxperimenteerd met
genotmiddelen [4]. Onderzoek van het RIVM toont aan dat jongeren die genotmiddelen gebruiken vaker gedragsen/of emotionele problemen hebben dan jongeren die geen genotmiddelen gebruiken [5]. Ook uit ander onderzoek
komt naar voren dat een deel van de jongeren zowel genotmiddelen gebruikt als te maken heeft met psychische
problemen [4,6,7]. Uit het onderzoek van Couwenbergh komt verder naar voren dat jongeren die behoren tot de groep
die zowel genotmiddelen gebruikt als psychische problemen heeft, ten opzichte van jongeren die alleen te maken
hebben met psychische problemen of alleen zware genotmiddelengebruikers zijn, vaker te maken heeft met zeer
ongunstige psychosociale omstandigheden zoals lichamelijk en/of seksueel misbruik [4].
EMOVO: wat, wie en hoe?
EMOVO staat voor Elektronische MOnitoring en VOorlichting. 10.486 leerlingen van de 2e en 4e klassen van ruim 40
scholen voor voortgezet onderwijs beantwoordden tijdens een lesuur op school via internet vragen over hun
gezondheid, thuissituatie, leefstijl en vrije tijd. Doel hiervan is om scholen, gemeenten en GGD inzicht te geven in de
gezondheid en leefstijl van jongeren. Bijna de helft van de deelnemers (49%) volgde een havo/vwo-opleiding, een vijfde
van de leerlingen volgde de theoretische leerweg van het vmbo en 30% volgde de beroepsgerichte leerweg van het
vmbo. Na het invullen van de vragenlijst konden de jongeren via internet hun persoonlijke gezondheidsprofiel lezen en
eventueel
doorklikken
naar
websites
met
meer
informatie
over
gezondheid
en
leefstijl.
Dit
persoonlijke
gezondheidsprofiel met voorlichting en advies was toegesneden op de situatie van de leerling en was alleen op te vragen
door de leerling zelf. In 2005 is een zelfde onderzoek in een groot deel van Noord-Holland ook via scholen uitgevoerd.
-1-
Genotmiddelengebruik
Genotmiddelengebruik en psychische problemen
van jongeren in NoordNoord-Holland Noord
Resultaten van het EMOVOEMOVO-onderzoek 2009 onder leerlingen
uit de 2e en 4e klas voortgezet onderwijs
Ruim een derde van de jongeren gebruikt overmatig alcohol
Van de jongeren in Noord-Holland Noord heeft 62% ooit alcohol gedronken en 50% heeft in de maand voorafgaand aan
het onderzoek alcohol gedronken. Bij 37% van de jongeren is er sprake van overmatig alcoholgebruik, dat wil zeggen
meer dan vijf glazen alcohol tijdens één gelegenheid. Meer informatie over alcoholgebruik is te lezen in het
themarapport Alcoholgebruik onder jongeren in Noord-Holland Noord [1].
Meer dan een kwart van de jongeren ervaart een lage kwaliteit van leven en 5% heeft ernstige psychosociale problemen
Er zijn verschillende vragenlijsten ontwikkeld om jongeren met een (hoog) risico op psychische en psychosociale
problemen te kunnen signaleren. Een aantal vragen uit deze vragenlijsten is opgenomen in het EMOVO-onderzoek. Uit
de resultaten van EMOVO blijkt dat volgens de Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) bij 13% van de jongeren
sprake is van enige psychosociale problematiek. Eén op de twintig jongeren (5%) heeft een verhoogde (meest
ongunstige) score en heeft duidelijke psychosociale problemen. Op basis van de SDQ zijn de meest voorkomende
problemen bij jongeren gedragsproblemen (14%) en emotionele problemen (9%). Op basis van de Mental Health
Inventory-5 (MHI-5) heeft 18% van de jongeren in de regio Noord-Holland Noord een lage score voor psychische
gezondheid. Ruim een kwart van de jongeren (28%) ervaart een lage kwaliteit van leven, volgens de KIDSCREEN [2].
Meer informatie over psychische gezondheid is te lezen in het themarapport Psychische gezondheid van jongeren in
Noord-Holland Noord [3].
Eén op de tien jongeren rookt dagelijks en één op de twaalf jongeren rookt een pakje of meer per dag
41% van de jongeren in Noord-Holland Noord heeft wel eens gerookt. 14% van de jongeren rookt wekelijks en wordt
beschouwd als regelmatige roker; jongens en meisjes zijn even vaak regelmatige rokers. Eén op de tien jongeren (10%)
rookt dagelijks en één op de twaalf jongeren (8%) rookt een pakje sigaretten of meer per dag; er is hierbij geen verschil
tussen jongens en meisjes. In de 2e klas wordt minder (vaak) gerookt dan in de 4e klas. Er is weinig verschil in
rookgedrag tussen allochtone en autochtone jongeren. Jongeren op het vmbo (16%) roken 4x zo vaak dagelijks als
jongeren op de havo/vwo (4%). Jongeren uit een eenoudergezin roken vaker dan jongeren uit een gezin met twee
ouders.
geslacht
klas
etniciteit
gezinssituatie
schooltype
totaal
thuis
passief roken
sigaretten per dag
rookt > 21
rookt dagelijks
rookt wekelijks
wel eens gerookt
Rookgedrag per subgroep
jongens
43%
14%
10%
8%
26%
meisjes
40%
14%
10%
8%
26%
2e
klas
28%
7%
5%
3%
26%
4e klas
53%
20%
15%
13%
26%
autochtoon
40%
13%
10%
8%
26%
allochtoon
45%
16%
11%
8%
30%
eenoudergezin
51%
20%
15%
12%
37%
gezin met twee ouders
40%
13%
9%
7%
25%
vmbo
50%
21%
16%
13%
33%
havo/vwo
32%
7%
4%
3%
19%
Noord-Holland Noord
41%
14%
10%
8%
26%
-2-
Genotmiddelengebruik
Genotmiddelengebruik en psychische problemen
van jongeren in NoordNoord-Holland Noord
Resultaten van het EMOVOEMOVO-onderzoek 2009 onder leerlingen
uit de 2e en 4e klas voortgezet onderwijs
Ruim een kwart van de jongeren wordt thuis blootgesteld aan tabaksrook
Mensen die passief roken, roken niet zelf, maar worden wel blootgesteld aan tabaksrook van anderen en roken
daardoor mee. Ook passief roken schaadt de gezondheid. Ruim een kwart van de jongeren in Noord-Holland Noord
(26%) geeft aan dat er in de week voorafgaand aan het onderzoek thuis gerookt werd in zijn of haar bijzijn. Passief
roken komt vaker voor bij jongeren op het vmbo (33%) dan op de havo/vwo (19%). In eenoudergezinnen (37%) roken
jongeren vaker passief mee dan in gezinnen met twee ouders (25%).
Eén op de twaalf jongeren
jongeren heeft afgelopen maand softdrugs gebruikt
18% van de jongeren in Noord-Holland Noord heeft ooit hasj of wiet (softdrugs) gebruikt en 8% heeft in de maand
voorafgaand aan het onderzoek hasj of wiet gebruikt. Jongens gebruiken vaker softdrugs dan meisjes. Van de jongens
heeft 20% ooit softdrugs gebruikt en 10% heeft in de afgelopen maand softdrugs gebruikt. Van de meisjes heeft 16%
ooit en 6% in de afgelopen maand softdrugs gebruikt. 4e klassers gebruiken veel vaker softdrugs dan 2e klassers.
Vmbo-leerlingen en jongeren uit een eenoudergezin gebruiken vaker softdrugs gebruiken dan havo/vwo-leerlingen en
jongeren uit een gezin met twee ouders. Er is geen verschil in het gebruik van softdrugs tussen jongeren van
allochtone herkomst of van autochtone herkomst.
geslacht
klas
etniciteit
gezinssituatie
schooltype
totaal
3% van de jongeren in NoordNoord-Holland
afgelopen maand
harddrugs gebruikt
gebruikt
ooit harddrugs
afgelopen maand
softdrugs gebruikt
gebruikt
ooit softdrugs
Drugsgebruik per subgroep
jongens
20%
10%
4%
2%
meisjes
16%
6%
3%
1%
2e klas
7%
3%
2%
1%
4e klas
29%
13%
5%
2%
autochtoon
18%
8%
3%
1%
allochtoon
19%
9%
4%
2%
eenoudergezin
23%
10%
3%
1%
gezin met twee ouders
17%
8%
3%
1%
vmbo
21%
10%
4%
2%
havo/vwo
14%
6%
2%
1%
Noord-Holland Noord
18%
8%
3%
1%
Noord heeft wel eens harddrugs gebruikt
Harddrugs, zoals XTC, cocaïne of speed,
wordt door
een
klein deel
van
de
jongeren gebruikt: 3% van de jongeren
heeft ooit harddrugs gebruikt en iets
meer dan 1% van de jongeren heeft in de
afgelopen maand harddrugs gebruikt. Er
is weinig verschil in harddruggebruik
tussen de verschillende groepen.
Eén op de twintig jongeren gebruikt zowel drugs, tabak als overmatig alcohol
Van alle jongeren in Noord-Holland Noord is 12% zowel een overmatig alcoholgebruiker als een regelmatige roker, 7%
gebruikt zowel alcohol als drugs en 6% van de jongeren heeft zowel drugs als tabak gebruikt. Het gebruik van zowel
alcohol, tabak als drugs komt voor bij één op de twintig
Meervoudig genotmiddelengebruik
jongeren (5%). Het overmatig gebruik van alcohol en regelmatig
overmatig alcoholgebruik + regelmatig roken
gebruik van tabak zonder het gebruik van drugs komt voor bij
overmatig alcoholgebruik + actueel druggebruik
7%
6%
actueel druggebruik + regelmatig roken
6%
van
de
jongeren.
Alcohol-
en
druggebruik,
zonder
tabakgebruik komt voor bij 2% van de jongeren en druggebruik
overmatig alcoholgebruik + actueel druggebruik
en roken, zonder alcohol komt voor bij 1% van de jongeren.
+ wekelijks roken
-3-
12%
5%
Genotmiddelengebruik
Genotmiddelengebruik en psychische problemen
van jongeren in NoordNoord-Holland Noord
Resultaten van het EMOVOEMOVO-onderzoek 2009 onder leerlingen
uit de 2e en 4e klas voortgezet onderwijs
VmboVmbo-leerlingen,
leerlingen, 4e klassers en jongeren uit eenoudergezin gebruiken vaker genotmiddelen
Jongeren uit de 4e klas, vmbo-leerlingen en jongeren uit een eenoudergezin zijn risicogroepen voor het overmatig
gebruik van alcohol, het gebruik van drugs en het regelmatig roken. Jongens zijn daarnaast vaker overmatige drinkers
en druggebruikers dan meisjes. Regelmatig roken doen jongens en meisjes even vaak. Jongeren van allochtone
herkomst zijn vaker regelmatige rokers, maar juist minder vaak overmatige drinkers dan jongeren van Nederlandse
herkomst. Er is geen verschil in het druggebruik tussen allochtone en autochtone jongeren.
Meisjes, vmbovmbo-leerlingen, 4e klassers en jongeren uit een eenoudergezin hebben vaker een ongunstige psychische
gezondheid
Over het algemeen zijn meisjes, 4e klassers en jongeren uit eenoudergezinnen de belangrijkste risicogroepen voor
psychische problemen. Meisjes hebben vaker emotionele problemen, zijn vaker psychisch ongezond (volgens de MHI5) en hebben vaker een lage kwaliteit van leven dan jongens. Ook scoren zij ongunstiger wat betreft de psychosociale
gezondheid (totale probleemscore van de SDQ). Jongens hebben juist vaker gedragsproblemen. Behalve voor
gedragsproblemen, geldt dat 4e klassers vaker dan 2e klassers psychosociale-, psychische problemen of een lage
kwaliteit van leven hebben. Vmbo-leerlingen scoren op alle maten, behalve op kwaliteit van leven, ongunstiger dan
havo/vwo-leerlingen. Jongeren uit een eenoudergezin hebben vaker te maken met gedragsproblemen, emotionele
problemen, psychische ongezondheid, een lage kwaliteit van leven en risico op psychosociale problematiek volgens de
SDQ. Jongeren van allochtone afkomst rapporteren vaker gedragsproblemen, psychische ongezondheid en een lage
kwaliteit van leven. Wat betreft de totale probleemscore van de SDQ en emotionele problemen geldt dat er geen
verschil is tussen jongeren van allochtone en autochtone afkomst.
Lage kwaliteit van leven in combinatie met overmatig alcoholgebruik komt voor bij 13% van de jongeren
Van alle jongeren in Noord-Holland Noord heeft 13% zowel een lage kwaliteit van leven en gebruikt overmatig alcohol.
Overmatig alcoholgebruik lijkt in combinatie met alle onderzochte psychische problemen het meest voor te komen; dit
ligt voor de hand omdat alcohol het meest gebruikte genotmiddel is. 6% van de jongeren gebruikt overmatig alcohol en
heeft psychosociale problemen, 8% van de jongeren heeft gedragsproblemen en 3% heeft emotionele problemen in
combinatie met overmatig alcoholgebruik en bijna 8% van de jongeren gebruikt overmatig alcohol en heeft psychische
problemen. De combinatie druggebruik en emotionele problemen komt het minst vaak voor, namelijk bij 1% van alle
jongeren.
Genotmiddelengebruik en psychische gezondheid (%)
15
12,9
12
8,0
9
7,6
6,3
6
3
5,9
4,8
3,7
2,4
3,4
3,3
1,7
4,1
3,9
2,5
0,9
0
SDQ totaal
gedragsproblemen
regelmatig roken
emotionele problemen
druggebruik
-4-
psychische
ongezondheid MHI-5
alcoholgebruik
lage kwaliteit van leven
Genotmiddelengebruik
Genotmiddelengebruik en psychische problemen
van jongeren in NoordNoord-Holland Noord
Resultaten van het EMOVOEMOVO-onderzoek 2009 onder leerlingen
uit de 2e en 4e klas voortgezet onderwijs
Genotmiddelengebruik in relatie tot psychische problemen
In het EMOVO-onderzoek zijn diverse maten gebruikt om het genotmiddelengebruik en de psychische gezondheid van jongeren in
kaart te brengen. Verdere analyses in deze rapportage zijn gedaan met de volgende variabelen:
•
Overmatig alcoholgebruik (in de maand voorafgaand aan het onderzoek tijdens één gelegenheid tenminste 5 glazen alcohol)
•
Soft- of harddruggebruik in de afgelopen maand (actueel druggebruik)
•
Regelmatig roken (minstens één keer per week)
•
Totale SDQ-score in het grens- of verhoogde gebied
•
Gedragsproblemen (SDQ subscore voor gedragsproblemen in het grens- of verhoogde gebied)
•
Emotionele problemen (SDQ subscore voor emotionele problemen in het grens- of verhoogde gebied)
•
Psychische ongezondheid volgens de MHI-5
•
Lage kwaliteit van leven volgens de KIDSCREEN
Risico op gedragsproblemen gaat vaak samen met het gebruik van alcohol, drugs of tabak
Er is een sterke samenhang tussen een verhoogd risico op gedragsproblemen en overmatig alcoholgebruik, actueel
druggebruik of regelmatig roken. Jongeren die in de maand voorafgaand aan het onderzoek overmatig alcohol hebben
gebruikt, hebben een 3 keer zo grote kans (OR=3,0) op gedragsproblemen ten opzichte van jongeren die geen
overmatig alcohol dronken. Jongeren die drugs gebruiken hebben een 5 keer zo grote kans (OR=4,9) op
gedragsproblemen ten opzichte van jongeren die geen drugs gebruiker. Regelmatige rokers hebben een 4 keer zo
grote kans (OR=4,1) op gedragsproblemen ten opzichte van jongeren die niet regelmatig roken. Daarnaast hebben
jongeren die in de maand voorafgaand aan het onderzoek drugs hebben gebruikt of wekelijks roken een grotere kans
op emotionele problemen, psychische ongezondheid, een lage kwaliteit van leven en psychosociale problemen ten
opzichte van jongeren die geen drugs gebruiken of roken. Jongeren die overmatig alcohol gebruiken hebben naast een
grotere kans op gedragsproblemen ook een verhoogde kans op psychische ongezondheid, een lage kwaliteit van leven
of psychosociale problemen. Het voorkomen van emotionele problemen lijkt niet samen te hangen met overmatig
alcoholgebruik.
Samenhang genotmiddelengebruik en psychische gezondheid (odds)
SDQ totaal
gedrags-
emotionele
problemen
problemen
psychisch
ongezond
MHI-5
lage kwaliteit
van leven
(OR)
(OR)
(OR)
(OR)
(OR)
overmatig alcoholgebruik
1,7
3,0
0,97 (ns)
1,3
1,6
druggebruik in de afgelopen maand
3,0
4,9
1,4
2,2
2,4
regelmatig roken
2,6
4,1
1,3
2,0
1,9
multivariate logistische regressie analyses; gecorrigeerd voor geslacht, leeftijd, schooltype, gezinssamenstelling en etniciteit tegelijk.
NS: geen significant verschil tussen de twee groepen (p≥0,05)
Het meten van onderlinge
onderlinge samenhang tussen genotmiddelengebruik en psychische gezondheid
Met behulp van odds ratio’s (OR) is gekeken hoe groot de kans (odds) is dat een jongere die een genotmiddel gebruikt ook psychische
problemen vertoont, ten opzichte van jongeren die dat genotmiddel niet gebruiken. Elk getal in de tabellen met odds ratio’s geeft aan
hoe groot die kans is. Deze kans geldt ook omgekeerd, namelijk de kans dat een jongere met een psychisch probleem ook een
genotmiddel gebruikt. Een odds ratio van ongeveer 1 wil zeggen dat beide groepen jongeren een even grote kans hebben op het
hebben van een psychisch probleem; het gebruik van het genotmiddel hangt dan niet samen met het voorkomen het psychische
probleem. Hoe meer de odds ratio verschilt van 1, des te groter de kans dat het gebruik van het betreffende genotmiddel samenhangt
met de psychische aandoening.
-5-
Genotmiddelengebruik
Genotmiddelengebruik en psychische problemen
van jongeren in NoordNoord-Holland Noord
Resultaten van het EMOVOEMOVO-onderzoek 2009 onder leerlingen
uit de 2e en 4e klas voortgezet onderwijs
Vmbombo-leerlingen en 1515-19 jarigen (4e klassers) hebben verhoogde kans op alcoholgebruik in combinatie met
psychische
psychische problemen
Om te voorspellen welke groepen jongeren meer risico hebben op een combinatie tussen genotmiddelengebruik en
psychische ongezondheid zijn de jongeren van verschillend geslacht, leeftijd (klas), schooltype, gezinsvorm en
etniciteit met elkaar vergeleken. Bij een beschouwing van de achtergrondkenmerken die samenhangen met het
gecombineerd gebruik van overmatig alcohol en het vóórkomen van psychische problemen blijkt dat leeftijd een
belangrijke voorspeller is voor het zowel het gebruik van overmatig alcohol als van psychosociale problemen in het
algemeen (OR=2,6), gedragsproblemen (OR=2,2), emotionele problemen (OR=3,3), psychische ongezondheid
(OR=3,9) en lage kwaliteit van leven (OR=4,2). Geslacht is de belangrijkste voorspeller voor de combinatie
alcoholgebruik en emotionele problemen; meisjes hebben een ruim 4,5 keer zo grote kans als jongens om zowel
overmatig alcohol te drinken als emotionele problemen te hebben. Schooltype van de jongeren hangt ook samen met
overmatig alcoholgebruik en psychische gezondheid. Vmbo-leerlingen hebben ten opzichte van havo/vwo-leerlingen
een verhoogde kans op het overmatig gebruik van alcohol in combinatie met psychosociale problemen (OR=2,6),
gedragsproblemen (OR=2,6), emotionele problemen (OR=1,9), psychische ongezondheid (OR=1,7) en lage kwaliteit
van leven (OR=1,4). Etnische achtergrond en het wel of niet met één ouder wonen is niet van invloed op het
alcoholgebruik en de aanwezigheid van psychische problemen.
Samenhang alcoholgebruik en psychische gezondheid met achtergrondvariabelen (odds)
alcoholgebruik
alcoholgebruik
alcoholgebruik
alcoholgebruik
alcoholgebruik
en
en
en
en
en
gedrags-
emotionele
psychische
lage kwaliteit
problemen
problemen
ongezondheid
van leven
SDQ totaal
MHI-5
(OR)
(OR)
(OR)
(OR)
(OR)
geslacht
1,3
0,6
4,6
2,0
1,7
leeftijd (klas)
2,6
2,2
3,3
3,9
4,2
schooltype
eenoudergezin
etniciteit
2,6
2,6
1,9
1,7
1,4
1,1 (ns)
1,1 (ns)
1,2 (ns)
1,2 (ns)
1,1 (ns)
-
-
-
-
-
Alle significante achtergrondkenmerken samen in het model
Referentiecategorieën: jongen, 12-15 jaar, havo/vwo, andere gezinssamenstelling, autochtoon
NS: geen significant verschil tussen de twee groepen (p≥0,05)
Geslacht, leeftijd en schooltype belangrijke voorspellers voor drugs
drugsgebruik
ugsgebruik in combinatie met psychische problemen
Ook voor druggebruik in combinatie met psychische problemen geldt dat leeftijd een belangrijke voorspeller is.
Jongeren van 15-19 jaar hebben ten opzichte van jongeren van 12-15 jaar een 3 keer zo grote kans om zowel drugs te
gebruiken als psychosociale problemen (SDQ), gedragsproblemen, emotionele problemen, psychische ongezondheid of
een lage kwaliteit van leven te hebben.
Meisjes hebben bijna 4 keer zoveel kans (OR=3,7) als jongens op het gebruik van drugs in combinatie met emotionele
problemen. Ook zijn zij vaker zowel actuele druggebruiker als psychisch ongezond. Meisjes hebben daarentegen een
kleinere kans dan jongens om drugs te gebruiken in combinatie met gedragsproblemen (OR=0,5). Voor schooltype
geldt dat vmbo-leerlingen ongeveer 2 keer zoveel kans als havo/vwo-leerlingen hebben op het gebruik van drugs in
combinatie met psychische problemen. Zowel de gezinssamenstelling als de etnische achtergrond hebben geen relatie
met het voorkomen van de combinatie drugsgebruik en psychische problemen.
-6-
Genotmiddelengebruik
Genotmiddelengebruik en psychische problemen
van jongeren in NoordNoord-Holland Noord
Resultaten van het EMOVOEMOVO-onderzoek 2009 onder leerlingen
uit de 2e en 4e klas voortgezet onderwijs
Samenhang druggebruik en psychische gezondheid met achtergrondvariabelen (odds)
drugs en
drugs en
drugs en
drugs en
drugs en
SDQ totaal
gedrags-
emotionele
psychische
lage kwaliteit
problemen
problemen
ongezondheid
van leven
MHI-5
geslacht
(OR)
(OR)
(OR)
(OR)
(OR)
-
0,5
3,7
1,4
-
leeftijd (klas)
2,7
2,8
4,2
2,9
3,7
schooltype
2,5
2,1
2,0
1,9
1,5
eenoudergezin
-
-
-
-
1,3 (ns)
etniciteit
-
-
-
-
-
Alle significante achtergrondkenmerken samen in het model
Referentiecategorieën: jongen, 12-15 jaar, havo/vwo, andere gezinssamenstelling, autochtoon
NS: geen significant verschil tussen de twee groepen (p≥0,05)
VmboVmbo-leerlingen hebben een ruim drie keer zo grote kans op roken in combinatie met psychische ongezondheid
Meisjes hebben een 5 keer zo grote kans op emotionele problemen in combinatie met rookgedrag als jongens
(OR=5,2). Ook hebben meisjes 2 keer zoveel kans om zowel te roken als psychosociale problemen te hebben,
psychisch ongezond te zijn of een lage kwaliteit van leven te hebben. Meisjes hebben daarentegen een kleinere kans
dan jongens op gedragsproblemen in combinatie met regelmatig roken (OR<1). Ook schooltype is een belangrijke
voorspeller van rookgedrag in combinatie met psychische ongezondheid. Vmbo-leerlingen hebben een 3 keer zo grote
kans als havo/vwo-leerlingen om zowel te roken als psychisch ongezond te zijn, emotionele problemen te hebben,
gedragsproblemen te hebben of een ongunstige score voor de SDQ te hebben. Jongeren van allochtone afkomst
hebben een iets grotere kans om zowel te roken als gedragsproblemen te hebben dan autochtone jongeren. Verder
speelt etnische afkomst nauwelijks een rol. Ook de gezinssamenstelling lijkt niet van grote invloed; jongeren uit een
eenoudergezin hebben een iets grotere kans om te roken en een ongunstige SDQ-score te hebben dan jongeren met
een andere gezinssamenstelling.
Samenhang regelmatig roken en psychische gezondheid met achtergrondvariabelen (odds)
roken en
roken en
roken en
roken en
roken en
SDQ totaal
gedrags-
emotionele
psychische
lage kwaliteit
problemen
problemen
ongezondheid
van leven
MHI-5
(OR)
(OR)
(OR)
(OR)
(OR)
geslacht
1,6
0,7
5,2
2,3
2,1
leeftijd (klas)
2,0
1,9
2,7
2,6
3,0
schooltype
3,8
3,0
2,7
2,8
2,5
eenoudergezin
1,3
1,2 (ns)
1,4 (ns)
-
1,2 (ns)
-
1,3
-
-
1,1 (ns)
etniciteit
Alle significante achtergrondkenmerken samen in het model
Referentiecategorieën: jongen, 12-15 jaar, havo/vwo, andere gezinssamenstelling, autochtoon
NS: geen significant verschil tussen de twee groepen (p≥0,05)
-7-
Genotmiddelengebruik
Genotmiddelengebruik en psychische problemen
van jongeren in NoordNoord-Holland Noord
Resultaten van het EMOVOEMOVO-onderzoek 2009 onder leerlingen
uit de 2e en 4e klas voortgezet onderwijs
Meervoudig gebruik van genotmiddelen verhoogt het risico op psychische ongezondheid aanzienlijk
Jongeren die zowel overmatig alcohol gebruik, regelmatig drugs gebruiken als roken hebben, met uitzondering van
emotionele problemen, op alle onderzochte psychische factoren een verhoogd risico ten opzichte van jongeren die het
gebruik van alcohol, drugs en roken niet gecombineerd gebruiken. Het risico op psychosociale problemen is ruim drie
keer zo groot en het risico op gedragsproblemen is zelfs zes keer zo groot. Deze jongeren zijn ruim twee keer zo vaak
psychisch ongezond en hebben twee tot drie keer zo vaak een lage kwaliteit van leven. Hierbij is onbekend of het
gebruik van genotmiddelen leidt tot psychische ongezondheid of dat een ongunstige psychische gezondheid leidt tot
het gebruik van meerdere genotmiddelen.
Meervoudig genotmiddelengebruik en psychische gezondheid (odds en %)
overmatig alcohol +
drugsgebruik + regelmatig
psychisch
gedrags-
emotionele
problemen
problemen
(%)
(%)
(%)
(%)
%(%)
SDQ totaal
roken
ongezond
lage kwaliteit van
MHI-5
leven
nee
12,0
12,4
8,8 (ns)
16,6
27,2
ja
30,8
45,4
10,4 (ns)
31,6
49,2
totaal
13,0
14,1
8,9
17,4
28,3
(OR)
(OR)
(OR)
(OR)
(OR)
3,3
5,9
1,2 (ns)
2,3
2,6
ja versus nee
NS: geen significant verschil tussen de twee groepen (p≥0,05)
Beschouwing:
Uit deze rapportage blijkt overduidelijk dat het gebruik van genotmiddelen door jongeren samenhangt met psychische
ongezondheid. De relatie tussen het gebruik van genotmiddelen en gedragsproblemen is het sterkst. Dit geldt voor het
gebruik van de afzonderlijke genotmiddelen alcohol, drugs en roken, maar ook in sterke mate voor het gecombineerd
gebruik van deze genotmiddelen. Dit onderzoek geeft geen antwoord op de vraag naar oorzaak en gevolg. Het is niet
duidelijk of een ongunstige psychische gezondheid leidt tot gebruik van genotmiddelen of dat het (overmatig) gebruik
van genotmiddelen leidt tot psychische problemen.
Referenties
[1] Waardenburg, C. Alcoholgebruik onder jongeren in Noord-Holland Noord.
klas voortgezet onderwijs. GGD Hollands Noorden, december 2010.
Uitgave:
GGD Hollands Noorden, sector GBO
[2] Leeuw den Bouter, B. de en C. Waardenburg. Seksuele gezondheid van
Postbus 324,1740 AH Schagen
jongeren in Noord-Holland Noord. Resultaten van het EMOVO-onderzoek
[email protected]
Resultaten van het EMOVO-onderzoek 2009 onder leerlingen uit de 2e en 4e
2009 onder leerlingen uit de 2e en 4e klas voortgezet onderwijs. GGD Hollands
[3] Sinnige J. en Waardenburg C. Psychische gezondheid van jongeren in
Auteurs: Judith Sinnige, epidemiologisch onderzoeksmedewerker
en Corrien Waardenburg, epidemioloog
Noord-Holland Noord. Resultaten van het EMOVO-onderzoek 2009 onder
Met dank aan: Directies, docenten en leerlingen van de scholen
Noorden, maart 2011.
leerlingen uit de 2e klas en 4e klas voortgezet onderwijs. GGD Hollands
Noorden. Mei 2010.
[4] Couwenbergh C. Substance abuse and its co-occurrence with other mental
health problems in adolescents. Nijmegen: Radboud Universiteit. 2009.
[5] Schrijvers C.T.M., Schoemaker C.G. Spelen met gezondheid. Leefstijl en
psychische gezondheid van de Nederlandse jeugd. Bilthoven: RIVM. 2008.
[6] Verdurmen J., Monshouwer K., Dorsselaer S van., Graaf R de. Bovenmatig
drinken in Nederland. Uitkomsten van de ‘Netherlands Mental Health Survey
voor voortgezet onderwijs in Noord-Holland Noord, Mandy van
den Brink, Esther Duin-de Boer en Bettina de Leeuw den Bouter
Kenmerk: U.2012- 0424
Datum: mei 2012
Dit rapport is te downloaden via www.ggdhollandsnoorden.nl
Voor vragen kunt u mailen naar: [email protected]
and incidence study [NEMESIS]. Utrecht: Trimbos Instituut. 2003.
[7] Kuunders M.M.A.P., Laar M.W. van. Wat zijn de mogelijke oorzaken van
De rapporten over het EMOVO-onderzoek 2005 en 2009 zijn te
alcoholgebruik? Nationaal Kompas Volksgezondheid\ Gezondheids-
downloaden via www.ggdhollandsnoorden.nl en
determinanten\ Leefstijl\ Alcoholgebruik. Bilthoven: RIVM. 2009.
www.kennislokaal.nl
Geraadpleegd 14 december 2010.
-8-