Burgerrechterlijke aspecten bij het opstellen van

www.vdvaccountants.be
Burgerrechterlijke aspecten bij het opstellen van overeenkomst
Tot enkele jaren geleden, leken de mogelijkheden van de managementvennootschap onbeperkt.
Het gebruik ervan vindt voornamelijk inspiratie in fiscale en sociaalrechtelijke motieven, maar soms
ook in de doelstelling om eigen aansprakelijkheid te beperken. De intentie volstaat echter niet om de
voordelen ervan te kunnen genieten, de feitelijke omstandigheden zijn bepalend. Om nietigheid
tegen te gaan, zijn in de eerste plaats de burgerrechtelijke regels van belang.
De managementvennootschap is te definiëren als de vennootschap die met een andere vennootschap
een overeenkomst heeft gesloten om over deze laatste het management te voeren. Deze definitie
is echter te eenvoudig om alle vragen te beantwoorden.
Zo is het niet noodzakelijk dat een vennootschap als manager functioneert. Dit kan net zo goed een
natuurlijke persoon zijn. De vraag rijst naar de grenzen van de bevoegdheid van de manager
binnen de uitoefening van zijn taak van beheer.
Managementovereenkomst : contract van aanneming of lastgeving ?
De managemenovereenkomst wordt meestal beschouwd als een vorm van aanneming van werk of
als lastgeving.
•
Een aanneming definieert men als de overeenkomst waarbij een partij zich verbindt om voor een
andere partij een bepaald werk te doen of een bepaalde dienst te verrichten tegen de betaling van
een prijs. De aannemer is hierbij onafhankelijk.
•
Bij lastgeving daarentegen handelt de lasthebber in naam en voor rekening van de
opdrachtgever. Beide kwalificaties gelden. Aan de hand van de bepalingen van de overeenkomst
en de feitelijke invulling zal de aard blijken. De meeste managementovereenkomsten zijn ruim
gesteld en beantwoorden aan de figuur van de lastgeving. Ook in de rechtsleer wint deze
kwalificatie veld.
De bepaling van de kwalificatie is belangrijk om de draagwijdte te bepalen van het bestuur door de
managementvennootschap.
•
Bij aanneming kan die opdracht immers enkel beperkt zijn tot het verrichten van die materiële
handelingen die het voorwerp zijn van de managementovereenkomst. In dat geval moet de
managementvennootschap zich beperken tot bijvoorbeeld het geven van bestuursadvies of het
verrichten van een bepaalde taak, zoals het vinden van een koper voor een bepaald goed.
De aannemer mag geenszins rechtshandelingen stellen in naam en voor rekening van de
opdrachtgever. Het gebeurt niet vaak dat de managementvennootschap enkel bepaalde materiële
handelingen moet stellen.
In geval van aanneming zal de opdrachtgever niet verbonden zijn door de handelingen van de
aannemer : deze laatste kan immers geen handelingen stellen in naam en voor rekening van de
opdrachtgever, maar enkel in zijn eigen naam en voor zijn eigen rekening.
•
De taak van de managementvennootschap zal vaak ruimer zijn waardoor de figuur van de
lastgeving, waarbij dit wel allemaal mag, meer gepast lijkt.
Bij lastgeving wordt de lastgever tegenover andere partijen beschouwd als vertegenwoordigd.
7
www.vdvaccountants.be
Er is ook een onderscheid te maken volgens de aard van de beëindiging van de overeenkomst.
Beide partijen, zowel lasthebber als lastgever, kunnen het contract van lastgeving eenzijdig
beëindigen.
•
Enkel wanneer de lasthebber de overeenkomst eenzijdig beëindigd, zal in principe een
vergoeding verschuldigd zijn aan de lastgever. Wanneer de lastgever de overeenkomst eenzijdig
beëindigt, is in principe geen vergoeding verschuldigd.
•
In het geval van aanneming zal bij eenzijdige beëindiging door de opdrachtgever een vergoeding
verschuldigd zijn.
Ook bestaat er een onderscheid op vlak van beperking van de bezoldiging :
•
Belangrijk is dat de rechtbank de bezoldiging bij een lastgeving kan nagaan en kan matigen.
•
Bij aanneming is dit niet het geval. Welk beheer kan de managementvennootschap waarnemen?
Wanneer een vennootschap haar bestuur wil overlaten aan een managementvennootschap is de
omvang van de bestuursopdracht bepalend.
Doel van de managementvennootschap
Een te ruime omschrijving van de opdracht van de managementvennootschap zal leiden tot
nietigheid. Naar Belgisch recht is het verboden om het volledige beheer of de controle over een
vennootschap over te laten aan een derde.
Dit verbod is ingegeven door het vereiste vennootschapsbelang bij het beheer van een vennootschap.
Daarnaast speelt ook het feit dat er een specifieke regelgeving bestaat voor bestuurders van een
vennootschap met specifieke waarborgen.
Hiervan zou geen sprake meer zijn wanneer het beheer volledig is overgelaten aan een andere
vennootschap. Toch verdient deze uitspraak enige nuancering. In het kader van meer
groepsgeoriënteerde vennootschappen geldt het eigen vennootschapsbelang slechts in geringere
mate ten voordele van het groepsbelang. Binnen dit kader kan ook de managementvennootschap
meer macht krijgen toebedeeld.
Een nauwkeurige omschrijving van de bestuursopdracht bij de redactie van de overeenkomst blijft
aangewezen.
Wat met een algehele volmacht?
Wanneer te uitgebreide volmachten zouden zijn verleend aan de managementvennootschap komt
deze handelwijze in conflict met het Wetboek Vennootschappen, dat uitgaat van het belang van de
vennootschap, van de aandeelhouders en van andere belanghebbenden.
Hoewel het Wetboek Vennootschappen zelf voorziet in een uitgebreide statutaire
delegatiemogelijkheid van het dagelijkse bestuur en van de vertegenwoordiging qua bestuur
(artikel 525 W. Venn.) blijft dit voor het dagelijkse bestuur beperkt tot die handelingen die het
dagelijkse bestaan van de vennootschap eisen of die zowel wegens hun gering belang als wegens de
noodzakelijkheid van een snelle oplossing de tussenkomst van de raad van bestuur zelf niet
rechtvaardigen.
Een beperkte delegatie is wel toelaatbaar. Hiervoor is geen verwijzing in de statuten nodig. Vereist
is wel dat deze delegatie beperkt is in omvang én in duur.
Bepaalde bevoegdheden die exclusief toebehoren aan een ander orgaan, bijvoorbeeld aan de raad
van bestuur van de vennootschap, kan men niet delegeren. Zo is bijvoorbeeld de verplichting om de
jaarrekening neer te leggen exclusief voorbehouden aan de raad van bestuur. Bij delegatie van deze
bevoegdheden aan de managementvennootschap, zal de overeenkomst nietig zijn.
8
www.vdvaccountants.be
De opdrachtgevende vennootschap moet dus bijzonder op haar hoede zijn bij het toestaan van
delegaties. Zelfs wanneer de exclusieve bevoegdheden correct zijn toebedeeld en dus niet
gedelegeerd zijn, moet de delegatie beperkt blijven. Zo niet, kan de managementvennootschap niet
geldig optreden.
Gelden de regels van ontslag ?
Mandaat van bestuurder
Bestuurders van een NV worden benoemd door de algemene vergadering voor een periode van
maximum zes jaar. Herbenoeming is mogelijk, tenzij de statuten dat uitsluiten. Bestuurders van een
NV kunnen echter op elk moment in de loop van hun mandaat worden afgezet. Dat is een
fundamenteel principe waarvan men niet kan afwijken. Men noemt dat het principe van de ad nutumafzetbaarheid van de bestuurders van een NV. Een eenvoudige beslissing van de algemene
vergadering (genomen met gewone meerderheid van stemmen) is daartoe voldoende. En een
motivering van het ontslag is niet eens vereist.
Concreet betekent dit dat u als bestuurder enkel met zekerheid onafzetbaar bent wanneer u zelf
minstens de helft van de aandelen bezit. Het is dan ook duidelijk dat men bezwaarlijk kan spreken
van een ontslagbescherming voor bestuurders van een NV.
In het verleden heeft men soms getracht om zon ontslagbescherming op één of andere manier toch te
garanderen, bijvoorbeeld door in de statuten een clausule op te nemen die stelt dat het
bestuursmandaat onherroepelijk is, of slechts herroepelijk om welbepaalde redenen of mits
inachtname van een opzeggingstermijn. Dergelijke clausules zijn nietig.
Zelfs als u in de statuten schrijft dat het ontslag van een bestuurder een gekwalificeerde meerderheid
vereist (bijvoorbeeld 75 procent van de stemmen), of dat de vennootschap een
beëindigingsvergoeding zal betalen in geval van voortijdig ontslag, kan u niets oplossen. Ook deze
clausules zijn nietig.
Men kan het ook algemeen stellen: élke clausule die op één of andere wijze het recht beperkt van
de algemene vergadering om met een gewone meerderheid van stemmen een bestuurder te
ontslaan, is nietig.
Mandaat van manager
De voormelde vereiste van beperkte duur heeft tot gevolg dat deze overeenkomst in principe zal
eindigen bij het verstrijken van de vooropgestelde duur, behoudens in het geval van contractuele
wanprestatie.
Dit verleent op het eerste gezicht mogelijkheden voor de bestuurder van een vennootschap om meer
vastheid van betrekking te creëren. Door zijn taak als bestuurder te combineren met een
managementovereenkomst door middel van een vennootschap zal zijn bestuurdersmandaat niet
meer ad nutum afzetbaar zijn.
De opdrachtgever kan er in dat geval best over waken een strikte scheiding in te bouwen tussen de
taak als bestuurder en deze als manager. Bij conflict kan een vroegere beëindiging van de
managementovereenkomst toch noodzakelijk blijken en zal de vraag rijzen omtrent eventuele
schadevergoeding ten gevolge van de vroegtijdige beëindiging.
9
www.vdvaccountants.be
Bezoldiging afhankelijk van winst van de opdrachtgever?
Bij het bepalen van de vergoeding van de managementvennootschap zijn geen beperkingen
gepland. Deze vergoeding kan dus zowel bestaan :
• in een vast bedrag,
• als in een gedeelte van de winst.
Wel moet de opdrachtgever letten op de bepalingen van het artikel 617 W. Venn. dat bepaalt dat
de vennootschap geen uitkeringen mag doen wanneer het nettoactief van de vennootschap
lager zou zijn dan het gestorte kapitaal of het opgevraagde kapitaal, verhoogd met alle
reserves die volgens de wet of de statuten niet mogen worden uitgekeerd, indien dit bedrag
hoger zou zijn.
In dat geval kan dus geen vergoeding worden uitgekeerd aan de manager wanneer deze vergoeding
enkel bestaat uit een deel van de winst.
10