verslag - Kerknet

1
NOTA
Campagne 2012
Datum
14/06/’12
Auteur/tekstverwerking
Mw & tve
ARMOEDE VERJAART NIET
Armoede treft 1 op 5 ouderen
Een verjaardag is feest: mooie wensen, warme gezelligheid, leuke attenties … Dat jaartje extra
neem je er bij en stilaan schuif je op van een veertiger naar een vijftiger, medioren worden
senioren, gepensioneerden zeventigplussers. Elke dag worden we een beetje ouder. Ook
mensen in armoede blazen jaarlijks een kaarsje uit.
Hun feest heeft echter een bittere nasmaak want armoede verjaart niet. Wie in armoede leeft,
vecht dagelijks om de eindjes aan elkaar te knopen … vaak vele jaren lang. Op hogere leeftijd uit
armoede geraken, is nog zoveel moeilijker.
Het risico op een leven in armoede ligt bij ouderen veel hoger dan bij de rest van de bevolking en
de gevolgen op latere leeftijd zijn dramatisch: 1 op 5 ouderen wordt geraakt door armoede.
Gemiste kansen op de arbeidsmarkt, ziekte, faillissement of een echtscheiding kunnen mensen
de armoede induwen. En een leven in armoede is altijd een leven met minder …
De gelukskaarten voor ouderen
Met de campagne ‘Armoede verjaart niet’ wil Welzijnszorg samen met en in naam van onze
ouderen vier gelukskaarten trekken. Zodat zij op een menswaardige wijze hun leven kunnen
verderzetten.
♠ Een leefbaar inkomen
Om een menswaardig leven te kunnen leiden, heb je voldoende financiële middelen nodig. Op
latere leeftijd is het pensioen de belangrijkste bron van inkomsten. Het pensioen kan het verschil
maken tussen een leven in armoede of niet. Je pensioen is namelijk gebaseerd op je
arbeidsverleden. Als daar iets is misgelopen, draag je dat je hele leven mee. Je kan je niet meer
‘verbeteren’: een andere job, een hoger loon … horen er niet meer bij. België heeft daarenboven
één van de laagste pensioenen van Europa. 3 op 10 Vlaamse ouderen moeten rondkomen met
een gezinsinkomen tussen de 500 en 1.000 euro per maand. Voor vele ouderen is het wettelijk
pensioen onvoldoende en niet in verhouding tot de reële levenskosten.
Voor mensen die geen pensioensrechten konden opbouwen of over onvoldoende
bestaansmiddelen beschikken, is de situatie nog nijpender. Zij hebben recht op de
InkomensGarantie voor Ouderen (IGO). Mensen krijgen dan een toeslag bovenop het pensioen,
zodat ze een min of meer leefbaar inkomen hebben. Het aanvragen en de opvolging van de IGO
vraagt echter wel wat administratieve vaardigheden. Mensen ervaren dit als een zware last en
verantwoordelijkheid.
Dankzij de IGO hebben de meeste ouderen een inkomen dat ongeveer de armoedegrens
benadert. Maar daarmee zijn de financiële zorgen niet van de baan. De kans op extra kosten
omwille van zorg of gezondheid nemen toe naarmate je ouder wordt. Een grote groep ouderen
loopt daardoor voortdurend een risico op armoede. Zij moeten hopen dat ze gezond blijven of er
Welzijnszorg vzw – Huidevettersstraat 165 – 1000 Brussel – T 02 502 55 75 – F 02 502 58 09 – [email protected]
2
geen onverwachte kosten opduiken, bijvoorbeeld aan hun woning. Om armoede bij ouderen te
vermijden moeten we dus niet alleen zorgen voor een leefbaar inkomen maar ook voor
betaalbare zorg en huisvesting.
♥
Geen zorgen om de (extra) zorg
Naarmate mensen ouder worden, neemt de zorgbehoefte toe. Voor wie regelmatig, langdurig of
chronisch ziek is, kunnen de doktersbezoeken, ziekenhuisopnames, onderzoeken, revalidatie en
geneesmiddelen de gezondheidskosten hoog doen oplopen. Bovendien stellen onderzoeken
duidelijk vast dat hoe armer je bent, hoe slechter je gezondheid wordt. In armoede leven, brengt
immers veel stress met zich mee, wat een rol speelt op iemands lichamelijke en geestelijke
gezondheid. Maar ook een woning van slechte kwaliteit en ongezonde voeding dragen bij tot
gezondheidsproblemen. Wie geen private hospitalisatieverzekering bezit, mag zich bovendien
aan een hoger kostenplaatje verwachten. In België kunnen 41% van de 65-plussers hun uitgaven
voor gezondheidszorgen maar moeilijk betalen. Daarbij zorgen ook niet-medische zorgkosten,
zoals poetshulp, dat ouderen niet rondkomen.
Voor ouderen die in armoede leven blijft de betaalbaarheid van de zorg een serieus knelpunt,
maar ook eenzaamheid speelt een belangrijke rol. Vanwege het wegvallen van familie en
vrienden ervaren ouderen onvoldoende hulp en bijstand. Hierdoor zijn zij meer aangewezen op
de formele zorg, die voor hen opnieuw een extra kost betekent.
Voor wie thuiszorg niet langer de beste oplossing is, is er het rusthuis. Ook daar weegt de
voortdurende afhankelijkheid van zwaar hulpbehoevende ouderen op hun privéleven. Er wacht
hen vaak een krappe kamer met open deur. Het kostenplaatje van deze zorgomgeving, maakt
het bovendien extra zwaar.
♦
Een gezonde, veilige en betaalbare woning
Drie op vier ouderen beschikken over een eigen woning. Toch is het hebben van een eigen huis,
geen garantie om niet in armoede terecht te komen. Het huis is vaak oud en verbouwings- of
onderhoudswerken zijn te duur voor mensen met een laag inkomen. Veel woningen van ouderen
zijn dan ook van mindere kwaliteit, slecht geïsoleerd en 50.000 woningen van ouderen hebben
geen basiscomfort. Er bestaan nog steeds woningen zonder stromend water in de keuken en de
badkamer, met een toilet buiten. 1 op 4 ouderen heeft ook geen centrale verwarming.
Niet alle ouderen zijn eigenaar: 1 op 5 huurt een woning. Wie met een beperkt budget afhankelijk
is van de huurmarkt is er nog slechter aan toe. Wie niet terechtkan op de sociale huurmarkt,
zoekt zijn woning op de private markt. Een te groot deel van het inkomen gaat dan op aan de
huur van de woning, die vaak van mindere kwaliteit is. Naast de maandelijkse huurprijs zijn er
nog andere kosten zoals elektriciteit, water, verwarming … Ouderen hebben niet altijd een
duidelijk zicht op deze extra woonkosten. Ze zijn onzeker over de grootte van kosten voor
onderhoud en eventuele herstellingswerken. Maar ook de grootte van de sociale
huisvestingsmaatschappijen schrikt af. Voor verschillende diensten worden andere mensen
ingezet: techniekers, maatschappelijk werkers, conciërges … Bewoners voelen dat de kloof met
hun eigen leefwereld steeds groter wordt.
Wonen op het platteland kan ook schrijnende gevolgen hebben op latere leeftijd. Armoede zit
daar vaak verborgen in oudere boerderijen, weg van de dorpskern. 1 op 4 landbouwhuishoudens
heeft het vandaag financieel bijzonder moeilijk. Ouderen worden er met verschillende problemen
geconfronteerd: de kwaliteit van de woning is zeer laag, er zijn weinig of geen sociale woningen
en de mogelijkheden van het openbaar vervoer zijn beperkt. Verhuizen kost bovendien altijd veel
geld en de huurwaarborg overbruggen is tijdelijk zeer duur. Ook al is de woning niet meer
aangepast aan de noden van de bewoners, wil het merendeel van de ouderen het liefst zo lang
mogelijk in zijn vertrouwde omgeving blijven want zoals men zegt: “Een oude boom verplant men
niet”.
Welzijnszorg vzw – Huidevettersstraat 165 – 1000 Brussel – T 02 502 55 75 – F 02 502 58 09 – [email protected]
3
♣
Kunnen meetellen én meedoen
Naast de drie materiële knelpunten (inkomen, zorg en wonen) schuiven ouderen nog pijnpunten
naar voren. Ze ondervinden verschillende drempels om te kunnen deelnemen aan het sociale
leven. Zo legt de financiële drempel heel wat beperkingen op. Uit angst om niet rond te komen,
gaan ouderen besparen op hun ontspanningsmogelijkheden, het verenigingsleven én vervoer.
Mobiliteit speelt immers ook een belangrijke rol. Wanneer men zelf niet langer mobiel is of
onvoldoende gebruik kan maken van het openbaar vervoer, worden mensen als het ware
gedwongen om thuis te blijven. Het aanbod van vrijetijdsactiviteiten is bovendien niet altijd
aangepast aan de verschillende leeftijden binnen de grote groep van ouderen. Wandelingen zijn
te ver, fietstochten te vermoeiend, activiteiten te laat geprogrammeerd. De digitale kloof zorgt er
bovendien voor dat mensen niet geïnformeerd of ingeschreven geraken.
Naast deze drempels speelt er nog een minder zichtbaar element mee. Eenzaamheid is één van
de meest in het oog springende knelpunten die ouderen ervaren en voor velen het zwaarst om
dragen. Armoede is de bijkomende factor die ervoor zorgt dat ouderen sociaal uitgesloten worden
in onze maatschappij. Mensen zijn getekend door deze uitsluiting en trachten hun armoede zo
goed mogelijk te verbergen uit schaamte of uit angst voor reacties. Mensen dragen de last van
een zwaar en moeilijk leven. De gevoelens van uitsluiting en schaamte zitten zo diep dat mensen
niet altijd de nodige levensmoed en fut hebben om te kunnen deelnemen aan het
verenigingsleven. Mensen voelen zich niet aanvaard en niet welkom in de groep. Zonder extra
ondersteuning wordt het heel moeilijk om ouderen met een beperkt budget warm te krijgen voor
uitstapjes, culturele bezoeken of sportactiviteiten. Mensen die het (financieel) moeilijk hebben,
raken zo in isolement op hun kamer, in hun huis of appartement. Nochtans heeft iedereen recht
op ontspanning en vakantie. De spanning en de stress die een leven in armoede met zich
meebrengt, zorgen ervoor dat mensen met een beperkt inkomen nood hebben aan een
rustpauze. Een vakantie of uitstap kunnen mensen sterker maken en hen in contact brengen met
anderen.
Iedereen hoopt op een warme oude dag
Met deze campagne gaat Welzijnszorg de uitdaging aan om elke oudere te laten genieten van
een warme oude dag zodat ook hun verjaardag een feest kan zijn. Welzijnsschakels en OKRA
ijveren als partners mee en ondersteunen de campagne van Welzijnszorg.
Met en in naam van onze ouderen trekken we vier gelukskaarten, zodat zij op een menswaardige
wijze hun leven kunnen verder zetten. We stelden vier beleidseisen op die we met vuur zullen
verdedigen bij de beleidsverantwoordelijken.
Onze vier troeven op tafel in het bestrijden van armoede:
1. De inkomensgarantie voor ouderen voor iedereen die er recht op heeft
Wie een laag of geen pensioen heeft kan een beroep doen op de Inkomensgarantie voor
Ouderen (IGO). De IGO bedraagt € 973 voor een alleenstaande, wat net evenveel is als de
armoedegrens. Maar niet iedereen met een laag pensioen krijgt de IGO. Tegenwoordig
onderzoekt de pensioendienst automatisch of je recht hebt op een IGO wanneer je met pensioen
gaat. Dat is goed. Vroeger gebeurde dit echter niet. Daarom eist Welzijnszorg dat de
pensioendiensten, binnen de twee jaar, dit onderzoek ook uitvoert voor alle oudere
gepensioneerden, zodat iedereen krijgt waar hij recht op heeft.
2. Geen zorgen om zorg: een solidaire Vlaamse sociale bescherming
Hoe ouder je wordt, hoe groter de kans dat je extra zorgen nodig hebt. Vlaanderen heeft al
systemen om zorg meer betaalbaar te maken, zoals de Vlaamse zorgverzekering. De huidige
regering wil deze regeling samenbrengen met andere, nieuwe bevoegdheden in de ‘Vlaamse
sociale bescherming’. Heel wat ouderen zullen in de toekomst een beroep kunnen en moeten
doen op deze bescherming.
Welzijnszorg vzw – Huidevettersstraat 165 – 1000 Brussel – T 02 502 55 75 – F 02 502 58 09 – [email protected]
4
Welzijnszorg eist dat de Vlaamse sociale bescherming een sociaal gecorrigeerd
verzekeringssysteem wordt. Niemand mag zorgen hebben om zorg! Daarom zullen de sterkste
schouders de zwaarste lasten moeten dragen. De Vlaamse sociale bescherming moet
herverdelend werken en er mee voor zorgen dat ouderen met extra zorgnoden niet in armoede
belanden.
3. Uitbreiding van de huursubsidie voor alle lage inkomens
Wonen neemt een belangrijke hap uit het gezinsbudget. Wie met een laag inkomen moet
rondkomen heeft nood aan een betaalbare, kwaliteitsvolle, energiezuinige woning. Niet iedereen
heeft een goede eigen woning of kan beroep doen op een sociale huurwoning. Bijna 100.000
mensen wachten op een sociale woning, 20.000 van hen zijn 65-plussers. Zij huren nu een vaak
dure woning op de privémarkt, waarvan de kwaliteit soms te wensen over laat.
Wie al 5 jaar of langer wacht op een sociale woning én een laag inkomen heeft, ontvangt sinds
kort een huurpremie. Welzijnszorg eist dat iedereen met een laag inkomen die op de wachtlijst
staat een huursubsidie krijgt. De voorwaarde om 5 jaar te moeten wachten maakt de armoede
dieper en moet afgeschaft worden.
4. Middelen voor lokale projecten die het sociaal isolement van ouderen in armoede
doorbreken
Armoede bij ouderen is een belangrijke oorzaak van sociaal isolement bij deze groep. Om dit
isolement te doorbreken eist Welzijnszorg dat er middelen worden voorzien om lokale projecten
te steunen waarbij verenigingen, organisaties en lokale overheden samen dit isolement
doorbreken. Deze projecten moeten rekening houden met de armoedeproblemen en specifiek
aandacht hebben voor de knelpunten die deze ouderen ondervinden.
Welzijnszorg vzw – Huidevettersstraat 165 – 1000 Brussel – T 02 502 55 75 – F 02 502 58 09 – [email protected]