file1

In deze tijden van vrees voor een dubbele dip, zijwaartse marktbewegingen en
marginale koersfluctuaties, kampen aandelenfondsen massaal met de uitstroom van
geld. Alle aandelenfondsen? Nee, een kleine categorie blijft moedig weerstand
bieden: de hoogdividendaandelen.
Kempen spreekt van een 'anomalie', een afwijking van het gangbare beeld. 'De
ongebruikelijke situatie is ontstaan dat een groot aantal ondernemingen en sectoren
een dividendrendement biedt dat hoger is dan de rentevergoeding op hun
bedrijfsleningen', schreef fondsmanager Joris Franssen van die zakenbank deze zomer
in een commentaar.
Die anomalie is afgelopen jaar ontstaan, zegt zijn collega Jorik van den Bos. Hij
gelooft niet dat dit verschijnsel een voorspellende waarde heeft. Bij andere
anomalieën kan dat wel zo zijn. Schoolvoorbeeld daarvan is een inverse
rentestructuur, wanneer de korte rente hoger is dan de lange rente. Dat wordt gezien
als voorbode van een recessie. De anomalie op dividendgebied is dat niet. 'We
geloven alleen dat dit kansen biedt voor beleggers', aldus Franssen.
Het dividendrendement wordt berekend door het jaarlijkse dividend per aandeel te
delen door de koers van het aandeel. Het dividend is hoog in defensieve sectoren:
consumentengoederen, nutsbedrijven, telecomconcerns en een aantal farmaceuten.
Voor aandelen met een hoog dividendrendement is 2010 vooralsnog en goed jaar. De
S&P Developed High Income-index is dit jaar 9% gestegen. Dat is vrijwel gelijk aan
de toonaangevende MSCI Daily-index, maar veel beter dan de AEX-index. Die is
1,4% is gedaald. Aan de S&P Developed High Income-index staan uitsluitend
fondsen genoteerd met een dividendrendement van minstens 3%.
Dat is de categorie waarin Kempen Global High Dividend Fund belegt. Het Top
Dividende-fonds van het Duitse DWS is minder expliciet, al belegt het uitsluitend in
fondsen met een 'bovengemiddeld' dividendrendement. Robeco heeft een
vastgoedfonds voor hoog dividend, met als doelstelling een rendement van minstens
4%.
Dat is hoger dan het rendement op obligaties, terwijl er juist in de afgelopen maanden
massaal geld is gestroomd naar die vastrentende waarden. Obligaties worden als
relatief veilig gezien, maar de rentevergoedingen op Europese en Amerikaanse
tienjaarsobligaties zijn historisch laag.
'We worden ontzettend gevolgd door beleggers die zoeken naar rendement', zegt
fondsmanager Folmer Pietersma van Robeco. Zijn vastgoedfonds, dat in
hoogdividendaandelen belegt, kent dit jaar een koersstijging van 20%. 'Begin dit jaar
was het totaal beheerd vermogen van het fonds euro 150 mln. Nu is dat euro 325 mln.'
Hij voorziet gunstige vooruitzichten voor het dividend, onder meer door herstel in de
vastgoedmarkt. 'Huren stabiliseren zich of stijgen weer.'
DWS verwacht een stabilisering van de dividenden. 'Dividenden moeten worden
betaald uit de winsten. Die winsten moeten groeien voordat de dividenden
omhooggaan. We rekenen op een heel geleidelijke winstgroei', zegt Katharina Seiler
van het beleggingsteam van DWS Top Dividende. DWS is een vermogensbeheerder
van Deutsche Bank en actief in Nederland. Ook van Top Dividende is dit jaar het
beheerd vermogen sterk gegroeid. 'We zaten op euro 3,4 mrd', zegt Seiler. 'Nu is dat
euro 4,6 mrd.'
Kempen is positiever. 'De kasstromen zijn beter op peil gebleven dan
managementteams een jaar geleden verwacht hadden', aldus Franssen. Zijn collega
Van den Bos verwacht dat de anomalie op termijn zal verdwijnen, al durft hij niet te
voorspellen wanneer. 'Tot die tijd hebben we een instroom van meer dan euro 1 mln
per dag.'
Actuele beursverslagen op www.fd.nl/beurzen. Geld wordt onttrokken uit aandelen en
gaat naar obligaties. Maar de fondsen die kiezen voor aandelen met een hoog
dividend, zien juist instroom van geld. 'Beleggers zoeken nu naar rendement', zegt een
fondsmanager.
Bij gebrek aan nieuwe impulsen dreef de Amsterdamse beurs gisteren voort op de
optimistische stemming van afgelopen vrijdag. Na een positieve opening stond de
AEX-index vrijwel de hele dag stabiel op een kleine winst. De hoofdgraadmeter van
de Amsterdamse beurs sloot uiteindelijk 0,4% hoger op 330,53 punten.
Niet alleen waren er gisteren geen significante bedrijfs- of macrocijfers om beleggers
richting te geven, ook Wall Street bood geen soelaas. De Amerikaanse beurzen waren
vanwege Labor Day gesloten.
Koen Bender van Mercurius Vermogensbeheer vindt het ondanks de relatieve rust wel
goed om te zien dat de beurs weer in staat bleek om op zo'n rustige dag hogere
niveaus vast te houden. 'Dan zie je dat we iets verder verwijderd zijn van het
dubbeledipscenario.'
Afgelopen vrijdag haalden beleggers opgelucht adem toen bleek dat de
werkgelegenheid in de Verenigde Staten er beter voor stond dan was verwacht. Het
totale aantal banen daalde in augustus bijna de helft minder dan waarop gerekend was.
De werkgelegenheid bij het bedrijfsleven steeg bovendien veel sterker dan verwacht.
Analisten zeiden van tevoren dat deze cijfers beslissend zouden zijn voor de vraag of
er een dubbele dip komt of niet. Toen bleek dat het dubbeltje de goede kant op viel,
stuwde dat de beurzen omhoog.
Volgens Cees Smit, handelaar van Today's Beheer zal dit positieve sentiment nog wel
even blijven hangen. 'Het wordt dezer dagen een positief verhaal', stelt hij. 'Na de
winst van eind vorige week kunnen we nog wel wat verder doorlopen.'
Het feit dat de Amerikaanse beurzen gisteren gesloten waren, zag Smit niet als een
probleem. 'We hebben vaker gezien dat de beurs hier oploopt als die in VS dicht zijn.
Wij zijn dan positiever.'
Beleggers op het Damrak kregen verder een steuntje in de rug door goede uitslagen
uit Azië. Daar sloten de belangrijkste indices gisteren met winst. De MSCI Asia
Pacific Index van Aziatische aandelen buiten Japan eindigde zelfs op het hoogste punt
in vier weken.
Chemieconcern AkzoNobel was gisteren de grootste stijger in de AEX met een winst
van 1,3%. Volgens Bender van Mercurius Vermogensbeheer is chemie traditioneel
vroegcyclisch. Dat wil zeggen dat de chemiefondsen het eerst stijgen bij economische
voorspoed.
Postbezorger TNT, baggeraar Boskalis en telecombedrijf KPN waren de grootste
dalers in de AEX met elk een verlies van 0,7%. TNT Express meldde gisteren een
contract te hebben getekend met RS Components voor de verzending van de
producten van het elektronicadistributieconcern in Italië.
De Midkap eindigde de dag gisteren met een bescheiden winst van 0,3% op 527,62
punten. De AScX-index sloot 0,7% hoger op 464,26 punten.
Op de Midkap behoorde metaalbedrijf AMG tot de grote stijgers met een winst van
1,5%. Die koers stond vorige week onder druk toen grootaandeelhouder Safeguard
zijn belang van de hand deed. Bender verwacht dat het de hele week rustig zal blijven
op de beurs, omdat er weinig 'spannends' op de agenda staat.
Beurzen zitten sinds dinsdag in de lift na positieve cijfers uit de VS. De angst voor
een dubbele dip lijkt even geweken.
Met de start van de nieuwe maand, lijkt er een nieuwe wind te waaien op de beurzen.
Na weken van mineur bewogen de koersen sinds dinsdag weer omhoog. Beleggers
toonden zich optimistisch en de angst voor de dubbele dip leek niet meer de
boventoon te voeren. Analisten van SNS schreven op 1 september in hun
ochtendcommentaar dat ze blij waren dat september was aangebroken. 'De maand
augustus ligt achter ons en kan op de vuilnishoop van de geschiedenis worden
gegooid.' Volgens hen was het de slechtste augustusmaand sinds het beursjaar 2001.
De AEX-index steeg deze week met ruim 12 punten tot 329,35 punten. Dit was voor 't
eerst na vier weken dat de hoofdgraadmeter van de Amsterdamse beurs de week met
winst sloot. Deze opleving was vooral te danken aan meevallende macrocijfers uit de
Verenigde Staten.
Amerikaanse cijfers
Woensdag zorgden de Amerikaanse industriecijfers al voor de eerste feestvreugde. De
ISM Manufacturing Index bleek veel beter dan analisten hadden verwacht. In reactie
daarop schoten de beurzen omhoog. De AEX-index steeg die dag bijna 3%.
'Beleggers hadden daarvoor hun 'dubbele dip'-bril op, maar beseften zich dat ze
misschien toch hun roze bril weer op moeten zetten', zegt Corné van Zeijl van SNS
Assetmanagment. Volgens Van Zeijl moeten er echter niet te voorbarig conclusies
worden getrokken op basis van de positieve ISM-index. 'Als je hem gedetailleerd
bekijkt, is het beeld minder rooskleurig. Bij het onderdeel nieuwe orders zag je
bijvoorbeeld zelfs een kleine daling.'
Na de euforie over de industriecijfers pookten de goede macrocijfers uit China en de
betere groeiverwachting voor de eurozone van de Europese Centrale Bank het
hernieuwde optimisme donderdag verder op. Maar het feest begon pas echt op
vrijdag, toen de Amerikaanse werkgelegenheidscijfers mee bleken te vallen. Het
aantal banen in de VS was in augustus met een afname van 54.000 ruim 100.000
minder gedaald dan was verwacht. Volgens Van Zeijl was dit cijfer de lakmoesproef
of de dubbeledipaanhangers gelijk hadden of niet.
Koen Bender van Mercurius Vermogensbeheer wees er maandag al op dat de
discrepantie tussen het optimisme bij bedrijven en de negatieve macrocijfers niet lang
meer kon voortduren. 'Aan de ene kant laat het bedrijfsleven goede bedrijfscijfers zien
en hebben bedrijven zoveel vertrouwen in de toekomst dat ze eigen aandelen kopen,
aan de andere kant zijn er de slechte macrocijfers. Dat conflicteert.' De vraag was toen
alleen nog welke kant het kwartje op zou vallen. De feestvreugde werd echter wel al
snel weer wat getemperd door een tegenvallend cijfer over de Amerikaanse
dienstensector, dat kort na de banencijfers uitkwam.
Op de obligatiemarkt sloeg de stemming deze week ook ten goede om. De rentes op
Nederlandse staatsobligaties, die de laatste weken tot nooit eerder voorgekomen
niveaus waren gezakt, zijn sinds woensdag weer gestegen.
Stijgers en dalers
Bouwer BAM behoorde deze week tot de grootste stijgers op de AEX-index. Het
fonds steeg maandag onder andere fors, nadat bekend was geworden dat het een
intentieverklaring had gekregen voor de aanleg van een lng-steiger in Papoea-NieuwGuinea. Het zou om een opdracht ter waarde van $ 258 mln gaan, die BAM dan
samen met de Australische waterbouwer Clough LTD zou uitvoeren.
Bij de AEX-fondsen met het slechtste resultaat over de afgelopen week staat
bierbrouwer Heineken hoog genoteerd. De brouwer maakte deze week bekend dat de
bierverkoop in Oost-Europa dit jaar gaat tegenvallen. Vorige week presenteerde
Heineken nog een hogere winst over de eerste helft van 2010 dan verwacht. Maar het
fonds dat deze week het slechtst presteerde in de index van de grootste en meest
verhandelde fondsen was baggeraar Boskalis. Ondanks de presentatie van goede
halfjaarcijfers op 19 september is het aandeel Boskalis sindsdien al 13% in waarde
gedaald. Handelaren zeggen dat het aandeel zijn 'momentum' kwijt is. Het bedrijf uit
Papendrecht was tot voor kort het best presterende fonds van de AEX en staat nog
steeds op een winst dit jaar.
Vooruitblik
Ondanks de voortvarende start in september heeft Van Zeijl van SNS geen goede
verwachtingen van deze maand. 'Het gaat de komende weken heel rustig worden op
bedrijfseconomisch vlak. Ook op het gebied van de macrocijfers is het belangrijkste
voorlopig al geweest. Ik verwacht dat daardoor het standaard septembereffect in zal
treden, oftewel dalende koersen. September is historisch gezien een slechte maand op
de beurs.' Het enige wat volgens hem een positieve impuls kan geven is het feit dat de
aandelen flink goedkoper zijngeworden. 'Door de prachtige kwartaalcijfers en de
dalende koersen zijn de waarderingen nu gunstig. Daarnaast kunnen overnames
eventueel nog voor wat beweging op de beurs zorgen.'
De aard en het karakter van aandeelhouders van Nederlandse Mid- en smallcapbedrijven veranderen als gevolg van de crisis.
Op het hoogtepunt van de beurs, in de jaren 2004 tot 2007, konden ook middelgrote
en kleinere bedrijven zich verheugen in veel belangstelling van grote internationale
beleggers. Het was de tijd waarin ook kleine en middelgrote bedrijven met roadshows
grote beleggers in de VS en Groot-Brittannië probeerden te trekken. Maar dat is
tanende, nu de koersen zijn gedaald en de aandelenhausse, in ieder geval voorlopig,
voorbij is.
De wervingstournees werden in de jaren voor de crisis georganiseerd door de banken.
Daarbij werden vooral partijen benaderd die vaak in en uit fondsen stappen, aldus
Arnoud Wolff van vermogensbeheerder Teslin. Zulke beleggers haken volgens hem
nu af. 'Ik hoor van bedrijven dat beleggers selectiever worden, maar dan houden zij
aandeelhouders over die veel meer betrokken zijn bij de onderneming', zegt Wolff.
'Misschien is dat ook wel normaal. De spelers die nu het toneel verlaten, hoorden
misschien niet thuis in de middelgrote en kleine Nederlandse beursfondsen.'
Mark Pieter de Boer, hoofd aandelen bij RBS, beaamt dat de kleinere fondsen minder
aantrekkelijk zijn geworden voor grote beleggers. 'Maar de markt past zich aan',
constateert hij. 'Sommige beleggingsfondsen verleggen hun focus naar kleinere
beursfondsen.'
De Boer stelt dat Midkapfondsen ook aantrekkelijker worden voor beleggers die zich
altijd al op kleinere fondsen richtten. 'Door de lagere beurswaarden kunnen zij met
relatief weinig kapitaal toch een substantiële positie opbouwen. Die bedrijven boren
dus een andere groep beleggers aan.'
De AEX-index is na de kredietcrisis dieper weggezakt dan de Midkap, maar De Boer
gelooft niet dat beleggers weglopen uit de hoofdfondsen. 'Het probleem zit aan de
onderkant van de markt.'
De combinatie van lage koersen en dunne handel betekent slecht nieuws voor brokers,
de schakel tussen beleggers en de markt. Zij ontvangen per transactie een aantal
basispunten van de koers. Zij zijn dus gebaat bij een hoge koers. Want: hoe hoger de
koers, hoe meer zij verdienen. Maar ook geldt: hoe hoger de koers, hoe meer
transacties beleggers doen.
Peter Jurgens van Keijser Capital merkt dat de verhandelbaarheid van fondsen uit de
Midkap en smallcap minder is geworden. 'Ook de kwaliteit van de AEX is
afgenomen', meent hij. Als broker moet je dus flexibel zijn, vindt hij, en harder je best
doen om klanten binnen te halen. Jurgens wijst erop dat particuliere beleggers weer
actiever worden. 'Ze hebben van de internetbubbel geleerd dat je in tijden van crisis
moet blijven zitten. Dat hebben ze tijdens de kredietcrisis gedaan. Nu beginnen ze
weer wat te handelen.'
De Amerikaanse arbeidsmarkt is er minder slecht aan toe dan de afgelopen weken
werd gevreesd, zo bleek vrijdagmiddag. Op een positief gestemde Amsterdamse beurs
profiteerden daar vooral uitzenders en banken van.
De AEX-index, de Amsterdamse hoofdgraadmeter, sloot op 329,35 punten, een winst
van 0,9%. De Midkap-index voor middelgrote fondsen steeg 0,7% naar 525,90
punten. Elders in Europa was een vergelijkbaar beeld te zien. De CAC40 in Parijs
won 1,1% en de DAX in Frankfurt steeg 0,8%.
De vrijdag stond in het teken van de 'non farm payrolls', de ontwikkeling van het
aantal banen in de Verenigde Staten. Na een reeks tegenvallende signalen in de
zomer, kwamen er deze week positievere berichten uit de VS. Beleggers wereldwijd
hoopten dat het banencijfer uitsluitsel zou geven op de vraag: 'dubbele dip of niet?'
Ook in Amsterdam hielden beleggers hun kruit droog tot de publicatie van dit cijfer
om halfdrie Nederlandse tijd. Gerekend was op een afname van tussen 75.000 tot
160.000 banen. Het viel mee, het werden er 54.000. Nog steeds een stevig aantal,
maar op het Damrak werd opgelucht gereageerd. De AEX-index spurtte omhoog,
enkele minuten na publicatie stond de hoofdgraadmeter op een winst van 1,6%.
Daarvoor was de plus slechts 0,4%.
Maar die winst werd niet volledig vastgehouden. Rond vier uur bleek een andere
barometer voor de stand van de Amerikaanse economie, de ISM Index voor de
gezondheid van de dienstensector, flink tegen te vallen. De index zakte onverwachts
tot 51; een cijfer onder de 50 wijst op krimp.
Maar beleggers interpreteerden de mix van cijfers uit de VS toch overwegend positief.
Aan de winnende kant stonden in Amsterdam de uitzenders. Randstad was de grootste
stijger onder de hoofdfondsen met een winst van 2,4%, USG 1,9%. Ook banken en
verzekeraars deden het goed. ING won 1,8% en Aegon 1%. Midkapper SNS Reaal
steeg 1,1%. Ook de vastgoedfondsen in de hoofdgraadmeter en de Midkap deden het
goed.
Supermarktconcern Ahold profiteerde van het herwonnen vertrouwen in de
Amerikaanse economie, maar ook van een positief analistenrapport van Petercam.
Volgens de analisten van het effectenhuis verslaat Ahold in de VS zijn concurrenten
en zijn die resultaten nog niet volledig in de koersen verwerkt. Het aandeel werd 1,9%
meer waard.
Boskalis was de grootste daler onder de hoofdfondsen, zonder dat daar een directe
aanleiding voor was aan te wijzen. Sinds het bedrijf op 19 september de halfjaarcijfers
presenteerde, is het al bijna 14% in waarde gedaald. Daarvoor was Boskalis het best
presterende fonds in de AEX-index sinds het begin van dit jaar, die positie is het
fonds kwijt. Al staat de koers nog wel op winst in vergelijking met januari 2010.
Handelaren zeggen dat het aandeel zijn 'momentum' kwijt is, verdere stijging van de
koers is niet meer te verwachten en dus nemen grote beleggers afscheid van het fonds.
Boskalis daalde met 1,6%
Uitzender Brunel won 2,9% . Het smallcap-fonds wordt over twee weken opgenomen
in de Midkap-index, zo maakte Euronext donderdag bekend. Net als softwarebedrijf
Unit4, dat 3,5% won.
De Amsterdamse beurs beleefde donderdag een aarzelende dag. Beleggers namen een
moment om te bedenken hoe terecht de euforie van woensdag was. Toen schoten
aandelenbeurzen wereldwijd omhoog en steeg de AEX bijna 3%.
Verklaringen voor die grote uitslagen lopen uiteen. Sommige marktvolgers wijzen
naar de beter dan verwachte macrocijfers uit de VS. Daar bleek de
inkoopmanagersindex te zijn gestegen, terwijl vrijwel iedereen een daling had
verwacht.
Pessimistischer ingestelde marktvorsers stellen dat de beurzen vooral werden gestuwd
door vers kapitaal dat geïnvesteerd moest worden. Woensdag was de eerste dag van
de maand en ook op 1 augustus leefden de beurzen kortstondig op.
Het ontbrak gisteren aan overtuigende macrocijfers om de euforie in stand te houden.
De cijfers schetsten een gemengd beeld van de herstellende wereldeconomie.
De Europese economie bleek licht gegroeid. Daar stond tegenover dat de
arbeidsproductiviteit in de Verenigde Staten is gedaald. Wel steeg het aantal
Amerikaanse fabrieksorders fractioneel en vroegen minder Amerikanen een
werkloosheidsuitkering aan.
Het resulteerde in een 0,3% hogere slotstand voor de AEX-index, op 326,57 punten.
De Midkap steeg 0,4% naar 522,12 punten. De Amsterdamse beurs bewoog daarmee
in lijn met de rest van Europa, waar de beurzen eveneens met lichte winsten sloten.
Volgens Rob Koenders van Harmony Vermogensbeheer maken beleggers even een
pas op de plaats waarna ze de weg omhoog kiezen. 'In augustus is de bodem getest, nu
gaan de koersen weer omhoog', stelt hij. 'We zijn de bocht om.'
SBM Offshore (+2,5%) behoorde tot de uitblinkers onder de hoofdfondsen. Net als
andere toeleveranciers van de olie- en gasindustrie, profiteerde het fonds van het
nieuws dat een Amerikaanse rechter het moratorium op olieboringen in Amerikaanse
kustwateren heeft afgewezen.
Chemieconcern DSM deed het met een plus van 2,1% ook goed. Net als
branchegenoot AkzoNobel (+2,0%) kon het bedrijf meeliften op positieve cijfers van
de Duitse chemiesector. Volgens de branchevereniging van Duitse chemiebedrijven is
de sector de klap van de crisis vrijwel te boven. De club is ook positiever geworden
over de vooruitzichten voor heel 2010.
Brouwer Heineken stond de hele dag bij de dalers en leverde uiteindelijk 2,1% in. Het
fonds maakte deze week bekend dat de bierverkoop in Oost-Europa dit jaar gaat
tegenvallen. Vorige week maakte Heineken nog bekend dat de nettowinst in de eerste
helft van 2010 hoger was uitgevallen dan verwacht.
De grootste dreun werd uitgedeeld op de Midkap. AMG Advanced Metallurgical
Group verloor 8,1%. Het bedrijf maakte bekend dat zijn grootste aandeelhouder, het
private-equityfonds Safeguard International, zijn belang van 7,8 miljoen aandelen via
een onderhandse plaatsing van de hand doet.
Op de AScX daalde het aandeel Pharming 1,3%. Het Leidsche biotechbedrijf heeft 7,8
miljoen nieuwe aandelen uitgegeven, deels door obligaties te converteren.
Beursbedrijf NYSE Euronext stapt nog deze maand over op een nieuwe methode om
de AEX te berekenen. Het traditionele 'mandje' aandelen maakt plaats voor de
zogenoemde divisormethode. Die laatste methode is wereldwijd al de standaard en
moet de indices gebruiksvriendelijker maken.
Tot nu toe was de AEX een 'mandje' waar aandelen een bepaald aantal keer in zaten.
Een zwaargewicht als oliemaatschappij Shell zit 238 keer in het mandje. Van een
klein fonds als bodemonderzoeker Fugro of baggeraar Boskalis Westminster bevat het
mandje slechts acht stuks.
De stand van de AEX correspondeert daarbij met de waarde van het mandje gedeeld
door 100. De huidige stand van 326,57 punten vertegenwoordigt dus een mandje ter
waarde van euro 36.257.
Bij het samenstellen van het mandje werden hele aantallen aandelen van iedere fonds
genomen. Dat was een complexe manier van werken en zorgde bij elke herschikking
van de index voor vragen bij beleggers. Het was immers niet van tevoren te
voorspellen hoe de afronding naar hele getallen precies zou uitpakken.
In het nieuwe systeem worden simpelweg alle aandelen van een beursfonds meegeteld
en maakt de vaste deler van 100 plaats voor een flexibele deler, de 'divisor'. Daarmee
zou de complexiteit van de afrondingen verleden tijd moeten zijn, stelt NYSE
Euronext in een toelichting op de rekenmethode. De nieuwe berekening geldt ook
voor de Midkap en AScX.
De divisormethode maakt het volgens Euronext gemakkelijker om de beursactiviteiten
van bedrijven, zoals claimemissies en speciale dividenden nauwkeurig te volgen op de
markt. 'De wijzigingen zorgen ervoor dat de indices begrijpelijker en
gebruiksvriendelijker worden voor een grotere groep gebruikers', verklaart Euronext.
Vooral partijen die in derivaten handelen, zullen blij zijn met de aanpassing. Voor hen
is het erg belangrijk om precies te weten hoe de index is samengesteld.
De overgang naar de nieuwe rekenmethode is onderdeel van een breder pakket aan
maatregelen. Zo wordt de AEX-index vanaf 17 september vier keer in plaats van
slechts twee keer per jaar onder de loep genoemen. Een fonds dat niet in een index zit,
maar is doorgedrongen tot de top 15 van fondsen op het Damrak, kan dan in de AEX
worden opgenomen. Te denken valt aan een groot bedrijf dat recent zijn debuut op de
beurs heeft gemaakt.
Ook wil Euronext de kwartaalherziening aangrijpen om indices aan te vullen die niet
meer volledig bezet zijn, omdat één of meer fondsen van de beurs zijn gehaald. In dat
geval kan een fonds promoveren vanuit een kleinere index.
De AEX moet hierdoor een betere afspiegeling van de Nederlandse aandelenmarkt
geven. De complete herweging van de index blijft een jaarlijkse gebeurtenis. Die blijft
in maart plaatsvinden.
De kwartaalherziening van de indices loopt vanaf deze maand parallel met de
expiratiedatum voor derivaten, zoals opties. Die vindt traditioneel plaats op iedere
derde vrijdag van de maand.
Promoveren
Nieuwkomers
Op 17 september worden de verschillende indices van NYSE Euronext herschikt. De
AEX blijft daarbij ongewijzigd
In de Midkap, de index voor middelgrote fondsen, worden twee vacante plekken
opgevuld door softwarebedrijf Unit 4 en uitzender Brunel International
In de AScX maken maritiem dienstverlener Dockwise en automaker Spyker Cars hun
debuut. Dockwise kwam afgelopen najaar naar de beurs en was genoteerd aan de
lokale markt
Het zou goed kunnen dat Spyker maar een korte tijd in de AScX genoteerd blijft.
Topman Victor Muller wil het aandeel van het Damrak naar Stockholm verplaatsen.
De koersbeweging van de Amsterdamse beurs vertoonde woensdag een sterke
gelijkenis met een tweetrapsraket, al had die dan wat startproblemen. Na een
twijfelachtige opening liep de AEX-index gaandeweg de ochtend hard op vanwege
een beter dan verwacht Europees macrocijfer. In middag stabiliseerde de index zich,
om er tegen 16.00 uur een tweede sprint uit te persen, ditmaal als gevolg van een goed
ontvangen cijfer over de Amerikaanse industrie. Resultaat: de grootste procentuele
winst voor de AEX sinds 27 mei.
Uiteindelijk sloot de AEX met een plus van 2,86% op 325,52 punten. Van de 25
hoofdfondsen sloten er 23 in de plus. Dertien daarvan stegen meer dan 3%. Het was
bovendien de eerste keer in anderhalve week dat de AEX boven de 325 punten
eindigde. 'Dit is een dag waar we al een tijdje op zaten te wachten', zei handelaar Cees
Smit van Today's Beheer. Voorbeurs sprak hij al van een 'begin-van-de-maandeffect'
op de beurs. 'Dan komt er altijd wat geld vrij.'
De Midkap sloot met een winst van 2,34% op 520,11 punten. Ook in die index waren
er amper verliezers. Die waren er wel in de AscX, die 0,48% hoger sloot op 458,39
punten.
Een van de meest in het oog springende verliezers op de beurzen was InnoConcepts,
tevens een van de sporadische fondsen die in de naweeën van het cijferseizoen nog de
resultaten voorlegden. Dat deed de producent van matrijzen dinsdag nabeurs, waarna
beleggers een dag later geen mededogen kenden.
Weliswaar was de omzet nagenoeg gelijk gebleven aan de eerste helft van vorig jaar,
maar door bijzondere posten leed het bedrijf een kolossaal verlies. SNS volgt het
bedrijf en gaf een onheilspellende samenvatting. 'Eind juni was de solvabiliteit tot een
magere 3% gedaald. Per ultimo 2009 was dit nog 46%. Eind juni had InnoConcepts
nog euro 10,4 mln in kas.' InnoConcepts sloot 11,6% lager op euro 0,19.
In de AEX was Aegon (+5,4%) de grootste stijger. Vlak daarna eindigden drie
fondsen op de gedeelde tweede plek. ING, Philips en Randstad sloten met een winst
van 5,2%. Smit noemde die fondsen 'optisch goedkoop'.
Gezien de hosannastemming was de 1,9% winst van AkzoNobel alleszins bescheiden.
Het verf- en chemieconcern wordt een belangrijke toeleverancier van decoratieve verf
aan het Amerikaanse Wal Mart, 's werelds grootste retailconcern. 'Dit is een prachtige
kans voor ons', aldus Tex Gunning, de AkzoNobel-bestuurder die verantwoordelijk is
voor de verfactiviteiten. 'Dit zal een grote impuls geven aan ons marktaandeel in de
VS.' Analist Tom Muller van Theodoor Gilissen is positief. 'AkzoNobel versterkt de
positie in de VS, waar het bedrijf, met een nummereen-positie wereldwijd, relatief
minder sterk is.'
Volgens Smit kan het sentiment draaien, na de goede eerste septemberdag. 'Dan
kunnen we door de 330 punten schieten.' In het ochtendcommentaar schreef SNS in
ieder geval blij te zijn dat september is aangebroken. 'De maand augustus ligt achter
ons en kan op de vuilnishoop van de geschiedenis worden gegooid', schrijven
analisten van die bank. Volgens hen was het de slechtste augustusmaand sinds het
beursjaar 2001.
Beleggers op het Damrak lieten zich dinsdag leiden door berichten over de toestand
van de Amerikaanse economie. Met ingehouden adem wachtten zij tot laat in de
middag op cijfers over onder meer het consumentenvertrouwen en de huizenprijzen.
De vrees voor slecht nieuws zette de AEX het grootste deel van de dag in de rode
cijfers. Toen laat in de middag de cijfers uit de VS binnenkwamen, veerde de AEX
op. Het consumentenvertrouwen groeide en de huizenprijzen stegen harder dan
verwacht. Op de valreep won de index 0,3%, om te eindigen op 316,47 punten.
President Obama vergrootte maandag de zorgen over een nieuwe recessie bij
beleggers door geen concrete stimuleringsmaatregelen aan te kondigen. De
Amerikaanse president zei alleen bereid te zijn extra stappen te nemen om de trage
conjunctuur te ondersteunen, maar dat ging handelaren niet ver genoeg.
Uit Europa kwamen gisterochtend al macro-economische cijfers. Die lieten belegger
koud, de koersen reageerden nauwelijks op de jongste inflatie- en
werkloosheidscijfers.
Op de beurzen in Azië sloeg het optimisme van de afgelopen vier dagen om in nieuw
gesomber over het herstel van de mondiale economie. De Japanse Nikkei-index(3,5%) beleefde de grootste daling in drie weken tijd.
Gedurende de hele dag was chipmachineproducent ASML(-3%) de grootste verliezer.
Het is de tweede dag op rij dat beleggers in ASML forse verliezen moeten nemen. Dat
is opvallend, want maandag maakte brancheorganisatie European Semiconductor
Industry Association (ESIA) bekend dat de verkoop van halfgeleiders in de maand juli
met 34% is gestegen ten opzichte van een maand eerder. Toch waarschuwen analisten
voor magere resultaten in de komende jaren. Zo verlaagde Theodoor Gilissen in de
ochtend zijn beleggingsadvies, omdat de bankiers een winstdaling in 2012 voorzien.
Verzekeraar Aegon verloor 1,1% nadat de verzekeraar bekend had gemaakt dinsdag
een half miljard aan staatssteun te hebben afgelost.
'De berichten beloven weinig goeds', zegt Cees Smit van Today's beheer. 'Als het
huidige sentiment aanhoudt, kan de beurs nog wel eens harder omlaag gaan', aldus de
analist. 'Daarbij komt dat de nervositeit onder beleggers aanhoudt over overheden die
terughoudend zijn met stimuleringsmaatregelen. Al kun je dat ook positief uitleggen
door te zeggen dat economieën het nu op eigen kracht kunnen.'
Met de aanhoudende malaise op de aandelenbeurzen zijn beleggers uitgeweken naar
veilig staatspapier. Amerikaans schuldpapier met een looptijd van tien jaar beleefde
de sterkste maandelijkse rally sinds 2008. Ook de vraag naar Duitse staatsobligaties
explodeerde dinsdag. Sinds de val van Lehman Brothers zijn de koersen niet zo hard
gestegen als de afgelopen maand.
Het kost beleggers steeds meer geld om zich te verzekeren tegen een faillissement van
Amerikaanse bedrijven. Uit de oplopende koersen van de zogenoemde credit default
swaps (cds'en) valt op te maken dat beleggers de angst flink in de benen hebben.
Even was er euforie bij de opening van de Amsterdamse beursweek gisteren. De
hoopgevende woorden die Fed-president Ben Bernanke vrijdag sprak, waren nog niet
vergeten en zorgden samen met het nieuws van de stimuleringsmaatregelen in Japan
voor een positieve stemming. Dit optimisme verdween echter al snel en rond het
middaguur was de beurs zijn openingswinst alweer kwijt.
De AEX-index sloot de dag uiteindelijk 0,5% lager dan het slot op vrijdag, en
eindigde op 315,55 punten. Volgens Koen Bender, analist bij Mercurius
Vermogensbeheer, was er sprake van een 'zoekende markt'. 'Bij gebrek aan positieve
impulsen kon de euforie niet standhouden, maar de daling ging niet met grote getallen
gepaard. Ook zijn er geen grote volumes verhandeld. Het is bijna of de beurs zijn tijd
uitzit, totdat er weer wat gebeurt.'
Bernanke verzekerde vrijdag rond vier uur Nederlandse tijd zijn toehoorders dat
Amerikaanse stelsel van centrale banken (Federal Reserve) klaarstaat om de economie
aan te jagen als dat nodig blijkt te zijn. Die woorden alleen al bleken een enorme
stimulans voor de aandelenbeurzen.
Bouwer BAM had gisteren geen last van de mineurstemming. Het bouwfonds
eindigde de dag 3% hoger, nadat bekend was geworden dat het een intentieverklaring
had gekregen voor de aanleg van een lng-steiger in Papoea-Nieuw-Guinea. De
bouwer heeft de opdracht samen met de Australische beton- en waterbouwer Clough
LTD binnengesleept. De totale contractwaarde bedraagt circa $ 258 mln.
BAM, dat over heel 2010 het op twee na slechtst presterend fonds is van de AEX,
boekte vorige week ook al een flinke winst. Doordat het bouwbedrijf een betere
halfjaarcijfers liet zien dan analisten hadden verwacht, sloot het ruim 6% hoger op
donderdag. Daarmee mag de achterblijver op de beurs zich op dit moment het best
presterende fonds over de laatste vijf dagen noemen. De grootste daler van de AEX
was gisteren producent van navigatiesystemen Tom Tom, die op -2,5% sloot.
De Midkap wist het optimisme van de opening ook niet vast te houden en eindigde
0,2% lager op 508,03 punten. Apotheekuitbater Mediq presteerde het beste op de
Midkap en sloot 2,6% hoger.
De Smallcap-fondsen sloten met een plus van 0,4% op 456,59 punten. Bouwbedrijf
Ballast Nedam was een van de stijgers op deze index, omdat het een nieuwe opdracht
voor de bouw van een schip binnenhaalde. Het bouwbedrijf sloot 2,6% hoger.
Gisteren was de beurs dan wellicht wat afwachtend, analist Bender heeft hoge
verwachtingen voor de komende week. Volgens hem gaat het interessant worden,
omdat er veel belangrijke cijfers uit de Verenigde Staten komen, waaronder de
werkgelegenheidscijfers aanstaande vrijdag. 'We staan op een punt waarop gaat
blijken of we wegzakken of weer gaan stijgen. Aan de ene kant laat het bedrijfsleven
goede cijfers zien en hebben bedrijven zo veel vertrouwen in de toekomst dat ze eigen
aandelen kopen, aan de andere kant zijn er de slechte macrocijfers. Dat conflicteert.
Of de macrocijfers kloppen niet, of de bedrijven zitten ernaast. Maar deze
conflicterende situatie kan niet lang meer voortduren.'
De angst voor de dubbele dip groeit. Beleggers reageren heftig op ontwikkelingen in
de VS.
Griekenland en de eurozone mogen beleggers dit jaar dan een tijd lang in de greep
hebben gehouden, de focus is nu weer helemaal terug bij de Verenigde Staten. Sinds
het begrip dubbele dip is gevallen, houden beleggers angstvallig de Amerikaanse
ontwikkelingen in de gaten. Bij elke mee- of tegenvaller aan de andere kant van de
oceaan bewegen de Europese beurskoersen navenant mee.
Zo sloot de AEX gisteren hoger, omdat de groeicijfers van de Verenigde Staten
minder ver naar beneden waren bijgesteld dan analisten hadden verwacht. Een
meevaller dus. Maar over de hele week daalde de hoofdgraadmeter van de
Amsterdamse beurs, ondanks deze plus met bijna twee punten tot 317 punten. De
stemming is dus nog steeds negatief.
Huizencijfers
De Verenigde Staten kwamen deze week met een aantal teleurstellende cijfers.
Dinsdag bleek dat de verkoop van bestaande huizen flink gekelderd was. In juli
werden er maar liefst 27% minder bestaande huizen verkocht dan een maand eerder.
Analisten hadden weliswaar gerekend op een daling in de verkoop, vanwege een
wegvallend fiscaal voordeel, maar de daling bleek veel groter dan verwacht. 'Dat
duidt erop dat de daling niet alleen door het wegvallen van de steun komt, maar ook
dat het vertrouwen onder de huizenkopers is teruggelopen', zegt Philip Marey,
econoom bij Rabobank International. De AEX schoot dinsdag na deze teleurstellende
huizencijfers omlaag naar 310,13 punten.
Ook de verkoop van nieuwe huizen in de Verenigde Staten viel tegen. Uit cijfers van
het Amerikaanse ministerie van handel van woensdag bleek de verkoop van nieuwe
huizen op een lager niveau te liggen dan ooit. De verkoop zakte met 12% ten opzichte
van juni naar 276.000 huizen op jaarbasis. Volgens Marey is dit nog verontrustender
dan de daling bij de bestaande huizen, omdat de terugloop bij de nieuwe huizen niet te
wijten is aan het stoppen van steun. 'De subsidie om de verkoop van nieuwe huizen te
stimuleren is in april al stopgezet. De klap daarvan is in mei geweest en in juni leek
zich dit juist wat te herstellen.'
Obligaties
Het toenemende aantal slechte cijfers uit de Verenigde Staten voedt de angst voor een
dubbele dip onder beleggers. Zeker de slechte huizencijfers helpen niet mee om de
gemoederen te sussen. De vorige crisis begon immers ook op de huizenmarkt. Deze
nervositeit komt de koersen niet ten goede. 'Na de goede maand juli, zakken we in
augustus weer het moeras in. De macrocijfers, die over het algemeen een
vermindering in de groei laten zien, drukken zwaar op de beurs', zegt Tom Muller,
analist bij Theodor Gilissen.
Door de onzekere vooruitzichten vluchten beleggers naar staatsleningen van
betrouwbaar geachte landen als Nederland en Duitsland. Dat drukte afgelopen week
de rentes naar niveaus die in deze en de vorige eeuw nog niet eerder zijn
voorgekomen. De marktrente op tienjarige Nederlandse staatsobligaties ging naar
2,32%.
Donderdag leefde de Amsterdamse beurs even overtuigend op. Naast een groot aantal
bedrijfscijfers, die grosso modo positief uitvielen, verschenen er bemoedigende cijfers
op het macrofront. Het vertrouwen van de Nederlandse producenten zat in de lift, het
Duitse consumentenvertrouwen steeg en in de Verenigde Staten bleek het aantal
werkloosheidsuitkeringen sterker gedaald dan verwacht. Vooral dit laatste was een
opsteker na alle tegenvallende Amerikaanse cijfers van de afgelopen weken en zette
de AEX-index bijna 2 punten hoger. Het herstel van de aandelenkoersen vond plaats
over de hele breedte. Alleen een aantal defensieve fondsen, zoals supermarktconcern
Ahold en bierbrouwer Heineken, verloren.
Op en neer
Bouwer BAM viel deze week op vanwege zijn positieve koersontwikkeling. BAM,
hoog genoteerd in het rijtje van slechtst presterende fondsen van dit jaar, eindigde
deze week in de top 3 van best presterende fondsen. De aannemer maakte woensdag
zijn halfjaarcijfers bekend en wist de beleggers met een winstgroei van 20% in de
eerste helft van 2010 positief te verrassen. Het aandeel sloot 6% hoger die dag. Het
fonds staat desalniettemin nu nog steeds op een verlies van ruim eenderde sinds begin
januari.
Baggeraar Boskalis maakte een tegengestelde beweging. Deze beurslieveling stond
aan het begin van de week ineens stevig in de min en zag in korte tijd de winst die het
bedrijf dit jaar had opgebouwd bijna verdwijnen. Ondanks deze dip behoort de
baggeraar nog steeds bij de best presterende fondsen van dit jaar.
Voor de komende week verwacht Marey van Rabo dat er potentieel klappen kunnen
vallen, onder andere als de Amerikaanse werkgelegenheidscijfers worden
gepresenteerd. Muller hoopt erop dat er minder gevoelig gereageerd zal worden als
iedereen straks weer terug is van vakantie en de volumes weer oplopen.
Aandelenmarkten hebben soms iets menselijks. Ze kunnen depressief zijn, opgetogen,
en incidenteel twijfelen. Dit jaar overkomt de AEX-index echter iets wat de meeste
mensen maar zelden meemaken. Hij beleeft een déjà vu. En dat al maandenlang.
Een déjà vu wordt ook wel een 'onechte herinneringsbeleving' genoemd. Mensen
ervaren iets waarvan ze menen dat ze het eerder hebben meegemaakt. De déjà vu
duikt op in futuristische films, fantasyboeken en televisieseries - en nu dus ook op de
beurs.
De fluctuatie van de AEX vertoont dit jaar namelijk een opvallende parallel met de
koersbeweging in 2004. Zes jaar geleden bewoog de beurs zich in de eerste acht
maanden van het jaar in een nauwe bandbreedte, grotendeels tussen de 320 en 350
punten. Sinds 1 januari 2010 meandert de AEX in een even nauwe bandbreedte,
hoofdzakelijk tussen de 310 en 340. De beurs staat nu tien punten lager dan zes jaar
geleden. Nog een opvallende overeenkomst is dat in de vergeleken periodes de AEX
drie keer een opleving kende.
Over de relevantie van die gelijkenissen wordt verwoed gediscussieerd. Veel draait
om technische analyse, een controversiële techniek. Aanhangers ervan staan
diametraal tegenover ontkenners. 'Kieper die goocheldoos in de vuilnisbak', schreef
macro-econoom Mathijs Bouman recent in een column over technische analyse.
Edward Loef vond dat 'onder de gordel'. Hij is eigenaar en naamgever van Loef
Technische Analyse en voorspelt de koers van de AEX op basis van historische
bewegingen. Loef vergelijkt de voorbije vier jaren met de jaren rond de
millenniumwisseling, toen de beurzen eveneens opliepen en daarna een smak
maakten. 'Het is opvallend te zien hoe nu het ritme van die jaren wordt gevolgd.' Hij
vertrouwt op een goede afloop. Voorwaarde is dat de AEX wel boven de 290 punten
blijft. 'Dan wordt 2011 een goed beursjaar. Net als 2005.'
Ook Société Générale is de parallel tussen 2004 en 2010 opgevallen - die beperken
zich niet alleen tot de Nederlandse beurs. 'We kregen vragen van klanten of de
huidige gelijkenis zal resulteren in een koersstijging zoals in 2004 het geval was',
schrijven vier aandelenstrategen van die Franse bank. 'Ons antwoord is negatief.'
Dat komt omdat de fundamentele economische achtergrond nu heel anders is dan zes
jaar geleden. Destijds groeide de Amerikaanse economie hard, floreerde zowel de
huizenmarkt als het consumentenkrediet en nam de werkgelegenheid toe. Nu is de
economie fragiel, zal de rente nog niet worden verhoogd en sidderen de markten als
de aanvragen voor Amerikaanse werkloosheidsuitkeringen worden bekendgemaakt.
Kortom, vrees voor een dubbele dip beheerst de beurs. Consensus over die tweede
knieval van de beurs ontbreekt. Soms zelfs binnen een bank. Zo schreef ING
donderdag nog dat 'zonder een vertrouwensschok een nieuwe dip in de economie uit
zou moeten blijven'. Gisteren stelt diezelfde bank dat naar aanleiding van de
macrocijfers van de voorbije week het 'voor veel beleggers niet langer de vraag is of
er een dubbele dip zal komen, maar alleen nog maar welke vorm deze zal aannemen'.
De relevantie van de synchrone beursbeweging tussen 2004 en 2010 zal dus pas over
een jaar blijken - als die er al is. Wel blijft de déjà vu over. Grondlegger van de
psychoanalyse Sigmund Freud noemde de déjà vu de consequenties van onderdrukte
verlangens. Een beurs-déjà vu betekent dat er wordt gesmacht naar koerswinst, zoals
in 2005 het geval was. Maar volgens Freud kan de déjà vu ook de herinnering zijn die
is gerelateerd aan een traumatische gebeurtenis. Al zullen beleggers dat waarschijnlijk
liever niet horen.
De discussie over de 'dubbele dip' heeft iets weg van een middeleeuwse
richtingenstrijd. Net als toen heb je nu ook gelovers, ontkenners en twijfelaars.
Ondertussen staat in de encyclieken nergens of de dubbele dip er daadwerkelijk komt
- en wacht iedereen dus gespannen op verlossing.
De dubbele dip is een tweede beurscrash in korte tijd. De AEX-index us in 2008
oorverdovend onderuitgegaan: op een stand van 509,77 punten op 2 januari 2008
stortte de beurs ineen en hield pas halt bij 199,25 op 9 maart 2009. Een ruime
halvering in iets meer dan een jaar. Daarop volgde een zogeheten 'opluchtingsrally'. In
2009 boekte de AEX een winst van 35%. Dat compenseerde de verliezen niet, maar
was wel goed voor het collectieve zelfvertrouwen.
Dit jaar is de beurs echter lusteloos. Kleine winsten worden afgewisseld met beperkte
verliezen, maar per saldo beweegt de AEX nagenoeg zijwaarts. Gelijktijdig zijn de
Amerikaanse macrocijfers verslechterd en kampen landen in Zuid-Europa met enorme
schuldproblemen. Zowel in Europa als in de VS zijn de economieën overeind
gehouden met duizenden miljarden aan steunmaatregelen. Die hulp zal ooit moeten
worden afgebouwd. Gevreesd wordt voor zowel inflatie als deflatie. En dus zinspeelt
de markt op de mogelijkheid van een dubbele dip.
Hoofd aandelenonderzoek Martijn den Drijver van SNS noemt de kans op een nieuwe
recessie 'reëel'. SNS schreef in een macrocommentaar al dat het groeitempo van de
Amerikaanse economie 'onvoldoende was om een substantiële hoeveelheid nieuwe
banen te scheppen. Het lijkt erop dat de markten zich kunnen opmaken voor nog in
ieder geval een maand van zorgen over de dubbele dip.' In de modellen gaat SNS daar
nog niet van uit. Den Drijver: 'Maar we zijn wel voorzichtiger geworden over de
groeiverwachtingen.'
Dat geldt voor vrijwel alle banken. Op groeivertragingen rekent iedereen. Voor de
beurs is nu het vervelendst dat een onderliggende trend ontbreekt, zegt hoofd equities
Mark Pieter de Boer van RBS. Al maanden zigzagt de AEX binnen een smalle
bandbreedte. 'Als dat langer duurt, zal ook de onzekerheid toenemen.'
Mocht er een dubbele dip komen, dan zal die op een aantal punten verschillen van de
vorige crash, zegt De Boer. 'Het is irreëel om te verwachten dat bedrijven nog eens
10% tot 50% van hun omzet verliezen.' In plaats daarvan voorziet hij prijsdruk.
'Bedrijven worden nog concurrerender.' Dus verlagen ze hun prijzen.
Het meest afwijkende geluid komt van ABN Amro. Hoofd aandelenresearch Dusan
van Leeuwen gelooft niet in een dubbele dip. Weliswaar zijn de markten zeer onzeker
en er is een rally van staatspapier, 'maar we zien geen paniek'. Bovendien is in de
voorbije weken het nieuws op belangrijke punten beter geweest dan verwacht, zegt
Van Leeuwen. 'Basel 3 legt de banken minder aan banden dan gevreesd. De banken
hebben de stresstest goed doorstaan.'
Maar het belangrijkste is dat de opkomende markten zich sterk houden. Landen als
Brazilië, Rusland, India en vooral China zijn aanjagers van de economische groei.
'Daar gaat het goed', zegt Van Leeuwen. In Europa laat vooral Duitsland een imposant
herstel zien. 'De economische uitval is hier minder dan verwacht.'
Ondertussen klagen alle marktpartijen over de onrust op de beurs en gelijkertijd de
terughoudendheid bij beleggers. 'De omzetten zijn dun en de volatiliteit is hoog', zegt
analist Marc Zwartsenburg van ING. 'September wordt de test. Dan is de zomer
voorbij en kunnen we misschien een trend zien.'
Anders dan in de middeleeuwen, lijkt het erop dat deze richtingenstrijd dus snel wordt
beslecht.
Intelligent, briljant zelfs, maar ook een beetje wereldvreemd. Allard Jakobs van All
Options is een van de opvallendste figuren uit de Amsterdamse effectenwereld. 'Hij is
niet onaardig, maar je krijgt geen hoogte van hem', zegt een veteraan die Jakobs nog
kent uit de tijd van de vloerhandel.
Net als veel van de andere toppers uit de effectenwereld begint de 43-jarige Jakobs
zijn carrière bij Optiver. In 1995 richt hij Goed Gedaan Opties op en ziet hij als een
van de eersten de mogelijkheid om te arbitreren tussen de koersen van houder- en de
moedermaatschappijen. Zo verkoopt hij bijvoorbeeld geleende aandelen van
AkzoNobel en dekt hij die positie af door de goedkopere aandelen van de Arnhemse
Maatschappij op te kopen.
Een soortgelijk spelletje speelt Jakobs met de AEX-index. Daarbij zijn over een
periode van vijf jaar calls geschreven en puts gekocht. De affaire zit dicht, maar eist
wel een grote hoeveelheid kapitaal. Dat wordt verstrekt door clearingorganisatie Extra
Clearing, een dochter van ING Bank. Het renterisico is weer afgedekt doordat op
termijn Duitse staatsobligaties worden verkocht.
In 1998 gaat het mis. Door de crisis in Rusland vluchten beleggers massaal in het
Duitse schuldpapier, waardoor de prijs in sneltreinvaart oploopt. Goed Gedaan moet
deze effecten op termijn leveren en zit bij Extra Clearing met een nadelig saldo van
euro 10 mln. Voor Extra Clearing is dat een reden de dienstverlening voorlopig op te
schorten. Jakobs is gedwongen het faillissement voor zijn bedrijf aan te vragen en kan
een paar jaar niet handelen op de Amsterdamse beurs.
Jakobs toont via een rechtszaak aan dat de positie misschien te groot is opgezet, maar
dat die op termijn winst oplevert. Hij wordt dan in ieder geval gedeeltelijk schadeloos
gesteld. Enkele kleinere partijen op de Amsterdamse beurs plukken de wrange
vruchten als Extra Clearing besluit dat bedrijven met een minimale omvang tegen een
hoger tarief moeten lenen omdat zij voor een hoger risico zorgen. Op die manier is de
handel voor hen niet meer lucratief en sluiten zij de deuren.
Na het faillissement van Goed Gedaan maakt Jakobs een doorstart met All Options.
Aangezien hij in Amsterdam niet terechtkan, neemt hij zijn toevlucht tot de Duitse
beurs. In 2002 is de boete gedaan en wordt hij ook weer in Amsterdam toegelaten.
In 2007 zet Jakobs de hele optiewereld op het verkeerde been. Via een alom geroemde
transactie rond het Duitse chemiebedrijf Altana verdient hij naar verluidt een bedrag
van meer dan euro 200 mln. Deze affaire is wekenlang hét gesprek op de optievloer.
De schatting van euro 200 mln zit 'er niet te ver naast', reageert Jakobs via een e-mail
op een reconstructie in deze krant. Kort daarvoor weigerde zijn medewerking aan dat
artikel, omdat hij niet bij zijn bedrijf in de keuken wil laten kijken.
De superwinst is voor Jakobs reden om rond kerst 2007 een groot feest te organiseren
in de Beurs van Berlage. In het roddelcircuit gaat het gerucht dat bij die gelegenheid
een Ferrari wordt verloot. Daar blijkt achteraf geen sprake van, maar de opkomst is
gigantisch.
In januari 2009 boekt Jakobs zijn volgende succes met de overname van sectorgenoot
Saen Options. Daarmee verdubbelt All Options in omvang en telt het ongeveer 300
medewerkers. Bovendien krijgt Jakobs de oude optievloer aan het Amsterdamse
Beursplein in handen. Deze ruimte was eerder als handelsvloer in gebruik bij Saen.
'De optiehandel hoort in het centrum van de stad', zegt Jakobs als hem wordt gevraagd
waarom hij niet, net als andere partijen, verhuist naar de buitenwijken.
Bij zijn collega's staat Jakobs bekend als een wat wilde handelaar die risico's niet
schuwt. Op diverse websites wordt gespeculeerd over het moment dat zijn posities
volledig uit het lood komen te hangen en het bedrijf in zware problemen zal komen.
Maar volgens de jaarcijfers boeken All Options en Allard Jakobs inmiddels niet alleen
winst met hun handelsideeën, maar ook met hun reguliere activiteiten. Zo is het
bedrijf inmiddels de grootste liquidityprovider van de Amsterdamse beurs en heeft
Jakobs zich ontwikkeld van handelaar tot bestuursvoorzitter. Al valt niet te ontkennen
dat hij ook nu nog met veel plezier zelf achter het scherm zit.
De stemming op de financiële markten verslechtert. De termen 'Dubbele dip' en
'deflatie' liggen op ieders lippen.
Ondanks dat de beurs geen harde klappen maakt, neemt de spanning bij beleggers toe.
De AEX-index heeft deze maand nog maar vier dagen met winst afgesloten. De
graadmeter van de grootste en meest verhandelde fondsen op de Amsterdamse beurs
zakte van 340 punten tot onder de 320 punten. Een flinke duikeling, maar dat hebben
we dit jaar al vaker meegemaakt en ook deze slotstand is al vaker voorbijgekomen.
'Het gaat sluipend', zegt een handelaar. 'Langzaam maar zeker glijden we verder weg.
Dat maakt mensen zenuwachtig. Bij een harde klap omlaag, veert het vaak ook snel
weer op. Nu weet niemand waar het einde is.'
De spanning is het meest zichtbaar in de kredietmarkt, die volgens velen vaak een
goede leidende indicator is van de stemming op de financiële markten. De rente op
staatspapier in Europa en in de Verenigde Staten is de afgelopen week weer verder
gedaald. Een Duitse staatsobligatie met een looptijd van dertig jaar levert nog geen
3% op. En de Nederlandse Staat is slechts een paar basispunten meer kwijt. Het zijn
historisch lage tarieven en de bodem is volgens handelaren nog niet in zicht. De
kredietmarkt prijst inmiddels een dubbele dip in, een tweede economische recessie.
Die zal, zo vrezen beleggers, gecombineerd met zware overheidsbezuinigingen, leiden
tot deflatie. Een algehele daling van de prijzen.
Japanse taferelen
Normaal gesproken stijgen aandelenmarkten bij een dalende rente. Doordat
staatsobligaties niets opleveren, moeten beleggers wel in aandelen om voldoende
rendement te behalen. Maar daar is dezer dagen geen sprake van. 'De normale
economische cyclus gaat niet op', zegt aandelenstrateeg Michel van der Stee van Van
Lanschot Bankiers. 'Er is angst voor Japanse taferelen. Daar bleef de rente maar dalen,
hand in hand met de aandelenmarkt', vervolgt hij. Japan kreeg bovendien te maken
met deflatie. 'Japanse aandelen zijn nog steeds maar een kwart waard van wat ze
twintig jaar geleden waren.'
Beleggers laten aandelen dus links liggen, hoewel ze in vergelijking met staatspapier
aantrekkelijk geprijsd zijn. Zeker gelet op de dividenden die concerns zoals Shell
uitkeren. 'Bedrijven hebben redelijk goede resultaten laten zien over de eerste zes
maanden. Het rendement dat zij kunnen halen is al snel hoger dan de extreem lage
rente op de kapitaalmarkt', zegt Van der Stee. Maar ook Van Lanschot erkent het
risico van een dubbele dip. De private bank is daarom dan ook sinds begin dit jaar
'onderwogen' in aandelen, maar 'we kijken wel steeds meer met kopersogen naar deze
markt'.
Witte raaf
Slechts één keer sloot de AEX-index deze week met winst. Dinsdag was de witte raaf.
De Amsterdamse hoofdgraadmeter won 1,6%. Van de 25 hoofdfondsen sloten er 24
met winst. Ook de Midkap en de AScX sloten hoger. Het was een 'rally in een
neergaande markt', volgens Rob Koenders van Harmony Vermogensbeheer. 'Ik mis de
daadkracht, de overtuiging en vooral een impuls om echt door te breken.'
Aegon was de absolute blikvanger. De verzekeraar meldde de staatssteun van euro 2
mrd terug te gaan betalen tegen gunstiger voorwaarden dan aanvankelijk afgesproken.
Bovendien wordt nog deze maand euro 500 mln terugbetaald. 'Dit neemt onzekerheid
weg', schreven analisten van SNS in een commentaar. 'Bovendien lijkt hierdoor de
mogelijkheid van een aandelenemissie behoorlijk afgenomen. En juist een emissie zou
beleggers teleurstellen, omdat het zorgt voor verwatering.' Aegon sloot 6,8% hoger en
was zo met afstand de grootste stijger in de AEX.
Alle overige dagen van de week leed de Amsterdamse hoofdgraadmeter verlies. Het
beeld elders in Europa was niet anders. Zelfs een verhoging van de groeiprognose
voor de Duitse economie kon de somberte niet verjagen. Zeker omdat die bijna direct
gevolgd werd door een verlaging van de groeiprognose door Frankrijk. Tegenvallende
Amerikaanse werkloosheids- en productiecijfers wakkerden het pessimisme verder
aan.
Boskalis
Een opmerkelijk slachtoffer van dat pessimisme lijkt baggeraar Boskalis te zijn. Het
aandeel dat het afgelopen fors in waarde was gestegen, de grootste stijger onder de
hoofdfondsen, werd vrijdag plotseling hard afgestraft door beleggers. Handelaren en
analisten konden daar geen eenduidige verklaring voor vinden. De halfjaarcijfers van
Boskalis, die het donderdag presenteerde, waren beter dan verwacht ondanks dat de
markt voor baggeraars moeilijk is.
De baggeraar verwacht dat het wel tot eind 2011 kan duren voordat er herstel inzet.
Maar ook dat was volgens analisten geen verrassing. Desondanks daalde de koers van
Boskalis vrijdag met maar liefst 8,3%. De koerswinst die het aandeel had geboekt in
de week voorafgaand aan de presentatie van de cijfers werd volledig tenietgedaan. 'De
enige verklaring die ik kan bedenken is dat beleggers in deze onzekere markt en zo
vlak voor het weekend winst nemen', zei een handelaar.
Hebben de notarissen het zien aankomen? Peter Kooijman (40) van familiebedrijf
Kooijman Lambert Notarissen wist dat het pensioenfonds van zijn beroepsgroep er
niet goed voorstond. In zijn kantoor in Rotterdam vertelt hij deze maanden vaak
bericht te hebben ontvangen van zijn fonds. ,,Volgens het laatste bericht was de
dekkingsgraad 90 procent."
Maar op basis van soortgelijke berichten heeft notaris Hans Borren aan de
Keizersgracht in Amsterdam geconcludeerd dat hij zich geen zorgen hoefde te maken.
Hij leest voor uit een brief van maart dit jaar, van de Stichting Notarieel
Pensioenfonds. ,,Voorts kan worden geconstateerd dat de dekkingsgraad zich gunstig
ontwikkelt: de dekkingsgraad bedroeg eind 2009 circa 96 procent." Een ,,significante
stijging" ten opzichte van eerdere, slechtere jaren: ,,Hier staat nog dat alles goed gaat,
ik kan het niet anders lezen."
Veel pensioenfondsen zitten in de problemen. Gisteren kondigde minister van Sociale
Zaken Donner (CDA) aan dat de financiële situatie van veertien fondsen zó slecht is
dat er gekort zal moeten worden op de uitkeringen. Welke fondsen moeten korten,
werd niet bekendgemaakt. Het notarieel pensioenfonds is er hoogstwaarschijnlijk één
van. Het heeft nog geen bericht gekregen van DNB, zegt directeur Max Muntinga van
de uitvoeringsorganisatie van het notarieel pensioenfonds. ,,Ik weet evenveel als u.
Dus voorlopig gaan we er vanuit dat wij er niet onder vallen."
Ook apothekers en vleeswarenfabrikanten zouden worden gedupeerd. Apotheker
Antoon Pelzers (55), eigenaar van de Hofstad Apotheek in Den Haag, zegt dat de
berichten van zijn pensioenfonds tot nu toe ,,altijd positief waren".
In de ontvangstkamer van hun kantoor aan de Keizersgracht bespreekt Borren de
ontwikkelingen met zijn kantoorgenoot Maarten Meijer. Die weet ,,minder van
pensioenen dan Hans", maar begrijpt goed dat bij een lagere dekkingsgraad een lagere
uitkering dreigt.
Borren heeft zijn vrouw ,,nog niet huilend aan de lijn gehad", maar, zo vult zijn
kantoorgenoot hem aan: ,,Het is wel zorgelijk."
Notaris Maarten Meijer: ,,Hans, jij bent financieel goed. Als we nu straks de brief
krijgen waarin dit wordt aangekondigd, moet je een duidelijk briefje terugschrijven
waarin je je zorg kenbaar maakt en waarin je je tegelijkertijd bereid verklaart mee te
denken aan een oplossing." Tegen het bezoek: ,,Je moet altijd constructief blijven."
Ook Borren vindt dat, maar: ,,Je hebt geen invloed op de AEX- index, noch op de
levensverwachting, noch op de rente. Het is ook hopen dat het overwaait."
Voor deze beide deelnemers aan het fonds werkt de tijd 'in ons voordeel'. Meijer is 53,
Borren 51: de pensioenleeftijd is ,,nog ver weg". Wel betalen ze ieder jaar meer
premie: die is anders dan voorheen aan leeftijd gebonden en niet langer aan inkomen.
Ze vertellen over de gunstige voorzieningen van dit fonds, ,,die de dekkingsgraad
natuurlijk óók beïnvloeden". Ze sommen op: wie arbeidsongeschikt raakt , krijgt,
ongeacht zijn leeftijd, hetzelfde uitgekeerd als wat op het vijfenzestigste levensjaar
uitgekeerd zou worden. Hetzelfde geldt voor de weduwe, ingeval van overlijden. En
voor de wezen. Allemaal ,,riante uitkeringen, die een behoorlijke aanslag op de kas
doen". Maar, stelt Meijer nadrukkelijk: ,,Het solidariteitsbeginsel moet gehandhaafd
blijven. Dat moet gewoon, binnen een beroepsgroep."
Even nadrukkelijk zeggen beide notarissen niet namens die beroepsgroep spreken als
ze bekennen ,,niet wakker te liggen van een procentje meer of minder". Maar, zegt
Meijer weer: ,,We moeten nog afwachten of we de pineut zijn." Helemaal niet, werpt
Borren tegen: ,,We zijn de pineut , de vraag is alleen voor hoeveel." Meijer: ,,Ach ja,
natuurlijk."
Is dit niet een nieuwe slag voor de notarissen? Eerst was er het vrijgeven van de
tarieven, waardoor inkomsten onzeker werden. En toen kwam de recessie waadoor de
onroerend goedtransacties terugliepen? Borren: ,,Onze omzet is ten opzichte van 2007
met twintig procent gedaald. Dat valt dus mee. We hebben altijd veertig procent
'rechtspersonen' gedaan, dus stichtingen en bv's en dergelijke, veertig procent
onroerend goed en twintig procent familiezaken. In de laatste categorie zijn de prijzen
door het loslaten van de tarieven gestegen." Wat kost een eenvoudig testament? Vijfà zeshonderd euro, zegt Meijer. Hij concludeert tevreden: ,,Gelukkig hebben wij niet
al onze eieren in één mandje."
De Rotterdamse notaris Kooijman is minder optimistisch. Er zijn steeds minder
notarissen, zegt hij. Het pensioenfonds moest veel uitkeren, terwijl de inkomsten
afnamen. Toen kwam de kredietcrisis. ,,Ze zijn op het slechtste moment uit de
beleggingsmarkt gestapt", zegt Kooijman. ,,En nu het weer wat beter gaat, durven ze
geen risico meer te nemen."
De pensioenuitkeringen binnen het notariaat zijn traditioneel laag, vertelt Peter
Kooijman. ,,Van notarissen wordt verwacht dat zij zelf het nodige doen om het
inkomen dat zij gewend zijn te kunnen handhaven. Door te beleggen, en zo." Maar
binnen de beroepsgroep is niet iedereen daar in geslaagd.
Over zijn eigen situatie maakt Peter Kooijman zich geen zorgen. Zijn bedrijf is een
familiebedrijf. Zijn vader Jan Kooijman ging onlangs met pensioen. ,,Bij mij is het er
goed ingeprent dat je zelf wat opzij moet leggen als je later wat wil overhouden."
Apotheker Pelzers vindt de mate waarin apothekers worden getroffen
disproportioneel. Hij rekende voor zijn oude dag op de opbrengst van zijn zaak. ,,Op
dit moment zijn niet veel mensen te verleiden tot zo'n aankoop. De zaak levert
waarschijnlijk minder op dan waar ik op had gerekend. Met een kleiner pensioen
wordt het dan wel aan de magere kant."
'We zijn de pineut, maar voor hoeveel?'