rijke ouderen klopt niet

KBO ONDERZOEK KOOPKRACHT
De rek is er nu echt uit!
TEKST: PAUL VAN DER MEER, PSYCHOLOOG/ONDERZOEKER • FOTO’S: HOLLANDSE HOOGTE,
ANP,MICHEL PORRO, BERT SPIERTZ, GERARD TIL, WILLIAM HOOGTEYLING, SHUTTERSTOCK
Een op de tien ouderen is rijk, maar vier van de tien is
arm. En de koopkracht van de ouderen in Nederland
gaat nog steeds achteruit. Zes van de tien(!) senioren
heeft minder koopkracht dan vijf jaar geleden. Onder
ouderen tekent zich een tweedeling af. Wie huurt, hoge
zorgkosten heeft en een klein pensioen, heeft vaak geen
mogelijkheden meer om een financiële tegenvaller op
te vangen. Dat blijkt uit het KBO-koopkrachtonderzoek
dat in juni is gehouden onder 1150 senioren.
R
O
O
V ar
elka
S
tel: u krijgt een onverwachte belastingaanslag
van 400 euro die u binnen twee weken in
een keer moet voldoen. Zou u daardoor in de
problemen komen? Ja, zegt maar liefst een op de vijf
senioren. De meesten zouden niet weten hoe ze dat
moeten oplossen. Toch proberen uitstel of gespreide
betaling voor elkaar te krijgen of lenen – vooral van
de kinderen - noemen ze als mogelijke oplossing.
MINDER PENSIOEN, MEER LASTEN
Nog zo’n kwestie: als het eigen risico van de zorg
wordt verhoogd naar 500 euro, komt de helft van de
senioren in de problemen. De meerderheid zou ook
hier niet weten hoe ze dit moet oplossen. Peter (68):
‘Afgelopen jaar betaalde ik ‘slechts’ 75 euro aan het
eigen risico. Maar dat zal de komende jaren alleen
maar meer worden. Elk jaar 500 euro betalen, gaat
me gewoon niet lukken.’
Waardoor is de koopkracht van de ouderen
afgenomen sinds 2011? De twee meest genoemde
redenen zijn de gestegen zorgkosten en de daling
van het pensioen (allebei 23%). Andere boosdoeners
zijn stijging van de vaste lasten (13%), kosten van
medicijnen (12%), woonlasten (9%) en de kosten van
de boodschappen (7%).
Zoals zelf aan de slag gaan op een volkstuintje,
zonnepanelen installeren, zegels sparen, één keer
koken voor meerdere dagen, aankopen uitstellen en
tweedehands kleding kopen. Maar ook samen boodschappen doen met buren, abonnementen delen,
minder de auto gebruiken, spullen verkopen en een
kasboekje bijhouden komen voor. Net als zelf eten en
drinken meenemen bij uitjes, afgeprijsde producten
kopen, de kringloopwinkel gebruiken, zelf kleren
maken, surfen op aanbiedingensites en ingemaakte
jam van familie of vrienden eten.
ZES VAN DE TIEN BEZUINIGEN
Het KBO Koopkrachtonderzoek:
BEELD
RIJKE OUDEREN
KLOPT NIET
44
In vergelijking met een jaar geleden krijgt de helft
van de ouderen minder geld op hun bankrekening,
gemiddeld zo’n 100 euro. Dat was voor zes van de
tien mensen aanleiding om het afgelopen jaar te
bezuinigen. Het meest op vakantie (12%), kleding
en schoenen (10%), abonnementen op de krant,
muziekclub en de sportschool (10%). Maar ook op
donaties aan goede doelen (9%), uitjes (8%), de
dagelijkse boodschappen (8%) en grote aankopen
zoals elektronische apparaten en meubels (7%). ‘Het
wordt er allemaal niet gezelliger op’, zegt Guusje
(73): ‘Het is elk jaar steeds een beetje meer inleveren
en bezuinigen. Ik bak zelf mijn brood, eet veel bonen,
koop mijn kleding bij de kringloopwinkel en van een
ritje met de regiotaxi maak ik gelijk mijn dagje uit.
Waarop kan je nog meer bezuinigen? Liever niet op
voeding en zorg.’
En de toekomst? Daar is het somberheid troef.
Zo verwachten zes van de tien senioren dat hun
pensioen er volgend jaar weer op achteruit zal gaan.
En dat zal de nachtrust niet ten goede komen.
‘Ik voel me in de steek gelaten
door de overheid’ Els (80)
SOMBER OVER TOEKOMST
De financiële problemen en het teruglopen van
de koopkracht gaan ons niet in de koude kleren
zitten. Een op de drie senioren ligt hier weleens
wakker van. Sinds vorig jaar zijn voor de meesten
de zorgen toegenomen. Ook zegt 65% meer op de
uitgaven te letten dan een jaar geleden. Dat maakt
ruim vier op de tien senioren juist ook creatiever.
HOE RIJK ZIJN WE?
Hoe rijk of arm zijn de ouderen in Nederland? Ruim
negen van de tien senioren krijgen naast hun AOW
een aanvullend pensioen. Gemiddeld krijgen ze 1.150
euro, maar de verschillen zijn groot. Zo krijgt een
kwart minder dan 400 euro per maand aanvullend
pensioen en heeft 10% juist veel: 2.500 euro en meer.
aug/sept 2016
45
KBO ONDERZOEK KOOPKRACHT
OPMERKELIJKE CIJFERS
De verschillen tussen
senioren zijn groot:
JONGEREN ONVERDRAAGZAMER
‘Het is elk jaar
steeds een
beetje meer
inleveren en
bezuinigen’
Zes op de tien senioren hebben een eigen huis. Bij
vier op de tien rust daar nog een hypotheek op en
de rest heeft alles afgelost. Zes van de tien senioren
hebben eigen vermogen. Dat bestaat uit cash, spaargeld, koopsompolissen, beleggingen en dergelijke.
De bedragen liggen tussen de 20.000 en de 50.000
euro. Maar ook hier zijn de verschillen groot: vier
van de tien bezitten minder dan 20.000 euro en 10%
heeft een eigen vermogen tussen de 200.000 en 1
miljoen euro.
ONDERWERP
EIGEN
VERMOGEN
GEEN EIGEN
VERMOGEN
Belastingaanslag van ¤ 400
binnen twee weken betalen
8%
in problemen
40%
in problemen
Waar hebben we dit vermogen voor opgespaard?
Voornamelijk voor onszelf om te reizen en leuke
dingen te doen (30%), onze begrafenis (22%) of voor
de kinderen en kleinkinderen als erfenis of om aan hen
weg te geven (15%). Een op de vijf senioren heeft het
bestemd voor iets anders zoals een buffer voor onverwachte uitgaven wanneer de wasmachine of de auto
ermee stopt en voor toekomstige aanpassingen aan
het huis. Maar of het zover zal komen, valt te betwijfelen. Ruim zes van de tien senioren denken dat ze hun
eigen vermogen voor andere doeleinden moeten aanwenden dan gepland. Het meeste zal opgaan aan de
stijgende zorg- en verzorgingskosten, (huishoudelijke)
hulp en als aanvulling op het inkomen.
Eigen risico naar ¤ 500
32%
in problemen
74%
in problemen
WIE KOMT IN DE PROBLEMEN?
Uitstaande schulden op dit
moment, buiten hypotheek
4%
18%
Meer op uitgaven letten
dan een jaar geleden
53%
83%
Woont in huurhuis
18%
56%
Gebruikt Wmo-voorzieningen
9%
18%
Ligt wakker over financiële situatie
22%
47%
Gemiddeld maandbedrag
aanvullend pensioen
¤ 1321
¤ 866
Heeft rood gestaan afgelopen jaar
8% Ja
13% Ja
15
43
Gemiddeld aantal dagen
rood staan afgelopen jaar
46
LEUKE DINGEN DOEN
De financiële koopkracht van senioren verschilt beduidend. We vergeleken de groep senioren met eigen
vermogen met de groep die geen eigen vermogen
heeft opgebouwd gedurende hun werkzame leven. De
verschillen zijn aanzienlijk. Zo komt de oudere zonder
eigen vermogen veel meer in de problemen bij een
financiële tegenslag, heeft hij vaker schulden en moet
hij meer op zijn uitgaven letten. Hij heeft ook minder
vaak een eigen huis, ligt vaker wakker over de financiële situatie en heeft minder vaak een aanvullend
pensioen, dat ook nog eens lager is. Én hij staat vaker
en meer dagen rood op zijn lopende bankrekening
dan de senior met eigen vermogen.
Ruim vier van de tien senioren zijn van mening dat
de werkende generatie steeds onverdraagzamer
aan het worden tegenover ouderen, in het bijzonder
de groep 25- tot 44-jarigen. Maar is daar reden
voor? Moet de werkende generatie misschien meer
geld inleveren dan de groep senioren? Volgens
driekwart van de senioren is dat niet het geval, de
jongeren leveren juist minder geld in. En het gevoel
dat senioren meer geld moeten inleveren, wordt
alleen maar erger. Daar draagt ook de overheid
aan bij. Bijna acht van de tien zijn van mening dat
de overheid de groep ouderen heeft ontdekt als
melkkoe. Maar liefst 76% zegt dat de overheid haar
belofte om senioren een onbezorgde oude dag te
bezorgen, niet nakomt. Els (80) zegt: ‘Ik voel me
letterlijk in de steek gelaten door de overheid. Ik
heb altijd alles betaald en wat krijg je ervoor terug?
Ouderen kunnen te weinig doen om voor zichzelf op
te komen en daar maakt deze regering misbruik van!’
‘Waarop kun je nog
meer bezuinigen?’
CONCLUSIE
Dit is het derde koopkrachtonderzoek dat de KBO
heeft gehouden. Als we de resultaten op een rijtje
zetten. tekent zich een patroon af. Sinds 2014
krijgt de helft van de senioren minder geld op hun
bankrekening. Daarnaast groeit het gevoel dat
senioren meer moeten inleveren dan andere groepen
uit de Nederlandse bevolking. En het vertrouwen in
het kabinet om de koopkracht van de senioren te
handhaven neemt gestaag af. 
R
O
VO aar
elk
25%
krijgt minder dan 400 euro
per maand aanvullend pensioen,
10% heeft een aanvullend pensioen
van 2.500 euro of meer.
4
van de 10 bezitten minder dan
20.000 euro, de top 10% heeft
een eigen vermogen tussen de
200.000 en 1 miljoen euro.
5%
heeft er volledig ver­trouwen in
dat het huidige kabinet er van alles
aan zal doen om de koop­kracht
van senioren te handhaven.
89%
heeft het afgelopen jaar geld
betaald voor het eigen risico
in de zorg, gemiddeld was dit
een bedrag van 380 euro.
30%
heeft het afgelopen jaar weleens rood gestaan, gemiddeld
31 dagen. Het hoogste bedrag
dat men rood stond, was voor de
meesten zo rond de 270 euro.
OVER HET ONDERZOEK
Het onderzoek is in opdracht van de KBO uitgevoerd door bureau TeraKnowledge® in de maand juni
door middel van online interviews. Aan dit onderzoek hebben 1.150 mannen en vrouwen deelgenomen,
met een gemiddelde leeftijd van 73 jaar. Qua geslacht,
leeftijd, woongebied, geloof en opleiding is deze steekproef representatief voor alle ouderen in ons land.
aug/sept 2016
47