hier de berichten van Oktober 2012

BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – oktober 2012 – januari 2013 -
blad 1
VAN DE EERSTE VERDIEPING
Vooreerst wensen wij u - na de bezinningstijd van chanoeka en de kersttijd - het allerbeste voor het nieuwe
jaar 2013.
We wensen u een sprankelend jaar met veel geluk en weinig zorgen, veel creativiteit en nieuwe ideeën, veel
kansen, warme ontmoetingen, vriendschap en gezelligheid. En daarbij laten wij ons ook inspireren door wat
buiten onze eigen kring gebeurt.
En dat het nog niet allemaal koek en ei is, daar werden we laatst weer op gewezen door volgend bericht:
“ De Israëlische ambassade in Kopenhagen waarschuwt reizigers ervoor om geen Hebreeuws op straat te
spreken of een keppeltje te dragen. De in 2012 officieel geregistreerde antisemitische aanvallen reiken van
daadwerkelijke aanvallen via uitschelden, bekladden, vernielen van graven, ingegooide ramen tot aan van
haat vervulde E-mails, aldus de voorzitter van de Deense zionistenvereniging Max Meyer. “
Overigens , waarom moet hij dat zelf doorgeven, en is er ook niet een andere instantie die die ziekte in de
plaatselijke wereld opmerkt?
We zullen dus dit jaar weer moeten opletten om bij onszelf die openheid te oefenen om de naaste zichzelf
te kunnen laten zijn, en ons niet te laten meeslepen in trends die niet de onze zijn.
Ook mede daarom begroeten wij in Mechelen de opening van de ‘Kazerne Dossin - Memoriaal, Museum
en Documentatiecentrum over Holocaust en Mensenrechten'. Het memoriaal in het oude gebouw (totaal
vernieuwd) herdenkt de meer dan 25.000 Joden en zigeuners die van hier gedeporteerd werden naar
Auschwitz. Het nieuwe gebouw aan de overkant van de straat werkt rond drie thema’s: massa, angst (en
ook geen angst hebben voor die massa), en dood. Een 160 blzn. tellend boek is het ideale naslagwerk om
terug te blikken op de tentoonstelling. Vlaanderen investeerde 25 miljoen euro in het project. Zie verder.
Ook mede daarom geven we door dat de stad Luik nog tot 27 januari een tentoonstelling heeft in het Grand
Cortius Museum ‘Liège, cité docile?’. Hier wordt het verhaal gedaan over de vervolging van Joden van 1940
tot 1944, hoe zij naar Mechelen overgebracht werden en vandaar naar Auschwitz, maar horen we ok het
verhaal uit eigen mond van de vluchtpogingen. Hoe de stedelijke autoriteiten van toen niet vrijuit gaan en
meededen met de bezetter. Vandaag is er ter plaatse een blijvend monument aan de weggevoerde
Luikenaars, met naam, leeftijd en laatst bekend adres: ‘Nizkor – nous nous souviendrons’.
Opdat wij ons niet meer zouden laten meeslepen.
We zijn bezig aan een reeks over de specifiek Joodse bronnen. De Tora gaf de weg aan. Probleem was
echter dat de levensgewoonten veranderden – men was ook verbannen en geconfronteerd met heel
nieuwe situaties – en daaruit ontstond de Misjna. Die blijft gebaseerd op de Tora, maar daarnaast en met
evenveel gezag werd ook de mondelinge leer bewaard. Over het beroemde Misjna traktaat Avot (Hebr.
vaderen), dat een inzicht wil geven in de spiritualiteit van de rabbijnse overlevering, schreef dr. G.F.
Willems uit Knokke een aantal bijdragen in Kerkmozaïek (het maandblad van de VPKB). Nu deel 3.
________________________________________________________________________________
Dit tijdschrift wordt normaal slechts toegestuurd aan de leden van de gespreksgroepen, de Vrienden van de Antwerpse
Contactgroep voor Joods-Christelijke Betrekkingen ( zij die ons werk van onderling contact willen steunen met
minstens 25 EUR per jaar ) en aan hen die 2,50 EUR per jaar betalen voor de portokosten. Als U het Berichtenblad
verder wenst te ontvangen, stort dan even 2,50 of 25 EUR. Naast de Berichten van de Antwerpse Contactgroep - met
meer inhoudelijke artikels - bestaat er ook de Mailkrant. Met die uitgave kunnen wij vlug op de bal spelen, en u
verwittigen als er iets belangrijks gaat gebeuren, zoals een voordracht, een presentatie, een concert, enz. Achteraf
kunnen nog altijd de vroegere Mailkranten teruggevonden worden op de site van de ACJCB. Indien U belangstelling
hebt geef dan even een seintje op [email protected]. Vermeld wel in de e-mail uw reële naam. Het spreekt vanzelf
dat U altijd de mogelijkheid hebt om een einde te stellen aan toezending.
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – oktober 2012 – januari 2013 -
blad 2
Tweedaagse theologische conferentie 2013
Op dinsdag 5 maart en woensdag 6 maart 2013 vindt de jaarlijkse tweedaagse
conferentie plaats voor predikanten, pastores, pastorale medewerk(st)ers, catecheten en
een ieder die zich wil verdiepen in de relatie van jodendom en christendom.
De organisatie is in handen van de Provinciale Werkgroep Kerk en Israël Noord-Brabant en
Limburg en de Antwerpse Contactgroep voor Joods-Christelijke Betrekkingen.
Het thema van de conferentie is: Het offer: noodzaak of struikelblok?
Het volledige programma vindt u hieronder. Deze conferentie is een vervolg op de
conferentie 2012 die hetzelfde thema had. Om de conferentie van dit jaar te kunnen volgen
is het echter niet noodzakelijk de conferentie 2012 bijgewoond te hebben; de tekst van de
lezingen van 2012 zal aan alle deelnemers worden toegezonden.
De conferentie wordt gehouden in het Diocesaan Huis voor Religieuzen ‘Ter Dennen’, Sint
Pauluslaan 8, 2390 Westmalle. Er is dit jaar geen open avond op dinsdag.
De teksten van de vorige bijdragen komen op de site van de ACJCB.
Programma
Dinsdag 5 maart 2013
Vanaf 10.15 uur aankomst, kamerindeling en ontvangst met koffie en thee.
11.00 uur
Opening van de conferentie
ds. Derk F. Blom
11.10 - 11.30 uur
Inleiding en
samenvatting conferentie 2012
ds. Klaas Vos
11.30 - 12.45 uur
Em. prof. dr. Henk S. Versnel
Het heil uit de Joden
13.00 uur
Middagmaal
14.30 - 15.45 uur
Prof. dr. Riemer Roukema
Offer in ‘gnostische’ getuigen van de tweede en derde eeuw
15.45 uur
Pauze
16.15 - 17.30 uur
Dr. Gert Landman
Offer: van Pesach naar eucharistie en avondmaal
18.00 uur
Broodmaaltijd
20.00 - 22.00 uur
Film: Het offer/The sacrifice
(Andrei Tarkowski, 1986)
Woensdag 6 maart 2013
8.15 uur
Ontbijt
9.30 - 10.45 uur
Dr. Nico W. den Bok
Heeft Anselmus afgedaan?
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – oktober 2012 – januari 2013 -
10.45 - 11.15 uur
Koffiepauze
11.15 - 12.30 uur
Rabbijn Lody B. van de Kamp,
Offer en ethiek in het Jodendom
13.00 - 14.30 uur
Middagmaal
14.30 - 15.45 uur
Priester Patrick Perquy
Oefening tot opoffering?
15.45 uur
Korte liturgische afsluiting
blad 3
Aansluitend gelegenheid om thee/koffie te drinken en afscheid te nemen.
__________________________________
Inschrijving: Door insturen van het ingevuld formulier onderaan ( dit kan ook per email,
zie onder ) aan : dhr. D.K.Wielenga Hofmeierstraat 8 5663 CK Geldrop Nederland
Uw opgave is definitief zodra het benodigde bedrag is overgemaakt op rekeningnummer
63.58.03.194 t.n.v. werkgroep Kerk-Israël te Geldrop, o.v.v. ‘Conferentie Antwerpen 2013’.
Het deelname bedrag is : € 130,- ; dit is inclusief 1 overnachting.
Voor 2 overnachtingen betaalt u € 145,Wie niet overnacht betaalt € 110,-;
deelname één dag kost € 65,-.
Het studententarief is € 80,- (inclusief 1 overnachting).
N.B.: de betaling moet vóór 12 januari 2013 door de penningmeester zijn ontvangen!
Indien U wilt/moet afzeggen ná 26 januari, wordt 10% van het bedrag ingehouden, voor
administratieve kosten.
Bankgegevens voor internationale betalingen:
BIC code bank : FVLBNL22
IBAN : NL92FVLB 0635 8031 94
De deelnemers uit België kunnen zo nodig betalen bij aankomst op de conferentie.
Zij kunnen zich voor 1 februari 2013 aanmelden door middel van het opgavenformulier.
Na opgave volgt twee weken voorafgaande aan de conferentie per e-mail of reguliere
post een routebeschrijving. Ook wordt dan (uitsluitend per e-mail) de tekst van de lezingen
die tijdens de conferentie 2012 (Het offer: noodzaak of struikelblok? I) gehouden werden,
toegezonden. Tijdens de conferentie is een beperkt aantal afgedrukte exemplaren van
deze lezingen tegen kostprijs verkrijgbaar. Op de conferentie wordt het programmaboekje
uitgereikt.
Inlichtingen bij: D. Wielenga, tel * 31 (0) 40 286 30 09, e-mail
[email protected] of op de permanentie van de ACJCB.
Boekentafel: in de pauzes van de conferentie is er een kleine boekentafel.
Voor opgavenformulier: zie verder, achteraan in dit tijdschrift
__________________________________
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – oktober 2012 – januari 2013 -
blad 4
Indrukken van een ontmoeting in Rome, georganiseerd door de Pauselijke Commissie voor
religieuze relaties met de Joden (oktober 2012).
Van zondagavond 28 oktober tot dinsdagmiddag 30 oktober 2012 had de Commissie voor
religieuze relaties met de Joden, een afdeling van de Pauselijke raad voor de bevordering van de
eenheid onder de christenen, een bijeenkomst georganiseerd voor de consultoren van die
commissie en vertegenwoordigers van bisschoppenconferenties.
Als voorzitter van de Nationale Katholieke Commissie voor de relaties met het Jodendom was ik
door de Belgische bisschoppen voor ons land afgevaardigd, maar de openingsdiner op
zondagavond heb ik gemist omdat ik niet op tijd uit Antwerpen weg kon.
Maandagmorgen begonnen de werkzaamheden met een openingstoespraak van kardinaal Koch,
voorzitter van de Commissie en van de Pauselijke Raad voor Oecumene, waarin hij het aantoonde
hoe paragraaf 4 van het document Nostra Aetate van het Tweede Vaticaans Concilie een blijvend
actueel kompas voor de joods-christelijke dialoog is. Hij wees op de inzet van paus Johannes
Paulus II voor deze dialoog en bracht verslag uit van de gesprekken met het International Jewish
Committee on Interreligious Consultations (IJCIC), met het grootrabbinaat van Israël en het werk
binnen de pauselijke commissie zelf. Tenslotte wees hij op de theologische aspecten van de
dialoog met het jodendom en op de perspectieven voor de toekomst, waarmee hij enkel thema’s
opsomde voor de bespreking van de volgende dagen1. Na een tijd van vraag en antwoord, konden
we bij de koffiepauze verder informeel uitwisselen.
De rest van de voormiddag en namiddag luisterden we naar de inbreng vanuit de verschillende
landen die vertegenwoordigd waren: De Verenigde Staten van Amerika, Groot Brittannië,
Australië, Zwitserland, Duitsland, Portugal, Israël, Polen, Brazilië, Nederland (Mgr. Woorts), Italië,
Canada, Frankrijk, Hongarije, België, Spanje en Oostenrijk. Daaruit bleek tegelijk een zeer grote
verscheidenheid in situaties en een aantal gelijklopende problemen en moeilijkheden.
De dag werd afgesloten met een leerrijk bezoek aan de grote synagoge van Rome, vlak bij het
eiland in de Tiber. We werden er zeer hartelijk ontvangen door de hoofdrabbijn Riccardo Di Segni,
en kregen een boeiende rondleiding in het museum onder de synagoge.
De laatste voormiddag stonden drie thema’s op de dagorde, waarover de commissie advies wou
inwinnen. Het eerste thema was de vraag of Rome een “dag van (of voor) het jodendom” 2 voor de
hele Kerk diende voor te schrijven. De vraag werd ingeleid door Mgr. Norbert Hofmann, secretaris
van de Commissie. Hij schetste de geschiedenis van “een dag voor de uitdieping en de
ontwikkeling van de dialoog tussen katholieken en Joden”, die sinds 1990 in Italië wordt gehouden
op 17 januari, dag voorafgaand aan de internationale bidweek voor de eenheid onder de
christenen. Uit de discussie bleek dat er toch heel wat problemen bestaan rond dergelijk initiatief.
Om te beginnen bestaat er weerstand tegen nog eens “een dag voor …”. Moet zo’n dag op 17
januari of niet beter op een zondag? In Israël kan de benaming “dag voor het Jodendom” voor
problemen zorgen. Moet het initiatief voor zo’n dag overgelaten worden aan elke
bisschoppenconferentie of dient hij door de pauselijk commissie voorgeschreven te worden voor
heel de wereldkerk? De secretaris van de Commissie dankte voor de brainstorming en besloot dat
hij begrepen had dat de Commissie er nog verder diende over na te denken.
1
2
Volledige tekst in het Duits: http://www.kath.net/detail.php?id=38860&print=yes.
Zie voor Nederland: www.dagvanhetjodendom.nl.
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – oktober 2012 – januari 2013 -
blad 5
De tweede vraag luidde: hoe dient de vijftigste verjaardag van Nostra Aetate best gevierd te
worden? Kardinaal Koch vatte de gedachtewisseling samen in drie punten. (1) Naast initiatieven
samen met de raad voor de interreligieuze dialoog, dient er in elk geval ook een initiatief te komen
dat afzonderlijk aan de joods-christelijke dialoog gewijd is. (2) Er dienen niet enkel initiatieven op
academisch niveau genomen te worden (colloquia, studiedagen, publicaties, …), maar ook
initiatieven die doordringen tot bij de “gewone mensen”, bijvoorbeeld met muziek of bezoeken
aan elkaar. (3) Naast een initiatief in Rome dienen er ook – liefst niet alleen gelijktijdig – in alle
bisdommen herdenkingen gehouden te worden om de geest van Nostra Aetate te blijven
bevorderen.
Ten slotte werd het thema “toekomst en perspectieven voor de dialoog tussen joden en
christenen” ingeleid door eerst de aanwezige consultoren aan het woord te laten: Lawrence Frizell
(VSA), Joseph Sievers (van de Univ. Gregoriana), Hans Hermann Henrix (Aken), Pier Francesco
Fumagalli (Italië), Patrick Desbois (Parijs) en Pierbattista Pizzaballa (Custodie van de heilige
plaatsen in Israël), en nog een bijzondere genodigde: Philipp Renczes sJ, directeur van het
kardinaal Bea Centrum voor Joodse studies aan de Gregoriana. Na de koffiepauze was er nog
anderhalf uur tijd voor vrije gedachtewisseling en brainstorming, waarbij alle problemen
aangeraakt werden zoals de “nieuwe evangelisatie”, de politieke discussie over de besnijdenis, …
Tot slot bedankten de verantwoordelijken van de commissie ieder voor zijn bijdrage en beloofden
ermee rekening te houden bij hun verder werk voor de bevordering van de dialoog.
Hendrik Hoet
MEDEDELINGEN
Jewish Identity from the Bible literature to modern Israeli fiction
Van 9 juni tot 7 juli 2013 wordt in Israël een seminarie georganiseerd rond het belang van de Hebreeuwse
taal. Er is plaats voor 15 deelnemers. De organisatie is in handen van Douwe van der Sluis, die 20 jaar in
Israël geleefd heeft. Nadere info op http://www.stichting-come.nl/reizen/studie met een voorlopig
programma.
Herdenkingswandeling in Antwerpen op zondag 11 november 2012
Sant’Egidio richtte weer een wandeling in van het Centraal Station van Antwerpen naar het Monument aan
de Belgiëlei, om de 15.000 Antwerpse Joodse slachtoffers van de Sjoa te herdenken. Voorafgaand hieraan
heeft rabbijn David Rosen uit Israël verteld over zijn ervaringen in de interreligieuze dialoog.
Kazerne Dossin in Mechelen opende zijn deuren in december 2012. Groepsbezoeken zijn mogelijk vanaf
januari 2013. Thematische workshops vanaf maart 2013. Openingsuren: 10 – 17 uur, alle dagen behalve
woensdag. Nadere informatie : www.kazernedossin.com . Adres: Kazerne Dossin, Goswin de Stassartstraat
153, B-2800 Mechelen; tel: + 32 (0) 15 29 06 60; E-Mail: [email protected]
Vergeten Oorlogskinderen, het levensverhaal van de ondergedoken Joodse kinderen Regina en Georges.
“Pas de laatste twintig jaar krijgen die vergeten kinderen van WO-II langzamerhand een stem en een
gezicht en kon een begin gemaakt worden aan de verwerking van de trauma’s die hen een gans leven als
een schaduw achtervolgden”. Nu pas zolang na datum verschijnen voortdurend nieuwe verhalen en
kunnen al die levensverhalen, hoe subjectief ook, als puzzelstukken gebruikt worden om een steeds
vollediger beeld te maken van wat toen gebeurd is. Het zullen die getuigenissen zijn die we straks meer dan
ooit nodig hebben om waakzaam te blijven en ons te herinneren hoe vlug een wereld kan verworden tot
een hel.
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – oktober 2012 – januari 2013 -
blad 6
Vergeten oorlogskinderen is het verhaal van Regina Sluszny en haar (latere) echtgenoot Georges
Suchowolski: twee van die ondergedoken Joodse kinderen die gedurende vele jaren geen aandacht hebben
gekregen. Zij hadden het immers overleefd, zij hadden ‘geluk’ gehad in vergelijking met diegenen die
omkwamen in de concentratie- en vernietigingskampen. Het duurde tot 1991, met de oprichting van de
First International Gathering of Children Hidden During World War II (New York), dat de vergeten kinderen
van toen langzamerhand een stem en een gezicht kregen en er een publiek forum ontstond dat het
mogelijk maakte de trauma’s te beginnen verwerken.
ISBN: 9789054879923, 250 blzn., € 22,50 en verschenen bij uitgeverij ASP in de reeks ‘De Getuigenissen’.
Eté 1942, des étoiles jaunes à la Dolomie. In een recente kleine Franstalige brochure van 110 bladzijden
van Marie-Noëlle Philippart, uitgegeven in eigen beheer – geen ISBN -, wordt verslag gedaan een reeks
opzoekingen, mondelinge geschiedenis, getuigenissen over het verblijf van een aantal Joodse mensen, in
Merlemont, in de streek van Samber en Maas in 1942 en 1945. Oorspronkelijk afkomstig voor een groot
deel vanuit Antwerpen, hebben zij verplicht gewerkt in de steenmijnen aan de ontginning van dolomiet.
Het verhaal ook van onderduiken, van het meewerken aan sabotagedaden van de weerstand, en de hulp
van geestelijken (o.a. père André, aalmoezenier in de gevangenis van Namen). Bekende namen worden
geciteerd als Helfgott, Bucholz, Lehrer, Nathan Weinstock, maar ook van de drie jonge mannen die het 20ste
konvooi vanuit de Dossinkazerne in Boortmeerbeek hebben doen stoppen. Een stuk geschiedenis dat terug
tot leven komt. Voor het verslag van de inhuldiging van het monument (met foto’s), zie
http://www.lavenir.net/article/detail.aspx?articleid=DMF20121217_00245629
De ACJCB groepeert eventuele bestellingen van de brochure (€ 15).
Herinneringsreis voor leerlingen en overlevenden Holocaust
Van 5 tot 10 mei 2012 reisden 1.000 jongeren en overlevenden van de Holocaust mee met De Trein der
Duizend, een herinneringsreis naar Auschwitz. Met die rit werd ‘de overwinning van de democratie op het
politiek extremisme’ herdacht.
Herinnering levend houden
Volgens Griet Brosens van het Instituut voor
Veteranen is het heel belangrijk om de
herinnering aan de Holocaust levend te houden
bij jongeren. Zij hebben immers niet allemaal
nog familie die de oorlog bewust heeft
meegemaakt. “Met deze reis leren jongeren
zaken bij over de geschiedenis die niet in hun
schoolboeken staan. Ze zien met hun eigen
ogen wat intolerantie kan veroorzaken.
Hopelijk leren ze hieruit dat verdraagzaamheid
ook in de huidige samenleving belangrijk is.”
Uit elke Belgische provincie waren er twee scholen geselecteerd die mochten deelnemen. De organisatie
hield bij de selectie van de scholen rekening met de inspanningen rond herinneringseducatie. Het Stedelijk
Instituut voor Sierkunsten en Ambachten (SISA) uit Antwerpen was een van de gelukkigen. Zij stuurden de
laatstejaarsstudenten Etalage en Standenbouw mee met De Trein der Duizend.
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – oktober 2012 – januari 2013 -
blad 7
Een echt concentratiekamp
“Onze school doet al jaren inspanningen om de leerlingen bij te leren over de Holocaust”, zegt Leo De
Clippeleir, communicatieverantwoordelijke van SISA. “Zo brengen we met de leerlingen ieder jaar een
bezoek aan Breendonk en hebben onze leerlingen een gedenkplaat gemaakt voor het concentratiekamp
Sachsenhausen bij Berlijn.”
Van Toen, Nu en Straks
De laatstejaars Etalage en Standenbouw organiseerden ter voorbereiding van hun reis de tentoonstelling
‘Van Toen, Nu en Straks’ in het Centraal Station van Antwerpen. Op de tentoonstelling waren dertig
gipsbeelden te zien, die slachtoffers van de genocide voorstelden. “De naam van de tentoonstelling verwijst
naar het feit dat intolerantie iets is van alle tijden. De Holocaust is lang geleden maar nog altijd actueel.
Schendingen van de mensenrechten blijven zich voordoen.”
__________________________________
Een nieuwe studie onderzoekt het onderwijs in de wereld over de Sjoa
Hoe pakken de scholen in hun onderricht de studie van de Sjoa aan? In welke landen staat dit onderwijs op
het programma? Een studie van de Unesco wil antwoord geven op dergelijke vragen. Het project dat de
naam meekreeg van «Statut international de l'éducation sur l'Holocauste, une cartographie mondiale des
programmes et des manuels scolaires» gaat voor de eerste keer de mogelijkheid geven om te vergelijken.
Men spreekt van 195 landen waar het onderwijs geëvalueerd wordt. Schoolboeken uit 20 landen die men
zal kunnen vergelijken. Is het onderwijs onpartijdig, genuanceerd, volledig?
De resultaten van deze enquête zal de beleidsmakers het materiaal geven om de juiste beslissingen te
nemen. Men mikt ook op de landen waar dit nu nog niet gebeurt. Het project zal 18 maanden in beslag
nemen en is internationaal van opzet.
Onderwijs van deze geschiedkundige feiten rond de sjoa moet ook materiaal leveren om genocides en
geweld van massa’s te vermijden en onderwerpen te kunnen aankaarten rond mensenrechten en
tolerantie.
Meer informatie op http://www.unesco.org/new/fr/media-services/singleview/news/new_survey_examines_how_schools_worldwide_teach_the_holocaust/
Dokumenten rond de verhouding Duitsland-Jodendom op internet
Een archief over deze verhouding komt nu beschikbaar op het internet. Het Leo Baeck Instituut uit NewYork geeft meer dan 3,5 miljoen documenten vrij . Deze boeken, brieven, berichten, foto’s van het
Duitstalige Jodendom kunnen kosteloos gebruikt worden. In het archief van deze ‘DigiBaeck’ steken 2000
kunstwerken, 25000 foto’s, 2000 stukken die nooit eerder gedigitaliseerd werden. Er zitten stukken bij van
Maarten Luther, Moses Mendelssohn, Franz Rosenzweig, Martin Buber en Joseph Roth.
Meer informatie over Digibaeck : http://www.lbi.org/digibaeck/
De rollen van de Dode Zee worden gedigitaliseerd. Een verslag van het project en een kijk op verschillende
fragmenten vindt u op http://dss.collections.imj.org.il/project . Op die manier kan u de Jesaja-rol bvb. In
het Hebreeuws meelezen identiek als die in de Bijbel. Bij het klikken op de tekst ziet u de vertaling.
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – oktober 2012 – januari 2013 -
blad 8
De eerste week van januari werden 150 oude Joodse manuscripten getoond die in april 2012 gevonden
werden in Afghanistan en die aangekocht zijn door het Israëlisch Nationaal Museum. Deze moeten dateren
uit de elfde eeuw en bevatten onder meer Bijbelse commentaren, brieven en financiële gegevens. De
teksten zijn in het Hebreeuws, Aramees, Joods-Arabisch en in de unieke Joods-Perzische taal van die tijd,
dat in Hebreeuwse letters werd geschreven. Doordat de papieren lange tijd in een droge en donkere grot
lagen zijn ze goed bewaard gebleven. Zij wijzen op de aanwezigheid van een Joodse gemeenschap ter
plaatse. Ook deze teksten zullen worden gedigitaliseerd en komen op het internet.
__________________________________
BIJ ONZE BUREN
Instituut voor Joodse Studies
Eerstdaags verschijnt de lijst met LEZINGEN 2de
semester 2012-2013.
Telkens donderdag om 20.00 uur en gratis toegankelijk in de
Universiteit Antwerpen, Rodestraat 14 (R.013), 2000 Antwerpen.
Meer informatie: tel. +32 (0)3 265 52 43 ;
http://www.ua.ac.be/main.aspx?c=*IJS
[email protected]
Wij houden u op de hoogte.
__________________________________
MATERIAAL
Tenachon
Bij de vroegere Folkertsma Stichting voor Talmudica, nu PaRDeS, verschenen al de vijf eerste deeltjes van
een nieuwe reeks, met verwijzingen naar de westerse cultuur. Geen tijdschriftformaat meer op A4, maar
kleurrijke brochures, op 32 en 52 bladzijden. Het eerste nummer gaat over ‘Schepping en menselijke
identiteit’, het tweede over ‘Satan en het kwaad’, het derde over ‘Sabbat –een uitdaging voor de mens’,
het vierde over ‘Goddelijke identiteit: Stem of Beeld?’, het vijfde over ‘Fanatisme: hart en verharding’, het
zesde over ‘Grenzeloos vertrouwen, in het voetspoor van Abraham’ , het zevende over ‘Uitverkoren?’, het
achtste: ‘Offer: achterhaald of actueel?’ , het negende: ‘geboden: gebonden vrijheid’, het tiende over
‘Yehuda Aschkenasy, een rabbijn met lev’ , het elfde: ‘Kidoesj Hasjeem, martelaarschap’, en nu het
twaalfde: ‘de lijdende knecht’ . Hierin de hoofdstukken: - thema uit de Tenach: tot God ontwricht,
liederen van de lijdende knecht, - doorwerking in het tweede testament: wil de echte knecht opstaan,
knechten in de Bijbelse traditie, - doorwerking in de kunst: er komen betere tijden, - doorwerking in de
filosofie, zingeving en actualiteit: kiezen voor de lijdende knecht, -doorwerking in het (post)moderne leven:
er zit grote kracht in kwetsbaarheid (interview met Maurice Swirc). Telkens wordt naast het hoofdstuk ook
literatuur aangegeven om verder te lezen. De abonnementsprijs wordt € 52,50 per jaar met 5 deeltjes per
jaar. Los nummer € 12,50. Bankgegevens: IBAN: NL37 INGB 0000 1793 86, BIC INGB NL2A . Verdere
informatie op [email protected] , Rapenburgstraat 45, NL-1011 TV Amsterdam. Site:
www.stichtingpardes.nl . Op dezelfde site hebt u ook een overzicht met voordrachten, cursussen en
uitgaven.
Joden, leven in Antwerpen
Nog steeds te koop op de permanentie ( € 5), geeft deze rijk geïllustreerde brochure van het KMS (foto’s
van stadsfotograaf Dan Zollmann) een onmisbare inleiding tot het Joodse leven in de stad.
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – oktober 2012 – januari 2013 -
blad 9
Alef-Beet, om alvast te beginnen
Voor hen die gemakkelijk Frans lezen is er bij Akadem een reeks begonnen over basisbegrippen van het
jodendom, zoals de 613 geboden, enz. Zie: http://www.akadem.org/pour-commencer/les-concepts-clesdu-judaisme/
__________________________________
Verschenen is ondertussen:
Christ Jesus and the Jewish People Today, New Explorations of Theological Interrelationships, met
bijdragen van Ph. Cunningham, J. Sievers, M.C. Boys, H.H. Henrix en J. Svartvik, met voorwoord van
Kardinaal W. Kasper, uitgave Eerdmans, Grand Rapids Michigan/Cambridge UK, ISBN 978-0-8028-6624-0 .
Zoek ook op: http://www.rkdocumenten.nl/rkdocs/index.php?mi=600&doc=610 voor de
Nederlandse versie van de verklaring Nostra Aetate, en
http://www.ajcf.fr/spip.php?article1419#lire_commentaires over hetzelfde onderwerp van de stand
van zaken in de katholieke kerk.
__________________________________
BOEKBESPREKING
De Geheimen van de mondelinge Thora
In het verleden hebben we een nieuwe reeks in het Frans aangekondigd, uitgegeven bij PUF (Presses
Universitaires de France) : Lectures du Judaïsme. Het Institut Universitaire d’Etudes Juives Elie Wiesel werkt
hieraan mee. Bedoeling van de reeks is om een nieuwe generatie van schrijvers kansen te geven (op die
manier iets te laten doorklinken van wat vandaag gestudeerd wordt), nieuwe onderwerpen aan te brengen
(de traditie te laten spreken in een wereld van computers en nanotechnologie) en die studie meer onder de
mensen te brengen zoals met de pocketjes van ‘Que Sais-Je’ (elk deeltje kost hier zo’n 15 euro).
Ondertussen zijn al verschillende deeltjes verschenen.
F. Alvarez-Pereyre en A. Eliacheff: L’idolâtrie ou la question de la part
over de vraag of het gaat over voorwerpen van verering of een houding die alle trappers verliest.
J. Milewski : Les fêtes de pèlerinage dans la tradition juive
over Pasen, het Wekenfeest en het Loofhuttenfeest als momenten waar men voor God verschijnt en de
toekomst opbouwt
H. Landau : La prière, conquête de la parole
in een wereld van overvloed met gebeden uit een verleden waar gebrek, ziekte, onzekerheid tot de orde
van de dag behoorde
H. Infeld : Education et judaïsme entre profane et sacré
of de vraag of religieuze opvoeding los staat van seculier onderwijs
J. Milewski : Les convocations d’automne, Rosh Hashana et Kippour
twee feesten van introspectie waarmee het Joodse jaar begint in de herfst
G. C. Kessous : Théâtre et sacré dans la tradition juive
waarmee aangegeven wordt dat de hele geschiedenis door het Joodse theater de plaats was waar het
onzeglijke werd doorgegeven.
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – oktober 2012 – januari 2013 -
blad 10
Recent verscheen nu:
P. Bloch en Y. Berdah: Les secrets de la Torah orale, la méthodologie rabbinique au fil des siècles.
Naast de geschreven Thora (de 5 eerste boeken van de Bijbel) die de kern uitmaakt van het Jodendom – in
de synagoge leest men jaar na jaar de hele Thora door, om daarna weer onmiddellijk opnieuw te beginnen
bij het begin – is er mede door de wijzigende levensomstandigheden een mondelinge Thora ontstaan, later
vastgelegd in de Talmoed, die dan weer later verder uitgewerkt wordt in de vele commentaren van de
middeleeuwen tot vandaag toe. In dit boekje wordt de belangrijkheid van die methode uitgelegd, tegen de
Griekse manier van doen, de scholastiek van de middeleeuwen, de manier van werken in de renaissance,
de moderne en de postmoderne aanpak. Alles om op een positieve manier met vragen te leven en
vertrouwen te hebben in de bedoeling van de schepping en vandaag in het dagelijkse leven in de lijn van de
Bijbel te blijven.
Meer dan interpretatieregels (zie daarvoor bvb. rabbijn R. Evers: Talmoedisch denken, uitg. Amphora Books
Amsterdam 1999) gaat het hier over het wezen van de mondelinge traditie en hoe dat in de geschiedenis
ingevuld is.
We hebben enkele bloemen gelezen :
Aan de ene kant spreekt de Thora de taal van de mensen, maar aan de andere kant is de mondelinge Thora
geformuleerd door mensen, de absolute uitdrukking van de Eeuwige. (p. 36)
Het verstaan van de Thora begint met het zoeken naar de bedoeling van de tekst. Die tocht is gevaarlijk. De
student moet constant de vraag stellen: wat is nu de reden van deze onderwijzing. (p.42)
De vraag waar de wijzen mee te maken kregen was : “hoe vernieuwen, op deze nieuwe situatie een
antwoord geven, zonder iets te veranderen”. (p.65)
Aan een leerling die zei de hele Talmoed doorgewerkt te hebben, antwoordde de meester: “Akkoord, maar
ben je zelf geraakt door de Talmoed?” Deze anekdote illustreert dat de studie niet enkel intellectueel moet
blijven, maar het individu moet kunnen opbouwen en begeleiden in zijn of haar leven. (p.103)
Veel leraars van de Talmoed waren arm, anderen hadden grote financiële mogelijkheden. De Talmoed
vertelt zelf van Wijzen die houtakkers en puttengravers waren. De uitstraling van de Wijzen, ook nog in de
tijd van de Middeleeuwen is dus nooit ingekapseld in een seculiere macht. Ze zetten integendeel dikwijls de
taak van de profeten van eertijds verder. (p.104)
Er was een verplichting om te studeren voor de studie zelf (limoed), los van een juridisch of ander doel,
enkel met het doel om de traditie verder te zetten, door te trekken. Deze fundamentele studie staat in
tegenstelling van het opbouwen van een gedachtenstelsel. Het gaat zelfs zo ver dat de Talmoed zegt dat de
Tempel van Jeruzalem verwoest is omdat zij die studeerden geen zegen uitspraken voor het begin van hun
studie. (p.161)
We zullen niet zeggen dat dit een gemakkelijk boekje is, maar het profijt is des te groter.
D. Rouges
__________________________________
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – oktober 2012 – januari 2013 -
blad 11
SINDS MOZES OP DE SINAI
de joodse traditie in het heilige land.
03 - Hillel de Babyloniër, ca. 20 v.Chr.
Uitzonderlijk wordt Hillel ook genoemd ‘Hillel de Babyloniër’ (bPesachim 66a). Dit betekent dat
hij van het tweestromenland naar Jeruzalem was gekomen om daar te studeren en te werken. Het is
typisch dat wij uitspraken van hem hebben zowel in het Hebreeuws als in het Aramees, de taal die
vooral in Babylonië gangbaar was onder joden. Hij behoorde tot de stam Benjamin maar werd later
omstreeks het jaar 300 gepresenteerd als een afstammeling van koning David (stam Juda) omdat dit
meer prestige verleende aan het ‘huis van de nasi’ (jKilaim 9,4 32b; jTaanit 4,2 68a). Hillel was
zeker de grootste Wijze van de tweede tempel periode en kreeg de titel nasi (voorzitter, patriarch).
Zijn afstammelingen vormden een dynastie die de nasi’s (voorzitters van het grote sanhedrin)
leverde tot in het jaar 415. Toen werd door het christelijke Byzantium het joodse patriarchaat in het
heilige land afgeschaft. Nasi betekende voor Hillel zelf zoiets als ‘schoolhoofd’ en nog niet
patriarch. Wel kan hij lid geweest zijn van een of andere groep binnen het geheel van het sanhedrin.
Hoe Hillel aan die vooraanstaande positie gekomen is wordt niet helemaal duidelijk uit de bronnen.
Het heeft waarschijnlijk te maken met Hillel’s uitleggen van de Schrift (tPesachim 4,13s
Lieberman). Als eerste heeft hij namelijk regels opgesteld voor het interpreteren van de Tora. Zij
zijn bekend en overgeleverd als ‘de zeven regels van Hillel’.
De eerste twee hoofdstukken van het traktaat Avot citeren wijze uitspraken van Hillel zoals: 1Veroordeel uw naaste niet, tot gij terechtgekomen zijt in zijn levensomstandigheden. 2- Scheid u
niet af van de gemeente. 3- Hoor bij de leerlingen van Aäron, heb de vrede lief en jaag de vrede na.
Heb de mensen lief en breng ze nader tot de Tora. 4- Wie niet verder bouwt (aan zijn studie) gaat
ten onder (Aramees). Zeker stof voor meditatie…
De collega en discussiepartner van Hillel heette Sjammai. Beroemd is het volgende verhaal. Een
heiden verklaart zich bereid jood te worden op voorwaarde dat men hem de hele Tora kan leren in
de tijd dat hij op één voet staat. Hij presenteert zich eerst voor Sjammai, maar deze duwt hem weg
met zijn meetstok van bouwvakker. Hij gaat dan naar Hillel die hem zegt: ‘Wat gij voor uzelf haat,
onderwerp uw naaste daar niet aan. Dit is de hele Tora en het andere is de uitleg ervan. Ga,
studeer!’ (bSjabbat 31a).
Verbonden met de kwestie van het maken van proselieten duikt hier in de mond van Hillel de
zogenaamde ‘gouden regel’ op in het Aramees: Wat gij voor uzelf haat, onderwerp uw naaste daar
niet aan. Deze regel berust op de stelling dat de mens en zijn medemens evenwaardig zijn. Vandaar
het principe van de wederzijdsheid in het doen en laten. De regel komt ook buiten Israël voor,
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – oktober 2012 – januari 2013 -
blad 12
bijvoorbeeld bij de vader der geschiedschrijving Herodotos (Historiae III,142). Het typisch nieuwe
bij Hillel is dat hij deze regel die afgeleid is van de heiligheidswet (Leviticus 19,18 en 34 ‘uw
naaste liefhebben als uzelf’) maakt tot de samenvatting van de hele Tora. Hillel is voor zover wij
weten de eerste die dit zo gesteld heeft. Daarbij komt nog dat hij de zaak heel duidelijk universeel
stelt juist zoals Leviticus. De vraagsteller is een heiden. Heel Israëls complexe wetgeving beoogt
dus dit eenvoudige universele gegeven, de relatie van een mens tot zijn naaste.
De vele discussies tussen Hillel en Sjammai over de halacha (joodse levenswijze) worden in de
rabbijnse overlevering positief gewaardeerd. Die discussies garanderen immers een echt bestuderen
en toepassen van de Tora van de Sinai. In de tijd na de grootmeesters gingen hun respectieve
scholen echter te ver, wat leidde tot verdeeldheid in Israël. Toen gebeurde het: ‘Een hemelse stem
weerklonk en zei: deze en gene zijn woorden van de levende God, maar de halacha is volgens de
woorden van Bet Hillel’ (jBerachot 1,7 3b).
Dr. Gerard Willems
__________________________________
Memoriaal in Luik (zie p.1)
____________________________________
In Frankrijk bereidt men zich al voor om de jaarlijkse conferentie van de ICCJ (International Council of
Christians and Jews) te ontvangen. Het algemeen thema zal zijn ‘ La Laïcité : une chance ou un défi pour
les religions ? En France et dans le monde ‘ of de Franse scheiding van kerk en staat waarbij de staat zich
niet bemoeit met de kerk, en de kerk niet met de staat. De conferentie zal doorgaan in Aix-en-Provence van
30 juni tot 3 juli 2013. Het hotel dat voor een kleine 100-tal deelnemers gereserveerd is is het Campanile
Hotel in Aix-en-Provence Sud. Reservering en inschrijving kan vanaf 1 maart.
Rond diezelfde tijd is er ook het Aix Festival. Reservatie daarvoor opent reeds vanaf 28 januari. Het wordt
dus drummen voor een overnachting. Meer info: http://www.iccj.org/index.php?id=4039 .
__________________________________
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP – oktober 2012 – januari 2013 -
blad 13
OPGAVENFORMULIER voor de tweedaagse conferentie (zie p.2 en 3)
gelieve op te sturen naar: D. Wielenga, Hofmeierstraat 8, 5663 CK Geldrop, Nederland
Ondergetekende,
Naam, de heer en/of mevrouw (evt. titel) ..........................................................
Aantal personen .............................
Adres ...................................................................................................................
Postcode .............................................................................................................
Woonplaats .........................................................................................................
Land .....................................................................................................................
E-mail ...................................................................................................................
wenst/wensen deel te nemen aan de conferentie 2013
en zal/zullen ……… nacht(en) in het conferentieoord verblijven.
Wenst/wensen maaltijd: wel / niet vegetarisch
Eventuele praktische wensen m.b.t. logies:
Eventuele opmerkingen : ……………………………..
Het verschuldigde bedrag van € ………… is aan de penningmeester overgemaakt.
Handtekening
Datum
_______________________________________________________________________________