hier de berichten van juli - augustus

BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP - juli-augustus-september 2012 -
blad 1
VAN DE EERSTE VERDIEPING
KUNT U AL LEZEN?
Stomme vraag natuurlijk. Alhoewel, misschien zijn we het een beetje verleerd en praten we alleen maar na.
Een voorbeeld: de uitspraak ‘oog om oog’ uit Exodus 21: 24 wordt al te vaak nog geciteerd als een
voorbeeld van wraak. Terwijl het juist bedoeld is om weerwraak te vermijden! “Mij komt de wraak toe, zegt
de Heer, jullie God” (niet u). De rechter (aan wie de tekst gericht is) moest namelijk een eerlijke boete
opleggen en zich niet laten leiden door vriendjespolitiek. Het kwaad moest tot stilstand komen, moest
ophouden. Gaandeweg is echter deze tekst een eigen leven gaan leiden en zag men daarin een uiting van
de Joodse godsdienst (alsof het oude testament ook niet een basis voor christenen zou zijn en alsof Jezus
niet in zijn Joodse context reageert op wat hij ziet en hoort ). Hoeveel keren moet nog gezegd worden dat
de uitdrukking “gij hebt gehoord dat tot de ouden gezegd is, maar ik zeg u…” geen tegenstelling onder
woorden brengt maar een gewone Hebreeuwse stijlfiguur is. Hieruit blijkt nog maar weer hoe sterk
christendom en Jodendom uit elkaar gegroeid zijn. Heeft het zin om te spreken van een “joods-christelijke”
cultuur in het westen als er in de geschiedenis zoveel scheef gegroeid is. Dit alles naar aanleiding van een
recent redactioneel artikel in een christelijk blad waar men blijkbaar voorbijgaat aan de grote christelijke
herbronning van de jaren 60 à 80 van vorige eeuw. Aan Joodse kant blijft men studeren om die juiste
houding tegenover God en medemensen staande te houden. Voorbeeld: de cyclus van zeven-en-een –half
jaar van studie van de Babylonische Talmoed, de commentaar op de Bijbel, die laatst op woensdag 1
augustus afgesloten werd. En aan christelijke kant dan? Fameuze uitdaging.
Met vorig nummer begonnen we een reeks over de specifiek Joodse bronnen. De Tora gaf de weg aan.
Probleem was echter dat de levensgewoonten veranderden – men was ook in de geschiedenis verbannen
en geconfronteerd met heel nieuwe situaties – en daaruit ontstond de Misjna. Die blijft gebaseerd op de
Tora, maar daarnaast en met evenveel gezag werd ook de mondelinge leer bewaard. We spreken over de
geschreven en de mondelinge Tora. Een voorbeeld dat hier dikwijls vernoemd wordt is het
huwelijkscontract waarbij de vrouw materieel beschermd wordt bij het overlijden van de echtgenoot.
Bronnen (zoals bvb. Musaph-Andriesse) wijzen op de toenemende invloed van het Nieuwe Testament in de
2de eeuw die aan Joodse zijde de noodzaak lieten voelen om de eigen commentaren op de Tora ook te gaan
bewaren. Er zijn daarbij 6 delen, met elk een aantal traktaten. Over het beroemde Misjna traktaat Avot
(Hebr. vaderen), dat een inzicht wil geven in de spiritualiteit van de rabbijnse overlevering, schreef dr. G.F.
Willems uit Knokke een aantal bijdragen in Kerkmozaïek (het maandblad van de VPKB).
Voor de Joodse mensen begint na de tijd van het aftellen naar het Joodse Nieuwjaar. Achterin vindt u weer
de lijst van de Joodse feest- en treurdagen van het jaar 5773. Aan hen wensen we dat zij mogen
opgeschreven staan voor een goed jaar van gezondheid en vrede. Aan ieder die straks in september weer
moet gaan werken, of naar school gaat, wensen we sterkte, en veel ‘ontdekkingsvreugde’.
________________________________________________________________________________
Dit tijdschrift wordt normaal slechts toegestuurd aan de leden van de gespreksgroepen, de Vrienden van de Antwerpse
Contactgroep voor Joods-Christelijke Betrekkingen ( zij die ons werk van onderling contact willen steunen met
minstens 25 EUR per jaar ) en aan hen die 2,50 EUR per jaar betalen voor de portokosten. Als U het Berichtenblad
verder wenst te ontvangen, stort dan even 2,50 of 25 EUR. Naast de Berichten van de Antwerpse Contactgroep - met
meer inhoudelijke artikels - bestaat er ook de Mailkrant. Met die uitgave kunnen wij vlug op de bal spelen, en u
verwittigen als er iets belangrijks gaat gebeuren, zoals een voordracht, een presentatie, een concert, enz. Achteraf
kunnen nog altijd de vroegere Mailkranten teruggevonden worden op de site van de ACJCB. Indien U belangstelling
hebt geef dan even een seintje op [email protected]. Vermeld wel in de e-mail uw reële naam. Het spreekt vanzelf
dat U altijd de mogelijkheid hebt om een einde te stellen aan toezending.
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP - juli-augustus-september 2012 -
blad 2
Ondertussen is de ‘countdown’ weer begonnen naar het Joodse Nieuwjaar. Gedurende heel de
maand Elloel (die dit jaar begon op 19 augustus) zal in de synagoog op de sjofar geblazen worden
om de Joodse mensen eraan te herinneren dat er een bezinningsperiode aan komt.
Voor het komende Joodse Nieuwjaar dat op 17 september 2012 valt werd door KMS een kaart voorbereid
waarmee iedereen zijn/haar Joodse collega, buur of vriend(in) een goed jaar kan toewensen. Voor deze 5de
editie is ook contact gelegd met de VPKB. Het wordt zo mogelijk om individueel of als gemeente vóór die
bewuste datum een dergelijke kaart te gebruiken en op die manier iets te laten zien van de betrokkenheid
op elkaar. Voor Joodse mensen is het een tijd van bezinning, een tijd van inkeer: ‘wat heb ik met de
bevrijding uit Egypte gedaan, zit ik nog in de goede richting? Zijn er mensen die ik pijn gedaan heb, bewust
of onbewust? Waar ben ik fier over en waarvoor heb ik spijt?’ God staat op dat moment centraal. Men
moet rekenschap geven aan God, tesjoeva doen, terugkeren naar God. Vandaar de Selichot-gebeden
zaterdagavond voor het Joodse Nieuwjaar (rond middernacht wordt telkens een uur daarvan uitgezonden
op Canvas – normaal zou dat moeten zijn op 150912). Daar werd al een maand toe opgeroepen met de
ramshoren. Het is het begin van de ‘Hoge Feestdagen’ .
Wij kunnen goede wensen overmaken. We hopen dat in ieder geval de gemeenten/parochies dat zullen
doen en uitspreken dat onze Joodse medemensen mogen opgeschreven staan voor een goed jaar , ‘leSjana
Tova’. Kent u niemand in de buurt – kijk ook even in het telefoonboek of op internet - dan kan dat altijd
naar het Centraal Israëlitisch Consistorie van België, Jozef Dupontstraat 2, 1000 Brussel.
Bestellen kunt u de kaart bij KMS, Kerkwerk Multicultureel Samenleven vzw, Huidevetterstraat 165, 1000
Brussel (tel. 02/502.11.28, of [email protected] ) aan € 0,60 per stuk (exclusief de verzendingskost).
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP - juli-augustus-september 2012 -
blad 3
Zoals elk jaar hebben we weer de gelegenheid om de Joodse gemeenschap te leren kennen op de dag van
het Joodse erfgoed. Het thema van zondag 2 september 2012 is dit jaar ‘De sprit van Joodse humor’.
Samen met de hulp van de Provincie Antwerpen is B’nai B’rith
zeer verheugd om de belangrijkste en waardevolste stukken van
ons patrimonium te delen met onze toekomstige gasten.
Het doel is de verschillende aspecten en de rijke diversiteit van
het “ Europese Joods Cultureel Erfgoed “ te tonen, samen met de
manier waarop de structuur van deze Joodse cultuur zich
verstrengelt in ons sociaal systeem via scholen en synagogen.
Over het hele land zijn Joodse burgers betrokken bij het artistieke,
culturele en economische leven, terwijl ze tegelijkertijd aan hun
Joodse wetten trouw blijven.
De HOLLANDSE SYNAGOGE kan bezocht worden in de Bouwmeestersstraat 7 (tegen Amerikalei) 2000 Antwerpen-Zuid . Te bereiken met tram 12 of 24. Vrije toegang met rondleidingen van 10u.
tot 17 u. Elk uur gegidste rondleidingen . Om 14 u.: Concert van Joodse liturgische muziek
Bij de oprichting van de nieuwe staat België in 1830 werd ook het Centraal Israëlitisch Consistorie
in het leven geroepen om een ‘Belgisch Jodendom’ op te richten. Op 22 december 1891 werd de
eerste steen van de Hollandse Synagoge aan de Bouwmeestersstraat gelegd. Op 7 september
1893, op de vooravond van Rosj Hashana, het Joodse nieuwjaar, werd de synagoge ingewijd. Het
betekende een echte opluchting voor de Joodse gemeente. Het bracht ook een merkwaardige
bloeitijd mee voor het Antwerpse Jodendom. De stijl van de synagoge is resoluut oosters en is
geïnspireerd door de middeleeuwse synagogen van Toledo. De synagoge heeft een imposante
westfront met peristilium. De gebedsruimte bestaat uit een driebeukige hallenvorm met halfronde
apsis. Het interieur wordt vooral bepaald door de monumentale Aron, bergplaats van de Thora. De
verschillende synagogen van Antwerpen zijn een teken van de bewustwording van de Joodse
identiteit. De Joodse gemeenschap evolueerde van een louter religieuze aanwezigheid naar een
belangrijke speler op het gebied van economie en handel.
WANDELING JOODS ANTWERPEN geleid door Antwerpse stadsgids om 11u. 13 u. en 15 u.
Trefpunt: Joodse Slachtoffers Monument op de Belgiëlei (hoek Mercatorstraat)
vrije toegang - inschrijving gewenst - [email protected] I tel. 0478 44 92 64
Aan het einde van de vijftiende eeuw en tijdens de zestiende eeuw vestigden zich vele Sefardische
Joden die uit Spanje en Portugal verdreven werden, in Antwerpen.
Rond de eeuwwisseling en voor de Eerste Wereldoorlog nam Antwerpen de rol van Amsterdam als
wereldcentrum voor diamant over. Tijdens de jaren 20 immigreerden veel Poolse en Roemeense
Joden naar België. Tijdens de jaren 30 kwamen veel Duitse en Oostenrijkse Joden naar België.
Tussen mei 1940 en september 1944 werd België bezet door nazi-Duitsland. Veel Belgische Joden
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP - juli-augustus-september 2012 -
blad 4
werden naar concentratiekampen gevoerd, voornamelijk Auschwitz. Zo’n 25000 Belgische Joden
werden vermoord tijdens de Holocaust.
Dankzij de overlevenden van de Holocaust en de aankomst van Joden uit Oost - Europa kende de
Antwerpse diamantnijverheid na de Tweede Wereldoorlog een wederopstanding. Antwerpen
bereikte als diamantcentrum een hoogtepunt tijdens de 2de helft van de 20ste eeuw.
De Joodse buurt in Antwerpen ligt ingesloten tussen het Centraal Station en het Stadspark van
Antwerpen. In dit gebied wonen en werken veel orthodoxe joden die eigen winkeltjes hebben. Ook
bevinden zich daar veel synagogen (gebedshuizen).
Een groot deel van de diamanthandel is in handen van de Joodse gemeenschap. Zij hebben dus een
grote rol gespeeld bij de ontwikkeling van Antwerpen als handelsstad. Voornamelijk de
Vestingstraat, Rijfstraat en Hoveniersstraat bieden een ruime waaier aan diamantzaakjes. De
restaurants, ambachtswinkeltjes, delicatessenzaken en natuurlijk de vele juweliers in dit gebied zijn
op zondag open.
Eugeen Van Mieghem Museum bezoek geleid door conservator Erwin Joos om 14 u. en 15 u.
Ernest Van Dijckkaai 9 , 2000 Antwerpen. Vrije toegang Inschrijving gewenst [email protected]
tel. 0478 44 92 64
Het Eugeen van Mieghem museum is gevestigd in het Redershuis, schuin tegenover Het Steen. Het
werd in 1896 gebouwd voor Gustave Albrecht, die van 1908 tot 1918 schepen van de Antwerpse
haven was. Het prachtige Art-nouveau-huis werd ontworpen door de Antwerpse architect Jos
Hertogs, die ook de architect van de synagoge in de Bouwmeestersstraat is.
In het Eugeen Van Mieghem museum zijn o.a. Van Mieghems zeer zeldzame kunstwerken van rond
1900 te zien. Op die kunstwerken zijn de joodse landverhuizers te zien die met de Red Star Line
naar Amerika en Canada vertrokken. Deze kunstwerken zijn vrij uniek daar het de enige artistieke
getuigenissen zijn van de circa 2,5 miljoen joden die tussen 1850 en 1922 de oude wereld verlieten
op weg naar een nieuwe toekomst ...
In zijn laatste boek ‘The Missing Images’ beschrijft conservator Erwin Joos hoe deze kunstwerken
zich als visueel beeld situeren tussen de foto’s van Vishniac (de shetl’s in Oost-Europa) en de foto’s
van Jacob Riis (de aankomst in The Lower East Side in New York).
LEZING door Prof. Dr. Tom Paulus (u.a.): Borscht TV: Your Show of Shows en de ontdekking van
Joodse situatiekomedie op dinsdag 4 september 2012 om 20 u in het B’nai B’rith lokaal ,
Lamorinièrestraat 150 - 2018 Antwerpen. Vrije toegang, inschrijving gewenst - [email protected],
tel 0478 44 92 64
Tussen 1950 en 1954 zond de Amerikaanse zender NBC wekelijks het variétéprogramma Your Show
of Shows uit, gebaseerd op een concept van Max Liebman. Het programma was een aaneenrijging
van korte sketches waarin ster Sid Caesar, geflankeerd door comédiennes als Imogene Coca en
Nanette Fabray, zijn kunsten toonde als dialectkomiek (Caesar was een meester in het nabootsen
van taalklanken, ook al sprak hij zelf enkel Engels en Jiddisj) en pantomimeartiest. De sterkte van
de show berustte echter evenzeer op de inbreng van de schrijvers, beginnende talenten in de
wereld van (vooral stand-up)comedy en muziektheater die later het uithangbord zouden worden
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP - juli-augustus-september 2012 -
blad 5
van de naoorlogse Joods-Amerikaanse filmkomedie: Carl Reiner, Mel Tolkin, Neil Simon, Woody
Allen, Mel Brooks. Net als Caesar zelf, waren de meeste van deze artiesten hun carrière begonnen
als entertainer of conferencier in een van de vele hotels in de Catskill Mountains in New York die
zich quasi uitsluitend richtten op Joodse vakantiegangers, de zogeheten ‘Jewish Alps’ of de Borscht
Belt . In wezen was Your Show of Shows een variant op Borscht Belt entertainment. Hoewel Your
Show of Shows appelleerde aan een groot publiek, en absoluut niet op één lijn kan worden
geplaatst met echte ‘ethnic’ comedy shows zoals The Goldbergs (een sitcom rond een Joodse
familie met aan het hoofd de matriarch Molly, de creatie van Gertrude Berg), slaagden de
schrijvers erin allerlei ‘Yiddishismen’ de sketches binnen te smokkelen. In deze lezing wil spreker
kijken naar de invloed van de show op de latere carrières van Reiner, Simon, Allen en Brooks, en de
vraag stellen naar het belang van de televisie voor de ontwikkeling van Joods-Amerikaanse humor
na de Tweede Wereldoorlog.
Meer over deze Europese dag op www.jewisheritage.org .
Wij vermelden graag ook de mogelijkheden in Brussel:
Bezoek aan het Joods Museum, Miniemenstraat 21, 1000 Brussel (aan de Zavel);
tel. 02 500 88 35; www.mjb-jmb.org . Toegang gratis.
- met gegidste wandelingen in de vaste collectie van de geschiedenis van de Belgische Joden door
de conservator D. Dratwa vanaf 10 uur (in groepen van 25 personen; gelieve dus aan te melden),
- gegidste wandelingen door de gelegenheidstentoonstelling "Visions", met foto’s van Stephen L.
Feldman, Dalia Nosratabadi et Dan Zollmann door Raya Lindberg,
- initiaties in de genealogie
- een expo over « l’Homme roi » met uitleg door de maker Richard Kenigsman
- een voordracht over de Joodse humor door Moïse Rahmani in de vorm van een chat tussen het
publiek en de kunstenaar.
Zullen verder nog deelnemen : de Israëlitische Gemeenschap van Aarlen, het Marokkaans-Joods
Cultureel Centrum, de begraafplaats van Dieweg, en het Nationaal Memoriaal van de Joodse
Martelaren.
De algemene Europese site is dus : www.jewisheritage.org .
__________________________________
MEDEDELINGEN
Op zondag 9 september 2012 om 11 uur is er de jaarlijkse herdenking van de Joodse weggevoerden en
zigeuners vanuit de voormalige Dossin-kazerne. De ontmoeting is publiek toegankelijk. De plaatsen
moeten uiterlijk om 10 uur 45 ingenomen zijn in de De Stassartstraat 153, Mechelen. Dit jaar heeft Prins
Filip toegezegd aanwezig te zijn en wordt het woord gevoerd door eerste minister Elio Di Rupo.
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP - juli-augustus-september 2012 -
blad 6
Op 15 augustus is de volgende plaat in het stadhuis van Antwerpen onthuld
Op 270912 in Antwerpen en op 280912 in Gent brengt de Vlaamse Opera onder de titel ‘Geloof’ muziek uit
4 wereldgodsdiensten met Puccini (Messa di Gloria), Ernst Bloch (Schelomo, Hebreeuwse rapsodie voor
cello en orkest), Isang Yun (Bara) en Ahmed Adnan Saygun (Yunus Emré, oratorium), met vooraf een
inleiding van 45 minuten op het concert.
Het tijdschrift Sjalom van de Zusters van Sion uit Brussel hield met het nummer 74 van december 2011 op
te bestaan. We begrijpen maar betreuren de beslissing, want we kregen een brede informatie die telkens
weer ander materiaal onder de aandacht bracht dan wat we elders lazen. Een aantal medewerkers zorgde
tevens telkens voor een Nederlandse versie.
In de nieuwsbrief van Avimo Leuven met materiaal voor de scholen staan in augustus veel titels over het
Jodendom (o.a. La Rafle, De Schuilplaats, enz.)
Europese rabbijnen boos op Apple om app Protocollen Wijzen van Sion
De Kerkredactie van Ref. Dagblad berichtte op 15 augustus van het bestaan van een Arabischtalige app van
de ‘Protocollen van de Wijzen van Sion’ in de Apple Store. Wij hebben vroeger in dit Berichtenblad al
gewezen op de funeste invloed van dit vervalste pamflet uit het begin van de twintigste eeuw waarin staat
dat joden een geheime samenzwering organiseren om de macht in de wereld over te nemen. De app,
aangeboden via iTunes, moet worden verwijderd, stelden de rabbijnen op een Conferentie van Europese
Rabbijnen. Volgens conferentievoorzitter rabbijn Pinchas Goldschmidt moet het geschrift in het publieke
domein aanwezig blijven voor wetenschappelijk onderzoek. Maar „zulke haatdragende smaadschriften
verspreiden als mobiele app is gevaarlijk en niet goed te praten.” Hoewel de app een disclaimer heeft
waarin de Protocollen worden omschreven als vervalsing, staat de app volgens Goldschmidt toch in een
context van haatpropaganda.
__________________________________
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP - juli-augustus-september 2012 -
blad 7
BIJ ONZE BUREN
Instituut voor Joodse Studies
De lezingen op donderdagavond van het nieuwe seizoen zijn nog niet bekend, maar komen later op
http://www.ua.ac.be/main.aspx?c=*IJS . Nu reeds wijzen we op een tweedaags internationaal seminar over
"Représentations récentes de la Shoah dans les cultures francophones (film, théâtre, récit)" op 25 en 26
oktober 2012. Programma op http://www.ua.ac.be/main.aspx?c=*IJS&n=108503 .
B’Nai B’Rith richt een debat in over ‘De Toekomst van de Joodse Gemeenschap in Antwerpen’. De
deelnemers zijn schepen Ph. Heylen, schepen Ludo Van Campenhout, en de heer E. Baelemans. Adres:
Lamorinèrestraat 150, Antwerpen. Inschrijven vooraf op tel. 0478.449264 of op [email protected] .
__________________________________
MATERIAAL
Tenachon
Bij de vroegere Folkertsma Stichting voor Talmudica, nu PaRDeS, verschenen al de vijf eerste deeltjes van
een nieuwe reeks, met verwijzingen naar de westerse cultuur. Geen tijdschriftformaat meer op A4, maar
kleurrijke brochures, op 32 en 52 bladzijden. Het eerste nummer gaat over ‘Schepping en menselijke
identiteit’, het tweede over ‘Satan en het kwaad’, het derde over ‘Sabbat –een uitdaging voor de mens’,
het vierde over ‘Goddelijke identiteit: Stem of Beeld?’, het vijfde over ‘Fanatisme: hart en verharding’, het
zesde over ‘Grenzeloos vertrouwen, in het voetspoor van Abraham’ , het zevende over ‘Uitverkoren?’, het
achtste: ‘Offer: achterhaald of actueel?’ en nu het negende: ‘geboden: gebonden vrijheid’. Telkens wordt
naast het hoofdstuk ook literatuur aangegeven om verder te lezen over het thema in de Tenach, de
doorwerking in het tweede testament (=NT), doorwerking in kunst, cultuur en wetenschap, de filosofie,
zingeving en actualiteit. De abonnementsprijs is nog altijd € 49,50 per jaar met 5 deeltjes per jaar. Verdere
informatie (en een uitvoerige folder met cursuswijzer) op [email protected], Rapenburgstraat 45, NL1011 TV Amsterdam. Site: www.stichtingpardes.nl . Op dezelfde site hebt u ook een overzicht van het
nieuwe seizoen met voordrachten, cursussen en uitgaven.
Joden, leven in Antwerpen
Nog steeds te koop op de permanentie ( € 5) geeft deze rijk geïllustreerde brochure van het KMS (foto’s van
stadsfotograaf Dan Zolmann) een onmisbare inleiding tot het Joodse leven in de stad.
__________________________________
BOEKBESPREKINGEN
Later zullen we graag terugkomen op de nieuwe uitgave met de memoires van Louis Davids, ‘Kroniek van
een Krant’. Het boek bestaat uit drie delen, de persoonlijk eherinneringen aan de onderduik tijdens WO-II,
het journalistieke deel met de wederwaardigheden rond het Belgischj Israëlitisch Weekblad, en een deel met
foto’s. Het kost 20 EUR en kan besteld worden op tel. 03.2337094 of via e-mail: [email protected].
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP - juli-augustus-september 2012 -
blad 8
SINDS MOZES OP DE SINAI
de joodse traditie
in het heilige land.
02 - de tussentijd
Hoe werd de schriftelijke en de mondelinge Tora verder overgeleverd in de tijd tussen de Hebreeuwse Bijbel
en het begin van onze jaartelling? De joodse bronnen noemen allerlei namen van personen waarover wij zeer
weinig weten. Twee bijzondere figuren komen echter bovendrijven.
Sjimon de rechtvaardige (ca. -200)
Wie is deze man en wanneer leefde hij? Het is niet eenvoudig. Het deuterocanonieke boek Jezus
Sirach bevat een lange lofzang op de voorvaders. Deze galerij wordt afgesloten met de figuur van Simon de
hogepriester in hoofdstuk 50. Volgens Sirach heeft deze hogepriester allerlei verbouwingen aan de tempel
laten uitvoeren en Jeruzalem versterkt en het is dan ook vol nostalgie dat deze auteur beschrijft hoe Simon
zijn hogepriesterlijke dienst deed in de tempel (lees het na in de NBV; voor ‘wijn’ in vs.15 staat er letterlijk
‘bloed van de druif’). Het moderne historische onderzoek is het erover eens dat Sirach het heeft over de
hogepriester Simon II (ca. -200) en dat deze de ware Sjimon ‘de rechtvaardige’ is van de rabbinica. Later
heeft er zelfs legendevorming plaatsgevonden rond zijn persoon. Dit geldt in het bijzonder voor zijn
ontmoeting met Alexander de Grote (bJoma 69a onder). In de Oudheid had de Alexander-roman een
ongekende zuigkracht!
Men mag niet vergeten dat de tempel en de priesters de eeuwen door een belangrijke rol hebben
gespeeld niet alleen bij de overlevering van de Tora maar ook van de liturgie en de gebeden van de tempel en
de synagoge. De hogepriester Sjimon de rechtvaardige verpersoonlijkte dit alles.
Sjimon ben Sjatach (ca. -85)
Geleidelijk aan namen ook niet-priesters deel aan het traditieproces van de Tora en hun invloed ging
in stijgende lijn. De priesters werden echter nooit volledig verdrongen en bleven gerespecteerd. Sjimon ben
Sjatach is een ‘leek’ en de grote leider van de Farizeeën, de partij die meer begaan is met het volk. Ook rond
zijn persoon vindt er spoedig legendevorming plaats. Zo vertelt men dat in zijn dagen het land een ongeziene
vruchtbaarheid kende. De tarwekorrels werden zo groot als nieren, de gerstekorrels als olijvenpitten en de
linzen als goudstukken (Sifra bij Lev.26,4). Het was een ideale gouden tijd. Waarom?
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP - juli-augustus-september 2012 -
blad 9
Alexander Janneüs (-103 tot -76) de toen regerende koning-hogepriester was vooral een
buitengewone veldheer en veroveraar. Zijn rijk was uiteindelijk ongeveer even uitgestrekt als dat van de
beroemde koning Salomo. De Farizeeën en het volk konden echter niet aanvaarden dat een man die zoveel
bloed vergoot tevens in de tempel optrad als hogepriester. Flavius Josephus vertelt dat eens op een
Loofhuttenfeest het volk hem bekogelde met de etrogs. Alexander stond naast het brandofferaltaar om een
offer te brengen… Hij nam dit niet en liet als vergelding 6.000 joden ombrengen (Antiquitates 13,372v). Als
koning steunde hij vooral op de Sadduceeën, de partij van de priesteradel.
Na zijn dood kwamen
evenwel de Farizeeën aan de macht.
De meest specifieke bijdrage van Sjimon ben Sjatach aan de joodse halacha (levenswijze) betreft het
huwelijk (tKetubot 12,1). Het gaat over het huwelijkscontract (Exodus 22,16v), waarin onder andere de som
wordt vastgelegd die bij een eventuele echtscheiding aan de ‘verstoten’ vrouw moet uitbetaald worden door
haar echtgenoot. Aanvankelijk berustte dat geld bij de vader van de bruid, wat makkelijk was bij een
scheiding. De echtgenoot moest niets betalen, het geld was toch bij de vader gedeponeerd. Blijkbaar
scheidden nogal wat mannen. Sjimon ben Sjatach wil dit moeilijker maken en de vrouw beschermen voor de
willekeur van haar man. De som moet voortaan door de echtgenoot gewoon gebruikt worden - zoals zijn
andere geld - voor het familiebedrijf. Bij scheiding moet hij dan het bedrag uit zijn bezit nemen en aan zijn
vrouw geven. Zo verliest de echtgenoot effectief geld bij een echtscheiding. Hij zal minder geneigd zijn zijn
vrouw te verstoten. Deze toepassing van de Schrift dankt de joodse vrouw aan Sjimon ben Sjatach, de leider
der Farizeeën.
Gerard F. WILLEMS
BERICHTEN van de ANTWERPSE CONTACTGROEP - juli-augustus-september 2012 -
blad 10
Lijst van de joodse feest- en treurdagen voor 5773 (2012-2013)
Rosj Hasjana (Nieuwjaar) 5773
ma 17 en di 18 september 2012
Vastendag van Gedalja
woe 19 september 2012
Yom Kippoer (Grote Verzoendag)
woe 26 september 2012
Soekkot (Loofhuttenfeest)
ma 1 en di 2 oktober 2012
Sjemini Atzeret (Slotfeest)
ma 8 oktober 2012
Simchat Tora (Vreugde van de Wet)
Chanoeka (Inwijdingsfeest)
Vastendag van 10 Tevet
Toe Bisjvat (Nieuwjaar der Bomen)
di 9 oktober 2012
zo 9 tot zo 16 december 2012
zo 23 december 2012
za 26 januari 2013
Vastendag van Esther
do 21 februari 2013
Poerim (Lotenfeest)
zo 24 februari 2013
Pesach (Paasfeest)
Yom Hasjoa (Herdenkingsdag sjoa)
di 26 maart tot 2 april 2013
zo 7 april 2013
Yom Ha'atsmaoet (Onafhankelijkheidsdag Israël)
ma 15 april 2013
Lag Ba'omer (33ste dag van de omertelling)
zo 28 april 2013
Sjavoe'ot (Wekenfeest)
woe 15 en do 16 mei 2013
Vastendag van 17 Tammoez
di 25 juni 2013
Vastendag van 9 Av (verwoesting tempel)
di 16 juli 2013
Rosj Hasjana (Nieuwjaar) 5774
do 5 en vrij 6 september 2013
Noten :
- aan deze lijst moet nog elk jaar 27 januari als de internationale dag (VN) van de herdenking van de Sjoa
toegevoegd worden
- voeg bij deze data nog elke zaterdag, de wekelijkse sabbat;
- elke aangeduide dag begint de avond daarvoor bij zonsondergang en eindigt dan weer bij zonsondergang;
- houd in uw kontakten met joodse collega's en vrienden/-innen - ook telefonisch - rekening met
bovenstaande data.
- voor de rest van het jaar 2013, zie op de website.