Script Transactionele Analyse

Script Transactionele Analyse
Het TA Script is het onbewuste levensplan waartoe het jonge kind besluit als gevolg van de
programmering en ervaringen in de jeugd.
Het TA Script of levensplan is het gevolg van alle non-verbale en verbale boodschappen van
iedereen waarmee het kind in zijn/haar jeugd te maken heeft en welke boodschappen
geïnternaliseerd zijn ( = eigen gemaakt als waren zij van jezelf). Het is mogelijk om
autonoom te leven, maar veel mensen leven zonder het besef dat ze (vermeende)
opdrachten uit hun verleden uitvoeren.
Als volwassenen zijn wij ons meestal niet bewust van ons Script tenzij we de tijd nemen om
te analyseren wat de belangrijkste ge- en verboden zijn uit ons levenscript en deze willen
veranderen als ze ons in de weg zitten.
Uit de boodschappen hebben wij besluiten genomen om te overleven maar deze blijken in
het Hier en NU niet (meer) effectief te zijn.
De oorsprong van het Script
Wat is de functie van het nemen van besluiten in de kindertijd:
* omdat het jonge kind wil overleven en daarvoor de beste strategie zoekt in een wereld die
soms vijandig, beangstigend of levensbedreigend lijkt te zijn;
* omdat het jonge kind besluiten neemt vanuit emoties en zijn begrip van de werkelijkheid om
hem heen.
Er zijn 3 hoofdpatronen in scripts:
1 Winner-script, je leidt min of meer het leven dat je wilt. Het gaat niet over hoeveel geld of
succes, maar wat je doel is en waar je je fijn bij voelt. Je kan op je werk een winner-script
hebben en privé een loser-script.
2 Non-winner-script: de ene keer gaat het goed, de andere keer niet
3 Loser-script: verlies lijden, ongelukkig zijn, het gaat niet zoals jij het graag wil.
Vijf factoren
Vijf factoren liggen ten grondslag aan de kwetsbaarheid van een kind en waarom deze de
wereld als bedreigend en vijandig kan ervaren:
1. fysiek: de wereld voor een kind lijkt bevolkt met reuzen en onverwacht harde geluiden die
kunnen duiden op gevaar;
2. geen stressbestendigheid: hoe jonger hoe minder toegerust om met angst en bedreiging
om te gaan;
3. denken en taal (nog) niet ontwikkeld en ervaart emoties zonder ratio. Een kind denkt
magisch en niet logisch;
4. geen informatie en overzicht wat volwassenen wel hebben;
5. geen vrije keus om uit een (slechte of foute) situatie te gaan
Stoppers en drivers
Het script ontstaat via “stoppers” (verboden die je afremmen) en “drivers” (geboden die je
opjagen).
Bepalende factoren hiervoor zijn:
* de frequentie: herhaaldelijk horen: “dat kan jij toch niet” of “snap je dat nou nog niet”;
* de mate van levensbedreiging: fysieke en geestelijke mishandeling zoals geschopt en
geslagen worden of opgesloten in een donker hok of andere vormen hiervan (“draai om de
oren”, bord onder dwang leegeten, gedwongen worden om naar een overleden familielid in
de kist te kijken);
* de timing: op welk moment een “boodschap” wordt gegeven, bijvoorbeeld na een ernstig
ongeluk van iemand uit het gezin zeggen “niet in mijn buurt komen” of datzelfde zeggen
terwijl men met hoofdpijn op bed ligt;
* de emotionele intensiteit: de “lading die iemand heeft bij drivers als “Wees toch eens wat
flinker” of “Loop niet zo te lanterfanten ga eens wat doen”, deze kunnen ook voor een ander
bestemd zijn dan het kind maar omdat men ze niet rechtstreeks durft te uiten tegen degenen
voor wie ze bestemd zijn komen ze bij de “lagere” (het kind) in de “picking orde” terecht.
Wanneer je jezelf in stressvolle situaties bevindt, zul je geneigd zijn in dit gedrag terug te
vallen. Ze houden je als het ware “in de lucht”, het geeft je houvast.
Drivers worden vaak verbaal en zeer expliciet geuit. Het jonge kind verbindt er de
voorwaarde voor liefde aan vast.
Belangrijke drivers (geboden) zijn:






Doe (de ander) een plezier
Doe je best
Wees perfect
Maak voort
Wees sterk
Wees de beste
Deze geboden komen uit de O (Ouder) bij je ouders. Wij hebben ze allemaal! Vaak heb je
één of twee dominante drivers. Vaak is het zo dat de driver die bij jou het minst dominant is,
bij je partner het meest dominant is.
Als je je belangrijkste drivers onderkent, kun je ze ook inzetten als kwaliteit.
Belangrijke levensterreinen waarop kinderen besluiten nemen en scripts ontwikkelen
zijn de volgende 12 stoppers:
* “Besta niet” (Was je welkom toen je geboren werd. Wat was je positie in het gezin? Hoe
ging(en) je broer(s) of zus(ters) of jijzelf daarmee om?)
* “Wees niet jezelf”(Hadden ze een jongen willen hebben terwijl je een meisje bent? Maar
ook: mocht je iets anders willen dan je ouders voor je bedachten?)
* “Wees niet gezond” (Is ziek zijn of kwalen hebben een manier om aandacht te krijgen?)
* “Slaag niet” (Mag je succes hebben in je leven of krijg je de boodschap mee “dat lukt ons
soort mensen toch niet”?)
* “Wees niet belangrijk” (Leerde je alleen maar bescheiden te zijn, of mag je eigen geluk en
jezelf belangrijk vinden?)
* “Hoor er niet bij” (Voel je je op je gemak met anderen of groeide je geïsoleerd op en leerde
je bang te zijn voor “vreemden”?)
* “Kom niet dichtbij” (Waren aanraking en knuffels taboe in het gezin of hoorde je “daar ben
jij nu te groot voor” of …………………?)
* “Groei niet op” (Mag je volwassen worden met alle fouten die daar bij horen of werd je
klein (onzelfstandig/afhankelijk) gehouden?)
* “Wees geen kind” (Mocht je als kind (klein) zijn of moest je snel verantwoordelijkheden
nemen bij ziekte, scheiding of dood in het gezin?)
* “Voel niet” (Mocht je emoties hebben en uiten of moest je “sterk en flink” zijn? Of waren
bepaalde emoties zoals heftig verdriet of woede verboden?)
* “Denk niet” (Mocht je nadenken over jezelf, anderen en de wereld, kon je discussiëren, van
mening verschillen, vragen stellen of werd elke drang tot experimenteren en onderzoeken
afgeremd?) De boodschap kan zijn “denk niet, dat doe ik voor jou (en alleen ik weet wat
goed voor jou is”)
* “Doe niets” (Mocht je initiatieven nemen, actief zijn, dingen verzinnen of moest je rustig en
stil zijn. “Overdrijf niet zo en doe niet zo raar” hoort hier ook bij.
Stoppers remmen je af, het zijn als het ware bakstenen die je handelen verzwaren.
Script herzien
Je kunt bewust het besluit nemen je script te herzien. Je leeft je script vooral uit in stressvolle
situaties. Als je je script goed wilt kennen, dan moet je kijken naar hoe je in stress reageert.
Scriptcirkel
Je script blijft in stand door deze cirkel.
ervaring
>>
uitbetaling
reactie
interpretatie
conclusie
gedrag
besluit
overtuiging
Je kunt vanuit elk punt instappen in de cirkel. Van daaruit kijk je verder als je het wil
onderzoeken. Bij een cirkel kan je in het hier-en-nu kijken, of in het verleden.