Tilburg University | Sociale Filosofie en Wetenschapsfilosofie

Samenvatting hoorcolleges wetenschapsfilosofie
Samenvatting_hoorcolleges_Wetenschapsfilosofie.pdf
Tilburg University | Sociale Filosofie en Wetenschapsfilosofie
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Samenvatting hoorcolleges Wetenschapsfilosofie
Hoorcollege 1
Kennis
Waarom wetenschapsfilosofie ? Beter: kennisfilosofie?
• Kennis is het hoogste economische goed en belangrijkste productiefactor.
• Economische wetenschap
• Een goede econoom is ook een wetenschapsfilosoof
Nederland “Kennisland”
• Hoe kan men een duurzame economie creeeren?
• Wat is kennis eigenlijk: hier komt het verschil naar voren van de nieuwe en de oude
economie
Van Mainport tot Brainport....
Het verschil tussen gewone goederen en kennis is:
Kennis is een “in economische zin is kennis een productiviteitsverhogende
productiefactor, die belichaamd is in zowel kapitaal als arbeid”.
Met kennis kan je het heden begrijpen en de toekomst
Taarten en recepten
voorspellen.
• Kennis is vaak verpakt in een “niet fysieke” vorm: bv patenten, programma’s of
organisatiestructuren.
• Hier wordt dus het verschil duidelijk gemaakt tussen taarten en recepten.
• Een voordeel van kennis is ook dat het zich snel en kostenloos verspreid over de
hele wereld.
In het hoorcollege werd via een sheet duidelijk gemaakt wat pseudo wetenschappers
zijn. Bv Ratelband, Char, Jomanda en Rasti Rostelli.
Bij deze sheet hoort de vraag of dit ook kennis is, met het onderscheid tussen
wetenschap of willekeur en pseidokennis of echte kennis.
In de wetenschapsfilosofie gaat het dan ook werkelijk om voorspellen.
Wetenschapsfilosfie
1. Het doel van de wetenschapsfilosofie
Wat is echte kennis?
Welke kennisclaimns zijn rechtmatig en welke zijn onrechtmatig?
2. Eerste poging tot een antwoord
alleen de wetenschap maakt echte kennis.
3. Waarbij de belangrijkste wetenschappers van de 20e eeuw Einstein en Hwking zijn.
4. Problemen bij de stelling is dat kennis alleen geleverd wordt door de wetenschap.
Problemen voor het eerste antwoord:
Debat over de universiteit
Komt niet veel voort uit de NL universiteiten.
2.
Debat over maatschappelijke relevantie van wetenschap
Maatschappij heft niet
zoveel met wetenschap, Wetenschappers zeggen dat binnen de economie veel te
veel met wiskundige modellen wordt gewerkt die niks opleveren.
3.
Debat over de economische wetenschap:
• Natuurwetenschap levert kant-en-klare recepten
• Hoe zit dat met de economische wetenschap?
Bv bertolli recept (unilever)
eerst groot success door verdeling later niet meer.
1.
1
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
•
Bv Washington Consensus (IMF)
privatisering, liberalisering en deregulering.
Joseph Stiglitz zei dat men niet stug vast moest hoduen aan een
Natuurkundig model, maar dat men juist een flexibele opstelling moet hebben.
Men krijgt hier dus ook te maken met de complexiteit van de economie.
Wetenschap gaat over:
• Waarheid ( objectiviteit, zekerheid)
Bv verklaring van conjunctuur en voorspelling van de
• Verklaren en voorspellen
toekomst.
• Bezwaar tegen de status van economie:
De eco. wetenschap verklart niet en voorspelt niet.
De eco. wetenschap is (nog) geen wetenschap.
Economische voorspellingen:
• Waarom belangrijk?
Voorspellingen vormen de input voor beleidsbeslissingen!
“In de Bijbel zegt Jozef tegen de farao dat hij zeven jaar van overvloed moet
verwachten gevolgd door zeven magere jaren. Dat was wellicht de eerste
gedocumenteerde conjunctuurcyclus – en de eerste (en waarschijnlijk laatste) accurate
economische voorspelling.” (The Economist)”.
Economische voorspellingen komen meestal niet uit, waardoor niet?
Moeilijk om de juiste cijfers te verkrijgen.
• Factoren bij de voorspellers
• Factoren bij het publiek
aanpassing aan voorspellingen.
• Dit uit zich in het feit dat recessies vaak zeer slecht of niet voorspelt worden, met
achteraf vaak bijstelling van cijfers.
• Voorspellingen komen wel uit: “Self fulfilling prophesy”
Dat voorspellingen juist uitkomen doordat ze gedaan zijn.
• Voorspellingen komen niet uit: Club van Rome:
Voorspelling van ondergang aarde in jaren 60 en 70 door vervuiling.
Bv voorspelling van de grootschalige computercrash tijdens millennium.
Alternatieven
• Hoogste gebowuen wet: Oplevering van hoogste gebouwen precies aan het begin
van recessies.
• R-woord index: Voorspellingen voor volgende recessie aan de hand van
hoeveelheid/aantal keer recessie (woord) in bekende kranten verschijnt.
Hoe zit het met verklaringen:
• Economische wetenschap?
Veel meningsverschillen
Vb waarom is de conjunctuurcyclus minder volatiel geworden.
• Volatiliteit: afzwakking van de extremiteit van de conjunctuur fluctuaties.
• Verklaringen voor deze afzwakking zijn:
1. Diensten
verschuiving van output en banen
2. Voorraden
vergemakkelijkt dor de ICT.
3. Globalisering
4. Grotere overheid
veel vraag en werkgelegenheid.
5. Fiscaal beleid
maatregelen om vraag te reguleren.
2
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Verklaringen: Beter monetair beleid, bankhervormingen en geluk enz.
Soft science no more.....Harde wetenschap:
• De uitweg...
• Economie als natuurkunde
• Recepten
alleen die recepten die gevonden zijn met natuurkundige wetenschap.
• Nobelprijs voor economen in 2003.
3
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Hoorcollege 2
Hfd 7 met als belangrijke filosofen Compte en Durkheim.
Harde wetenschap
Wetenschappelijke kennis wordt verkregen door het volgen van de wetenschappelijke
methode.
Deze methode kijkt naar hoe de wetenschappelijke kennis eruit ziet. Men kijkt dus
uitgebreid naar de geschiedenis van de wetenschap.
Positivisme
Op elk onderdeel van de samenleving zou de wetenschap de
antwoorden geven
door het volgen van de wetenschappelijke methode.
Het feitelijke moet voorkeur krijgen boven het fictieve, want er wordt gezegd dat er niks
is wat niet te verklaren is op wetenschappelijke wijze.
Auguste Compte wordt uitgelegd door ontmythologisering: alles is toe te wijzen of te
verklaren aan of door het toeval.
• Met als onderdeel de wet van de drie stadia 1e boek op blz 183
1. Theologishe stadium: Bovennatuurlijke wezens
2. Metafysische stadium: abstracties
namelijk objectieve feiten.
3. Positieve stadium: einddoel van elke wetenschap
1. Hier is te zien dat de natuurkunde zich bijna in het natuurkundige stadium bevindt.
2. Natuurkunde wordt dan ook wel als voorbeeld van de goede wetenschap genoemd:
1. Wat zijn de kenmerken van de natuurkunde
2. Wat is de invloed op andere wetenschappen
3. Wat is de invloed op de economische wetenschap.
3. Er is geen verschil tussen natuurwetenschap en sociale wetenschap.
4. Als het niet voldoet aan de wetenschappelijke methode
dan is het geen
wetenschap!!
Wetenschappelijke revolutie
• Nicolaus Copernicus: Copernicaanse revolutie(1543)
Boek omwenteling van
de hemelse sferen, wordt gezien als het begin van de wetenschappelijke kennis.
• Tot Copernicus was het denkbeeld geocentrisch, aarde als middelpunt van het
heelal.
• Maar copernicus zei dat de zon het middelpunt is: Heliocentrisme
• Dit was tevens de overgang van theologische naar metafysische naar uiteindelijk
positieve stadium.
• Johannes kepler(1609): planeet beweging elliptisch
• Gelileo (1609): Telescoop, bevestiging van de copernicaanse revolutie.
• Newton (1687): Theorie van de zwaarte kracht en tevens het toppunt van de
wetenschappelijke revolutie.
Kenmerken van de wetenschap:
• Methode: waarnemen, experimentele benadering.
• Wat nemen we waar?
Wereld als machine: mechanisering.
Niet waarom maar hoe.
• Hoe beschrijven we wat we waarnemen?
wiskundige formules (mathematisering)
De uitkomsten van de wetenschappelijke revolutie zijn dan ook: Methode,
mechanisering en mathematisering.
4
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Universum als klok
“Het doel dat ik mij hier stel is te bevestigen, dat de machine van het heelal niets weg
heeft van een goddelijk bezield wezen, maar lijkt op een klok” (Kepler)
Wiskunde Galileo: positieve gevoel van deze wetenschappers toen was dat ze dachten
dat uiteindelijk alles te verklaren en voorspellen is, als er maar de juiste wiskundige
formules gevonden werden.Er wordt ook gezegd dat het universum net een
mechanisme is.
De verlichting
• John locke was tegen vooroordelen, ontwetendheid en bijgeloof. Deze 3 dingen
moesten bestreden worden.
• De 18e eeuw wordt ook wel de eeuw van de rede genoemd, met filosofen als
Voltaire, hume en smith. Smith was de eerste echte klassieke econoom, hij stond
met een been in de verlichting en een been in de wetenschap.
• Een positivist gaat ervan uit dat de antwoorden verkregen door de wetenschap
leiden tot het doel: Verbeteren van het leven van de mensheid.
• Vooruitgangsgevoel:
Wetenschap, industriele samenleving en marktmaatschappij.
Kenmerken van het positivisme
• Wetenschapsideaal als vooruitgangsgeloof
• Niet alleen onderzoek heelal maar ook:
Wetenschappelijk onderzoek naar dieren, lichaam, ziel en samenleving.
Elke wetenschapper zou dan ook moeten kijken naar wat een natuurkundige doet.
Wetenschap zonder toepassing van de wetenschap is zinloos.
Mechanisering van het lichaam
1. Andreas Vesalius (1543): onderzocht door het ontleden van mensen. Dit deed hij
door het doen van observaties en experimenten.
2. William Harvey (1628): Zei dat het menselijk hart niks anders is dan een pomp met
een mechanisch proces.
Mechanisering van het dier door Rene Descartes (1637):
• Dieren zijn ingewikkelde machines, dus ze worden voortgedreven door mechanische
processen, die wiskundig te beschrijven zijn.
• Hij had grote bezwaren tegen het ontleden van dieren.
• Een bewijs tegen mechanisme kan zijn het feit van voortplanting, tevens heeft een
mens ook een ziel, die onstoffelijk is.
Compte zou zeggen dat Descartes is blijven hangen in het theologische stadium.
Mechanisering van de ziel door thomas Hobbes (1651):
• Eerste die zei dat de ziel ook een mechisme is.
• Ziel is materieel en mechanisch: hersenwetenschap, onderzoek en ... verbeteren.
positivisme leidt tot
• Determisme is het feit dat alles van tevoren vast ligt.
determinisme.
5
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Thomas hobbes zei ook dat de staat als een klok werkt en dit wordt het beste
beschreven door de tekst over Frederik III van Pruisen... Hier komen de begrippen
economie en sociologie naar voren.--> boek bekijken!!
Mechanisering van de maatschappij op basis van Adam Smtih (1776)
Begrippen: Verlichting, Invloed van Newton en maatschappij als mechanisme met
individuele belang als motor.
Durkheim vindt dat de maatschappij te ver is doorgeslagen.
Mechanisering van arbeid heeft als gevolg:
• Arbeidsverdeling, organische solidariteit als deze doorslaat naar:
• Arbeidsdeling, handigheid, snelheid en machines zal uiteindelijk leiden via
mechanisering op de werkvloer tot algehele rijkdom.
• Taylorisme: productieproces opdeling door ieder stukje te geven --> specialisme
• Schaduwzeiden: Durkheim zei dat individualisering en secularisering een bedreiging
vormen voor de sociale cohesie. Er zou niks meer zijn die het geheel bij elkaar
houdt. En uiteindelijk zou dit tot anomie leiden --> wegvallen van
samenhang/Cohesie.
Gedachten van Durkheim:
• Tegen individualisme: blz 188-191:
1. Collectief bewustzijn --> open samenleving waar toch niet iedereen tolerant is
maar wel geacht hoort te zijn.
2. Idealisme: Bestudering van de ideeen van een hele samenleving.
3. Holisme: Samenleving bestaat niet alleen uit individuen maar uit een groter
geheel.
• Sociale feiten bestaan objectief en worden beschreven door sociale wetten, die
verkregen zijn door de wetenschap.
• Gedachten van Durkheim vergeleken met die van Pim Fortuijn --> individu kan niet
zonder en collectieve samenleving.
Sociologie als Fysologie
• In de 19e eeuw draait het om positivistische sociologie met als belangrijkste filosofen
Compte en Durkheim en het positivisme is 3 stadia --> belangrijk voor tentamen.
• Twee gezichten: 1. Sociologie als wetenschap en 2. Worstelt met schaduwzijden van
mechanisering.
6
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Hoorcollege 3
Wetenschapsfilosofie met:
1. Positivistische benadering en
2. Hermeneutische benadering.
Positivistische benadering
•
•
•
Er is geen fundamenteel verschil tussen natuurwetenschap en sociale wetenschap.
De econoom als natuurwetenschapper.
Het verschil met de hermeneutische benadering is:
Wel fundamenteel verschil natuurwetenschap en sociale wetenschap.
Econoom als sociale wetenschapper.
Economie als natuurwetenschap: Positivisme in de economische wetenschap:
• De economie als mechanisme
• De economische theorie
Economie en mechanisering
• Bij dit denkbeeld verlaat de economie het theologische stadium en wordt
omschreven door mechanische metaforen in de economie, op basis van Francois
Quesnay (1694-1774):
o Laissez faire, laisser passer --> laat de economie maar zijn gang gaan. -->
laat het mechanisme het werk doen met zo min mogelijk overheidsingrijpen.
o Er wordt uitgegaan van de economische kringloop van vraag en aanbod. Met
de gedachte dat de landbouw de bron van alle rijkdom is.
• Adam Smith (1776): Maatscahppij als mechanisme met individuele belang als motor,
onder grote invloed van Newton.
o Economische kringloop
o Vooruitgangsoptimisme
o Onzichtbare hand
o Positief --> vraag of de onzichtbare hand wetenschappelijk is en wat het
mechanisme hier achter is.
John Stuart Mill (1806-1873)
• Positivistische econoom die een van de grote klassieke economen van de 18e eeuw.
• Hij was aanhanger van David Ricardo, waarbij kritiek geuit werd op het boek van
Smtih, die volgens hem geen korte wetenschappelijke methodes gebruikte maar
langdradige omschrijvingen. Teven was hij een grote invloed voor veel economen.
• Kenmerken van de economische wetenschap zijn:
1. Deductief: redenering van algemene wetten met antwoorden op
gebeurtenissen. Bv vallen van een pen.
2. Inexact.
• Wet van Homo economicus!!
Deductiviteit van de economie
• Men moet bij de economie net zo handlen als bij de natuurwetenschap, namelijk
beginnen met algemene wetten en van uit hier concrete uitspraken over specifieke
ecoomische gebeurtenissen afleiden.
• Deductie is de redenering van algemene uitspraken (=wetten) naar specifieke feiten.
Bijvoorbeeld economische wet van prijs daling vraag toeneming.
7
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
•
Bekijk plaatje van deductie: van wetten en theorieen naar voorspellingen en
verklaringen.
De economie is inexact
• Toch komen economische voorspellingen vaak niet uit.
• Dit komt omdat en economische wet alleen wijst op een tendens: “Als de prijzen
dalen dan zal het normaal gesproken zo zijn dat de vraag toeneemt”.
• Ceteris paribus wetten maken de economische wetenschap inexact.
ceterisparibus is normaal gesproken.
• Bij de economie zal volgens die wetten een verschijnsel normaal gesproken
uitkomen, maar niet exact
dwz dat een economische voospelling alleen uitkomt
als er geen “disturbing causes” zijn.
Verstorende factoren kunnen zijn:
• Voorkeuren, verwachtingen van de consument en wensen.
• Hoeveeheid en prijs van substitueerbare goederen
• Hoeveelheid en prijs van complementaire goederen.
• Inkomen en smaken
waarbij met altijd
Hierna is er een sheet getoond met het grillige verloop van beurzen
te maken heeft met marktwerking en dus geen exacte wetten kan opstellen.
De economische methode
• Verschil met de natuurkunde is dat er geen experimenten zijn en de vraag is of het
dan wel voldoet aan de natuurlijke methode, omdat er wel mechanismen zijn maar er
geen experimenten worden gedaan.
• Bij de economie zijn deze echter ook niet nodig, omdat ze de filosofische of
introspectieve methode gebruiken.
• Tevens zeggen ze dat de uitkomsten van experimenten niks zeggen voor de
economie.
• Daarentegen zijn economische wetten “absoluut” zeker, maar toch zijn
voorspellingen inexact door de genoemde verstorende factoren.
rationeel, eigen
belang
homo economicus.
Hermeneutische benadering
• Hermeneutisch is uitleggen of in woorden vangen, zoveel mogelijk via woorden
formulern en een goed voorbeeld hier van is het boek van Adam Smith.
• Er is echter een fundamenteel verschil tussen natuurwetenschappen en sociale
wetenschap.
• De econoom als sociale wetenschapper. Deze houdt zich bezig met mensen en zich
daar aan aanpassen. De natuurkunde houdt zich juist bezig met dode dingen.
• Mensen zijn meer dan alleen fysieke objecten en dienen daarom ook anders
benaderd te worden, dwz niet (alleen) via de natuurwetenschappelijke methode.
Mensen kunnen onverwacht afwijken
ze hebben een vrije wil en die leidt tot een
andere benadering door innerlijke krachten.
De introspectieve methode zegt dat de economische wetten voldoende zekerheid op
leveren, omdat ze antwoorden leveren doordat ze goed doordacht zijn.
Economen zeggen dat hun wetenschap begint bij filosofie.
bij het goed nadenken
over economische gebeurtenissen.
8
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Economie en cultuur belangrijk onderdeel op blz 222-223
• Methodenstrijd
• Duitse historische school
is een hermeneutische scool
De Oostenrijkse school is positivistisch
Deze school zegt dat men zelf in de maatschappij moet kijken welke
economische processen in de praktijk voorkomen.
• De Klassieke economie is te theoretisch en te abstract en zou meer empirisch
moeten zijn.
Tijdperk, religie en cultuur meenemen in je economische analyses.
tegen het positivisme.
Hermeneutische filosofen
1. Max Weber (1864-1920) zei dat cultuur en geschiedenis belangrijk zijn voor de
sociale wetenschap.
“Cultuur is belangrijk voor het gedrag van mensen”
Blz
225/226 waarden rationaliteit.
• De sociale wetenschap vereist zijn eigen methode
• Doelrationaliteit: onttovering, rationalisering.
• In de sociale wetenschap zijn er geen wetten maar ideaaltypen.
• Bekijk de ontmythologisering van Compte.
2. Wilhelm dilthey (1833-1911) zei dat alle menselijke handelingen deel uitmaken van
een historisch proces. Dit geeft een aanvulling op Weber:
• Mensen kunnen alleen begrepen worden door zich te verplaatsen in hun
specifieke perspectief op de werkelijkheid.
• Beleven, verstehen
zich proberen te verplaatsen in de schoenen van een
ander.
Weber:
Homo economicus van Mill
• Geen wet, maar ideaaltype
• Mensen zijn continu bezig met meer geld winnen
• Bekijk dan ook hoever de werkelijkheid afwijkt van het ideaaltype
De verstehende methode
• Sociale wetenschappen hebben hun eigen object van onderzoek.
complex sociaal
menselijk gedrag (blz 224) is sociaal handelen volgens Weber.
• Welke betekenissen geven mensen aan gebeurtenissen, waarom ipv hoe.
bv de
motivatie van Bush om irak binnen te vallen.
o Door welke redenen wordt hun gedrag gemotiveerd.
o Innerlijke interpretatie.
• Interpreterend begrijpen, ook wel verstehen
niet oorzakelijk mechanistisch
verklaren (erklaren) maar juist vergrijpen is belangrijk.
o Verstehen tov erklaren
o Begrijpen tov verklaren (in natuurlijkwetenschappelijke wijze).
• De methode van de sociale wetenschap is de methode van verstehen.
• Verstehen (interpreterend begrijpen): Methode om de sociale handelingen van
mensen te begrijpen in termen van redenen.
Idiografisch: het bijzondere
beschrijvend.
• Erklaren (Causaal verklaren): Methode om gebeurtenissen te verklaren in termen
van mechainische oorzaken.
nomothetisch: “wetten stellend”.
9
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Hoorcollege 4
Een cultuur laat zich niet door wetten beschrijven, dus verstehen-als-methode.
De rol van de cultuur wordt in de economie steeds belangrijker geacht:
• Weber these (1)
• Internationalisering (2)
• Sociaal kapitaal (3)
Weber these (1): blz 218/219
Het protestantisme heeft de ontwikkeling van het kapitalimse beinvloed.
• Cultuur gecreeerd van hard werken, sparen, investeren enz.
• Door arbeid geen zonde... (religeuze twijfel, materiele verlokking)
• Reformatie is ook belangrijke geweest voor de wetenschap.
• Tevens wordt er gezegt dat de VS een voorsprong heeft op de rest van de wereld,
door “The god factor”
Ze zeggen dat ze in de VS harder werken door de religieuze
achtergrond.
Internationalisering (2)
• Bij multinationals is het verstehen van andere culturen van levensbelang.
International Human Resource Management.
• Verstehen is dan gericht op de bedrijfsetiquette en consumenten etiquette in
anderen landen.
• Een voorbeeld hiervan mbv DSM: Zij llaten zien dat een bedrijf zih moet kunnen
verplaatsen in de schoenen van een ander en dat hiervoor intuitie en souplesse voor
nodig is.
Sociaal kapitaal (3): Sociaal kapitaal is productief:
• Durkheim collectief bewustzijn.
• Meer vertrouwen, hoger inkomen
vb van Italie tusen sociaal kapitaal van zuid en
noord, dit verschil wordt veroorzaakt door verschil in samenwerking.
• Een ander voorbeeld dat genoemd wordt is de VS: Door weinig contact met andere
komt de groei van de economie in de toekomst in het gedring.
• Tabellaars versus babbelaars
• Probleem bij het sociaal kapitaal is dat er een te grote varieteit bestaat aan definities
en methoden.
Logisch positivisme (neopositivisme, Wiener Kreis)
• De wetenschappelijke wereldvisie uit 1929:
• Alles wat men zegt over de wereld moet gedaan zijn uit wetenschappelijke visie.
• Tegen de filosofische methode van Mill.
• Tegen de begrijpende methode van Weber en Dilthey.
• Kortom: de logisch positivisten zijn tegen pseudowetenschappen.
• Afbeeldings theorie:
o De werkelijkheid wordt weerspiegeld in de wetenschappelijke uitspraken =
realisme
10
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Wat is wetenschap en wat is pseudowetenschap??
Demarcatie:
• Pseudowetenschap: Verzameling van opvattingen die worden gepresenteerd alsof
ze wetenschappelijk zijn, terwijl dit niet het geval is.
• Demarcatiecriterium: Een regel waarmee objectief vastgesteld kan worden of een
opvatting wetenschappelijk is of niet.
• Dubbel demarcatiecriterium:
1. Er moet een logische analyse gemaakt kunnen worden.
2. Er moet mogelijkheid zijn tot verificatie.
• Een pseudowetenschapper is nooit te verifieren:
o God bestaat, leven na de dood, spoken bestaan, ufo’s zijn echt gezien enz.
o Doordat deze uitspraken niet te verifieren zijn, zijn ze betekenisloos.
Logische analyse
• Definities en logische consistentie
hierbij wordt er duidelijk gemaakt wat het
begrip betekent aan de hand van verschillende difinities van werkloosheid.
• Er kunnen dus verschillende difinities zijn bij een logische analyse.
Verificatie
• Elke uitspraak moet geverifieerd kunnen worden.
• Dwz. De waarheid van elke uitspraak moet empirisch (door waarneming) kunnen
worden vastgesteld.
• Logische atomisme: elke theorie dient geanalyseerd te kunne worden tot empirische
basisuitspraken.
• Een basisuitspraak heeft alleen dan betekenis als deze direct en zonder twijfel te
toetsen is aan de werkelijkheid. De basisuitspraken corresponderen ieder
afzonderlijk met afzonderlijke feiten.
• Afbeeldingstheorie: Ware theorie is afbeelding van de werkelijkheid.
• De wetenschap steunt op een empirische basis van kale naakte feiten die in principe
voor idereen toegankelijk is.
Deze empirische basis moet zeker en onafhankelijk
zijn.
• Daarom moet er bij voorkeur verwijzing naar directe gewaarwoordingen zijn:
1. Bv rood, zuur, glad etc.
objectieve feiten
2. Vaak is het onmogelijk bij abstracte begrippen (zoals inflatie en werkloosheid)
3. In dat geval moet operationalisering plaats vinden:
Dit gaat echter ten kosten van de zekerheid.
• Voor de weergave van verificatie kijk naar de sheets op blz 5 hier wordt het proces
uitgelegd aan de hand van hypothese naar testen naar zekerheid via verificatie.
• Proberen te laten zien wat waar is, welke theorie waar is via verificatie.
• Vb gegeven van de tieten van Georgina Verbaan eerst onzekerheid , maar via
verificatie is de onzeker hypothese getest.
11
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Hoorcollege 5
generaliseren
Inductie
• Wat is de methode van de (economische) wetenschap?
• Inductie = generaliseren = redeneren van specifieke feiten naar algemene principes.
o Bv conclusie: door een prijs stijging zal er een vraag daling plaats vinden.
• Bij dit onderdeel is het erg belangrijk dat je het verschil tussen inductie en deductie
goed kent.
Empirische cyclus
•
•
•
•
Het vb gegeven tijdens het hc is de verhouding tussen inflatie en werkloosheid.
Inflatie stijging leidt tot een daling van de werkloosheid.
Dit is een zelfde verschijnsel in verschillende landen en wordt gezien als een proces
van cijfers bepalen en op basis van deze cijfers je conclusie trekken.
dit is een
goed vb van inductie.
Philips curve
“wet van okun”
negatieve relatie tussen inflatie en werkloosheid.
Karl Popper ( 1902-1994) mbt tot deze filosoof voor het tentamen vooral blz 20-35
van het tweede boek goed kennen.
• Tegen het logische positivisme
wel zat hij ij het begin ervan, maar keert zich later
er tegen.
• Hij zegt juist dat de wetenschap draait om kritiek:
o Hij is voor een open (discussie) wetenschap.
o Open samenleving.
• De invloed van Popper was groot
bv bij de nieuwe discussie over de radicale
islam.
uiting van Hirsi Ali van de bedreiging van de open samenleving.
12
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
•
Hij verzet zich tevens tegen de arrogantie van het “zeker weten”.
o Elke stelling zou ter discussie moeten kunnen komen, dus er zou altijd kritiek
mogelijk moeten zijn.
o Popper is dan ook tegen het eerder genoemde “blauwdruk denken”.
Wetenschap en pseudowetenschap
• Ook veel wetenschap bevat onwetenschappelijke elementen.
dit zijn dogmatische
elementen.
m.n. inductie
dogma’s.
• Verificatie (waarheid) is onmogelijk:
o Zekerheid en waarheid zijn onmogelijk!!
o Het kenmerk van wetenschap is een kritische houding.
o Er moet gestreefd worden naar falsificatie (weerlegging).
• Falsificatie
laten zien dat iets niet waar is.
Inductie is een mythe
David Hume (Blz 21-22) is een verlichtingsdenker.
• Hij zegt: “In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de
toekomst”.
• Verificatie van wetten is tevens ook niet mogelijk.
• Voorspellen is meer dan het doortrekken van lijken
denk aan het vb gegeven van
de het verschijnsel dat de vrouw in 2156 sneller is op de sprint dan de man.
Twee belangrijke uitganspunten
Het logisch positivisme deugt niet, want....
1. De werkelijkheid is complex
2. De mens is feilbaar
de mens maakt voortdurend fouten.
Drowning in oil
Het falen van economische voorspellingen.
Werkelijkheid is complex...
• Verandering in vraag en aanbod en het bestaan van verwachtingen.
• Politieke beslissingen, oorlogen, klimaatveranderingen, statistieken die niet
betrouwbaar zijn enz.
• Zelf negatie van voorspellingen
doordat voorspellingen gedaan worden komen ze
ook vanzelf uit.
De mens is feilbaar
• Zekerheid en waarheid zijn niet voor mensen weggelegd.
• De mens is niet in staat om perfecte waarnemingen te doen.
• Ze zijn niet evolutionaar voorzien om juiste voorspellingen te doen.
• De mens maakt voortdurend fouten in de waarnemingen..:
De mens ziet dingen wel die er niet zijn.
De mens ziet dingen niet die er wel zijn.
De mens ziet dingen verkeerd.
En de mens heeft maar een beperkte visueel gezichtsvermogen.
Feilbaarheid:
• Waarnemingen zijn geen perfecte afbeeldingen.
• Onze waarnemingen stellen ons instaat om te overleven, niet om de waarheid over
de werkelijkheid te kennen.
13
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Demarcatie
• Verificatie
o Overitas: waarheid
o Je weet nooit of een algemene uitspraak waar is.
• Confirmatie:
Logisch positivisme tweede boek blz 16
o Zoeken naar bevestiging
o Te zwak
• Men sluit hier pseudowetenschap niet uit.
Pseudowetenschap
• Marxisme: Alle maatschappelijke verschijnselen worden opgevat als symptomen van
het naderende einde (kapitalimse).
o Noodzakelijke historische ontwikkeling van maatschappijen.
• Feilbaarheid: Kritische houding is noodzakelijk
• De mens houdt zich te veel vast aan dogma’s
vgl met iemands geloof.
Wetenschap als afvalrace
het immuun maken van je
• Immunisering is kenmerk van pseudowetenschap
theorie tegen weerlegging.
• Kritiek is een kenmerk van echte wetenschap
o Wetenschap begint met hypothesen
o Gissen en missen, vallen en opstaan
• De “empirische inhoud” moet zo groot mogelijk zijn.
Empirische inhoud
Voorbeelden:
De AEX index zal in 2005 omhoog of omlaag gaan.
De AEX index zal op 31-12-2005 uitkomen op 390 punten.
Falsificatie
• Maak je stellingen zo groot mogelijk, zodat ze bijne met zeker weerlegd kunnen
worden.
• Een wetenschapper dient te streven naar weerlegging van zijn theorie.
Falsificatie is Poppers demarcatie criterium.
14
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Hoorcollege 6
Blz 78-87 niet uitgebreid kennen en het onderdeel over naturalisme hoeft niet.
Raionalisme mbt Popper
Falsificationisme en kritisch rationalisme
• Kritisch rationalisme
• Kennis begint met het verstand, niet met de zintuigen
dit is juist het tegenover
gestelde bij de logisch positivisten, die zeiden dat bij genoeg zekerheden de stelling
waar is, maar dit is nooit bij Popper.
• Hypothesen verzinnen, bedenken
geen zekerheid, geen waarheid.
• Kritisch zijn
• Corroboratie
hypothesen die getoetst, maar niet gefalsifieerd zijn =
gecorroboreerd.
Empirische basis
• Er is geen zekere empirische basis van naakte feiten
Theorie geladenheid van observatie
bekijk de uitleg in het boek goed.
• Er zijn geen feiten, cijfers die zomaar waar zijn
deze hebben altijd interpretatie
nodig.
• Onze kennis bepaalt wat we zien.
• Zoeklicht theorie.
• Observatie kan dus nooit uitsluitsel bieden.
Weg tot de wetenschap
Logisch positivisme
•
•
Inductie
Zekerheid en waarheid
Poppers’ kritisch rationalisme
•
•
Geen zekerheid en geen waarheid
Inductie is een mythe
Open samenleving
• Popper schreef: The open society ant its enemies (1944)
Gesloten samenleving
•
•
Fascieme en communisme (Islamitische samenleving)
Kritiek onmogelijk
Open samenleving
•
•
•
Vrijheid en democratie zijn nodig
Regeren is wetenschap bedrijven
George Soros
Hongaar die veel geld verdiend heeft met beurs speculaties
als doel om te vechten voor een open samenleving.
had
15
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Progressie
Ja
Ja
vooruitgang mogelijk
Bij de regel van bron moet men zich afvragen waar begint kennis??
dit schema moet je goed kennen voor het tentamen.
Thomas Kuhn (1922-1996)
• Dogmatisme
wetenschap als gellof en was het oneens met Popper.
• Revoluties leveren geen wetebschappelijke vooruitgang op.
Observatie
• Er geen objectieve empirische basis
eens met Popper
• Wat je ziet wordt bepaalt door de manier van kijken
waarnemen is interpreteren,
constueren
vgl zoeklicht, schijnwerper van Popper.
Zuivere observatie
Zuivere wetenschap bestaat niet
Waarneming door zoeklicht
• De lichtbundel van de waarneming, wordt gericht door een bepaalde mindset.
• Evolutie: zintuigen
• Voorkeuren, verwachtingen en concepten en theorieen
• “werkloosheid” heeft verschillende theorieen en difinities
theorie geladenheid van observatie.
o Wat je dunkt bepaalt wat je ziet d.w.z.
o De feiten spreken nooit voor zich
o Een theorie laat feiten als het ware spreken.
Theorie geladenheid.
Dezelfde gegevens, data kunnen op verschillende wijze worden waargenomen.
Geen empirische basis die uitsluitsel kan bieden t.a.v de juiste ware en zekere
interpretatie.
16
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Ptolemaeus was de eerste persoon die de aarde centraal stelde in het universum.
Copernicus zegt juist dat de aarde draait.
Paradigma
Kuhn zegt:”Wat je ziet wordt bepaald door een paradigma”.
Wat is een paradigma??
samenhangend geheel.
• Een gemeenschappelijke taal voorschriften en methodes.
• Blauwdruk
• Gemeenschap van onderzoekers
• Indoctrinatie
• Wetenschap als religie
• Popper was naief!!
niet blind achter een leider aanlopen.
Normale wetenschap
Dogmatisme en immunisering
• Stabiliteit en overeenstemming
• Uitwerking van een paradigma, zoeken naar nieuwe toepassingsgebieden.
Anomalie
• Een onregelmatigheid: observaties spreken paradigma’s tegen.
• Tegenstrijdigheid
voorspelling gedaan, maar komt niet uit.
Puzzelen
• Geloof in oplosbaarheid van onregelmatigheden binnen een paradigma
• Paradigma aanpassen
• Rationeel proces
puzzelen is rationeel.
Abnormale wetenschap
Crisis:
• Het aantal anomolieen neemt toe.
• Rebellen, dissidenten
Popper zegt juist dat deze goed kritisch zijn.
als het vertrouwen helemaal weg is kan het uitlopen tot
• Vertrouwen neemt af
een....
17
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Wetenschappelijke revolutie
Competitie van paradigma’s.
Paradigma wisseling of wetenschapperlijke revolutie
• Geen gestage groei van kennis, maar een abrupt einde.
Bekering, massapsychologie
• Een wetenschappelijke heeft niets te maken met het rationeel toepassen van regels.
• Hoewel normale wetenschap rationeel is, is een revolutie irrationeel.
• Astrologie zou de astronomie kunnen vervangen.
Het keynes voorbeeld via de volledige sheets
18
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
19
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
20
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Hoorcollege 7
Blz 135-154 alleen door lezen
Blz 176-181 goed kennen!! Beide uit tweede boekje.
Imre lakatos (1922-1974) was het niet eens met de irrationele benadering van Kuhn.
Hij was een leerling van Popper
Kritiek op Kuhn
• Een alleenheersend paradigma is een uitzondering.
• Competitie tussen paradigma’s
zie boek 2
• Onderzoeksprogramma’s ipv paradigma’s
Kritiek op Popper
• Falsificationisme is naief.
Lakatos probeerde wel om een poging te doen tot verzoening van beideen hun
denkbeelden.
Onderzoeksprogramma’s (OP’s)
Twee eigenschappen met hun eigen bedenkers:
1. Harde kern
Kuhn
economische wet van vraag en aanbod.
• Definitie van het onderzoeks programma
wetten bij de natuurkunde.
• Grondslagen
• Immunisering
weerlegging betekent hier einde van het op.
2. Beschermende gordel
Popper
• Toepassingen
denkbeelden / hypotheses proberen te weerleggen.
• Deze maken de harde kern compleet
• Weerlegging kan door het aanpassen van het OP worden opgevangen.
Bij het hc is hiervan een grafische weergave gemaakt met het voorbeeld van het DNA
denkbeeld.
Twee toepassingen bij OP’s:
1. Positieve heuristiek
• Geboden
• “Construeer theorieen” die in overeenstemming zijn met de harde kern.
2. Negatieve heuristiek
• Verboden
• Vermijd theorieen die op gespannen voet staan met de harde kern.
Lakatos wil af van de rirrationaliteit van Kuhn
Demarcatie
• Theoretische progressie
Nieuwe toepassingen, voorspellingen en verklaringen.
• Empirische progressie
Nieuwe verklaringen en voorspellingen moeten succesvol
zijn.
• Degeneratie = aftakeling van een OP
wanneer succes uitblijft moet daarom
afscheid genomen worden van het OP.
21
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Telkens bij verandering van kern vinden er nieuwe toepassingen plaats.
Voorbeeld
•
•
•
•
homo economicus
Neoklassieke economie
harde kern
Economische agenten hebben voorkeuren met betrekking tot uitkomsten
Ze optimaliseren uitkomsten binnen grenzen
Agenten zijn rationele beslissers.
Heuristiek
Positieve
Negatieve
Construeer theorieen waarin agenten kunnen optimaliseren.
Construeer geen theorieen waarin irrationeel gedrag een rol speelt.
Op het hc werd gezegt dat je de 5 onderstreepte punten van Lakatos onder de OP goed
moet kennen.
extra uitleg in boek is handig!!
Dus:
• Twee eigenschappen van OP’s: Harde kern en beschermende gordel.
• Twee toepassingen bij OP’s: Positieve en negatieve heuristiek.
• En de demarcatie punten.
Nou via de denkbeelden van Kuhn
Onvergelijkbaarheid
•
Ander paradigma
andere waarneming
andere werkelijkheid.
Incommensurabiliteit
Twee paradigma’s die voor verschillende werkelijkheden staan:
• Gescheiden door de wetenschappelijke revolutie.
Hoe moet men kiezen tussen kennisclaims?
• Geen empirische basis, dan mogen er ook geen dubbele cijfers zijn.
Paradigma’s zijn incommensurabel
zorgt ervoor dat men gevangen zit binnen een
bepaald denkbeeld.
• Onvergelijkbaar / onvertaalbaar
• Verschillende waarden / doelen
Veroorzaakt door dat ze niet met elkaar kunnen
communiceren.
• Verschillende betekenissen.
relatief t.o.v de werkelijkheid t.o.v bepaalde denkbeelden.
Relativisme
22
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Waardevrije wetenschap?
Verlichtingsdenkers:
• Wetenschap is objectief, waardevrij, onafhankelijk, belangeloos etc.
neopositivisme en kritisch rationalisme.
Waardevrijheid?
Het sterke programma
Wetenschap is niet alleen theorie-geladen, maar ook cultureel-bepaald:
• Niet objectief, waardevrij, onafhankelijk, belangenloos enz....
• Relativisme:
• De wetenschap levert geen waarheidsgetrouwe afbeeldingen.
• Elk paradigma presenteert zijn eigen (constructie van) de werkelijkheid
een denkbeeld.
vanuit
Relativisme
Waarden relativisme pag 104.
• Succes en falen worden bepaald door de waarde van de eigen paradigma.
• Elke paradigma heeft zijn eigen waarden.
Betekenisrelativisme pag 99-100.
• Betekenis is theorie (paradigma) onafhankelijk
• Definities laten werkelijkheid veranderen
“kracht”, “massa”
“waarde”, “arbeid”.
Historisch relativisme
• Kennis (en moraal) hangt van tijdperk af.
Cultureel relativisme
• Kennis (en moraal) hangt af van maatschappij.
Waardevrije economie?
Economische wetenschap is een zuivere wetenschap
moet waarde vrij zijn.
• Geen economische, culturele, maatschappelijke, politieke en ideologische belangen.
• Objectieve beschrijving van de natuurlijke economische orde (natuur wetten).
Is dit correct?
Nee, want het beroept zich op Karl Marx:
• Materiele basis
• Geen natuur wetten, maar productieverhoudingen.
• De oplossing zou dan zijn:......
Sterke programma...
Wetenschap is nooit ‘rationeel’.
• Ook niet in de zogenaamde “normale” fase.
• Vandaar het “sterke” programma.
Wetenschap is altijd ingebed in een sociale structuur.
• Belangen, niet argumenten.
“Positieve wetenschap” bestaat niet.
23
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]
Vier elementen van het Sterke Programma:
blz 128-129:
1. Causale factoren
namelijk: belangen
belangen geven altijdde
2. Geen onderscheid wetenschap vs. Pseudowetenschap
doorslag.
3. Onpartijdig
niet uitgaan van de waarheid.
4. Refleciviteit
Factoren gelden ook voor het sterke programma zelf.
Het sterke programma wordt zelf ook wel een theorie genoemd.
Voorbeelden van Belangen in de wetenschap
•
•
Politieke en economische belangen
Maatschappelijke belangen
•
Ideologische belangen.
wetenschap en commercie
Religieuze belangen
Met de vraag of godsdienstige belangen
een doorslag kunnen geven.
Belangrijk van de laatst genoemde dingen zijn dat je het schema goed kent en de
genoemde elementen van het sterke programma!!!!
24
Verspreiden niet toegestaan | Gedownload door: Elco Leenders | E-mail adres: [email protected]