Economie enlariekoek

f ilosof ie
Economie en lariekoek
Prof. dr. Bas Haring
S
inds al best een tijdje ben ik me aan het verdiepen in een onderwerp
Ik ben gewoon begonnen met een verzameling vragen en dan zou ik
wel zien waar het zou eindigen:
dat nieuw voor me is, of beter gezegd 'was'. En dat onderwerp is economie. Niet de economie uit de bijlage van de krant: 'Hoe hoog staan de
aandelen Ahold?' En 'Hoeveel spruitjes exporteert Nederland naar NigeHoeveel tijd van mijn leven werk ik voor ondergoed?
ria?' (jaarlijks zo'n zesduizend ton). Het gaat mij meer om economische
Waarom is cola duurder dan melk?
principes. Hoe werkt dat nou eigenlijk, zo'n economie? Waarom zijn er
Proberen bedrijven echt om zoveel mogelijk winst te maken?
werklozen? Is inflatie erg? Waar komt geld vandaan? Ik heb, had, eerlijk
Wat is een markt en moet-ie vrij zijn?
gezegd geen flauw benul.
Moet groei en wat groeit er dan eigenlijk?
"Waarom?" Is me regelmatig gevraagd. "Waarom ga je in Londen studeIs het verkeerd om schulden te hebben?
ren? En waarom koop je drie meter boeken over economie? Laat dit aan
Wat gebeurt er wanneer je geld in de fik steekt?
anderen over; je bent filosoof." Het antwoord op deze waarom-vraag kan
En wat als iedereen in één keer miljonair wordt?
ik het beste illustreren met een persoonlijke anekdote.
Van wie leent de overheid eigenlijk?
Ik was een jaar of twaalf en stond in de keuken. We gingen bijna eten en
Waarom hebben appartementen in voormalig Oost-Berlijn nu
in de oven stond een grote schaal met gebakken aardappeltjes. Mijn moewel mooie balkonnetjes?
der vroeg me om de schaal, die gloeiend heet was, op tafel te zetten. Ik
Moet je tijdens een recessie méér of minder geld uitgeven?
deed twee ovenwanten aan en pakte de schaal. Maar ondanks die wanten
Wie verdient er meer: degene die werkt, of degene die het
brandde ik mij toch. De schaal kwam weliswaar heel op tafel, maar ik hield
mogelijk maakt dat anderen werken?
er twee flinke blaren aan over. De ovenwanten waren namelijk nat. "SukIs het erg wanneer robots ons werk gaan doen?
kel", zei mijn moeder, "je begrijpt toch wel dat natte ovenwanten niet werken? Water geleidt stroom en dus ook warmte." Het klonk serieus en mijn
moeder keek er ook ernstig bij: "Water geleidt stroom en dus ook warmte."
Het is natuurlijk een onoverzichtelijke bende met ongerelateerde vraIk had het kunnen weten. Omdat ik, zoals veel kinderen van twaalf, heus
gen. Een beetje econoom lacht me hartstikke uit, maar het zijn nu
wist dat water stroom geleidt. Bovendien klonk de "dus" van mijn moeder
eenmaal de vragen die ik heb. Bovendien ben ik orde in de bende aan
oprecht en verstandig. Maar mijn moeder praatte onzin. Het geleiden van
het scheppen en begin ik een weg te vinden in het labyrint. Sterker
stroom heeft niets te maken met het geleiden van warmte. Met een serinog, ik spreek wel eens over bovenstaande vragen. Niet slechts ééneus gezicht en met de volle overtuiging iets wijs' te zeggen sprak ze larieop-één maar ook en plein public.
koek. Ik neem mijn moeder niets kwalijk, maar dit
Er zit een interessante evolutie in het spreken
soort lariekoek wil ik voorkomen en ik hoop er zelf
‘Is het verkeerd over economie en het schrijven erover. In het
zo weinig mogelijk aan mee te doen.
begin wilde ik er juist niet over praten, omdat ik
om schulden
Ik heb de indruk dat er over economie een boel lariebang was op mijn moeder te lijken. Maar sinds ik
koek gesproken wordt. Daar kun je makkelijk achiets meer van de materie begon te doorgronden
te hebben?’
ter komen zonder iets van economie te weten. Als de
moet ik er juist over praten. Privé, maar ook in de
ene zegt: "De staatsschuld moet omlaag, anders gebeuren er rampen." En
vorm van lezingen. Dan is spreken feitelijk een soort van hardop dende andere zegt: "Nee hoor, hij mag nog best een stukje hoger." Dan weet
ken. Het publiek luistert mee, denkt mee, komt met tegenwerpingen
je, zelfs als je niet eens weet wat een staatsschuld is, dat minstens één van
en eigen voorbeelden. Daar heb ik wat aan, net als het publiek. Dat
tweeën lariekoek spreekt. En dan heb ik het niet over lariekoek door ecogaat zich weer opnieuw afvragen waarom groei eigenlijk moet, waar
nomen zelf. Dat valt namelijk bijzonder mee. De meeste economen zijn
geld vandaan komt, enzovoorts.
intelligente mensen en de economie is een serieuze wetenschap. Ik bedoel
Daarna ga ik weer schrijven. Om al die rudimentaire gedachten beter
de lariekoek van mensen op feestjes, in de wandelgangen en bij het koffieuit te werken. Ten slotte spreek ik er weer over. Als het schrijven af is
apparaat. Er is zoveel onwetendheid. Ook bij mij. Dat is niet erg. Sterker
en het boek klaar. Het interessante is dat ik niet weet wat het uiteinnog, het is haast onoverkomelijk. Maar het is wel erg wanneer je niet weet
delijke product is van deze evolutie van denken, spreken, schrijven en
dat je onwetend bent. Daarom schrijf ik dus over economie.
weer spreken. Is dat het boek, of zijn dat de lezingen?
Bas Haring denkt & vraagt, schrijft & spreekt. Op een heldere en prikkelende manier probeert hij wetenschap en filosofie betekenis te
geven voor UW leven. Dat doet hij door het schrijven van boeken, columns en het maken van tv-programma’s. Bas Haring is hoogleraar
aan Universiteit Leiden waar hij de leerstoel 'publiek begrip van wetenschap' bekleedt en oprichter is van het masterprogramma 'Media
Technology' voor creatieve wetenschap. [email protected]
Foto: Heidi deMAGAZINE
Gier
86 |©ACADEMY®
2015
ACADEMY® MAGAZINE 2015 | 87